Woestijn 1-16 eerste katern_woestijn 1-16 eerste katern.qxd :14 Pagina 3. Rolf Deen Fred Houtzager

Woestijn 1-16 eerste katern_Woestijn 1-16 eerste katern.qxd 20-8-12 14:14 Pagina 3

Rolf Deen Fred Houtzager

EEN GESCHENK VA N D E

WOESTIJN VERHALEN

VO O R

1001 KINDEREN

Echelon 2002


I N H O U D S O P G AV E 1. 2.

Gebruiksaanwijzing........................................................................................................8 Inleiding .........................................................................................................................10 Een geschenk van de woestijn .........................................................................................10 1001 Kinderen .................................................................................................................10 Verhalen en drama .......................................................................................................10 Verhaal en leren ...............................................................................................................11 Drama en ervaring ...........................................................................................................11 Reflectie op ervaring .......................................................................................................11 Dramacompositie .........................................................................................................12 Expositie ..........................................................................................................................12 Motorisch moment...........................................................................................................12 Ontwikkeling ...................................................................................................................12 Crisis ................................................................................................................................12 Afwikkeling ......................................................................................................................13 Model (bouw, thema, verhaal, dramacompositie, opbouw, scènes, activiteiten, organisatie) ..................................................................................................13 Verbeelden, spelvaardigheid en vormgeven ......................................................................................................................13 Voorwaarden verhaal en drama ......................................................................................13

3.

Verhalen en drama-activiteiten voor vier- tot zesjarigen .......................................................................................................16 Van de zomer naar de herfst Salim de koetsier .............................................................................................................17 Muizen en olifanten .........................................................................................................18 Het bange konijntje..........................................................................................................20 Hans en Grietje ................................................................................................................22 Van de herfst naar de winter De drie heksen .................................................................................................................24 De kaboutertjes................................................................................................................25 Slang Sneki en kikvors Todo.............................................................................................26 De kikker die in een prins veranderde ..............................................................................................................27 Van de winter naar het voorjaar Frederik............................................................................................................................28 De gouden sleutel ............................................................................................................29 Anansi rijdt op een tijger..................................................................................................30 Koning Midas ...................................................................................................................31 Van het voorjaar naar de zomer De ezel en de os...............................................................................................................32 De aap en de krokodil......................................................................................................33 De koning in zijn hemd....................................................................................................34 De wijze kwartel ..............................................................................................................36 Dramacompositie ...............................................................................................................................38 A: Het verhaal: Doornroosje .............................................................................................39 B: Schematische weergave van de dramacompositie.........................................................................................................40 C: Beschrijving van het verloop van de compositie ..................................................................................................................41

4.

Verhalen en drama-activiteiten voor zeven- tot negenjarigen ..............................................................................................47 Van de zomer naar de herfst Salim de koetsier ..............................................................................................................48 De jongen die leerde lezen ..............................................................................................50 De doos van Pandorra ......................................................................................................52 De toren van Babel...........................................................................................................54

6


I N H O U D S O P G AV E Van de herfst naar de winter Het midden van de wereld...............................................................................................56 De drakelampion..............................................................................................................58 De drie veren ...................................................................................................................60 De sneeuw in Chelm........................................................................................................61 Van de winter naar het voorjaar Snigoerka het sneeuwkind...............................................................................................62 David en Goliath ..............................................................................................................63 Jonas in de walvis.............................................................................................................64 Carnaval in het bos ..........................................................................................................66 Van het voorjaar naar de zomer De reiger en de krab ........................................................................................................68 Daidalos en Ikarus............................................................................................................69 Ellert en Brammert...........................................................................................................70 De nieuwe kleren van de keizer ......................................................................................71 Dramacompositie ...........................................................................................................72 A: Het verhaal: De rattenvanger van Hamelen ....................................................................................................................73 B: Schematische weergave van de dramacompositie.........................................................................................................74 C: Beschrijving van het verloop van de compositie ..................................................................................................................75 5.

Verhalen en drama-activiteiten voor tien- tot dertienjarigen ................................................................................................80 Van de zomer naar de herfst Salim de koetsier ..............................................................................................................81 De blauwe beer................................................................................................................82 Twee zonen en een vader ................................................................................................83 De rijke bramenplukker...................................................................................................84 Van de herfst naar de winter Het Salomonsoordeel .......................................................................................................86 Rixt van Oerd ...................................................................................................................87 Orfeus en Euridike ...........................................................................................................88 Het waterlampionnenfeest...............................................................................................90 Van de winter naar het voorjaar De deur ............................................................................................................................92 De Japanse steenhouwer .................................................................................................93 De jaguar-vrouw...............................................................................................................94 Rijke Jossel en arme Mendel ............................................................................................96 Van het voorjaar naar de zomer De opstandige prinses......................................................................................................97 Gotham ............................................................................................................................98 Hamlet............................................................................................................................100 Arlecchino......................................................................................................................102 Dramacompositie en voorstelling ................................................................................103 A: Het verhaal: Romeo en Julia .......................................................................................104 B: Schematische weergave van.......................................................................................105 de dramacompositie.......................................................................................................106 C: Beschrijving van het verloop van de compositie D:Theatervoorstelling van Romeo en Julia ....................................................................112

6. 7. 8.

