Wie groen doet, gezond ontmoet Oogst van een CoP Groen en Gezond
Wie groen doet, gezond ontmoet
‘Wie investeert in meer groen in met name stedelijke gebieden wordt daarvoor op meerdere fronten beloond. De omgeving wordt niet alleen mooier, het heeft ook een positief effect op de gezondheid van de bewoners omdat zij zich prettiger voelen en/of meer gaan bewegen.’ (Bron: The Economics of Ecosystems and Biodiversity [TEEB]: Groen, Gezond en Productief, 2012).
Het wordt steeds duidelijker dat ‘groen en gezond’ veel met elkaar te maken hebben. Het op de linker pagina aangehaalde TEEB-onderzoek toont dat voor het eerst ook aan in economisch opzicht, los van de gevoelsmatige kant van het verhaal. Want: iedereen weet toch dat het gezond is om buiten te wandelen of een bos op te zoeken? Maar de praktijk blijkt vaak anders te zijn: mensen in Nederland vertonen ongezond gedrag. Er gebeurt veel, maar de duurzaamheids- of groene sector en de sectoren wonen, welzijn en zorg kunnen elkaar
veel meer en veel vaker versterken. Rondleidingen door boswachters, natuurspeelplaatsen voor kinderen of andere vormen van natuur- en milieu educatie zijn nog maar beperkt verbonden met de gezondheid van mensen en met de zorg. Ziekenhuizen en verpleeghuizen zouden veel meer gebruik kunnen maken van de potentie van de natuur om hen heen. Groene educatie en gezondheid zijn nog geen vanzelfsprekende partners die elkaar gemakkelijk vinden, maar er liggen grote kansen in de samenwerking. Deze brochure met een overzicht van uiteenlopende voorbeelden laat dat treffend zien. De voorbeelden zijn verzameld door de Community of Practice Groen en Gezond een initiatief van programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling en Natuur- en Milieuedu-catie, een onderdeel van Agentschap NL.
Oogst van een cop
Groen & Gezond Bewegen in het groen Gezond inrichten van de wijk Een gezonde, beweegvriendelijke leefomgeving is één van de doelen van het lokale project ‘Versterken De Familie Lekkerbek in balans’ te Eindhoven, maar speelt ook een centrale rol in het landelijke experiment ‘Gezonde wijk’. Een wijk met veilige wandel- en fietspaden, een schone, veilige voor iedereen toegankelijke buitenruimte waar mensen kunnen sporten en spelen. De lessen hiervan leest u in het e-book Gezonde wijk. Biowalking Mensen enthousiast maken voor bewegen in de natuur en meer contact met lotgenoten. Dat kan met biowalking waar mensen maximaal vijf kilometer wandelen met een gids en diëtist of diabetesverpleegkundige. Want hoewel de beleving centraal staat is de combinatie met gezonde voeding een pré. Brabantse pilots bij Ziekenhuis Bernhoven/bezoekerscentrum Slabroek en op het terrein van Reinier van Arkelgroep (GGZ) lieten in 2011 zien dat het werkt.
Meedoen door groen Postzegelparken, huis- of hobbykamers van buurt Postzegelparken versterken de sociale cohesie en de identiteit van de buurt. Bewoners worden betrokken bij voorbereiding, aanleg en beheer. In de Indische Buurt te Amsterdam worden de eerste postzegelparken aangelegd samen met o.a. Stadsdeel Oost en corporaties de Alliantie, Eigen Haard en Ymere. Postzegelparken kunnen overal, dus: wie volgt? Generatietuin, waar kinderen en ouderen samen tuinieren. In de generatietuin verbouwen ouderen samen met kinderen groenten en fruit, ze zaaien kruiden en bloemen, en oogsten en eten uit de tuin. De eerste generatietuin stamt uit 2010. In deze Haagse generatietuin werken Kinderopvang 2Samen en Royal Rustique (Saffier De Residentiegroep) samen. Zij schreven samen met het ministerie van EL&I het Handboek Generatietuin zodat meer generatietuin kunnen bloeien. En dat lukt. Inmiddels tuinieren generaties ook samen in Amersfoort, Utrecht en Velp.
Gezond door groen Healing garden verbindt ziekenhuis met groenonderwijs Het Vlietland Ziekenhuis te Schiedam en drie onderwijsinstellingen uit de regio zijn een unieke samenwerking aangegaan die is gericht op het inrichten van de buitenruimte van het ziekenhuis. Studenten van verschillende ‘groene’ opleidingen zorgen voor de aanleg en het onderhoud van de tuin volgens het Healing Gardenprincipe. Belevingstuinen bewegen mensen Ook bij woonzorglocaties zien we steeds vaker thematuinen zoals beweegtuinen en Alzheimertuinen. Vooral tuinen waar veel te beleven valt zijn aantrekkelijk. Denk naast de robuuste fitnesstoestellen eens aan natuurlijke elementen als een heuveltje (met traptreden). Of maak een Jeu de Boulesbaan voor bewoners en buren zoals in de tuin van zorgcentrum St. Jan te Uden.
Natuur-werkt-tuin De Stichting ‘Van de Goede Aarde’ is op zoek naar grond voor een natuurwerktuin voor mensen die kanker hebben gehad en mensen met een burnout. Mensen kunnen naar de tuin komen en waar mogelijk meewerken bij wijze van dagbesteding en als revalidatie/re-integratie.
