GROEN DOET GOED. Onderzoeksresultaten Groen en Gezondheid

GROEN DOET GOED Onderzoeksresultaten Groen en Gezondheid Inspirerende voorbeelden van en voor overheden, bedrijfsleven, groene en gezondheidsorganisaties

Dit boekje is eigendom van:

Inleiding

Inhoud Groen doet goed!

GROEN DOET GOED!

Inleiding

1

Weetjes Groen en Gezondheid

2

Groen is geen luxeproduct maar noodzaak

3

Groen zaken doen

8

Vergroening wijken bevordert gezondheid

10

Jongeren en het Nederlandse Rode Kruis

12

App laat bewegen en beleven

14

Eten is kiezen en genieten

16

Heeft natuur een positieve invloed op de gezondheid van mensen? Waarschijnlijk zult u hierop 'ja' antwoorden. Maar welke bewijzen zijn daarvoor? Op welke manieren kan natuurbeleving daadwerkelijk bijdragen aan gezondheid en hoe dan? Wie zijn interessante samenwerkingspartners en hoe betrekt u hen? In deze uitgave krijgt u antwoord via een interessant artikel van Dr. Jolanda Maas, onder andere bekend van onderzoek naar Vitamine G en onderzoekster bij VU Medisch Centrum. Daarnaast maakt u kennis met een aantal inspirerende voorbeelden en krijgt u tips en trucs om zelf aan de slag te gaan.

Biowalking, voor mensen met gezondheidsproblemen 18 Een eetbare stad. Lekker!

20

Natuur is onmisbaar, ook voor kinderen!

22

Mijn actieplan

24

COLOFON Groen doet Goed Redactie: IVN | Vormgeving: Buro Kaaiman Beeldmateriaal: IVN, Klaas Henstra (Scharrelkids), Cornelie de Jong (Jolanda Maas), Maurits van Hout (Jongeren) Mede mogelijk gemaakt door:

Zoals u zult ontdekken, is er voldoende ruimte om zelf ideeën en andere infor­ matie­bronnen toe te voegen. Dus schroom niet, dit is een uitgave die u kunt laten groeien naar uw eigen behoefte.

1

Weetjes Groen en Gezondheid Er zijn tal van onderzoeken die bewijzen dat natuur en groen goed zijn voor de gezondheid en ontwikkeling van mensen. Hieronder vindt u een aantal weetjes. • P atiënten worden sneller beter in een groene omgeving. Alleen al kijken naar een groene afbeelding of poster zorgt voor een sneller herstel. • D  e bloeddruk van mensen die bewegen in de natuur, of zicht hebben op natuurafbeeldingen, is lager dan die van sporters in een ‘rode’ omgeving. • P lanten in een ruimte hebben een positieve invloed. Ze bevorderen de concentratie en prestaties, houden de luchtvochtigheid op peil en werken geluiddempend. Daarnaast ‘eten’ ze gif uit de lucht, de Spathiphyllum (ofwel Lepelplant) behoort tot de toppers van de luchtzuiveraars.

Jeugd, natuur en gezondheid • N  atuur is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen: van de zintuigen, motoriek, sociale vaardigheden, zelfwaardering, creativiteit, concentratie en denkvermogen. Ze leren beter wanneer hun nieuwsgierigheid geprikkeld wordt en dat doet natuur zeker. En dan te bedenken dat de kinderen van nu 50% minder in de natuur spelen dan twintig jaar geleden. • A  ls kinderen puber worden, nemen ze vaak een ‘time out’ van de natuur. Maar als ze vóór die tijd een gezonde dosis natuurbeleving hebben gekregen, komt de belangstelling na de puberteit weer terug. • D  epressieve klachten komen minder voor bij jongeren die in een groene omgeving wonen, dan bij jongeren die in een stedelijke omgeving opgroeien. • Natuurcontact vermindert agressief en crimineel gedrag op latere leeftijd.

