Workshop dementie diagnostiek Bernard Prins, huisarts Medisch Centrum Gelderlandplein, lid Academisch Huisartsen Netwerk van het Vumc en Coöperatie Huisartsen in Amsterdam Zuid
Karel Brühl, specialist ouderengeneeskunde kaderarts psychogeriatrie AMSTA West, Centrum voor verpleeghuiszorg Jan Bonga in GeuzenveldSlotermeer, lid Zorgketen Dementie Amsterdam Nieuw West
Vragen in workshop aankondiging
• Wanneer is het dementie of MCI? • Welke diagnostiek kan je zelf doen en welke niet? • Hoe vertel je de uitslag aan patiënt, familie, wat doe je daarna? • Rol van huisarts, POH of casemanager bij het volgen van patiënten. • Wanneer schakel je experts zoals GGZ, klinisch geriater of specialist ouderengeneeskunde in? • Hoe zet je die eventueel in bij het maken van multidisciplinaire behandelplannen?
programma • Inleiding • Stellingen • Wat is het verschil tussen Mild Cognitive Impairment (MCI) en Dementie? • Vroege diagnostiek door huisarts en POH • Discussie a.h.v. stellingen • ‘Take home messages’
Stellingen dementie diagnostiek 1. huisarts+POH kunnen het zelf 2. huisarts is te laat met diagnose 3. je hebt als huisarts + POH weinig te bieden na een dementie diagnose 4. gesprek over autorijden bij dementie is taak voor huisarts 5. Uitslag gesprek = slecht nieuws gesprek = start van een traject gericht op kwaliteit van leven patiënt en mantelzorg 6. Inschakelen externe experts? *Altijd casemanager * soms GGZ of klinisch geriater en * veel vroeger dan nu: specialist ouderengeneeskunde
WAT vinden jullie lastig bij dementie diagnostiek? • Vragen?
Of denk je ik herken het toch wel?
NB ‘dementerenden’ bestaan niet…
> mensen met dementie
Mild Cognitive Impairment (= MCI) of Dementiesyndroom? Wat zijn cognitieve stoornissen? • • • • •
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Meer soorten dan alleen geheugenstoornissen & alle combinaties mogelijk! Ingewikkeld om te herkennen en te onderscheiden, familie ziet veel meer dan hulpverlener! In dementie diagnostiek getrainde neuropsychologen en ergotherapeuten zien vrij veel MMSE is veelgebruikt screenings instrument ervoor, kan je zelf doen Los te zien van psychische symptomen of gedragsproblemen zoals onrust, depressie, angst,….
Geheugen en oriëntatie: bv verminderde inprenting en desorientatie tijd Taal: afasie, woordvindstoornissen Praxis: apraxie, bv niet weten hoe je schoen aantrekt/een vork gebruikt Rekenen: acalculie (geeft bv altijd een briefje of hele portemonnae) Uitvoerende functies. Plannings- en executieve functiestoornissen, bv bij eten maken: denk aan volgorde. Of aan regisseur, ‘de kapitein in jezelf’ Gnosis: agnosie (bv horloge niet meer kijkend of op de tast herkennen)
MCI of Dementie? Overeenkomsten MCI en Dementie: • Altijd onzekerheid bij patient, familie, dokter, POH. • Beiden hebben cognitieve stoornissen: je kunt altijd een MMSE doen • Altijd somatiek en psychiatrie uitsluiten: Delier, Depressie, CVA, contusie, hyperthyreoidie etc : lichamelijk onderzoek, oriënterend neurologisch onderzoek, ‘psychisch’ onderzoek (gesprek), PG-lab Wat zijn de verschillen? • Beloop: stabiel > MCI <-> Geleidelijke progressie (achteruitgang) > dementie • Functioneren : niet slechter > MCI <-> Duidelijk slechter dan voorheen > dementie Kan bijvoorbeeld geen verjaardag meer organiseren of bezoeken (snel te druk), hulp nodig bij plannen van afspraken of bestellen medicatie, kan geen ingewikkeld recept meer koken of warmt alleen magnetron maaltijd op, financiën/administratie zelf regelen lukt niet meer. Pas op: geruisloos overnemen door partner/dochter/buren.
MCI of dementie?
