4.2 Weerstandsvermogen en Risicobeheersing

4.2 Weerstandsvermogen en Risicobeheersing 4.2.1 Inleiding en achtergrond De Gemeente Spijkenisse vindt het wenselijk om risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering beheersbaar te maken. Door inzicht in de risico's wordt de gemeente Spijkenisse in staat gesteld om op verantwoorde wijze besluiten te nemen, zodat de risico’s nu en de risico’s gerelateerd aan toekomstige ontwikkelingen in verhouding staan tot de vermogenspositie. Om inzicht in de risico’s van de gemeente te kunnen verkrijgen wordt twee keer per jaar een risico-inventarisatie uitgevoerd. Hieronder wordt verslag gedaan van de resultaten. Op basis van de geïnventariseerde risico’s is tevens het weerstandsvermogen berekend. Een en ander is gebasseerd op de in 2009 door de gemeenteraad vastgestelde nota Risicomanagement en weerstandsvermogen 2009. 4.2.2 Risicoprofiel Om de risico's van de gemeente Spijkenisse in kaart te brengen is in samenwerking met de sectoren een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp van het softwareprogramma NARIS® (NAR Risicomanagement Informatie Systeem) waarmee risico's systematisch in kaart kunnen worden gebracht en beoordeeld. Uit de inventarisatie zijn vanuit de sectoren in totaal 163 risico's in beeld gebracht. In het onderstaande overzicht worden echter alleen de vijfentwintig risico's gepresenteerd die de grootste impact hebben op de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Bedrag x 1.000,Gevolgen

Fin. klasse

# Risico

1

Planuitwerking van het deelplan De Overschrijding geraamde budgetten 4 Haven moet uitwijzen of de

bouwen woonrijp maken en niet

geraamde opbrengstcapaciteit

(tijdig) realiseren van de

gehaald kan worden, of dit binnen

opbrengstcapaciteit.

Gevolg (Max) € 24.000

de planning kan worden gerealiseerd en of de beschikbare budgetten voldoende zijn om realisatie mogelijk te maken. 2

Er is een voorziening getroffen in

Dekkingsmaatregel

4

€ 6.500-

het kader van overprogrammering woningbouw teneinde de woningbouwplanning met 109 woningen te verlagen. 3

Als gevolg van het niet tijdig

Overschrijding geraamde budgetten 4

aantrekken van de marktsituatie

bouwen woonrijp maken en niet

€ 5.000

wordt de geraamde grondopbrengst (tijdig) realiseren van de van de resterende vrije sector

opbrengstcapaciteit.

kavels in Heer en Meester over een langere periode uitgefaseerd of

Gemeente Spijkenisse | Jaarverslag 2013

87

wordt het programma aangepast aan een goedkoper segment. 4

Gerekend wordt op een herstel van

Vertraagde grondopbrengsten en

de woningmarkt vanaf 2015.

mogelijk lagere grondprijs.

3

€ 2.700

3

€ 2.500

Wanneer er verhoudingsgewijs meer Geraamde opbrengsten worden niet 4

€ 2.000

Wanneer herstel pas later plaats zal vinden, heeft dit mogelijk een negatief effect op de grondprijzen. 5

Als gevolg van het niet tijdig

Vertraging grondopbrengsten en

aantrekken van de marktsituatie

stagnatie.

wordt de geraamde grondopbrengst van de resterende vier torens van de Dijkzone niet gehaald. 6

kleinere woningen gebouwd worden, (geheel) gerealiseerd. bestaat het risico dat de geraamde grondwaarde niet gerealiseerd wordt. 7

4

€ 1.400

3

€ 2.000

3

€ 850

3

€ 2.000

5

€ 1.000

12 Te laat of te beperkt beheerinput in Hoge exploitatiekosten en claims. Dit 3

€ 1.000

8

Wegvallen financiële dekking vast

Schade voor gemeente en mogelijk

personeel.

noodzakelijk ontslag.

Door de open eind financiering is

Hoger bedrag aan uitkeringen en

het budgetbeheer van zowel de

mogelijk tekort op het

WWB (I-deel) als de bijzondere

inkomensdeel.

bijstand niet altijd te sturen. Economische effecten hebben zowel een lokaal effect (achterblijvende uitstroom en verhoogde instroom) als een landelijk effect (herverdeling macrobudget) De economische effecten kunnen ook als resultaat hebben dat er minder ruimte (betalingsmoraal) is om terugvorderingen af te lossen. 9

De geraamde budgetten voor het

Overschrijding budget bouwen

bouwen woonrijp maken van de

woonrijp maken.

woningbouwlocatie in de Groenzone Zuidoost blijken onvoldoende. 10 Ontstaan van boventalligheid personeel.