Samen kweken van groen Bruistuin Arnhem Een gezamenlijke tuin met groente, fruit en kruiden die de relatie tussen de bewoners van Malburgen versterkt, zo is het idee. De tuin is in mei 2012 feestelijk geopend. Deelnemers krijgen daarnaast ook kennis over gezonde voeding. De Bruistuin is een initiatief van meerdere partijen waaronder Volkshuisvesting Arnhem en de gemeente. Het Louis Bolk Instituut onderzoekt de effecten op de gezondheid. Tussentuin Gaffelstraat Rotterdam Na de sloop van negen huizen namen buurtbewoners in het Oude Westen het initiatief tot een tijdelijke buurt(moes)tuin op het braakliggende terrein. Er werd gespit en gezaaid en ook een podium gebouwd voor optredens tijdens Entertuinment-middagen. Hoe lang mag dit blijven? Dankzij de crisis genieten de Oudewestenaren in 2012 al weer voor het derde seizoen van de zaterdagmiddagconcerten.
Leren van en in groen Natuurweb Noord-Holland In Noord-Holland worden in 2012 drie natuurspeelplaatsen aangelegd: twee in Uithoorn en één in Heemstede. Natuur- en milieueducatie spelen vanaf het ontwerp van deze natuurspeelplaatsen een belangrijke rol. Hoe? Kinderen worden eerst betrokken bij het ontwerp. Straks kunnen ze spelen in de natuur en worden in de speelplaatsen NME-activiteiten georganiseerd. Met Natuurmonumenten en HEMA op avontuur Natuurmonumenten en HEMA ontwikkelden samen speurtochten en speelgoed waarmee kinderen de natuur ontdekken. Schepnetjes, kompas, survivalgids en alles voor een thema-feestje vindt u in de webshop van Natuurmonumenten. De gezondste school in de gezondste wijk In Almere werken gemeente, Stichting Stad en natuur, Echnaton College, CAH Almere en
partijen als GGD, samen in een groen educatief programma gericht op bevordering van een gezonde leefstijl en terug dringing van overgewicht bij scholieren. Eén van de acties is een stadsakker in Stedenwijk. Gezonde Gronden: meer eetbare plekken in de buurt Ook volwassenen leren van en in het groen. Gezonde gronden streeft er naar dat we over niet al te lange tijd voedsel kunt eten van een gezonde bodem in onze eigen stad of regio. En rond die gezonde bodem een levend netwerk van burgers, boeren en ondernemers tot regionale groene economieën. Dat begint met een balkoncursus of een lokale groep van tien bewoners. Die hebben na afloop ieder een eetbaar balkon of samen een eetbaar plein.
(Weer) werken in groen Moestuin Maarschalkerweerd, Utrecht Maar ‘Abrona en een grote biologische moestuin, moestuinwinkel en lunchcafé bieden dagbesteding en arbeidsintegratie aan mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. In De Moestuin worden bijzondere, oude rassen gekweekt en er wordt een uniek stuk cultuurlandschap in Utrecht-Oost behouden. Zorgboerderijen Natuurmonumenten Nederland kent veel zorgboerderijen. De boerderijen bij Natuurmonumenten zijn geen agrarische bedrijven maar boerderijen midden in de natuur waar bewoners meewerken aan natuurbeheer. Neem bijvoorbeeld zorgboerderij De Grote Modderkolk te Loenen. Daar wonen en werken tien volwassenen met een verstandelijke beperking. Natuurmonumenten verkocht de boerderij aan Stichting Vervandi en stelde een deel van de bijbehorende landerijen beschikbaar. Links, meer voorbeelden en reacties: www.kcwz.nl/groengezond.
Vanuit het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling en Natuur- en Milieueducatie (LvDO-NME) van Agentschap NL zijn slimme coalities (zogenaamde NME-arrangementen) gerealiseerd van partijen die gezamenlijk willen investeren in groene educatie rond thema’s als voedsel, gezonde leefstijl, biodiversiteit, welzijn (www.nme.nl).Eveneens vanuit LvDO-NME is de Community of Practice ‘Groen en Gezond’ geïnitieerd; een leernetwerk van professionals waarin nieuwe mogelijkheden werden verkend om met groene educatie bij te dragen aan de oplossing van vraagstukken op het gebied van zorg, gezondheid en welzijn in onze samenleving. Adviespraktijk Viatore begeleidde in 2011 en 2012 de in totaal zes bijeenkomsten van deze CoP. Hierin zijn bijzonder vruchtbare ontmoetingen ontstaan, is een inspirerend netwerk van professionals opgebouwd en zijn veel leerervaringen opgedaan. De CoP Groen en Gezond was een initiatief van programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling en Natuur- en Milieueducatie, een onderdeel van Agentschap NL en werd ondersteund door adviespraktijk Viatore. Deelnemers waren: Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, Citaverde, CNME Amersfoort, CPH Wijchen / GGZ Oost Brabant, Echnaton College Almere, Groen Onderwijs, CAH Dronten, Inholland, KF Hein Fonds, Natuurmonumenten, Van Praag Instituut en ZonMW. Links, meer voorbeelden en reacties: www.kcwz.nl/groengezond. Vragen over de CoP:
[email protected] en www.nme.nl.
Deze brochure is een uitgave van LvDO-NME in samenwerking met Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en Viatore. September 2012.
Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg
