16-12-2014
1
Workshop Kwalitatief onderzoek: toepassingen bij sociale interventies Hogeschool Domstad, 16 december 2014 Hennie Boeije Vakgroep Methoden & Technieken Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht
Stans de Haas RutgersWPF, Voor seksuele gezondheid en rechten, Utrecht
2
Workshop 1.
Kennismaking
10 minuten
2.
Kaders van praktijkgericht kwalitatief onderzoek 20 minuten
3.
Opdracht in twee groepen
30 minuten
4.
Terugkoppeling methode-groep Terugkoppeling observatie-groep
2x10 minuten
5.
Take home message over onderzoek
10 minuten
1
16-12-2014
3
Kennismaking workshopbegeleiders Dr. Hennie Boeije
Dr. Stans de Haas
• Universitair hoofddocent
• Senior onderzoeker
▫ Docent: kwalitatief onderzoek
▫ Onderzoeker: kwalitatieve methodologie
Kwalitatieve synthese
▫ Auteur: Diverse leerboeken over kwalitatief onderzoek
▫ Projectleider Bijv van evaluatiestudies
▫ Expertise: Seksueel geweld
▫ Portefeuille: Methoden en statistiek
Kennismaking deelnemers • Wie heeft ervaring met evaluatieonderzoek? • Wie voert niet zelf uit, maar heeft wel te maken met dit type onderzoek? • Wie heeft ervaring met kwalitatief onderzoek? • Voor welke organisatie/in welke functie doet u dit?
2
16-12-2014
5
1e kader: kwalitatief onderzoek Wat onderzoek je ermee? • Eerstepersoonsperspectief • Views-studies
Definitie •
‘Qualitative research methods are strategies for the systematic collection, organisation, and interpretation of textual material obtained from talk or observation, which allow the exploration of social events as experienced by individuals in their natural context.’ (Malterud, 2001: 397 in Lancet)
6
Veel gebruikte methoden Dataverzameling
Data-analyse
• • • • • •
• Thematische analyse • Narratieve analyse • Gefundeerde theorie benadering • Conversatie analyse • Discourse analyse • …..
Interviews Focusgroepen Participerende observatie Foto-elicitatie Bronnen, zoals sociale media ….
3
16-12-2014
7
Waar gebruiken we kwalitatief onderzoek voor • Beleving van ervaringsdeskundigen: ▫ chronische zieken, mensen in jeugdzorg, behandelregime, schuldsanering.
• Beleving van professionals: ▫ barrières, faciliteiten, normen en waarden, belangen van stakeholders.
• Netwerken en organisaties: ▫ Organisatie(cultuur), netwerken, samenwerking
8
2e kader: praktijkgericht onderzoek Praktijkprobleem
Diagnose
Evaluatie
Onderzoekscyclus
Implementatie interventie
Plan en besluitvorming
4
16-12-2014
9
Evaluatieonderzoek Praktijkprobleem
Evaluatie Complexe interventies
Implementatie interventie
Diagnose
Onderzoekscyclus
Plan en besluitvorming
Methoden van evaluatieonderzoek • Experiment (Random Clinical Trial -RCT-) ▫ Werkt de ingreep, is het effectief? • Kwalitatief onderzoek ▫ Accepteren ontvangers de ingreep? Is het voor hen werkzaam? Hebben ze er baat bij? ▫ Accepteren professionals de ingreep? Is het voor hen uitvoerbaar? Werkt het om hun problemen op te lossen? ▫ Wat zijn de werkzame componenten? • Mixed methods ▫ Combi van bovenstaande, en: hoe moet het onderzoek eruit zien?
• Kwantitatieve reviews (meta-analyse) en Kwalitatieve reviews (kwalitatieve synthese)
5
16-12-2014
Voorbeeld kwalitatieve evaluatie • Wat is het probleem? Meiden met LVB risico op onbedoelde zwangerschap en op seksueel geweld • Determinanten o.a. Laag zelfbeeld Niet gewend om instemming te geven Gevoelig voor sociale normen Gebrek aan kennis en inzicht Klein sociaal netwerk • Veranderingstheorie Gedragsverandering komt tot stand door veranderingen in: Attitude Perceptie van sociale normen Eigeneffectiviteit
De gekozen interventie: • Preventief • Doel: ▫ Vergroten weerbaarheid ▫ Seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomen ▫ Onbedoelde zwangerschap voorkomen • Doelgroep: ▫ meiden ▫ tussen de 14 en 21 jaar ▫ met een licht verstandelijke beperking ▫ die praktijkonderwijs volgen • Subdoelen opgesteld op basis van veranderingstheorie en determinanten • Werkzame methodieken voor meiden met een LVB gezocht
6
16-12-2014
Het programma • • • • •
8 groepscounseling sessies Ouderbijeenkomst 6-8 meiden per groep Twee getrainde counselors (MEE) Methoden: ▫ ▫ ▫ ▫
Psycho-educatie Groepsdiscussies Rollenspel Vaardigheidstrainingen
• Wil je weten of het werkt om het probleem op te lossen en de doelen te bereiken? Evalueren!