Dementie syndroom
Cognitieve Stoornis (sen)
Progressief beeld?
Functioneren
Ja
Ja *
Ja
Nee
Nee
Sociale of beroeps- matige beperking?
(2 of meer) MCI
Ja (1 of meer)
Functioneren is te meten (vele meetschalen, voorbeelden: zie A4-tje)
•
GAF (0 – 100) staat in GGZ brief < 45 ‘altijd’ dementie > 65 ‘nooit’ dementie
•
CDR (0 – 3). > 1 past bij dementie CBR vraagt erom: 0,5 – 1 nodig om te mogen rijden (en geslaagd zijn voor CBR rijtest)
•
IQCODE (1 – 5) informant vragenlijst = onderdeel heteroanamnese, staat in NHG standaard > 3,2 of hoger kan bij dementie passen, meetschaal die functioneren nu vergelijkt met 10 jaar geleden. Beoordeel samen met de MMSE score…
IQCODE en MMSE samen: inzicht in verslechtering cognitief functioneren in vergelijking met 10 jaar geleden IQCODE Informant Vragenlijst over Cognitieve Achteruitgang bij Ouderen
• Je kan de 16 vragen van de lijst zelf afnemen of de lijst meegeven aan familie, die hem zelf invult • IQCODE vergelijkt functioneren van nu met dat van 10 jaar geleden
Hulpmiddel bij stellen diagnose
Duidelijk schema, maar …… •
Er zijn ook ziekten/oorzaken van dementie die (nog) moeilijker te herkennen zijn: * Lewy Body dementie (uitvoerende functies, hallucinaties, geen haldol geven!) * Frontotemporale dementie (karakterverandering, relatieproblemen?) * Alcohol gerelateerde dementie (stille sherry drinkers, vit B1..) * Dementie voor of rond 65ste * Dementie bij niet/niet goed nederlands sprekenden
•
Hoor je verhalen van familie? Heteroanamnese! Familie apart spreken, IQCODE
•
Per HA + 20 dementie patiënten, waarvan + 10 bekend. Per HA + 2 nieuw per jaar
•
Ziektediagnose Alzheimer of Vasculaire dementie wel te stellen met NHG standaard, onzekerheid hoort daar bij. MCI niet in NHG, andere ziekte-oorzaken dementie ook niet. Per dokter verschillende interpretatie wat verslechtering functioneren is. Ervaring met dementie diagnostiek en het vervolgen van dementie patiënten maakt wel veel uit.
• •
Meestal sluipend proces, niet 1 moment waarop je zegt: ja nu is het dementie
Stellingen (discussie) 1. huisarts+POH kunnen het zelf 2. huisarts is te laat met diagnose 3. je hebt als huisarts + POH weinig te bieden na een dementie diagnose 4. Uitslag gesprek = slecht nieuws gesprek = start van traject gericht op kwaliteit van leven patiënt en mantelzorg 5. gesprek over autorijden bij dementie is taak voor huisarts 6. Inschakelen externe experts? *Altijd casemanager * soms klinisch geriater en * veel vroeger dan nu: specialist ouderengeneeskunde
Take Home Messages •
Verschil MCI – Dementie = functioneren: ‘vaag’ maar belangrijk
•
Goede heteroanamnese is een Kunst. Familie apart, IQCODE
•
Als huisarts zelf Alzheimer en Vasculaire dementie diagnosticeren kan, mits ..
•
Wel doorsturen of in consult vragen GGZ, klinisch geriater, specialist ouderengeneeskunde of Alzheimer centrum Vumc: * Jonger *LBD *FTD *niet nederlands *ernstig probleemgedrag * zorg weigeren
•
Uitslag bespreken = slecht nieuws gesprek = start van meerjaren behandeling & begeleiding patiënt en familie, pro-actief, samen en gericht op kwaliteit van leven.
•
Gevolgen in gedrag patiënt en overbelasting mantelzorg goed te behandelen met psychosociale interventies
• Dementie en Dan e-learning 1 op HAweb is goed begin! Voor meer samenwerking. Echt vanuit huisartsenpraktijk.
1 van
V&VN, NHG en Verenso
Vragen? bel of mail Bernard Prins
[email protected] 020-642 19 09
Karel Brühl
[email protected] 020-611 00 11