Drama ABC...................................................................................................................113 Copieerbaar compositieschema...............................................................................126 Literatuurlijst ...............................................................................................................127 Personalia ....................................................................................................................128

7


1. GEBRUIKSAANWIJZING Dit is een werkboek met verhalen en drama-activiteiten voor kinderen van vier tot dertien jaar. Dit boek kan gebruikt worden als zelfstandige ‘methode’ voor het vak drama in het primaire onderwijs. De gebruikswaarde overstijgt evenwel dit schoolvak. Dit is geen toeval of prettige bijkomstigheid. De samenstellers hebben het zo bedoeld. Er is vooral gedacht aan een samenspel tussen drama en levensbeschouwelijke vorming, waarover in de inleiding hierna meer.Wie ervaring heeft met drama-in-onderwijs, weet dat verbanden met alle vak- en vormingsgebieden, waarin de sociaal-emotionele ontwikkeling voorop staat, voor de hand liggen, maar dat kinderen ook bij Nederlands en wereldoriëntatie met elementen uit drama geholpen zijn. In Engeland heeft men al ruime ervaring opgedaan met ‘drama-in-education’ en veel in dit boek is ook daarop gebaseerd. De inhoud van dit boek heeft gedurende het produktieproces meerwaarde gekregen, omdat de samenstellers niet alleen op de ervaringen in Engeland konden bouwen, maar ook op recente ervaringen in Nederland. Op een groot aantal Noordhollandse scholen is de werkwijze, die hier wordt voorgestaan, uitgeprobeerd door studenten van de Opleiding Leraren Basisonderwijs van de Hogeschool Alkmaar. De opmerkingen en suggesties die zij meebrachten uit de praktijk zijn verwerkt in de tekst van dit boek. Op die manier is bovendien gebleken dat dit boek ook een belangrijke rol kan spelen bij de opleiding en nascholing van leraren. Overal waar met kinderen gewerkt wordt, ook buiten de school, kan dit boek zijn diensten bewijzen. Toch wordt er in de tekst altijd gesproken van ‘de leraar’. De werkwijze heet in Engeland, het land van origine, ‘drama-in-education’. Het gaat in de bedoeling van de samenstellers dus altijd om een situatie waarin kinderen leren onder begeleiding van volwassenen. Voor de, naar het gevoelen van de samenstellers, kunstmatige oplossing het woord leraar telkens te vervangen door bijvoorbeeld ‘begeleider’ is niet gekozen. Waar over leraar wordt gesproken, wordt overigens altijd zowel de vrouwelijke als mannelijke leraar bedoeld. ‘Een geschenk van de woestijn’ bestaat uit verschillende delen die goed zelfstandig te gebruiken zijn. De individuele gebruiker kan bij wijze van spreken af en toe een verhaal uit dit boek nemen en er mee werken naar eigen believen. Maar het is evengoed mogelijk dat een heel basisschoolteam besluit om het boek te hanteren als methode voor alle groepen. Over de inleiding De inleiding van dit boek laat zich lezen als verantwoording van de specifieke aanpak van de samenstellers, maar ook als algemene inleiding op drama-in-onderwijs (‘drama-in-education’). Werkvormen, begrippen en principes uit het vak worden er in toegelicht. Hoe zit een verhaal in elkaar? Wat kun je ermee in het onderwijs? Wat is