7
16-12-2014
Onderzoeksvragen • Wat is het (waargenomen) effect van Girls’Talk+? • Wat zijn werkzame onderdelen van programma? • Onder welke omstandigheden werkt programma het beste en wat zijn belemmerende factoren? • Hoe is het implementatieproces verlopen? • Hoe tevreden zijn deelnemers en professionals?
Hoe verloopt het implementatieproces? • Voelen trainers zich betrokken bij het programma? • Voelen trainers zich voldoende toegerust om Girls’ Talk+ uit te voeren? • Zijn trainers tevreden over train-de-trainer dag(en)? • Hoe is de werving verlopen? • Hoe is Girls’ Talk+ uitgevoerd? Is er afgeweken van het programma en zo ja, in hoeverre?
8
16-12-2014
17
Work aan de winkel: groepsopdrachten • Kies één van de twee opdrachten: ▫ Keuze van methoden bij de onderzoeksvragen ▫ Werken met een observatieverslag
• • • •
Beetje gelijke omvang van groepen Totaal 30 minuten (ongeveer 20 voor de opdracht) Plenaire terugkoppeling Wij zijn aanwezig
Opdracht 1: afweging methoden van dataverzameling Methode 1
Methode 2
Methode 3
Methode 4
Methode 5
Effect Werkzame onderdelen Omstandigheden Implementatie Tevredenheid
9
16-12-2014
Opdracht 2: Observatie • • • •
Welke onderzoeksvragen zou je met deze data kunnen beantwoorden? Hoe zou je de analyse aanpakken? Wat is de meerwaarde van zo’n observatie? Hoe zou je de informatie uit dit verslag kunnen gebruiken in combinatie met andere kwalitatieve methoden? • Hoe beoordeel je dit verslag? Is het duidelijk? Geeft het een goed beeld? Of mis je zaken? Zo ja, wat?
Opdracht 1: terugkoppeling Methode 1
Methode 2
Methode 3
Methode 4
Methode 5
Effect Werkzame onderdelen Omstandigheden Implementatie Tevredenheid
10
16-12-2014
Opdracht 2: terugkoppeling • • • •
Welke onderzoeksvragen zou je met deze data kunnen beantwoorden? Hoe zou je de analyse aanpakken? Wat is de meerwaarde van zo’n observatie? Hoe zou je de informatie uit dit verslag kunnen gebruiken in combinatie met andere kwalitatieve methoden? • Hoe beoordeel je dit verslag? Is het duidelijk? Geeft het een goed beeld? Of mis je zaken? Zo ja, wat?
Conclusie • Kwalitatief onderzoek geeft antwoord op andere vragen dan kwantitatief onderzoek • Functie voor de interventie (wat zijn wenselijke en meetbare uitkomsten), tijdens (hoe verloopt de implementatie) en na (waarom is de interventie (niet) effectief) • Demonstreren van bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken (niet bij kwantificatie en numerieke data alleen) • Stimuleer methodologische capaciteit en deskundigheid op het terrein van kwalitatief evalueren
11
16-12-2014
Take home message • Voor onderzoek
• Voor jezelf
24
12
16-12-2014
25
Bijlage 1: literatuurlijst • Bird, L., Arthur, A. & Cox, K. (2011) “Did the trial kill the intervention?” experiences from the development, implementation and evaluation of a complex intervention. BMC Medical Research Methodology, 11, 24. • Boeije, H.R. (2014) Analyseren in kwalitatief onderzoek. Boom Uitgevers, Den Haag. • Campbell, N.C. et al. (2007) Designing and evaluating complex interventions to improve health care. British Medical Journal 334:455-59. • Lub, V. (2014) Kwalitatief evalueren in het sociale domein. Boom Uitgevers, Den Haag. • O’Cathain, A., Thomas, K. J., Drabble, S. J., Rudolph, A. & Hewison, S. (2013). What can qualitative research do for randomised controlled trials? A systematic mapping review.” BMJ Open. • Omlo, J. (2011) Waar zijn we nu eigenlijk mee bezig. Kwalitatief onderzoek maakt sociale interventies beter. Tijdschrift voor sociale vraagstukken, 10: 26-29. • Omlo, J., Bool, M. & Rensen, P. (2013) Weten wat werkt. Passend evalutieonderzoek in het sociale domein. Amsterdam: SWP. • Tavecchio, L. & Gerrebrands, M. (2012) Bewijsvoering binnen praktijkgericht onderzoek. Boom Uitgevers, Den Haag.
13
