Groenkrant Leeuwarden doet groen

Groenkrant 2014 Leeuwarden doet groen

3 5 7 9

10 12

13 15

17

Iedereen profiteert van een groen Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden wordt steeds groener, daar word ik blij van. Een groenere en eetbare gemeente krijgt steeds meer vorm. In 2015 is Leeuwarden al Hoofdstad van de Smaak en in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa; beide thema’s waarmee we groen en eetbaar willen versterken. En dat doen we samen met u! Wat in 2011 begon met een handjevol initiatieven van bewoners, is razendsnel uitgegroeid tot wel zestig projecten. Ik ben blij met uw enthousiasme en gedrevenheid. In deze Groenkrant leest u wat we samen allemaal doen op het gebied van groen in de gemeente Leeuwarden.

Een eetbare en groene leefomgeving is allesomvattend, iedereen kan er aan bijdragen. Misschien klinkt dat hoogdravend, maar ik geloof het echt. Samen werken aan groen heeft alleen maar voordelen. We delen kennis, ontmoeten elkaar, stimuleren de regionale economie, innoveren, benutten braakliggende terreinen, verfraaien onze omgeving en verkopen regionale producten. Iedereen wint!

18

19

Iedereen profiteert van een groen Leeuwarden “Geef natuur de ruimte, de rest komt vanzelf” Groen beter benutten voor gezondheid “Gemeente ondersteunt uw groene en eetbare initiatieven” Mijn tomaten komen van het dak Bewonersinitiatieven in de gemeente Leeuwarden Zelf groenten oogsten bij stadsboer Gosse Haarsma De Hoftuinen: van en voor de wijk “2015 wordt een prachtig, smaakvol jaar” “Nog groenere gemeente in 2018” Gemeente Leeuwarden doet groen Leren luisteren naar de natuur Doarpstún Snakkerburen: groen en sociaal succes Groene schoolpleinen: leerzaam én leuk Groen wonen en verbouwen: Nog nooit zo goedkoop Grof tuinafval

Ik geloof dat in 2020 twintig procent van alle groente, fruit, vlees en vis uit onze eigen regio kan komen. Best ambitieus, maar dat zijn we ook in onze gemeente. Nederland heeft een gunstig klimaat en goede landbouwgrond. Zonde om die kansen onbenut te laten. Ik merk dat er in de gemeente Leeuwarden veel animo is voor een groene aanpak. Misschien juist omdat iedereen vanuit zijn eigen interesse ermee aan de slag kan. Laten we deze behoefte grootschalig aanpakken en de komende jaren een flinke slag slaan.

meer groen, bijvoorbeeld door verloren gebiedjes aantrekkelijker te maken. Met uw hulp gaan we voor een schone, groene en eetbare gemeente. In deze krant leest u over allerlei inspirerende voorbeelden uit de hele regio. Ik hoop dat u hierdoor zin krijgt om ook aan de slag te gaan en van Leeuwarden een nog mooiere gemeente maakt. Doet u mee?

We hebben in de gemeente Leeuwarden meer dan 40.000 bomen en een prachtige binnenstad. Toch zie ik graag nog

Wethouder Duurzame Ontwikkeling en Wonen

Met vriendelijke groet, Isabelle Diks

Colofon Uitgave van: Gemeente Leeuwarden I: www.leeuwarden.nl T: 14 058

Oplage: 59.330 exemplaren Tekstredactie: Gemeente Leeuwarden en &Teksten

Druk: Hoekstra Krantendruk Emmeloord Juni 2014

Verzorgd door: Beeldredactie: Gemeente Leeuwarden I: www.ettmedia.nl T: 050 313 76 00

Concept en vormgeving: ETT Media en Skitter

Overname van artikelen is alleen toegestaan mits de gemeente Leeuwarden hier toestemming voor heeft gegeven. ETT Media en de gemeente Leeuwarden zijn niet aansprakelijk voor fouten en/of omissies in deze krant.