8

het verschil tussen drama-in-onderwijs en een theatervoorstelling door kinderen? Wat is drama eigenlijk? Hoe leren kinderen door drama? Wat is de gebruikswaarde van een zogenaamde dramacompositie? Dit zijn allemaal vragen waarop wordt ingegaan in de inleiding. De hoofdmoot Het grootste gedeelte van dit boek wordt ingenomen door de verhalen en drama-activiteiten voor vier- tot dertienjarigen, ingedeeld in drie leeftijdsgroepen. Het gaat per leeftijdsgroep steeds om zestien verhalen die zo gegroepeerd zijn dat ze de indeling van het jaar in vier perioden volgen. De koppeling van de verhalen aan bepaalde seizoenen kan zijn nut bewijzen, maar is niet dwingend opgelegd. Het ligt evenwel voor de hand dat verhalen als ‘De sneeuw in Chelm’ en ‘Snigoerka het sneeuwkind’ in de winter worden verteld en gespeeld. Voor het overige zijn de samenstellers bij de ordening van de verhalen meer op sfeer en gevoel afgegaan, dan op literaire of pedagogische criteria. Minimum en maximum De minimale gebruikswaarde van dit boek is als volgt: De leraar neemt er zo nu en dan een verhaal uit, vertelt het en maakt gebruik van de beschreven drama-activiteiten die erop volgen. De maximale gebruikswaarde van dit boek is als volgt: de leraar vertelt alle verhalen en maakt niet alleen gebruik van de beschreven drama-activiteiten bij het verhaal, maar probeert ook andere werkvormen uit het Drama ABC achterin het boek uit. Daarnaast kan hij met behulp van bijvoorbeeld het lemma ‘vertellen’ uit het Drama ABC ook andere verhalen, die hij kent of tegenkomt, geschikt maken om er op dezelfde manier als in dit boek mee te werken. Bovendien maakt die leraar gebruik van de dramacomposities die aan het eind van iedere leeftijdsgroep staan afgedrukt en past die met behulp van de inleiding toe op andere verhalen. Voor, tijdens, na en naast. De drama-activiteiten bij ieder verhaal zijn suggesties. Met behulp van het Drama ABC achterin het boek kan men ook andere activiteiten bij een verhaal kiezen. De drama-activiteiten staan telkens beschreven onder de kopjes:‘Voor het verhaal’,‘tijdens het verhaal’ en ‘na het verhaal’. Soms vindt men ze alle drie, vaak twee en ook wel maar één. Voor het verhaal Een drama-activiteit onder het kopje ‘voor het verhaal’ moet vanzelfsprekend worden uitgevoerd voordat de leraar begint te vertellen. Het betreft activiteiten als kennismakings-, samenwerkings-, ontspannings- en concentratieoefeningen. Soms wordt er ook een aspect van het verhaal uitgelicht en voorbereid. Zo verkennen de jongste kinderen de bewegingen en gedragingen van de dieren waarover zij straks in de vertelling zullen horen. (Zie bijvoorbeeld ‘Muizen en olifanten’)


2. INLEIDING Een geschenk van de woestijn Eens vroeg iemand aan Salim hoe het toch kwam dat hij mensen met woorden kon betoveren. Hij antwoordde: ‘Dat is een geschenk van de woestijn geweest. Zoals je weet, is niemand graag in de woestijn. Overdag is het er te heet en ’s nachts te koud. Daardoor werd de woestijn eenzaam. Ze schreeuwde om hulp, maar niemand wilde er van weten. Behalve mijn betbetover-grootvader. Die bleef de woestijn trouw. Hij verliet de groene stad en ging tussen de zandkorrels leven. De woestijn was zo dankbaar dat zij hem en al zijn kinderen en kindskinderen de mooiste van alle kleuren gaf: de geheime kleur van het woord. Daardoor kwam het dat ze bij het kampvuur en op hun reizen altijd iets te vertellen hadden. Zo veranderden mijn voorvaderen door hun verhalen het hete zand in bergen en watervallen, oerwouden en sneeuw. En bij het kampvuur vertelden ze elkaar verhalen, al stierven ze bijna van honger en van dorst. Ze zaten midden in de woestijn, die het paradijs geworden was waar melk en honing vloeiden. Ja, ze namen het paradijs mee op hun reizen, en door het betoverde woord werden bergen en valleien, de planeten en werelden zo licht als een veertje.’ Het rijtuig van Salim kwam nooit verder dan Damascus en Beiroet, maar met zijn passagiers bereisde hij alle streken van de wereld. Met het slot van dit fragment uit het verhaal ‘Salim de koetsier’ is direct een van de belangrijkste effecten van verhalen en drama in onderwijs gegeven: ‘Leraar en kinderen komen nooit verder dan het klaslokaa,l maar met elkaar bereizen zij alle streken van de wereld’. Rafik Schami’s boek ‘Vertellers van de nacht’ (Schami, 1990) vormde de eerste inspiratie voor de samenstelling van dit boek. Het vertelt het verhaal van Salim de koetsier die bekend staat om zijn vertelkunst en daardoor een onbetwistbare concurrentiepositie verwerft ten opzichte van zijn collega’s. Salim verliest op een bepaald moment zijn stem en daarmee de voornaamste bron van inkomsten. De fee die hem zijn stem afneemt, biedt hem echter wel een oplossing. Als zijn vrienden hem allemaal een verhaal vertellen, kan na afloop van de verhalencyclus zijn spreekvermogen weer worden hersteld. Titel en inhoud van Schami’s boek verwijzen natuurlijk direct naar de vertellingen van duizend-en-één nacht en naar Boccacio’s Decamerone. In beide klassieke werken zijn mensen opgesloten in een ruimte of situatie waaruit zij zich redden door middel van verhalen. De Nederlandse vertaler van de vertellingen van duizenden-één nacht, arabist Richard van Leeuwen, zegt hierover: ‘Een goed verhaal lost de spanning op die aanvankelijk altijd bestaat tussen vreemden: het verbaast, het vermaakt, het ontroert, het verlost daardoor zowel de verteller als zijn toehoorder uit hun isolement. Als er zoiets als een moraal van het verhaal bestaat, dan is het deze. En die moraal is tevens de beste rechtvaardiging van het fantastische - want de wereld van het verhaal is aan geen andere wetten gebonden dan die van de ver-

