Workshop Formulier Mantelzorg in het zorg(leef)plan Ans Verdonschot; beleidmedewerker BRIZ
‘Ervoor zorgen dat er geen patiënt achter de patiënt opduikt’
Programma workshop v Achtergrond Mantelzorg in de palliatief terminale fase v Introductie Formulier mantelzorg in het zorg(leef)plan v Ervaringen met het gebruik v Zelf aan de slag v Afsluiting
casus
Wijsheid achteraf
Mw. Vroegop is 52 jaar als haar moeder in de laatste maanden van haar leven steeds meer hulp nodig heeft. Voor die tijd zorgde ze al enkele jaren voor de boodschappen en deed zwaardere huishoudelijke klusjes, maar het laatste jaar ging haar moeder zo snel achteruit dat ze ook veel meer persoonlijke zorg ging verlenen. Haar moeder had suikerziekte, was incontinent en was in toenemende mate dementerend. Alles draaide in de laatste maanden om de zorg voor haar moeder. Haar moeder wilde geen vreemden in huis, dus alle zorg kwam neer op de schouders van mw. Vroegop.
▪ Als ze achteraf terugkijkt, had mevrouw Vroegop graag meer ondersteuning van de thuiszorg gehad bij de praktische zorg, zodat zij nog tijd had gehad om aan het bed van haar moeder te zitten, te praten en afscheid te nemen.
Enkele begrippen
Enkele cijfers
▪ Wat is informele zorg? Wat formele zorg? ▪ Wanneer spreken we over mantelzorg? ▪ Wat is het onderscheid met vrijwilligerszorg
Hoeveel mensen krijgen jaarlijks te maken met de zorg voor een stervende naaste? Wit Groen Rood
140 duizend 420 duizend 600 duizend
1
Enkele cijfers Hoeveel uur besteden PTF-mantelzorgers gemiddeld per week aan zorgtaken? Wit Rood Groen Geel
19 uur 33 uur 80 uur 168 uur
Positieve aspecten • Liefde
Cijfers op een rijtje Enkele cijfers ▪ Ongeveer 600.000 mantelzorgers in PZ per jaar ▪ Gemiddeld 33 uren per week (t.o 19 uren ) ▪ Gemiddeld 5 maanden lang ▪ 45 % wordt zelf zorgvrager ▪ 80% opnamen veroorzaakt door overbelast mz ▪ 75% patiënten heeft de wens thuis te overlijden ▪ 30% overlijdt thuis.
Overplaatsingen in de laatste levensfase 70
• Vreugde
60
• Humor
50
• Dankbaarheid
40 30
• Voldoening
20
• Zelfrespect
10
• Zingeving
0
thuis
verzorgingshuis
verpleeghuis
woonsituatie 3 mnd voor overlijden
ziekenhuis
plaats van overlijden
Waarom aandacht voor mantelzorg in de palliatief terminale fase? Perspectieven: 1. Patiënt: patiënten die zowel door beroepskrachten als mantelzorgers verzorgd worden hebben meer kans om thuis te overlijden 2. Mantelzorgers: kunnen zorg langer volhouden met behoud van kwaliteit van leven 3. Samenleving: kostenbesparing (voorkomen of uitstellen van opname in ziekenhuis of verpleeghuis, voorkomen van overbelasting mantelzorgers (o.a. burn-out, uitval werk)
2
Instructie formulier mantelzorg Pagina 1: Vooraf invullen: administratieve gegevens Open vragen: 1. Hoe gaat het met u? 2. Hoe is de zorg de afgelopen maand gegaan?
Formulier mantelzorg Pagina 2: Subjectieve belasting § Vraag de mantelzorger om zelf de vragenlijst Ervaren Druk door Informele Zorg (EDIZ) in te vullen (duur: 5 minuten) § LET OP: niks veranderen aan de zinnen § Score: “ja!” “ja” of “min of meer” = 1 (ervaren druk) & “nee!” en “nee” =0, (geen druk)
Ø 7-9 keer “ja”: veel druk. Ø 4-6 keer “ja”: matige druk. Ø 0 -3 keer “ja”: (nog) weinig druk.
Score = 9 (0=min en 9=max)
Pagina 3: Objectieve belasting: Kenmerken mantelzorg: § Deze vul je zelf in (dus met de mantelzorger) § Rechter kolom meeste risico op overbelasting (rood) § Vermenigvuldig het aantal keer groen met 1, oranje met 2 en rood met 3. Minimum=13 en maximum=39. Ø 31-39: sprake van (zware) overbelasting en risico dat de mantelzorger het niet lang meer volhoudt. Ø 22-30: dreiging dat mantelzorger het niet vol kan houden Ø 13-21: het gaat het (nog) goed met de mantelzorger
Score = 1+4+30 = 35 (= rood)
Formulier mantelzorg
3
Formulier mantelzorg Pagina 3: Objectieve belasting § Naast totaalscore is het ook goed om te kijken naar de verschillende onderdelen en dit bij je advies in ogenschouw te nemen: § 1-6: type, duur en intensiteit van zorgtaken § 7: combinatie van mantelzorg met andere dagelijkse bezigheden § 8-11: impact van de zorgvraag op de mantelzorger. § 12: zorg delen met andere mantelzorgers § 13: meer dan één zorgvrager
Formulier mantelzorg Pagina 3: Behoefte aan ondersteuning Drie vragen om te polsen of mantelzorgers: a) Behoefte hebben aan ondersteuning b) Of ze op de hoogte zijn van de verschillende mogelijkheden van mantelzorgondersteuning c) Of ze al gebruik maken van ondersteuning
Formulier mantelzorg § Bij vraag 12 van de “Kenmerken van mantelzorg” ‘nee’ ingevuld? (mantelzorger deelt de zorg niet met anderen) § Vraag na wat daar de reden van is. § Geen behoefte? Ga je verder met de volgende vragen over ‘behoefte aan ondersteuning’. § Als je merkt dat een mantelzorger eigenlijk wel graag de zorg met anderen wil delen: Ecogram maken
G
G
Sien, echtgenote, 1925
Joke, buurvrouw, 1936
G
Esther, dochter, 1948
H
G
= Gezelschap
P
P
= Persoonlijke zorg
H
= Huishoudelijke hulp
R
= Regeltaken
K
= Klussen/tuinieren
A
= Advies en informatie
E
= Emotionele steun
Roelof
P H A
1923 Nathan, kleinzoon, 1977 G
Rob, zoon, 1952 Lizzy, kleindochter, G 1981
G
Wende, schoond ochter, 1951
G R E
Geke, kleindochter, 1975
= Neutrale relatie = Gespannen relatie = Zorgrelatie = Potentiële zorgrelatie
G
Formulier mantelzorg Pagina 5. Samenvatting & Advies Samenvatting:
Formulier mantelzorg Pagina 5. Samenvatting & Advies
1a.