3

“Geef natuur de ruimte, de rest komt vanzelf” “Een stad kan niet functioneren zonder groen. En we zijn met z’n allen verantwoordelijk voor onze leefomgeving. Moeder Natuur kan zich heel goed aanpassen, maar we maken het haar wel moeilijk”, zegt ecoloog Wout Veldstra. aan mee. “Met het project willen we mensen wijzen op de vele nadelen van verstening in tuinen. Op stenen komt geen enkele leefvorm af, daarmee drukken we de natuur weg. In 2015 organiseren we met Hogeschool Van Hall Larenstein en Wageningen University allerlei activiteiten om deze boodschap te verspreiden en verstening tegen te gaan.”

Minder stenen Volgens Wout kunnen we allemaal eenvoudig ons spreekwoordelijke steentje bijdragen aan de natuur door minder stenen in onze tuin te gebruiken. “Verstening van tuinen is een serieus probleem: de stenen houden warmte vast, waardoor warmte in steden langer blijft hangen. Bomen verdampen vocht en verkoelen de stad, maar door bestrating verdwijnen er steeds meer bomen uit tuinen. Dan gaat het dus dubbelop. En dan is er nog het veranderende klimaat. Buien zijn tegenwoordig vaak heftiger. Het water stroomt dankzij de stenen te snel in het riool, dat overbelast raakt. Het riool vergroten? Dat kan, maar dat is ontzettend duur en symptoombestrijding. Ik

vergroot liever het absorptievermogen van een stad door meer groen, bijvoorbeeld in uw tuin of op uw dak.”

Leven in uw tuin Divers en veel groen is belangrijk voor mensen, maar uiteraard ook voor dieren. Wout vindt dat allerlei diersoorten het buiten stedelijke gebieden nog zwaarder hebben dan in de stad. “Verstening is een probleem, maar al die landbouwgrond is ook niet het toonbeeld van biodiversiteit. Egeltjes hebben buiten de steden nog maar weinig plekjes om weg te kruipen, dus ondernemen ze een gevaarlijke tocht op zoek naar groene tuinen. Veel vogelsoorten, zoals aalscholvers, eksters en merels, zien we tegenwoordig wel meer in steden. Deze diersoorten kunnen zich uitstekend aanpassen. Het zegt ook iets over uw tuin: veel vogels is een uitstekend teken. Ga eens bewust kijken wat er in uw tuin gebeurt. Als u er goed op let, gaat u vanzelf genieten van al dat leven. Gebeurt er weinig? Met meer en verschillende soorten groen komen de dieren vanzelf op uw tuin af.”

Wout werkt al twintig jaar voor de gemeente Groningen, waar hij het ecologisch beleid heeft opgebouwd. Dit beleid is gericht op een zo goed mogelijke wisselwerking tussen de natuur en mensen. Tegenwoordig is hij ook verbonden aan de gemeente Leeuwarden. “In de gemeente Leeuwarden zijn veel mensen goed bezig met de natuur, maar de samenhang ontbreekt een beetje. Eén van mijn taken is het opstellen van een ecologische groenkaart, zodat duidelijk wordt wat er in de gemeente gebeurt en waar de natuur hulp kan gebruiken. Een verbeterpunt is bijvoorbeeld het benutten van al het water in de wijken, dorpen en het buitengebied. Ik zie graag meer zachte oevers met beplanting en verbindingen tussen verschillende waterwegen.”

Project Steenbreek Samen met andere ecologen is Wout het landelijke project Steenbreek gestart. Leeuwarden doet hier ook

5

Groen beter benutten voor gezondheid Tjisse Brookman van De Friesland Zorgverzekeraar en Karin de Ruijsscher van GGD Fryslân werkten samen aan de workshop Bewegen in Groen voor de gemeente Leeuwarden. Beiden zijn vanuit hun werk nauw betrokken bij groen en gezondheid. Hun conclusie? Buiten zijn is gewoon leuk én gezond.