Groen is geen luxeproduct maar noodzaak Groen en gezondheid. Welke relatie hebben deze twee onderwerpen met elkaar? Mensen in een groene omgeving worden minder snel ziek en herstellen sneller van stress. Jolanda Maas heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen de hoeveelheid groen in de woonomgeving en de gezondheid van mensen. Vroeger kenden mensen een heilzame werking toe aan groen. Zo werden in de Middeleeuwen kloostertuinen aangelegd voor mediatieve en herstellende doeleinden. Aan het begin van de twintigste eeuw werden kuuroorden en sanatoria bewust in de bergen of aan zee gebouwd vanwege de heilzame werking die werd toegekend aan frisse lucht en zonlicht. Door de toenemende beschik-baarheid van medische technologie en medicijnen werd natuur steeds minder gezien als geneesmiddel. Inmiddels zijn de zorgkosten zo erg gestegen dat men op zoek is naar manieren om de zorgkosten te verlagen. Reden om te onderzoeken hoe groen daar aan kan bijdragen. VERVOLG Z.O.Z. >>

Jolanda Maas Senior onderzoekster bij afdeling Sociale Geneeskunde van het VU Medisch Centrum E [email protected] Twitter @Jolanda_Maas

2

3

✔ Groen verbetert de gezondheid Mensen die wonen in een groenere woonomgeving voelen zich gezonder. Maar dat niet alleen, ze zijn ook gezonder. Mensen met meer groen in hun woonomgeving komen minder vaak bij de huisarts met klachten als depressie, angststoornissen, diabetes, hartziekten en klachten aan de luchtwegen. De relatie is vooral sterk voor jongeren, ouderen en mensen met een laag opleidingsniveau. Dit komt met name doordat zij de meeste tijd doorbrengen in hun directe woonomgeving, waardoor ze ook het meest in contact kunnen komen met het groen in hun woonomgeving. Uit een onderzoek van Ulrich uit 1983 bleek zelfs dat patiënten die een galblaasoperatie hadden ondergaan, bij uitzicht op een boom sneller herstelden van hun operatie dan patiënten die naar een stenen muur keken. Deze eerste groep ging gemiddeld een dag eerder naar huis.

Hoe werkt dat dan? Maar hoe komt het nu dat groen een positieve invloed heeft op de gezondheid? Dit komt onder andere doordat groen kan bijdragen aan het herstel van stress, bewegen kan stimuleren in sociale contacten en een gezonde ontwikkeling van kinderen kan bevorderen.

Weetjes •  De kans dat je je gezond voelt, is in een groene omgeving 1,5 maal groter dan in een niet groene omgeving.

Koppel een groen schoolplein aan het lesprogramma en ondersteun scholen in het geven van groen onderwijs. Zie www.groeneschoolpleinen.nl voor meer informatie.

Hoe werkt dat dan precies? Zowel het kijken naar het groen, als het daadwerkelijk in het groen zijn, zorgt ervoor dat mensen sneller herstellen van stress. Groen zorgt ervoor dat je het gevoel hebt even helemaal weg te zijn van je dagelijkse beslommeringen, omdat het je aandacht trekt zonder dat je er veel moeite voor hoeft te doen. Groen nodigt uit tot bewegen, mensen gaan meer naar buiten. Zo tuinieren mensen die wonen in een groene omgeving vaker, fietsen ze vaker en langer en fietsen ze vaker naar hun werk. Daarnaast verbetert groen de sociale verbondenheid, waardoor met name ouderen zich minder eenzaam voelen. Volkstuinen of gezamenlijk natuuronderhoud kunnen mensen dus samen brengen. Groen is ten slotte ook erg belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van kinderen. Zo blijkt uit onderzoek dat spelen in een natuurlijke omgeving bij kan dragen aan een betere sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling.

Matches die ik kan maken vanuit mijn organisatie met groen en/of gezondheid zijn: Groen

Gezondheid

•  In heel groene omgevingen komen 20 tot 25% minder mensen bij de huisarts met depressie, klachten aan de luchtwegen en diabetes. •  Voel je je gestresst? Zoek dan een natuur­gebied op in de buurt om even bij te komen van alle dagelijkse beslommeringen. •  Mensen houden bewegen in een groene omgeving langer vol dan bewegen in de sportschool. VERVOLG Z.O.Z. >> 4

5

Investeren in groen

Tussenkopje 7

Groen heeft dus duidelijk ook andere functies dan alleen een decoratieve functie; het kan bijdragen aan een gezondere samenleving. Hoewel er in deze tijd grof wordt bezuinigd op natuur, laten onderzoeken naar de relatie tussen groen en gezondheid zien dat het loont om in groen te blijven investeren. Jolanda: „Groen is méér dan een luxe product. Het is een middel om maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Het stimuleert de economie en de gezondheid.” Vitamine Groen is dus noodzakelijk! Enerzijds is dit een mooi argument voor het behoud en herstel van de natuur. Anderzijds kan er enorm op gezondheidskosten worden bespaard. Reden genoeg voor groene en gezondheidsorganisaties om na te denken over kruisbestuivingen met elkaar.