10

beelding. Niet in de fantasie schuilt de leugen, maar in de beknotting ervan. De geest moet kunnen waaien waarheen hij wil.’ De woestijn is in vele culturen het ultieme symbool van het isolement. Niet alleen in jodendom, christendom en islam, maar in vele andere godsdiensten waaronder zeker het Boeddhisme, worden situaties van crisis, isolement en problemen gezien als de bron van verhalen en vertellingen. Al vertellend en verbeeldend probeert men de crisis te bezweren, het isolement te verbreken en de problemen op te lossen. Niet voor niets maken zoveel moderne therapieën gebruik van het verhaal en is het bijna een volkswijsheid geworden dat ‘praten over wat je bezighoudt’ goed voor de mens is. In een cultuur als de onze, waar het collectieve verhaal een tijd in diskrediet is, doet het individuele verhaal opgang, want mensen willen hoe dan ook ‘hun verhaal kwijt’. In het onderwijs en andere situaties waar het leraren en opvoeders ter harte gaat dat kinderen een eigen levensbeschouwing ontwikkelen en een gezond moreel besef krijgen, wordt geworsteld met het probleem dat levensbeschouwing en moraal sec niet meer overdraagbaar zijn zonder in gemoraliseer te verzanden. Velen vrezen in de valkuil te vallen hun eigen ethiek met klem aan anderen op te leggen. Dit probleem doorkruist de scheidslijnen van de godsdienstige en niet-godsdienstige context, de scheidslijnen van openbaar en bijzonder onderwijs. Het vertellen en spelen van verhalen door middel van drama is een poging om aan dit dilemma te ontkomen. Verhalenverteller Guus Rekers zegt: ‘Met verhalen vertellen bevorder je het onderscheidingsvermogen. Goede verhalen roepen altijd de rechter in ons wakker, je moet onderscheid maken tussen goed en kwaad.’ 1001 kinderen ‘Verhalen zijn een lofzang op de humaniserende macht van het vertellen. Elk boeiend verhaal slaat een brug tussen mensen, hoe vreemd ze elkaar ook zijn’, zegt Richard van Leeuwen. Deze uitspraak heeft de samenstellers gesterkt in de overtuiging dat het werken met dit boek een bijdrage kan betekenen voor mensen die in school en samenleving zich inspannen verbanden te leggen tussen de diverse culturen die Nederland tegenwoordig rijk is. De gekozen verhalen zijn afkomstig uit verschillende tradities en landen waaronder het boeddhisme, het jodendom, het christendom, de islam, Nederland, Rusland, Engeland, Duitsland en Turkije.Toch wordt die herkomst van de verhalen, voorzover die al niet duidelijk of algemeen bekend is, doorgaans niet expliciet vermeld, juist omdat ‘elk boeiend verhaal een brug slaat tussen mensen, hoe vreemd ze elkaar ook zijn’ en om te voorkomen dat men ‘politiek correct’ die verhalen selecteert die het beste uitkomen. Verhalen en drama In hetgeen nu volgt wordt een inleiding gegeven op het werken met drama in het onderwijs, natuurlijk aan de hand van een verhaal.


3. EN

VERHALEN D R A M A - AC T I V I T E I T E N VO O R V I E R - TOT Z E S J A R I G E N

Van de zomer naar de herfst Salim de koetsier Muizen en olifanten Het bange konijntje Hans en Grietje Van de herfst naar de winter De drie heksen De kaboutertjes Slang Sneki en kikvors Todo De kikker die in een prins veranderde Van de winter naar het voorjaar Frederik De gouden sleutel Anansi rijdt op een tijger Koning Midas Van het voorjaar naar de zomer De ezel en de os De aap en de krokodil De koning in zijn hemd De wijze kwartel Dramacompositie A: Het verhaal: Doornroosje B: Schematische weergave van de dramacompositie C: Beschrijving van het verloop van de compositie

16

Woestijn 17-32_Woestijn 17-32.qxd 20-8-12 14:20 Pagina 17

SALIM

DE

KO E T S I E R

ang geleden waren er nog geen auto’s. Welnee, toen had je een kar met een paard er voor. Dat noemden ze een koets. Voor op de koets zat een man die met de teugels het paard stuurde, de koetsier. Nu was er eens een koetsier, die Salim heette. Weet je wat Salim heel goed kon? Verhalen vertellen! Salim was de beste verteller van de hele wereld. Hoe kwam dat? Luister maar! Elke dag bracht Salim de mensen met zijn koets van de ene stad naar de andere. Dat was heel gevaarlijk.Want de weg liep door een eng, donker bos.Vol met woeste rovers. Plotseling sprongen die tevoorschijn. Ze zetten een mes op je keel. Al je geld moest je aan de rovers geven. Maar als je met Salim meereed op zijn koets dan gebeurde er niets. Gek, hè. Bij hem hoefde je niet bang te zijn dat de rovers je geld afpakten. Hoe kwam dat? Luister maar! Steeds als Salim met zijn koets bij de plek van de rovers kwam, stopte hij. Aan de kant van de weg legde hij cadeautjes voor de rovers neer: een taart, chocola of pijptabak en limonade of wijn. De rovers waren hier wel blij mee en vielen daarom de koets van Salim nooit aan. Zo kwam je met Salim veilig in de andere stad aan. Toen de andere koetsiers hoorden dat Salim cadeautjes gaf aan de rovers, gingen zij dat ook doen. Van al die cadeautjes werden de rovers dik en lui. En omdat ze nu alles kregen wat ze nodig hadden, vonden ze het niet meer nodig om te roven. Nu was het dus veilig op alle wegen. Toch gingen de mensen het liefst met de koets van Salim op reis. Want Salim kon iets wat andere koetsiers niet konden: verhalen vertellen als de beste. Zo vertelde hij eens een verhaal over een dolfijn. De dolfijn zwom vrolijk in de zee rond. Ook was er een visser in een boot. Plotseling kwam er een gevaarlijke inktvis uit de zee omhoog! Met zijn lange grijparmen pakte het monster de boot met de visser vast. De visser schreeuwde: ‘Help! Help!’, zo bang was hij. Maar daar kwam gelukkig de vrolijke dolfijn en joeg de inktvis weg. Zo’n verhaal vertelde Salim bijvoorbeeld aan de mensen in zijn koets. De mensen vonden het prachtig. De lange reis over de hobbelige wegen, leek ineens heel kort. Daarom wilde iedereen met Salim op reis. Maar hoe kwam Salim aan zoveel verhalen? Daar had hij iets slims op bedacht. Als Salim zelf klaar was met vertellen, vroeg hij aan de mensen in de koets: ‘Wie weet hier ook nog een verhaal?’ Nou, dan was er altijd wel iemand die ook een verhaal wist te vertellen. Over een enge spin of over een beer. Salim onthield die verhalen goed. En als hij dan met nieuwe mensen op reis was, vertelde hij de verhalen die hij gehoord had weer verder. Zo vertelde hij eens.... Neen, dat hoor je een andere keer!

L

Na het verhaal De leraar en de kinderen zitten in de halve kring. Na het vertellen zegt de leraar tegen de kinderen: ‘Zullen we met Salim op reis gaan? Ja? Maar wat is een koets eigenlijk? En wat doen we als we onderweg de rovers tegenkomen? Welke cadeautjes kunnen we ze geven?’ (Suggestie: de kinderen kunnen tekenen wat ze de rovers willen geven.) ‘Zullen we de koets gaan maken? Hoe doen we dat?’ (Suggestie: met stoeltjes.) Als de koets klaar is, speelt de leraar Salim (leraar-in-rol). Salim vraagt de kinderen om in te stappen. De (denkbeeldige) bagage gaat op het dak van de koets. ‘Waar gaat de reis naar toe?’ De eindbestemming wordt door de kinderen in overleg met Salim bepaald en de tocht kan beginnen. Salim stuurt het paard. Hij zingt met de kinderen een lied (zingen) uit hun eigen repertoire. Maar in het bos moeten ze stil zijn, want de rovers slapen. De koets stopt en voorzichtig worden de cadeautjes aan de kant van de weg gelegd. De tocht gaat verder. Het paard weet de weg en Salim draait zich om naar de kinderen om een verhaaltje te vertellen (bijvoorbeeld over de inktvis). Daarna vraagt hij: ‘Wie weet er hier nog een verhaaltje te vertellen?’ De kinderen mogen nu hun verhaaltjes vertellen. Als de kinderen uitverteld zijn, draait Salim zich om naar het paard en zet opnieuw het lied in. Na het lied zegt Salim: ‘We zijn er!’ De kinderen stappen uit. Ze nemen hun “bagage” mee en komen weer in de halve kring zitten. Daar vertelt de leraar wat de kinderen daarnet gespeeld hebben en sluit zo het verhaal/drama af. Of de leraar vraagt, inmiddels uit de rol van Salim, wat ze zojuist hebben meegemaakt. (evaluatie)