Score subjectieve belasting: EDIZ
2. Punten die nog niet aan de orde gekomen zijn
1b.
Score objectieve belasting
3. Laat de mantelzorger zelf formuleren wat deze graag anders
1c.
Vraag de mantelzorger of deze zich herkent in deze uitslag
1d.
Jouw algemene indruk: Welke indruk maakt de mantelzorger op jou? depressief / somber / geprikkeld / snel geïrriteerd /
zou willen 4. Formuleer op basis daarvan jouw advies
lusteloos / uitgeblust / verward / onverzorgd / overbelast / gespannen / rusteloos / onzeker / angstig / (over)bezorgd.
4
Formulier mantelzorg
Formulier mantelzorg
Pagina 5. Samenvatting & Advies 5. Geef folders/informatiemateriaal passend bij het advies mee 6. Vraag na hoe de mantelzorger het gesprek heeft ervaren 7. Vraag na of de mantelzorger een nieuw gesprek wil § Bij groen: laat mantelzorger zelf bepalen of en wanneer deze een gesprek wil § Bij oranje/rood: stem met de mantelzorger af dat het verstandig is om elkaar over een x aantal weken/maanden weer te zien (afhankelijk van het risico en de behoefte van de mantelzorger)
Pagina 6. Vervolggesprek 1. Vraag na hoe het met de mantelzorger gaat (evt. EDIZ, p.7) 2. Bespreek uitkomsten vorige gesprek 3. Vraag na of mantelzorger iets met het advies heeft kunnen doen. • Zo ja, heeft dit geholpen? • Zo nee, wat was reden? 4. Op basis van dit gesprek vorm je zo nodig opnieuw samen met de mantelzorger een advies. 5. Vraag de mantelzorger of nog een gesprek wil of niet. 6. Registreer aantal minuten
Interviews met
Ervaringen van mantelzorgers en beroepskrachten uit pilots palliatieve zorg
v 15 Verpleegkundigen v 9 Mantelzorgers (+6)
Onderzoek Hogeschool Fontys
Ervaringen Verpleegkundigen “Ja, ik vind het een goed hulpmiddel om de belasting van de mantelzorger in kaart te brengen en ook een echte eyeopener voor de mantelzorger zelf” “Aan de hand van een score heb je meteen een goed overzicht, je hebt een meetlat, het is meetbaar”
Mogelijkheden tot ondersteunen van mantelzorger door de verpleegkundige “Ik vond dat ik voldoende mogelijkheden had om de mantelzorger te ondersteunen” “Ik ben zeker in staat beter ondersteuning te bieden, omdat je er tijd voor neemt om aandacht aan de mantelzorger te geven, terwijl dat anders misschien wel niet gebeurt” “Het geeft je tools in handen naar de indicatieverwerking toe”
5
Gebruikformulier ‘Mantelzorgondersteuning’ in de toekomst. “Nou, ik denk in elke setting waarbij je merkt dat er mantelzorgers mee gemoeid zijn ga ik het inzetten” “We gaan het uitleggen in het team en proberen dit langzaam aan toe te passen als standaard in het team”
Ervaringen mantelzorgers “Hoe is het me u, dat hoor je nooit, ze vragen alleen naar degene die ziek is”
“Goed, was prettig, ik had het idee dat ik een keer echt gezien werd” “Heb misschien onbewust wel de behoefte aan wat erkenning als mantelzorger”
Ik vind dat de hele organisatie met het formulier moet gaan werken.
Herkenbaarheid score “Doordat het op papier staat wordt het wel een stuk inzichtelijker” “Volgens het formulier was ik overbelast; ik wil het niet graag toegeven maar het is wel zwaar om zo te moeten zorgen.
“Ik ervaar mezelf niet als oranje, ik zeg altijd maar zo, mijn man moet gewoon geholpen worden, dat vind ik gewoon heel normaal”
Voordelen volgens mantelzorgers “Ik geloof wel dat overbelasting geconstateerd kan worden met het formulier” “Je brengt goed in kaart wie wat precies doet aan mantelzorg, aan de hand hiervan zijn we gaan kijken of iemand die wat minder deed bereid was nog wat meer te doen.” Ik vond dat heel prettig.
Afsluiting
Instructie in team of vragen!!??
Veel succes!
Meer informatie? Ans Verdonschot, IKZ:
[email protected] Theo Royers Vilans:
[email protected] Met dank aan Geraldine Visser, voormalig medewerker Expertisecentrum Mantelzorg en Vilans
6