Makkelijke keuze

Groen voor iedereen

Karin helpt gemeenten bij het opstellen van gezondheidsbeleid. “Vanuit de GGD pleiten wij voor een integrale aanpak, waarbij de gemeente al haar mogelijkheden inzet voor een gezonde samenleving. Groen past daar uitstekend bij. Gezonde keuzes moeten namelijk ook makkelijke keuzes zijn: als de natuur bijvoorbeeld tot aan de voordeur reikt, heb je al een mooie gezondheidsslag geslagen.” Voor kinderen is bewegen in het groen bijvoorbeeld goed voor de motorische ontwikkeling. Maar natuur draagt niet alleen bij aan fysieke gezondheid. “Alleen kijken naar groen is al goed, dat vermindert stress. Uit een gezondheidsenquête van GGD Fryslân blijkt bijvoorbeeld dat de meeste Friezen in het groen goed tot rust kunnen komen.”

Tjisse en Karin vinden dat de gemeente Leeuwarden goed bezig is met groen en gezondheid. Karin: “Leeuwarders hebben zo veel initiatieven gestart, ik stond echt versteld.

Denk vanuit mogelijkheden “Het zou mooi zijn als we een omslag kunnen maken in onze denkwijze: van ziekte en zorg naar gezondheid en gedrag”, vervolgt Tjisse. “Denk vanuit mogelijkheden. Bewegen is leuk en voorkomt problemen. Daarom hebben wij er met ons programma Sport op Basisscholen mede voor gezorgd dat de gymnastiekleraar nog steeds rondloopt op de basisschool, want die dreigde te verdwijnen. Ook als u niet van sporten houdt, zijn de mogelijkheden eindeloos. De tuin onderhouden is leuk en goed voor de spieren. Gezond leven voorkomt ziekte en zorg, en dit draagt bij aan het beheersbaar houden van de zorgkosten.”

“In de workshop lieten we allemaal gezonde, groene voorbeelden zien aan organisaties”, vertelt Tjisse. “De mogelijkheden zijn eindeloos, maar ik houd het graag zo toegankelijk mogelijk. Iemand die graag meer buiten wil bewegen, adviseer ik bijvoorbeeld om in de lunchpauze of op een ander moment te wandelen.” Hopelijk profiteren de zwakkere groepen in onze samenleving daar ook van. Vaak zijn het namelijk de actieve, vitale mensen die het voortouw nemen, terwijl zij zich juist al prima redden. Ik vertrouw erop dat de gemeente rekening houdt met ál haar inwoners. Ook ouderen hebben baat bij een groene omgeving. Dit vermindert namelijk de opwarming van de bebouwde omgeving, waardoor bewoners tijdens een hittegolf minder last hebben van warmtestress.” Af en toe een ommetje maken om aan de hitte te ontsnappen, helpt volgens Tjisse ook. Als echte wandelliefhebber gaat hij er maar wat graag op uit.

“Ik kan iedereen aanraden om meer te wandelen. Weinig inspanning, maar zeker gezond. Lekker in de natuur, gezellig met anderen: heerlijk!”

Hoe denken mensen over de natuur? Hoogleraar Agnes van den Berg voerde in opdracht van De Friesland Zorgverzekeraar een grootschalige publieksenquête uit. Enkele bevindingen:

99%

- vindt het (een beetje) belangrijk dat kinderen opgroeien met voldoende natuur in de buurt

45%

- zoekt dagelijks of wekelijks om gezondheidsredenen de natuur op

80%

- denkt dat aanleg van meer natuur kan leiden tot minder zorgkosten en arbeidsverzuim

79%

- denkt dat behandelmethoden in de natuur een meerwaarde hebben ten opzichte van behandelingen in een behandelkamer, thuis of in de sportschool

7

“Gemeente ondersteunt uw groene en eetbare initiatieven” “Leeuwarders houden van groen, ze bedenken zó veel initiatieven. Ik zie ook steeds meer kleurrijke geveltuinen en boomspiegels.” Een boomspiegel is de grond rond de stam van een boom. Deze kunt u eenvoudig adopteren, zodat u er bloemen en planten in mag zetten.

uw plannen bij de gemeente te melden. U ontvangt dan tips en handige informatie. U moet bijvoorbeeld de tegels en de grond bewaren. We denken graag met u mee over de beste aanpak.” Voor het adopteren van een boomspiegel geldt dezelfde werkwijze. “De gemeente plaatst een speciale witte tegel bij de boomspiegel. Daarna kunt u meteen aan de slag!” Sommige mensen hebben op eigen initiatief al een boomspiegel geadopteerd. “Niet zo erg, maar het kan gebeuren dat de gemeente alles in ‘uw’ boomspiegel weg schoffelt omdat de witte tegel ontbreekt. Zonde van al het harde werk! Wilt u een geveltuin aanleggen of een boomspiegel beplanten? Laat het ons weten via telefoonnummer 14 058 of mail naar [email protected].”