Faccati beriore scipsun temporu ndunto berum undem aut eos molo ipideliae nobis ius sinullor assit idest, od eat et et, seque vollabo. Nate paritio nsequatiComni corpore audaeLuptatis erumet voluptam, omnihic iissusam fugit, id que dolupti andebis et pe vidigni sitate natiosandae cus, to cum dem. Sinum exerumqui as assimus iusapit, nem inis et faccae. Invelectate molume lab imagnatus volupta spersperiat qui corrum corem esto eos conseque ditae vollorem veritatia porerit et estiam quaesequi sitam ad que landita quidia. At. Atem atur?

Hoe groen inzetten? „Groen kan op verschillende manieren worden ingezet voor het verbeteren van de gezondheid van mensen. Zo kunnen gemeenten diverse initiatieven nemen om hun gemeente te vergroenen. Denk aan het aanleggen van groene schoolpleinen, een generatietuin of moestuinen in de buurt. Ook kan groen actiever worden ingezet in de gezondheidszorg. Zo kunnen verpleeg- en verzorgingshuizen tuinen aanleggen voor demente bejaarden of kan gekeken worden of mensen met een burnout niet in de natuur kunnen herstellen. Of huisartsen die gestresste patiënten aanraden een wandeling te maken in het bos of het park”, licht Jolanda toe. „Wat ik hier verder nog bij wil meegeven, is dat het zinvol is om bij wat grootschaligere initiatieven ook eens te kijken of er onderzoek aan de initiatieven gekoppeld kan worden. De gezondheidswereld moet nu eenmaal overtuigd worden met harde wetenschappelijk bewijzen.”

Tussenkopje 8 Faccati beriore scipsun temporu ndunto berum undem aut eos molo ipideliae nobis ius sinullor assit idest, od eat et et, seque vollabo. Nate paritio nsequatiComni corpore audaeLuptatis erumet voluptam, omnihic iissusam fugit, id que dolupti andebis et pe vidigni sitate natiosandae cus, to cum dem. Sinum exerumqui as assimus iusapit, nem inis et faccae. Invelectate molume lab imagnatus volupta spersperiat qui corrum corem esto eos conseque ditae vollorem veritatia porerit et estiam quaesequi sitam ad que landita quidia. At. Atem atur? Ehenduciatur? Axim et facilique maios sam, cuptur? Cabo. Ut parum iduciatibus ea nulpa comnimi nctiori officium voluptatem rehendis des eosa archicil maximi, ut quo earcius ra volores citius, net rehendustrum quatiis doluptio quiatum audandero temporempore que et licius aute et plis volupta eperita tquam. Doluptio quiatum audandero temporempore que et licius aute et plis volupta eperita tquam.

?

Meer weten en inspiratie opdoen? www.gezondheidsraad.nl > Onderzoeksrapport over natuur en gezondheid www.rijksoverheid.nl > Landelijke nota gezondheidsbeleid www.rijksoverheid.nl > Tijdelijke natuur www.degroenestad.nl www.agnesvandenberg.nl

6

7

Samenwerking met het bedrijfsleven

Groen zaken doen Groen en geld verdienen, gaan deze twee begrippen samen? Geja Hummel van Natuurcentrum Slabroek en Job Wittens van Praedium antwoorden volmondig “ja”. Met hun project ‘Groen Zaken Doen’ zoeken zij naar kansen om met hun ‘groene kwaliteiten’ aan te sluiten bij het bedrijfsleven. In deze tijd heeft elke non-profit of overheidsorganisatie te maken met bezuinigingen. Je bent genoodzaakt andere financieringsbronnen aan te boren. Commercieel denken is niet iets wat dergelijke organisaties gewend zijn. Maar het gaat niet om het winst maken zelf. Je verdient geld om je eigen doelstellingen te bereiken, kwaliteit te waarborgen en om nieuwe producten te ontwikkelen. Deze nieuwe manier van >

Als organisatie moet je eerst nadenken over je ‘groene kwaliteiten’. Geja en Job: „Wat heb je te bieden? Welk groen heb jij tot je beschikking? Het begrip groen is ontzettend breed. Denk aan het gebied, de stedelijke omgeving, je personeel of de activiteiten die je biedt.” Een voorbeeld: een natuurgebied heeft veel te bieden. Je heb er het buitengevoel, je kunt er picknicken, wandelen, kinderen spelen er. Zo’n gebied heeft veel mogelijkheden die je kunt benutten.

Hoe ga je te werk?

Weetje

•  Zet jezelf als merk neer: wat is jouw belofte aan de ‘markt’?