De werkdruk stijgt. Er moet meer gedaan worden met minder mensen. Het ziekteverzuim stijgt. Maatregelen zijn nodig om afvloeiing en om ontslag te voorkomen.

11 Boekwaarde GGD pand.

Verschil tussen boekwaarde en verkoopwaarde vrije verhuur.

bouwprocessen, de aankoop van

heeft consequenties voor de

gebouwen of wijzigingen in beleid.

samenwerkingsrelatie intern.

13 Als gevolg van het uitblijven van herstel van de markt bestaat het


Vertraagde grondopbrengsten en

3

€ 1.100

mogelijk lagere grondprijs.

88

risico dat de huidige grondopbrengsten voor kantoren en bedrijventerreinen niet kunnen worden gerealiseerd. 14 Niet realiseren van begroot rendement (dividend) op

Vervallen van belangrijk

4

€ 1.000

Tekorten op de begroting en nieuwe 3

€ 2.000

dekkingsmiddel binnen de begroting.

langlopende beleggingen Eneco en Evides. 15 De kans van het niet (tijdig) realiseren van openstaande

bezuinigingen doorvoeren.

bezuinigingen 2014-2017. 16 Fusies tussen gemeenten vergroten Extra kosten.

2

€ 1.000

3

€ 1.000

3

€ 2.500

de kans op het uitbetalen van wachtgelden. 17 Constateren van fout tijdens

Fout wordt geëxtrapoleerd naar de

steekproef belastingdienst in kader

totaal geclaimde BTW en wordt

van claims BCF.

teruggevorderd.

18 Algemene Uitkering gemeentefonds Begrotingstekort. valt lager uit dan begroot.

19 Onvoldoende capaciteit centrale ICT Productie verlies doordat informatie- 4 systeem ruimte(s) koeling,

systemen niet beschikbaar zijn en

elektrisch vermogen.

mogelijk verlies van gegevens.

20 Huidige data (zowel analoog als digitaal) blijkt niet meer bruikbaar.

Mogelijk boete in verband met

€ 400

5

€ 400

5

€ 1.000

3

€ 400

4

€ 1.000

nalatigheid voor het zorgvuldig uitvoeren van de wettelijke taak data digitaal duurzaam te bewaren. Klanten zijn ontevreden doordat product en/of dienst niet geboden kan worden.

21 Ontslag van ambtenaren.

Verplichting uitbetaling WW en bovenwettelijke uitkering of extra kosten.

22 Extra onderhoudskosten door langer Extra kosten en mogelijk minder aanhouden tijdelijk theater/uitstel

bezoek door verouderde voorziening.

oplevering nieuw theater. 23 Langdurige uitval in de gehele

Geen productie, geen

organisatie van het ICT systeem > 1 dienstverlening, achterstand werk dag.

wat ingehaald moet worden en dalende klanttevredenheid.

24 Wijziging in pensioenwetgeving (hoogte werkgeverspremies). 25 Vertraging in realisatie projecten (Bv Theater).

Hogere premieafdracht door stijging 2

€ 400

premies. Extra kosten. Het winkelcentrum is

4

€ 400

niet afgebouwd en latere ingebruikname.

Totaal grote risico’s:


€

50.550

89

Beheersmaatregelen Dit is het eerste jaar waarin voor de risico’s met grotere financiële gevolgen een financiële beheersmaatregel wordt voorgesteld. Voor de risico’s 2, 10, 12, 15, 18, 21, 24, en 25 zijn hieronder beheersmaatregelen geformuleerd. 2. Voorziening overprogrammering woningbouw Er

is

een

overprogrammering

geconstateerd

in

de

woningbouwplanning

van

de

grondexploitaties ten opzichte van de woningbehoefteraming. Hiervoor is reeds een voorziening van € 6,5 miljoen getroffen die kan worden ingezet om financiële nadelen als gevolg van het bijstellen van de programmering op te vangen. 10. Ontstaan van boventalligheid personeel In voorbereiding - Sociaal plan opstellen. Geïmplementeerd - De komende jaren 2010-2013 is er binnen de gemeente een bezuinigingstaakstelling vastgelegd. Om deze bezuinigingstaakstelling te halen, zorgt de gemeente ervoor dat onder andere met behulp van maatwerkoplossingen medewerkers kunnen uitstromen. In relatie met deze maatwerkoplossingen wordt vervolgens direct een koppeling naar een bezuiniging gemaakt (formatiereductie). 12. Te laat of te beperkt beheerinput in bouwprocessen, de aankoop van gebouwen of wijzigingen in beleid Er zijn afspraken gemaakt met projectleiding en andere betrokken beleidsafdelingen over samenwerking. Deze afspraken moeten worden aangescherpt en worden gehandhaafd. 15. De kans van het niet (tijdig) realiseren van openstaande bezuinigingen 2014-2017 Maatregelen worden individueel gevolgd en regelmatig wordt over de voortgang aan het MT en B&W gerapporteerd. 18. Algemene Uitkering gemeentefonds valt lager uit dan begroot Suggesties:

Vroegtijdige

beleidsaanpassingen/beslissingen,

adequaat

volgen

van

de

circulaires en actualiteiten zodat tijdige signalering plaats kan vinden. Geïmplementeerd: Voorzichtigheidsbeginsel hanteren t.a.v. te verwachten ontwikkeling. 21. Ontslag van ambtenaren Suggesties: Goede dossiervorming en in acht nemen van procedures bij ontslag., voorziening treffen wachtgeldverplichting. Actief: Reserve Flankerend Beleid dient als dekkingsmiddel voor maatregelen i.v.m. reorganisatie / bovenformativiteit. Actief: door de afdeling P&O/werkgever zal actiever gestuurd worden op het vinden van werk voor ontslagen medewerkers. Dit zal naast de werkzaamheden van het UWV plaatsvinden. Door re-integratietrajecten aan te gaan met de ex-medewerkers en daarin afspraken te maken over het vinden van werk moeten de WW-verplichtingen van de gemeente Spijkenisse verminderd kunnen worden. 24. Wijziging in pensioenwetgeving (hoogte werkgeverspremies) Suggestie: Meenemen in personeelsbegroting


90

25. Vertraging in realisatie projecten (Bijv. Theater) Actief - In 2013 werd geïnvesteerd in projectmatig werken. Daarnaast moet een aanscherping van de afspraken plaatsvinden tussen andere afdelingen/teams. Totaal grote risico's: € 50.550.000 Overige risico's: € 29.735.000 Totaal alle risico's: € 80.285.000 Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag (€ 80.285.000 - zie tabel 1) ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Figuur 1 en de bijhorende tabel tonen de resultaten van de risicosimulatie.

Tabel 2: Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages Percentage

Bedrag

5%

€ 5.916.388

10%

€ 7.882.682

15%

€ 9.547.401

20%

€ 11.181.998

25%

€ 12.950.824

30%

€ 14.865.777

35%

€ 16.810.497

40%

€ 18.746.061

45%

€ 20.619.775


91

50%

€ 22.431.067

55%

€ 24.000.030

60%

€ 25.403.588

65%

€ 26.727.844

70%

€ 27.987.495

75%

€ 29.240.198

80%

€ 30.574.292

85%

€ 32.035.934

90%

€ 33.783.073

95%

€ 36.326.914

Uit de grafiek en de bijbehorende tabel volgt dat 90% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 33.783.073 (benodigde weerstandscapaciteit).

4.2.3 Beschikbare weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit van de gemeente Spijkenisse bestaat uit het geheel aan middelen dat beschikbaar is om de risico's in financiële zin af te dekken. Het uitgangspunt is dat de risico's afgedekt worden met de algemene reserve. Een aantal bestemmingsreserves kunnen naar hun aard ook als algemene reserve worden beschouwd. Deze reserves zijn daarom meegenomen als dekking. Tabel 3: Beschikbare weerstandscapaciteit Weerstand

Startcapaciteit 3

Algemene reserve

€ 23.655.000

Herstructurering de Akkers

€

1.212.000

Reserve Economische Recessie WWB

€

1.778.000

Reserve WMO

€

1.515.000

Totale weerstandscapaciteit

€ 28.160.000

4.2.4 Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven.

3

Zie toelichting onder grondexploitatie op pagina 94


92

Risico's:

Weerstandscapaciteit :

Bedrijfsproces

Algemene reserve

Financieel

Herstructurering de Akkers

Financieel

Reserve Economische Recessie WWB

Imago / politiek

Reserve WMO

Informatie / strategie Informatisering Inhoudelijk Juridisch Juridisch / Aansprakelijkheid Letsel / Veiligheid Materieel Milieu Organisatorisch Personeel / Arbo Politiek Product Samenwerking





Weerstandvermogen De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen. Beschikbare Ratio weerstandsvermogen =

weerstandscapaciteit Benodigde

=

€ 28.160.000 € 33.783.073

= 0.83

weerstandcapaciteit De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. Het biedt een waardering van het berekende ratio. Tabel 4: Weerstandsnorm Waarderingscijfer

Ratio

Betekenis

A

>2.0

uitstekend

B

1.4-2.0

ruim voldoende

C

1.0-1.4

voldoende

D

0.8-1.0

matig

E

0.6-0.8

onvoldoende

F

<0.6

ruim onvoldoende

Het ratio van de gemeente Spijkenisse valt in klasse D. Dit duidt op een matig weerstandsvermogen.