Naast het verhaal Het verhaal van Salim de koetsier komt drie keer in een verschillende versie voor in dit boek, telkens als eerste verhaal van een serie voor een bepaalde ‘bouw’ van de basisschool. Dit verhaal vormt de inspiratie voor het hele boek. In de inleiding van dit boek wordt onder de paragraaf ‘Een geschenk van de woestijn’ nader op dit verhaal ingegaan.

17


MUIZEN Voor het verhaal De kinderen zitten op hun stoeltjes in een halve kring en de leraar spreekt met de kinderen over muizen en stelt vragen: ‘Hoe zien muizen eruit? Hoe bewegen ze hun kopjes? Hoe lopen ze?’ Kinderen die het kunnen, mogen het voordoen. Nog meer vragen: ‘Waar wonen muizen? Wat eten ze? Wat doen ze allemaal?’ De dingen die de kinderen vertellen, verwerkt de leraar in een vertelpantomime. De kinderen komen naar het speelvlak voor het vertelpantomime. Iedereen zoekt een plekje in de ruimte. De leraar begint een korte improviserende vertelling: ‘Je bent een klein muisje, dat in z’n holletje zit en...‘ Na dit spel komen de kinderen weer op hun stoeltjes in de halve kring zitten om naar het verhaal te luisteren. Tijdens het verhaal (#) Hier gaat de leraar-in-rol en speelt de oudste muis, die droevig vaststelt, dat zij de enige muizen zijn die nog leven. Hij vraagt de kinderen die de rol van muizen aannemen: ‘Wat hebben jullie net allemaal meegemaakt? Zijn jullie huisjes soms ook kapot getrapt? Wie kan vertellen wat er gebeurde? Waarom deden de olifanten dat?’ Dan gaan de kinderen in de rol van muizen met elkaar overleggen: hoe kunnen ze voorkomen dat de olifanten weer over hun huisjes heen lopen. (vergaderen) Na dit overleg vertelt de leraar het verhaal verder. In het verhaal worden de oplossingen en suggesties van de kinderen verweven. Waarschijnlijk zal dat iets anders zijn dan in het verhaal staat verteld. Als de suggestie is gedaan om met de oudste olifant te gaan praten, kan de leraar in de rol van een muis (leraar-in-rol) vragen: ‘Als die olifant straks hier komt, wat zeggen we dan tegen hem? Wat vragen we hem?’ (*) Hier kan ook weer gespeeld worden. De leraar in de rol van de olifant vraagt de kinderen in de rol van muizen om raad (mantel van de expert). Tenslotte vertelt de leraar het verhaal af, met het plan van de kinderen daarin verwerkt. 컄