Wanneer werknemers de positieve effec­ten ervaren van groen, neemt hun gezondheid toe. Een werkgever is gebaat bij een afname van het ziekteverzuim. Deze werkgever zal bereid zijn te investeren in een organisatie die dit ‘groen’ aan zijn werknemers kan bieden.

• G  a niet halen, breng! Groen helpt bedrijven in hun ‘duurzaamheidsoperatie’. • Werk op hoofdlijnen een aanbod uit dat past bij je kernwaarden. • Plan ruimte in voor maatwerk per bedrijf. Haak in op hun propositie. • Ga op zoek naar koplopers in een regio; de ondernemers met drive.

werken biedt tal van mogelijkheden en kansen. Maar het vereist een andere gedachtegang, merken Geja en Job. Veel organisaties denken dat zaken doen niet samen gaat met ‘groen’. Maar waarom niet? Als ‘groene’ organisatie heb je mooie producten of diensten te bieden! Producten of diensten waar veel bedrijven mee geholpen zijn. Een samenwerking is een win-win-situatie en levert een inspirerende en duurzame samenwerking op. 8



Meer weten? Natuurcentrum Slabroek •  Geja Hummel •  E [email protected]

Bureau Praedium •  Job Wittens •  E [email protected]

9

Kansen voor (samenwerking met) gemeenten

Vergroening wijken bevordert gezondheid Dat een groene omgeving bijdraagt aan een goede gezondheid is voor gemeenten van belang. Eenmaal in de vier jaar schrijven gemeenten een lokale gezondheidsnota. De GGD adviseert hen hierbij. Monique de Kok en Mieke van Paassen van GGD ZuidoostBrabant vertellen: ,,De leefomgeving moet zo aantrekkelijk mogelijk zijn en uitnodigen tot bewegen.” De GGD brengt de gezondheidssituatie van gemeenten in kaart. Aan de hand van vragenlijsten onderzoekt zij steekproefsgewijs hoe het met de gezondheid van inwoners binnen een gemeente gaat. Hoe gezond zijn inwoners? Ervaren zij klachten? Ondervinden zij bijvoorbeeld geluids- of geuroverlast? Welke gewoonten hebben zij op het gebied van alcohol, roken en bewegen? Op basis van de resultaten adviseert de GGD gemeenten. >

Kansen voor gemeenten

In de praktijk

• Besteed aandacht aan een gezonde leefstijl op scholen.

• De GGD adviseert alle gemeenten over een aanpak tegen overgewicht en hoe zij kinderen in krachtwijken kunnen stimuleren meer te bewegen.

•  Werk samen met wijkbewoners, supermarkten, huisartsen, maatschappelijke werkers en ouderenzorg.

• De GGD stimuleert activiteiten zoals ‘Wandelen in de wijk’ in diverse gemeenten.

•  Faciliteer buurtactiviteiten om het wijkgevoel te stimuleren.

• In het project ‘Stap je gezond’ in Eindhoven krijgen mensen een beweegmeter die het activiteitenniveau bijhoudt en in kaart brengt via een persoonlijke webpagina.

Rol van gemeenten Zo is bijvoorbeeld overgewicht een maatschappelijk probleem. Hoe kunnen gemeenten hier op inspelen? De leefomgeving moet aantrekkelijk zijn. Buiten recreëren en bewegen, kun je als gemeente stimuleren. Maak buurten zo veilig mogelijk, leg speeltuintjes aan en zorg voor wandel- en fietspaden. Mensen gaan dan eerder naar buiten en dat versterkt de sociale samenhang in buurten. 10

Het echt vergroenen van een buurt start bij het maken van de ruimtelijke ontwikkelingsplannen. Wanneer een gemeente een nieuwe wijk bouwt of een wijk herstructureert dan is het goed ruimte in te plannen voor groen. „Grond is kostbaar. De verleiding is groot om ruimte zo efficiënt mogelijk vol te bouwen. Gemeenten dienen zich bewust te zijn van de noodzaak van groen om te bewegen, te recreëren en te ontmoeten”, lichten Monique en Mieke toe.

• De gemeente Helmond heeft i.s.m. de GGD een beweegtuin gerealiseerd.

Meer weten? GGD Brabant-Zuidoost • Monique de Kok •  E [email protected]

www.regionaalkompas.nl

• Mieke van Paassen •  E [email protected]

11

Wat werkt wel en wat werkt niet?