93

4.2.5 Risico’s niet opgenomen in het risico profiel Decentralisaties Per 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor een veel groter aantal taken op het gebied van zorg, ondersteuning en participatie van jeugd en volwassenen met een beperking (op de arbeidsmarkt). Deze drie decentralisaties (Jeugdwet, Wmo en Participatiewet) en Passend Onderwijs zijn de grootste decentralisatieoperaties die ooit hebben plaatsgevonden van rijk naar gemeenten. Dit zorgt voor verschillende risico’s: Allereerst het maatschappelijk zorginhoudelijke gebied zelf. De gemeente wordt verantwoordelijk voor ondersteuning in steeds moeilijker situaties. Dit in combinatie met

een

complexer

en

veeleisender

wordende

maatschappij

en

de

huidige

economische situatie, maakt de taakgebieden op zichzelf risicovoller dan de huidige taakgebieden in het sociale domein zijn. De gevolgen als er iets mis gaat, zijn groot (voor huishouden, financiën, imago/vertrouwen, etc.). De grote budgetten die met deze decentralisaties zijn gemoeid, worden met een bezuiniging overgedragen. Dit betekent flink minder beschikbaar budget, tegen een trend in van groter wordende ondersteuningsbehoefte. Dit in combinatie met de bezuinigingen die op budgetten van huidige taken zijn en worden doorgevoerd, zoals het budget Huishoudelijke Hulp en het Participatiebudget. Daarnaast zal het budget worden verdeeld via een (nog op te stellen) verdeelmodel. Hiervan is niet duidelijk welke consequenties dit heeft voor Spijkenisse/Bernisse. Indien dit negatief uitpakt, is de mogelijkheid om dit op te vangen beperkt, aangezien er weinig ruimte voor gemeenten is om zelf inkomsten te verwerven en het deels open eindregelingen betreffen. Landelijk worden besparingen veelal direct verwacht, terwijl juist extra investeringen noodzakelijk zijn om in de toekomst daadwerkelijk efficiënter te kunnen werken. Dit maakt het moeilijk investeringen te doen om de transformatie vorm te geven. Daarnaast wordt benodigde duidelijkheid op landelijk niveau en met name informatie over budgetten, huidige uitvoeringskosten en cliënten (met wie hebben we te maken en welke ondersteuning krijgt dit huishouden) niet tijdig gegeven. Gemeenten hebben tijd nodig om kennis en ervaring op te bouwen en de transformatie vorm te geven. Het is onduidelijk of deze tijd ook beschikbaar is. Momenteel is de benodigde kennis en deskundigheid om de nieuwe taken voor de nieuwe doelgroepen te kunnen uitvoeren nog onvoldoende in huis. De ICT- en datacomponent (informatie over bijvoorbeeld personen en organisaties) in deze overname is zeer groot. Verschillende partijen dragen data (systemen) over. Hier moet concrete stuurinformatie van worden gemaakt. De ervaring leert dat dit veel meer tijd en inzet vergt dan gedacht. Daarnaast is de privacy een punt van aandacht.

Hierdoor

kan

informatieoverdracht

tussen

organisaties

en

informatiekoppeling tussen taakgebieden moeilijk zijn. De interactie tussen de verschillende bestaande en nieuwe zorgtaken zorgt voor meer onderlinge afhankelijkheden en maakt het daarmee extra kwetsbaar. Daar waar de kansen zitten op verbetering (betere onderlinge afstemming en samenhang) zit dus tegelijkertijd ook een risico. Er zijn zeer veel verschillende partijen betrokken met elk hun eigen belangen. Dit zijn deels partijen waarmee de gemeente al samenwerkt en deels nieuwe partijen.


