inhoud woord vooraf
5
voorwoord
8
hoe dit boek te lezen
11
inleiding
12
stap 1: de hoogte van je pensioen vaststellen
18
stap 2: je pensioendoel bepalen
28
stap 3: je pensioen verbeteren
40
toekomstige uitgaven verlagen toekomstige inkomsten verhogen
43 45
het nabestaandenpensioen
64
invloed levensgebeurtenissen op je pensioen
70
trouwen, geregistreerd partnerschap, samenwonen scheiden werkloos raken arbeidsongeschikt raken nieuwe baan overlijden
71 72 81 82 84 87
kort verhaal – bij elke levensgebeurtenis verandert je pensioen
96
bijlagen
104
alle schema's op een rij
108
checklist bij de adviseur
110
index
112
voorwoord Heb jij dat ook wel eens? Een knagend gevoel als je aan je pensioen denkt. Je wilt eigenlijk weten hoe het zit, maar je weet niet waar je moet beginnen. En als je wat leest over dit onderwerp, word je met moeilijke termen om je oren geslagen. Of je denkt: ach, dat pensioen duurt nog wel even. Dat zie ik later wel weer. Of misschien weet je wel hoeveel pensioen je straks krijgt, maar weet je eigenlijk niet precies wat dit betekent. Je mist samenhang. Je mist overzicht. Voor jou heb ik dit boek geschreven. Of je nu werknemer bent of zelfstandige. Of je nu jong bent of al aardig op weg richting je pensioen. Dit knagende gevoel en dat 'ach, dat zie ik later wel weer' had ik ook altijd. Nu moet je weten dat ik een aantal jaren geleden een vergelijkbaar boek heb geschreven over hypotheken: 'Hoera, een hypotheek!'. Dus op een gegeven moment dacht ik: weet je wat, ik sla twee vliegen in één klap. Ik verdiep mij in het onderwerp én ik maak er een boek van. Op dezelfde manier waarop ik 'Hoera, een hypotheek!' heb geschreven. Ik interview een expert, vraag hem het hemd van het lijf, en schrijf het op. Want ik ben vast niet de enige die er geen snars van begrijpt.
In dit boek geef ik de mogelijkheden hoe je dit kunt doen. Wat jouw conclusie ook is, het gaat je duidelijk worden dat de hoogte van je pensioen pas echt bekend is op het moment dat je wilt gaan genieten van je oude dag. Elke tussentijdse verandering in je werk en leven kan namelijk gevolgen hebben voor je pensioen. Het is dus zaak met enige regelmaat je pensioen tegen het licht te houden. Voor een goed pensioen moet je dus zelf de regie in handen nemen. Jij bepaalt immers wat voor jou een goed pensioen is. En als je besluit een adviseur te raad plegen, maak dan gebruik van de checklist achterin dit boek. Je weet dan precies wat je moet vragen en waar je op moet letten. Ook is straks duidelijk dat als je jouw pensioen wilt verbeteren, je dit zo snel mogelijk moet doen. Hoe eerder, hoe beter. Je pensioen bouw je immers op tijdens je werkzame leven, niet daarna. Zo simpel is het. Laat de tijd die ligt tussen nu en je pensioen zo goed mogelijk voor je werken. Aan de andere kant: hoe dichter je bij je pensioen zit, hoe zekerder de hoogte van je pensioeninkomen is. Maar zelfs al zit je er vlak voor, ook dan kun je nog iets doen aan een beter pensioen. Zeg, wat loop jij nou toch te jij en jouwen?
Dat is een keuze die ik heb gemaakt. Ik vind 'je' en 'jij' fijner klinken bij dit onderwerp. Het is minder afstandelijk dan 'u' en 'uw', vandaar. Ik hoop dat de lezer hier begrip voor heeft.