Jongeren en het Nederlandse Rode Kruis De jeugd van tegenwoordig, er is al zoveel over gezegd en geschreven! Veel vrijwilligersorganisaties richten hun pijlen op jongeren. Niet alleen om ze te bereiken, maar ook om ze voor langere tijd te binden aan de organisatie. Het Rode Kruis richt zich in Nederland ook op de jeugd: jongens, meisjes, mannen en vrouwen tussen de 10 en 25 jaar. Maar aan wat voor soort projecten moet je dan denken? En hoe bindt het Rode Kruis ze?

✔

TIPS

1. Leef je in in de wereld van jongeren. Denk niet ‘ik ben ook jong geweest’. De tijden zijn veranderd en de wereld van jongeren ook. 2. Zorg dat je iets te bieden hebt. Jongeren krijgen dagelijks enorm veel prikkels en zijn selectief in de informatie die ze oppikken. 3. Gedraag je authentiek. Inleven in de doelgroep is belangrijk, maar blijf in contact wel jezelf en probeer niet populair over te komen. 4. Maak dingen concreet en aantrekkelijk. Om iets visueel of aantrekkelijk te maken, gebruik foto's, filmpjes of geef concrete voorbeelden. >

Wellicht kun je onderstaande vragen voor jezelf beantwoorden: Hoe gaat jouw organisatie om met jongeren?

Welke eisen stel je aan een jongerenproject?

Welke mogelijkheden zijn er voor samenwerking, bijv. met het lokale Rode Kruis?

✔

5. Korte en duidelijke taal. Jongeren zijn het gewend om te multitasken: SMS’en, ondertussen met een schuin oog naar de TV kijken, chatten met een vriend en huiswerk maken. Hun aandacht is nooit volledig, dus zorg voor duidelijke en korte zinnen en bied niet teveel informatie. 6. Gebruik internet. Internetten is een levensstijl geworden voor jongeren. Communiceren doen veel jongeren niet door te praten, maar door te tweeten, hyven of een bericht te ‘liken’ op Facebook. 7. Check je ideeën bij een testgroep. Je zult verbaasd zijn over de verbeterpunten en suggesties die jongeren te bieden hebben.

Noud van der Bas werkt als projectleider jongeren in Brabant en Limburg. Volgens hem is de sleutel tot succes de inzet van een (vrijwillige) coördinator die over specifieke competenties beschikt. Maar ook worden er een aantal eisen gesteld aan een geslaagd project. Deze eisen gelden niet alleen voor het Rode Kruis, maar voor elke organisatie. Daarnaast is anno 2012 verbinding, uitwisseling en versterking tussen organisaties bijzonder waardevol.

www.rodekruis.nl/jongeren

12

Aan de slag? Noud van der Bas | het Rode Kruis E [email protected] 13

Een behoefte of probleem? Een app is het antwoord.

App laat bewegen en beleven Informeren en laten beleven, dat zijn toegevoegde waarden van een app. Een interessante toepassing om als organisatie te gebruiken om doelen te bereiken. Sanne Kuyt van Creative learning lab (Waag Society) vertelt: ,,Een app is heel laag­drem­ pelig. Het motiveert actie te onder­nemen en versterkt beleving.” Een app is een interactieve toepassing voor op een smartphone of tablet. De ontwikkelingen rondom deze nieuwe media gaan razendsnel. Als organisatie is het interessant hierop in te spelen. Een app kan een organisatie helpen haar doelen te bereiken. Klanten hebben wensen en behoeften. Als organisatie speel je daarop in. Bekijk wat je wil bereiken als organisatie. Houd daarbij de missie en visie van je organisatie en je doelgroep goed in het vizier.

Best practises!

APPS

Digidoekaarten (IVN) heer) Naar buiten (Staatsbosbe r ijze Afvalscheidingsw In het park (ANWB) Biogids Auto energielabels Oplaadpalen Weggooitest

Stappenplan: • Bekijk vanuit je missie en visie naar wat je voor jouw doelgroep kunt betekenen. • Bedenk hoe een app bijdraagt aan een vraag, probleem of behoefte (bijv. meer bewegen, tot rust komen, beleven). • Bekijk voorbeelden van apps die een opzet hebben waarbij je een doorvertaling kunt maken. • Ga aan de slag. Op appdesigner.com of appmakr.com kun je eventueel gratis apps maken.