Uw geveltuin of boomspiegel

Groene daken

“Als uw voordeur aan de stoep grenst, verwijder dan gerust de eerste rij tegels voor een geveltuin. Hiervoor heeft u onze toestemming niet nodig. Wel is het goed om

Gjalt ziet in de gemeente Leeuwarden het liefst alleen maar groene tuinen en

“De gemeente biedt veel ruimte voor groene ideeën. Wilt u bijvoorbeeld een stukje grond beplanten? Laat het ons weten, want er is veel mogelijk. Van de openbare ruimte moet iedereen kunnen genieten.”

daken. “Groen heeft zo veel voordelen voor mens en natuur, ook op uw dak. Met een groen dak creëert u een gezonder leefklimaat, verkoeling in de zomer, isolatie in de winter en zelfs zonnepanelen blijken efficiënter te werken op de koele groene ondergrond. Bovendien wordt het riool minder belast met regenwater.” Daarom is er een subsidie beschikbaar voor de aanleg van een groen dak. Neem contact op met de gemeente om te kijken of u hiervoor in aanmerking komt.

Inspiratie nodig? Kijk op: www.eetbaarleeuwarden.nl www.leeuwarden.nl/ leeuwardendoetgroen www.leeuwarden.nl/bijen

“Mijn tomaten komen van het dak” “Vergroening van de gemeente Leeuwarden vind ik absoluut belangrijk. Ik heb weleens moeite met de omgekeerde richting, als het mooie stadsgroen bebouwd wordt”, begint natuurliefhebber Agnes Ferwerda. Haar liefde voor groen bewijst Agnes met haar ‘eetbare dak’. “Veel buren hebben een waslijn op hun platte dak, maar ik zag een ruimte om planten, groenten en kruiden te kweken. Mijn dakmoestuin begon met sla, maar inmiddels groeien er ook tomaten, courgettes, bietjes en kruiden als bieslook, rozemarijn en tijm. Het is mijn eigen moestuinparadijsje.” Agnes’ initiatief steekt buurtbewoners aan. “Ze vinden het leuk en sommigen volgen mijn voorbeeld. Met buurtkinderen wissel ik weleens wat zaadjes uit.” De mogelijkheden voor eetbaar groen in de stad zijn niet beperkt tot de eigen tuin. Agnes: “Ga eens wildplukken. Zelf maak ik af en toe vlierbloesemsiroop en brandnetelsoep, vers uit de omgeving gehaald. Erg leuk én lekker om zo gebruik te maken van het groen in de stad.”

9

Vlinderberm Canterlân

Legenda

De tweeënhalf kilometer lange vlinderberm Canterlân is ontstaan in 1990 op initiatief van de Wielenwerkgroep. Het beheer van de vlinderberm bestaat uit soortgericht ecologisch bermbeheer, zodat er altijd voldoende nectaren waardplanten aanwezig zijn voor vlinders en rupsen. Naast vlinders profiteren ook libellen, zoogdieren en vogels van de vlinderberm.

01. Volkstuinen Troelstraweg

9

Vlinderberm Canterlân

12

15

Snoep- en ontdektuin ‘ t Tûntsje

17

Buurttuin Tjerk Hidde

35

Natuur in de Binnenstad

02. Volkstuinen Jelsumerbinnenpad 03. Volkstuinen Vierhuisterweg

De Hofkerij

04. Volkstuinen Pollepaed 05. Doarpstún Snakkerburen 06. Educatieve bloeigaarden 07. Gezond schoolplein

9

Montessori

45

08. Vlindertuin Joh. Kolfplein 09. Vlinderberm Canterlân

Snoep- en ontdektuin ’t Túntsje

10. Belevingstuin Middelsehiem 11. Volkstuin Bonifatiuspark 12. Snoep- en ontdektuin ´t

Op initiatief van een bewoonster van de Transvaalwijk is een rommelig stukje groen op de hoek van de straat omgetoverd tot speel- en moestuintje. Bessenstruiken, perenboompjes, rode bietjes, radijsjes en wortelen in vierkante meterbakken moeten de jongsten leren wat voor lekkers de natuur allemaal te bieden heeft.