EN

O L I FA N T E N

rgens diep in het bos stond een oud huis. Op de binnenplaats was een grote vijver. In dat oude huis leefden wel duizend muizen. De vloeren van het huis waren van hout en dat hout was rot. Overal waren gaten en kieren. De muizen hadden hun holletjes in de gaten en kieren van de rotte vloeren gemaakt, maar ook in de gaten in de muren en onder de trappen.Tussen de holletjes hadden ze gangen gemaakt. Dan konden ze makkelijk naar elkaar toe. Bijvoorbeeld om op visite te gaan. Alle gangetjes kwamen samen midden onder de benedenvloer van het huis. Daar hadden de muizen hun eten verzameld. Eten dat ze in het bos hadden gevonden. En wanneer de muizen dorst hadden, gingen ze gewoon naar de vijver op de binnenplaats. Water genoeg! De muisjes leefden gelukkig in het oude huis met de vijver, diep in het bos. Maar op een dag, gebeurde er iets vreselijks. Er kwamen olifanten aan. Dorstige olifanten op zoek naar water. Ze kwamen bij het muizenhuis en ze stampten er met hun grote poten dwars doorheen, om bij de vijver op de binnenplaats te komen. Ze trapten de hele muizenstad plat. Er was niets bijna meer van over. Toen de olifanten weg waren, kwamen de muizen bij elkaar. Helemaal in de war. ‘Wat moeten we nu doen? (#)‘ vroeg de oudste muis. ‘Als de olifanten morgen weer dorst hebben, komen ze nog een keer holderdebolder door ons muizenhuis heen stampen. En dan is weer de hele de boel kapot.’ De muisjes besloten met de olifanten te gaan praten. Met z’n allen gingen ze naar de oudste olifant. Ze vertelden wat er met hun huis was gebeurd. Het kleinste muisje nam dapper een stap naar voren. ‘Kunt u voortaan niet een omweg maken, als u water nodig heeft?’ vroeg hij voorzichtig. ’U mag heus wel water drinken, maar u kunt toch ook aan de achterkant van de binnenplaats bij de vijver komen. U hoeft echt niet dwars door ons huis en over onze holletjes te lopen.‘ De oude olifant beloofde dat ze voortaan achterom zouden komen, en niet meer door het huis zouden stampen. De muizen bouwden hun muizenstad weer op. Nieuwe holletjes in de rotte vloeren, in de gaten in de muren en onder de trappen. En natuurlijk gangen tussen de holletjes. De muizen leefden weer gelukkig in het oude huis met de vijver, diep in het bos. Op een dag kwam de oude olifant naar de muizen. Hij had tranen in zijn ogen. ‘Er is iets vreselijks gebeurd’, riep hij. ‘Jagers hebben ons gevangen en met sterke touwen vastgebonden. Ze zullen ons doden. En onze slagtanden meenemen. Mij hebben ze laten lopen want ik ben oud en ik heb geen tanden meer. Ik weet niet wat ik moet en daarom kom ik naar jullie toe. Kunnen jullie ons helpen?!’ (*) De muizen dachten diep na.Toen kwamen ze op een idee. Ze vroegen de olifant hen naar de plek te brengen waar de andere olifanten waren vastgebonden. Daar knaagden ze snel de touwen door. Zo kwamen de olifanten vrij. De muizen en de olifanten namen afscheid van elkaar: vrienden voor het leven!

E

18


DRAMACOMPOSITIE

E N VO O R S T E L L I N G

A. Het verhaal: Romeo en Julia B. Schematische weergave van de dramacompositie C. Beschrijving van het verloop van de compositie D. Voorstelling van Romeo en Julia

103


A: HET ROMEO Verona is een stad in Italië. Er was een tijd dat het in Verona levensgevaarlijk was. Zelfs overdag kon je niet rustig op straat lopen. Op de pleinen en in de straatjes van de stad werd vaak gevochten. Het leek wel oorlog. En dat kwam allemaal omdat twee families elkaar niet konden uitstaan. De ene familie heette Capuletti, de andere Montecchi. De Capuletti hadden een dochter: Julia, de Montecchi een zoon: Romeo. Eens, op een gemaskerd bal, ontmoette Romeo en Julia elkaar. Ze namen hun maskers af en keken elkaar diep in de ogen. ‘Oh’, zei Romeo. ‘Ah’, zei Julia. Ze waren op slag verliefd. Maar hoe moest dat nu verder? Hun beider families hadden ruzie, dus eigenlijk waren ze elkaars vijanden! ‘Laten we in het geheim trouwen’, zei Romeo. ‘Ik weet een priester. Vader Lorenzo. Die helpt ons wel.’ Stiekem gingen ze naar een klein klooster buiten de stad. ‘Vader Lorenzo,’ vroeg Romeo, ‘wij zijn verliefd en willen trouwen. Kunt u ons helpen?’ ‘Een geweldig idee!’ riep vader Lorenzo, ‘als jullie met elkaar trouwen, komt er misschien wel een einde aan de ruzie tussen jullie families.’ Vader Lorenzo organiseerde een kleine plechtigheid en zegende hun huwelijk in. Zo werden Romeo en Julia man en vrouw! Ze waren gelukkig. Maar nog steeds moesten ze hun liefde geheim houden. Ze mochten niet samen gezien worden. Als eerste ging Romeo terug naar de stad. Hij was de poort nog niet door of hij raakte betrokken bij een vreselijk straatgevecht. Eerst probeerde hij nog de vechtenden uit elkaar te halen. ‘Niet vechten, geen ruzie maken’, riep hij. Maar niemand luisterde naar hem. Hij moest zelfs vechten voor zijn eigen leven. Daarbij doodde hij per ongeluk een neef van Julia. Op dat ogenblik kwam de koning van de stad aan. Toen die zag wat er gebeurd was, werd hij