Een app helpt om aan een behoefte te voldoen of lost een probleem op. Denk aan apps zoals Buienradar of een routeplanner. Beide zijn gemaakt vanuit een vraag. Je wilt weten wanneer het gaat regenen of je wilt een route uitstippelen. ,,Of denk aan afvalscheiding. Veel mensen weten niet hoe ze dat moeten doen. Wat mag wel, wat mag niet? In welke bak hoort welk afval? Een app kan informatie geven waardoor afvalscheiding makkelijker wordt. Of denk aan een natuurpark. Wanneer mensen niet

weten wat je er kunt doen en waar het is, zullen ze er niet snel naartoe gaan. Een app verlaagt die drempel”, licht Sanne toe. De mogelijkheden voor een app zijn talrijk op het gebied van natuur en gezondheid. Bij wandelingen bijvoorbeeld kan een app informeren over het gebied waar je loopt en dingen die er te zien zijn. Het laat interessante routes zien die je kunt lopen. Dit versterkt de beleving in de natuur. Bewegen in de natuur wordt leuker en makkelijker!

14

Meer weten? Sanne Kuyt | Creative learning lab E [email protected]

15

Lesprogramma Smaaklessen voor basisonderwijs

Eten is kiezen en genieten Eten, we doen het elke dag. Soms werken we snel iets naar binnen, soms kunnen we uren tafelen. Eten is noodzakelijk maar ook lekker, leuk, gezellig en sociaal. Het lesprogramma Smaaklessen, toegespitst voor de groepen 1 tot en met 8 van het basisonderwijs draait helemaal om voedsel. Paulien van ’t Westeinde, van IVN Zeeland vertelt erover. Smaaklessen laat kinderen op een prikkelende manier in aanraking komen met voeding. Kinderen doen smaakproefjes, worden zich bewust van hun eigen smaak en factoren die daarop van invloed zijn. We eten bijvoorbeeld met al onze zintuigen. We proeven de smaak en voelen met onze tong de structuur en vorm. Met onze neus pikken we de geur op. Onze ogen zien de kleur en vorm. Onze zintuiglijke ervaringen versterken elkaar. Deze beleving van voedsel wordt spelenderwijs overgebracht.

Wat kies jij? Vis Vlees Afhalen Koken Appel Koek Frisdrank Water

De voedselkwaliteit wordt bepaald door waar het voedsel vandaan komt en hoe het wordt geproduceerd. Wat is het verschil tussen reguliere en biologische voedselmethoden? Hoe zit het met dierenwelzijn? Wat lees je op een etiket? Hoe bewaar je voedsel?

Meer weten!

Doen!

www.smaaklessen.nl

• Volg een introductieworkshop en gebruik gratis lesmaterialen van Smaaklessen.

www.smaakklassen.eu www.scholenvoorduurzaamheid.nl/9856

• Vertel niet te veel, laat kinderen vooral zelf ervaren.

www.schoolgruiten.nl www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf

Smaaklessen werkt met drie pijlers Eten begint met smaak. Wat is smaak? Welke zintuigen spelen hierbij een rol? Wat is de invloed van culturele, emotionele en psychologische factoren? Met de smaakproefjes worden kinderen zich bewust van hun eigen voorkeuren. Ze leren hun smaakpalet te vergroten en te genieten van samen eten klaarmaken en opeten. > 16

Gezondheid speelt een grote rol bij eten. De kinderen bekijken hun eigen eetpatroon en wat ze nodig hebben. Wat is gezonde voeding en wat niet? Wat heeft bewegen met eten te maken? Tijdens Smaaklessen leren kinderen een eetdagboek bij te houden en maken ze een beweegkalender.

• Bezoek de lokale boer, bakker of slager.

✔

Seizoensgroenten zijn niet alleen duurzamer, maar ook lekkerder. Zeg nou zelf, zijn die aardbeien met kerst net zo lekker als die Nederlandse aardbeien in de zomer?

Aan de slag? Steunpunt Helicon T 073-611 22 22 E [email protected]

17

Voor mensen met gezondheidsproblemen

Biowalking Groen is gezond. Daar speelt Biowalking op in. Biowalking is een wandeling in de natuur, speciaal voor mensen met gezondheidsproblemen. In 2011 zijn er twee pilots georganiseerd: Biowalking voor mensen met diabetes type 2 en voor psychiatrische patiënten. José de Jonge, van IVN Brabant, vertelt over Biowalking. Een Biowalk is een wandeling (maximaal 5 kilometer) waarbij natuur, landschap, cultuurhistorie en archeologie aan bod komen. De activiteiten zijn afgestemd op de doelgroep, beleving staat centraal. Biowalking maakt mensen enthousiast meer te bewegen in de natuur. Deelnemers ervaren wat natuur voor hun gezondheids­ problemen kan betekenen. Daarnaast komen ze in contact met lotgenoten.