De pensioenexpert vond ik in Tim van Dasselaar. Hij neemt in dit boek ook de tips voor zijn rekening. Verder heb ik het boek laten nalezen door andere experts. Het doel dat ik mijzelf heb gesteld is een duidelijk en toegankelijk boek te schrijven. Ik leid je stap voor stap naar een goed pensioen. Gebruikelijke pensioentermen als 'franchise' of 'factor A' vind je in dit boek eigenlijk niet terug. Ik heb namelijk alleen die informatie opgenomen die je nodig hebt om te begrijpen wat je moet begrijpen en waarop jij zelf invloed kunt uitoefenen. Ik heb het je daarbij zo gemakkelijk mogelijk gemaakt, wat niet betekent dat het altijd gemakkelijk is. Soms moet je even doorbijten. Wat is nu eigenlijk een goed pensioen? Dat bepaal je zelf, niemand anders. Je hebt een goed pensioen als jouw netto pensioeninkomsten overeenkomen met de kosten van het leven dat je wilt leiden als je straks met pensioen bent. Er zijn dan twee mogelijke conclusies te trekken. Eén: je pensioen zoals het er nu voor staat is goed op koers. Twee: je zou actie moeten ondernemen om je pensioen te verbeteren.
8
Nou vooruit, voor deze ene keer. Beste lezer, mag ik u voorstellen aan mijn assistent Aadje. De uitgever heeft mij Aadje opgedrongen als sidekick. Te pas en te onpas verkondigt hij zijn mening. Dat u het weet… Amsterdam, april 2012 Wink Sabée
9
inleiding Wat is een pensioen? Wat zijn de signalen dat je vermoedelijk een pensioentekort hebt? Duidelijk wordt dat een goed pensioen je eigen verantwoordelijkheid is. Met pensioen? Eindelijk eigen baas!
'Als pensionado wil je een bepaald leven leiden en dat kost geld. Maar waar komt dat vandaan? Want als je met pensioen gaat, dan werk je niet meer. En als je niet meer werkt, krijg je geen centen. Simpel zat. Dus moet je zorgen voor je eigen inkomen. Dan ben je eindelijk eigen baas, zou je kunnen zeggen. Maar dan wel een baas die geen hand uit de mouwen steekt. Dan zit er maar één ding op: genoeg sparen om een lekker leven te leiden voor als je niet meer werkt. Want met alleen AOW kom je niet verder dan de eindhalte van lijn 12. Maar wat is genoeg? Ik heb wat zitten rekenen, maar met mijn pensioen en AOW opgeteld kom ik € 500 tekort. Dus vanaf nu ga ik elke maand wat geld opzij leggen. Medegefinancierd door de overheid, dus dat is mooi. Ik zou zeggen: een pensioen is het salaris dat jij jezelf als baas van je eigen leven aan jezelf laat uitkeren.'
12 inleiding
wat is een pensioen Laten we beginnen bij het begin. Het lijkt mij goed eerst uit te leggen wat een pensioen nu eigenlijk is. ‘Hij is met pensioen.’ In de volksmond is dit de benaming voor de tijd dat je niet meer werkt en geniet van je oude dag. In de wet staat het begrip 'pensioen' als volgt beschreven: ‘de verzamelnaam voor inkomensvervangende periodieke uitkeringen in het geval van arbeidsongeschiktheid, ouderdom of overlijden. Waarbij als gemeenschappelijke kenmerken gelden dat de pensioenopbouw plaatsvindt in het kader van een dienstbetrekking en dat de uitbetaling van het pensioen eindigt bij het overlijden van de rechthebbende’. Officieel is een pensioen dus een afspraak tussen werkgevers en werknemers. Maar ook niet-werknemers willen toch een keer met pensioen? Omdat de volksmond naar mijn idee het begrip pensioen duidelijker weergeeft dan de wettelijke definitie, betekent pensioen in dit boek: ‘alle inkomstenbronnen die een gepensioneerde ontvangt’. Een pensioen bestaat uit drie soorten inkomstenbronnen: 1. De AOW 2. Het werknemerspensioen 3. Het privé-pensioen
wat is de officiële pensioenleeftijd? De huidige pensioenleeftijd is 65 jaar. In 2020 gaat deze leeftijd naar verwachting omhoog naar 66 jaar en naar verwachting in 2025 naar 67 jaar. Houd de berichtgeving in de media in de gaten. Dit betekent het volgende: • Geboren voor 1 januari 1955: de pensioenleeftijd is 65 jaar. • Geboren op 1 januari 1955 of daarna, maar voor 1 januari 1960: de pensioenleeftijd is 66 jaar. • Geboren op 1 januari 1960 of daarna: de pensioenleeftijd is 67 jaar.