94

De risico’s zijn in beeld, maar deze liggen slechts voor een beperkt deel binnen de invloedssfeer van de gemeente. Daar waar het zich buiten de gemeentelijke invloedssfeer bevindt, zijn belangenorganisaties als de VNG bij dit onderwerp betrokken. Herindeling De komende fusie met de gemeente Bernisse zal mogelijk risico’s met zich meebrengen. Er worden echter geen risico’s voor opgenomen. Er zijn meerdere beheersmaatregelen van kracht. Er is toezicht door de provincie Zuid-Holland en beide gemeenten toetsen elkaars besluiten. Daarnaast is er de beschikking over een frictiekostenbudget, waarmee verwachte en onverwachte tegenvallers kunnen worden opgevangen. Bij het opstellen van de begroting 2015 zullen de risico’s en de weerstandscapaciteit van beide gemeenten voor het eerst worden samengevoegd. De effecten daarvan kunnen nu nog niet worden voorspeld. Grondexploitatie Jaarlijks worden de risico’s in de grondexploitaties tegen het licht gehouden in het kader van de herziening. Per project worden mogelijke risico’s geïnventariseerd en doorgerekend. De uitkomsten

hiervan

zijn

verwerkt

in

de

risico’s

die

zijn

opgenomen

in

het

weerstandsvermogen. Als gevolg van de economische situatie is dit jaar een uitgebreidere risicoanalyse gemaakt van mogelijke effecten op de grondexploitatie als geheel. Hierbij is gewerkt met verschillende scenario’s, die weergeven wat het effect op het resultaat van de grondexploitaties is als de opbrengsten(-stijging) zoals die momenteel in de grondexploitaties zijn opgenomen niet zouden worden gehaald. Bij deze scenario’s geldt dat er een ruime mate van overlap zit in de verschillende effecten. Wanneer bijvoorbeeld een grondprijsverlaging wordt doorgevoerd, dan neemt daarmee ook het financieel effect van het uitblijven van een grondprijsstijging

af.

Voor

een

nadere

toelichting

van

de

integrale

risico’s

in

de

grondexploitaties wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid. De Algemene Reserve heeft per 31 december 2013 een stand van € 7 miljoen. Het resultaat van de jaarrekening 2013 uit de gewone dienst bedraagt € 6,2 miljoen. Uit de grondexploitatie komt een resultaat van € 15,1 miljoen. Van dit rekeningsresultaat ad € 21,3 miljoen wordt € 16,65 miljoen gestort in de Algemene Reserve, zodat het saldo van de Algemene Reserve uiteindelijk € 23,65 miljoen bedraagt. Het resterende deel van het rekeningsresultaat ad € 4,65 miljoen wordt gestort in de reserve Plankosten. Het deel van de Algemene Reserve dat afkomstig is van de grondexploitatie (€ 15,1 miljoen - € 4,65 miljoen)

€ 10,5 miljoen wordt geoormerkt om

toekomstige tegenvallers in de grondexploitatie op te vangen. Stelselwijziging plankosten Om de diverse projecten binnen de grondexploitatie te kunnen realiseren is inzet van personeel noodzakelijk, de zogenaamde plankosten. Geconstateerd is dat de opgenomen budgetten voor de personeelslasten niet toereikend zijn voor de hele verwachte looptijd van de plannen. Dit komt enerzijds doordat de door de gemeente gehanteerde plankostenscan (VROM, Neprom en VVG) een te optimistische inschatting van de benodigde budgetten geeft. Anderzijds is in de huidige economische omstandigheden meer tijd en inzet benodigd om ontwikkelingen mogelijk te maken. Ingegeven door krapte is er ingezoomd op de feitelijke werkzaamheden, gebleken is dat er ook reguliere werkzaamheden, zoals bijv. planning & control werkzaamheden ten laste van de grondexploitatie gebracht werden. Het aantal plannen neemt af en het is gewenst om beter te sturen op de ambtelijke inzet. Daarnaast staat de grondexploitatie onder druk door het wegvallen of vertragen van geraamde opbrengsten. Vanwege de hiervoor genoemde


95

redenen is in de nota grondexploitatie 2014 voorgesteld om een stelselwijziging toe te passen en alle plankosten structureel ten laste te brengen van de reguliere begroting (algemene dienst). In het volgende staatje wordt de dekking aangegeven: Plankosten

opnemen

begroting Begrotingsbuffer Herverdeeleffect

2014

2015

2016

2017

-2.297.602

-2.095.703

-2.059.948

-2.064.870

in 113.017

AU

tranche Spijkenisse Onttrekking

203.418

818.745

1.496.235

223.000

447.633

671.000

1e

reserve

Plankosten

2.184.585

1.669.285

793.570

Saldo

0

0

0

102.365

In het begrotingsproces 2015 wordt vanaf 2018 deze post opgenomen, waarbij het risico is dat de taakstelling niet gehaald wordt. In de loop van 2014 wordt er nader geadviseerd over de personele gevolgen.


96

4.2 Weerstandsvermogen en Risicobeheersing

Recommend Documents