Voor welke doelgroepen kun jij een Biowalk organiseren?

Doen!

Met welke natuur- of gezondheidsorganisaties kun jij hiervoor een samenwerking aangaan?

• Organiseer een Biowalk samen met een natuur- of gezondheidsorganisatie. Begin met uitleg aan elkaar over wat je organisatie doet. • Creëer draagvlak bij gemeenten en organisaties door Biowalking op te laten nemen in beleid of jaarplannen. • Kies één doelgroep en pas je activiteiten hierop aan. Bijvoorbeeld snelwandelen voor mensen met overgewicht en sociale aspecten voor ouderen. • Combineer je Biowalk met een bezoek aan een lokale ondernemer (kop koffie en biologisch hapje met streekproducten).

Biowalking in de praktijk Biowalking wordt aangeboden door een natuurorganisatie én een gezondheidsinstelling. Zo organiseren Ziekenhuis Bernhoven, Natuurcentrum Slabroek en IVN sinds juni 2011 wandelingen voor mensen met diabetes type 2. Onder leiding van een IVN-gids gaan patiënten en een diabetesverpleegkundige of diëtist mee op pad. De patiënten

ervaren wat natuur en beweging met hun lichaam doet. Na de wandeling meten deelnemers hun bloedsuikerwaardes en wisselen ervaringen uit. De Reinier van Arkel groep, een Brabantse instelling voor de GGZ heeft samen met Natuur- en milieugroep Vught een route uitgezet op haar terrein voor haar psychiatrische patiënten. De patiënten lopen de route zelfstandig met een speciaal ontwikkelde folder.

18

Meer weten? IVN | José de Jonge T 0411-614 111 E [email protected]

19

Eetbare (stads)tuinen en lokale voedselverbouwing

Een eetbare stad. Lekker! Tell me and I will forget Show me and I may remember Involve me and I will understand

Een stad voorzien van duurzaam voedsel. ­ Is dit beeld alleen een droom? Yvette van Kempen laat zien dat ‘crowdsourcing’ de droom van een ‘eetbare stad’ helpt te rea­ li­se­ren. Iedereen bezit kostbaar kapitaal. Denk aan je tijd, je contacten en netwerk, je ­talenten en je interesses. Bedenk eens hoeveel waarde je bezit als iedereen zijn kapitaal deelt.

Hoe wordt een stad nu van voedsel voorzien? Je kijkt in eerste instantie misschien naar de supermarkten. Maar stel je een stad voor met eetbare (stads)tuinen en lokale voedselverbouwing. Een stad waar je samen met je buurt een braakliggend terrein >

Je eigen eetbare stad • Zure grond, vaak veroorzaakt door een hondenplas, laat pompoenen en courgettes uit de grond schieten. • Leifruit, zoals een appel- of perenboom, groeit heel goed tegen een muur waar het warmte goed absorbeert. Heel voordelig! Het levert heerlijke schaduw en functioneert als natuurlijke airconditioner: het weerkaatst zonlicht terug waardoor de muren koel blijven. • Geen tuin? Haal een paar stoeptegels weg, hang plantenbakken op en maak een geveltuin! • Zoek medebewoners die ook zelfvoorzienend willen zijn, en ruil voedsel met elkaar! omvormt tot een eetbaar plantsoen en waar kinder- en schooltuinen een begrip zijn. Een gemeente plant nu vaak bomen en struiken die geen functie hebben of niet duurzaam zijn. Dat geld kan een gemeente ook besteden aan het onderhoud van een eetplantsoen volgens Yvette. Het initiatief hiervoor wordt vaak door de buurtbewoners genomen.

Stappenplan volgens de Dragon Dreaming-methode: • Droom. Verzamel ideeën over tuin­ inrichting, soorten planten en bomen. •  Plan. Zoek uit wanneer je welke zaden het beste kunt planten. • Doe. Aan de slag met een schop en gieter. •  Vier. Sta stil bij wat je gedaan hebt en geniet van je opbrengst.

Door je eigen kapitaal te delen maak je andermans dromen waar. De ander doet hetzelfde voor jou. Stel je wil een geveltuin aanleggen, licht Yvette toe. Je begroot een aantal kosten voor de materialen, een adviseur en een uitvoerder. Maar wellicht wil iemand uit je netwerk je helpen. Samen werk je toe naar een gezamenlijk resultaat dat niet door geld maar door betrokkenheid tot stand komt. Kijk op www.stadslandbouwbrabant.nl voor inspiratie en contacten bij jou in de buurt.