13
de AOW1: hoeveel is dat eigenlijk? De standaard AOW bedraagt afgerond € 9.000 bruto per jaar. Dit is € 750 bruto per maand. Dit is het bedrag dat je ontvangt als je gehuwd bent of samenwoont en je partner nog niet de pensioenleeftijd heeft bereikt.
werknemerspensioen: hoe werkt dat? Alleenstaanden ontvangen een extra toeslag van € 3.600 bruto per jaar. Dit is € 300 bruto per maand. Een alleenstaande ontvangt dus € 12.600 bruto per jaar. Dit is € 1.050 bruto per maand.
Partners die allebei de pensioenleeftijd hebben bereikt ontvangen alle twee de standaard AOW. Zij ontvangen dus samen afgerond € 18.000 bruto per jaar. Dit is € 1.500 bruto per maand.
Elke maand wordt een deel van je bruto salaris opzij gezet en gestort in je werknemerspensioen. Daar bovenop betaalt jouw werkgever ook een bepaald bedrag. In de regel minimaal hetzelfde bedrag als jij, maar meestal meer. De hoogte van de bijdrage van je werkgever is afhankelijk van de afspraken die daarover zijn gemaakt in jouw pensioenreglement. Deze kun je eventueel ook vinden in je cao-regeling als die voor jou van toepassing is (deze informatie is ook vaak te vinden op internet). Vind je het niet? Vraag het
dan na bij de afdeling Personeelszaken van je werkgever. Op je salarisstrook staat hoeveel premie jij maandelijks betaalt voor je eigen pensioen. Staat het er niet op, dan zijn er twee mogelijkheden. Of jouw werkgever betaalt alles, of jouw werkgever biedt geen pensioen aan. Dit is namelijk niet verplicht en daaraan kun je helaas zelf niets veranderen.
1 De bedragen zijn afgerond en exclusief vakantiegeld. De exacte bedragen, ook van een aantal uitzonderingsgevallen zoals de ‘AOW-toeslag voor uw partner’ die geldt tot 2015, vind je op de site van de Sociale Verzekeringsbank: svb.nl
1. de AOW De eerste inkomstenbron is de Algemene Ouderdomswet (AOW), die iedere Nederlander levenslang maandelijks ontvangt van de overheid vanaf het moment dat de pensioenleeftijd is bereikt. De hoogte van dit bedrag is afhankelijk van het aantal jaren dat je in Nederland hebt gewoond tussen je 15e en 65e levensjaar. Dit is maximaal 50 jaar. Woon je al die 50 jaar in Nederland, dan ontvang je een volledige AOW. Woon je een aantal jaren in het buitenland, dan ontvang je in principe minder AOW.