104

VERHAAL EN JULIA veschrikkelijk kwaad. ‘Romeo Montecchi,’ schreeuwde hij, ‘ik gebied je voorgoed de stad te verlaten.’ Romeo werd dus verbannen. Julia was inmiddels ook weer terug in Verona. Ze staarde in haar kamer uit haar raam en dacht aan Romeo. ’s Avonds na het eten riep haar vader haar apart. ‘Julia,’ sprak hij, ‘ik heb een man voor je gevonden. Paris heet hij. Over twee dagen moeten jullie trouwen.’ ‘Maar dat kan helemaal niet!, dacht Julia, ’ik hou niet van Paris. En ik ben al getrouwd met Romeo.‘ Maar dat kon ze tegen niemand zeggen. Radeloos ging ze naar vader Lorenzo en vroeg hem: ’Vader Lorenzo, alstublieft, zeg me wat ik moet doen.’ Vader Lorenzo wist een oplossing ‘Ik geef je een drank’, zei de priester,‘als je die inneemt val je in slaap. Maar het lijkt net of je dood bent.’ Julia nam de drank mee naar huis. En op de dag van haar huwelijk nam ze er een flinke slok van. Ze viel in een diepe slaap, maar de mensen dachten dat ze dood was. Het bruiloftsfeest werd een begrafenis. Daar lag ze dan, opgebaard in een grafkelder even buiten de stad. Dit rampzalige bericht bereikte Romeo. Hij bedacht zich geen moment. Hij kocht een flesje gifdrank en rende nog diezelfde nacht naar het graf van Julia. Toen hij haar daar zo zag liggen, jammerde hij: ‘Ze is echt dood!’ Hij nam het gif in en stierf. Even later werd Julia wakker uit haar diepe slaap. Maar wat was dat? ‘Romeo, mijn lieve Romeo, dood! Mijn leven heeft zonder jou geen zin!’ Ze greep een dolk en doodde zichzelf. De volgende morgen ging Vader Lorenzo naar de grafkelder. Hij zag wat er was gebeurd. Ogenblikkelijk ging hij het droeve bericht aan de beide families vertellen. Diep geschokt kwamen zowel de Capuletti als de Montecchi naar de dode lichamen van hun kinderen. En daar bij het graf van de twee dode geliefden besloten zij hun ruzie bij te leggen.


B : S C H E M AT I S C H E

W E E R G AV E VA N D E D R A M A COMPOSITIE: “ROMEO EN JULIA”

Leeftijdsgroep: Thema: Verhaal: Opbouw Expositie

Motorisch moment

Ontwikkeling

Tien- tot dertienjarigen Grote liefde trotseert zelfs de dood Romeo en Julia Scènes Activiteiten Deel I 1 Kleuren Kennismakingsoefening 2 Burgers van Verona

schrijven

3 Een dagelijks tafereel Deel II

rollen, scène presentatie

4 De Capuletti en de Montecchi 5 Hoe het was begonnen! 6 ’s Nachts

vertellen

7 Graffiti Deel III 8 Muziek! 9 Feest bij de Capuletti 10 Er werd over gesproken 11 Romeo en Julia 12 Verboden Deel IV 13 Slow motion 14 Vader Lorenzo 15 Gehuwd en gescheiden 16 Slechts een Deel V 17 Bevriezen 18 Bruiloft

Crisis

19 Een geheim brouwsel 20 Bruiloft werd begrafenis Deel VI 21 In de grafkelder

Afwikkeling

22 Vader Lorenzo vraagt raad 23 De afloop

Organisatie stoelen in halve kring, rond ruimspeelvlak (permanente opstelling) pennen en twee kleuren papier

interview

pen en papier

geluidscollage presentatie schrijven

papier en viltstiften

losmaakoefening

ritmische muziek, afspeelapparatuur muziek uit de Renaissance

vertellen interview vertellen improvisatie, forum slow motion vragen, tunnel van gedachten, innerlijke monoloog vertellen, slow motion, presentatie schrijven

pennen en papier

techniek oefenen vertellen, leraarin-rol, stemmen in hoofd vertellen, attribuut

flesje

improvisatie, conversatie vertellen, attribuut

dolk

leraar-in-rol, mantel van de expert tableau vivant, presentatie, gestalt, kring, evaluatie, reflectie

105

Woestijn 1-16 eerste katern_woestijn 1-16 eerste katern.qxd :14 Pagina 3. Rolf Deen Fred Houtzager

Recommend Documents