20

In Beeld | Yvette van Kempen T 013-211 2825 E [email protected]

21

Samen met pap, mam, opa en oma de natuur in

Natuur is onmisbaar, ook voor kinderen!

ze betrokken bij de natuur. Ook staan er diverse buitentips op. Wat kun je eigenlijk allemaal doen tijdens een boswandeling? Het is niet zomaar wandelen, het is ontdekken en verwonderen!

Op cursus! Vuile broeken, frisse lucht, boomklauteren, dierensporen ontdekken. Lekker buiten scharrelen, dat is wat goed is voor kinderen! Scharrelkids betrekt kinderen en hun (groot) ouders bij de natuur. Hoe zorg je voor Scharrelkids?

Wat kunnen ouders en grootouders doen om het contact met de natuur optimaal te stimuleren? Daarop krijg je antwoord bij de korte Scharrelkids-cursus. Kinderen leren hierbij op een leuke, creatieve manier alle vlakken van de natuur kennen. De cursus beslaat meerdere dagdelen. Één dagdeel is bedoeld voor (groot)ouders. Daarna volgen één of twee dagdelen met activiteiten. De ouders, opa’s en oma’s kunnen samen met hun kinderen deelnemen aan deze activiteiten. Het levert de kinderen een nieuwe ervaring op maar het is ook een goede manier om de band tussen ouders en kinderen te versterken. De cursus wordt op verschillende plekken in Nederland aangeboden.

Scharrelkids is een programma van IVN. Het biedt natuurbeleving voor kinderen en hun (groot)ouders. Kinderen zijn tegenwoordig veel meer vervreemd van de natuur. Uit onderzoek blijkt dat kinderen van nu 50% minder in de natuur spelen dan twintig jaar geleden. Met Scharrelkids biedt IVN inspiratie, tips en ideeën om met het hele gezin naar buiten te gaan, de natuur in!

Weetjes & Tip • K  inderen spelen buiten veel gevarieerder en creatiever. • D  e leeftijd tussen 4 en 12 jaar is bij uitstek geschikt om liefde voor de natuur aan te wakkeren. • T huis nog meer plezier van de natuur hebben? Maak een natuurkijkdoos. Ga op pad en ver­zamel dingen die ze mooi vinden, thuis kunnen ze verder knutselen aan hun eigen kijkdoos!

Zelf scharrelen Natuur is belangrijk voor de ontwikkeling van zintuigen, motoriek, sociale vaardigheden, zelfwaardering, creativiteit, concentratie en denkvermogen. Op www.scharrelkids.nl staan tal van tips om met kinderen bezig te zijn met natuur. Zo is er informatie over de ideale tuin: bijvoorbeeld een vrolijke vlindertuin, of een eigen moestuintje. Met deze leuke tips worden kinderen volop geprikkeld en zijn 22

Meer informatie: www.scharrelkids.nl

23

Mijn actieplan

Organisaties en mensen (natuur- en gezondheidsorganisaties) met wie ik kan samenwerken zijn: Partners Financiers

Groen doet goed! Kansen voor mijn organisatie op het gebied van natuur en gezondheid zijn:

Contactgegevens van interessante partijen die ik heb ontmoet: Naam: Organisatie: Telefoon:

De volgende dingen wil ik als organisatie bereiken op het gebied van natuur en gezondheid: Doelgroepen Doelen

E-mail: Naam: Organisatie: Telefoon: E-mail: Naam:

Stappen die ik ga ondernemen om mijn doelen te bereiken zijn:

Organisatie: Telefoon: E-mail: Naam: Organisatie: Telefoon: E-mail:

24

25

IVN

Mensen betrekken bij natuur, milieu en landschap. Hen bewust maken van de eigen leefomgeving en de invloed die zij daarop uit kunnen oefenen. Dat zijn dingen die IVN aanpakt als initiator, regisseur en coördinator van vele projecten. Natuur en gezondheid is daarbij een belangrijk thema. De organisatie bestaat uit een vereniging van 20.000 leden en een stichting met ruim 130 beroepskrachten. Deze beroepskrachten werken bij het landelijke bureau in Amsterdam en bij elf provinciale kantoren.

Meer informatie IVN Brabant T 0411-614 111 E [email protected]

IVN Zeeland T 0113-211 675 E [email protected]

IVN Limburg T 0475-386 460 E [email protected]

IVN landelijk bureau T 020-622 8115 E [email protected]

www.ivn.nl