2. het werknemerspensioen De tweede inkomstenbron is het werknemerspensioen. Deze mogelijke inkomstenbron is dus alleen voor mensen die in loondienst werken of in het verleden in loondienst hebben gewerkt. Het werknemerspensioen bestaat uit twee delen: ―― Het ouderdomspensioen: een uitkering voor jezelf en zo lang je leeft ook voor je partner. ―― Het nabestaandenpensioen: een uitkering voor je nabestaanden (je partner en/of kinderen) wanneer je komt te overlijden. Een ouderdomspensioen is een soort uitgesteld salaris. Een salaris dat je dus niet direct ontvangt maar dat tijdens je werkende leven in een pensioenpot gaat die wordt beheerd door je pensioenuitvoerder. Dit is je pensioenfonds, pensioenverzekeraar of premiepensioeninstelling (PPI). Zodra je met pensioen gaat, ontvang je hieruit levenslang een maandelijks inkomen. Dit inkomen komt bovenop je AOW.
14 inleiding
3. het privé-pensioen De derde inkomstenbron is het privé-pensioen: privé-voorzieningen die je zelf hebt geregeld. Het privé-pensioen kan bestaan uit een of meerdere lijfrentes, zoals: ―― Een lijfrenteverzekering, een verzekeringsproduct. ―― Een lijfrenterekening, een bankproduct, staat ook bekend als banksparen. Als je met pensioen gaat, ontvang je vanuit je lijfrentes, levenslang of voor een kortere periode, een of meerdere periodieke inkomens. Deze bedragen komen bovenop je AOW en je eventuele ouderdomspensioen.
meerdere betalingen Als je met pensioen gaat, ontvang je in ieder geval maandelijks je AOW op je bankrekening. Daarnaast ontvang je mogelijk vanuit een of meerdere ouderdoms pensioenen (opgebouwd bij verschillende werkgevers) een inkomen. Ten slotte heb je inkomsten uit je privé-pensioen (lijfrentes) als je deze zelf hebt afgesloten. Het is dus goed mogelijk dat als je met pensioen bent je vijf of zes keer per maand een bedrag op je bankrekening krijgt gestort.
15
stap 1: de hoogte van je pensioen vaststellen De eerste stap op weg naar een goed pensioen is vaststellen hoe hoog op dit moment je verwachte pensioen is.
gelijk aan de gang Je gaat nu de hoogte van jouw netto pensioen vaststellen zoals het er nu voor staat op basis van je AOW en je ouderdomspensioen. Het berekenen van de waarde van je eventuele privé-pensioen (lijfrentes) komt bij stap 2 aan bod.
wat ga je doen? Je gaat de hoogte van je pensioen vaststellen. Dit kun je op twee manieren doen: 1. Via de website mijnpensioenoverzicht.nl. Eventueel alternatief: via de website van je pensioenuitvoerder. 2. Via je Uniform Pensioen Overzichten (UPO's), de pensioenoverzichten die je jaarlijks ontvangt van je huidige pensioenregeling en de regelingen waaraan je eventueel in het verleden hebt deelgenomen (ontvang je minimaal eens in de vijf jaar). Kies de manier die voor jou het gemakkelijkste is.
alternatief: via de website van je pensioenuitvoerder Als alternatief voor mijnpensioenoverzicht.nl kun je eventueel ook gebruikmaken van de website van je pensioenuitvoerder. Veel pensioenuitvoerders hebben een uitstekende website waarop je op jouw persoonlijke pagina alle benodigde informatie kunt terugvinden over je huidige pensioenregeling.
Deze manier is vooral interessant voor mensen die al heel lang dezelfde pensioenregeling hebben en niet of nauwelijks bij een andere werkgever pensioen hebben opgebouwd. Op basis van de gegevens op je persoonlijke pagina kun je vermoedelijk ook de gegevens invullen voor schema 1 op pagina 21.
scheiding Ben je in het verleden gescheiden? Controleer dan eerst bij je pensioenuitvoerder of de eventuele financiële gevolgen hiervan voor je pensioen zijn opgenomen op mijnpensioenoverzicht.nl en je Uniform Pensioen Overzicht (UPO). Zo ja, dan kun je gewoon verder. Zo niet, zorg dan eerst dat je de juiste gegevens achterhaalt bij je pensioenuitvoerder voordat je verder gaat.
18
19