Túntsje 13. Tuindag/Bakkie 14. Bakker Postma kruiden-,

1

bloementuin

4

3

15. Buurttuin Tjerk Hidde 16. Gezonde Buurttuin

2

Heechterp-Schier

5

17. Fragment ‘Natuur in de

6

binnenstad’ 18. Eetbaar dakterras

8

Buurttuin Tjerk Hidde

7 11

Buurttuin Tjerk Hidde is ontstaan op een voorlopig braakliggend schoolterrein, waarin bewoners kunnen tuinieren, recreëren, ontspannen en elkaar ontmoeten. De buurtbewoners houden de tijdelijke aard van het terrein aan als een van de uitgangspunten voor de gewaskeuze, erg leerzaam!

44

benadering) 21. Moestuin Oranjehof

16

13

12

15

22. Bijenlint Spoorstraat 23. Schoolplein met fruitbomen en kiwi’s

17

24. Pluktuin Vegelinstraat

20

18

25. Stadslandbouw Schwartzenbergpad

19

22

21 23

24

25

26. Kindermoestuin ’t Hofje 27. Fruitbomen bij de

42

26

waterspeelplaats

27

29

28. Experimenteel verticaal 41

28

Wijkpanel Binnenstad zorgt voor meer natuur in de binnenstad. Samen met bewoners, bedrijven en de gemeente realiseert het wijkpanel onder andere de aanleg van planten en bomen, geveltuintjes en nestgelegenheid voor mussen en gierzwaluwen.

30

tuinieren 29. Leeuwarder TuinFuif

31

30. Buurttuin de Citrus

40

31. Volkstuinen Fier Fryslân

45

32. Vlindertuin Nijlân

Swichum en Wirdum

32

33. Moestuin Nijlânsdyk 34. De Oerfloed

33

35. Volkstuinen Goutum 36. Land-art project KIJ

De Hofkerij

10

20. ’t Fliedthofke (bij

14

10

Natuur in de binnenstad

Een afgelast nieuwbouwproject heeft plaatsgemaakt voor De Hofkerij; een boomgaard met circa 64 oude Friese fruitrassen. Daarnaast heeft De Hofkerij een bijenstal, een oeverzwaluwenwand en een vleermuizenkelder. Om het nog gekker te maken, zijn er archeologische opgravingen te bekijken en is er een kunstproject op de terp.

19. Kruidentuin Schoolstraat

34

37. Fruittuin Zuiderburen

37

38. De Hofkerij

36

39. Stadsboerproject Âsum 40. Nieuwe lindebomen

43

35

41. Volkstuinen Loodyk 38

45

42. Aytta-blomkes Swichum 43. Moestuin Oosterhoutstraat 44. Ecorail Westeinde

39

Grou

45. Leeuwarder Bijenlint 23 km.

11

Zelf groenten oogsten bij stadsboer Gosse Haarsma Wie het buurtschap Techum in De Zuidlanden binnenrijdt, ziet al gauw de stadstuin van Gosse Haarsma. “Wat stadslandbouw inhoudt? Eigenlijk alles op het gebied van eetbaar groen in de bebouwde kom. Alles wat in de Nederlandse koude grond wil groeien, kan in mijn tuin verbouwd worden. Leden van de stadstuin hebben ’s avonds heerlijke, zelf geoogste groenten op hun bord liggen.”

80 monden

Breed assortiment

De klanten van de stadstuin hebben een jaarabonnement per huishouden. “Zij oogsten zelf voor verse consumptie en komen langs om een portie groenten op te halen. De stadstuin vult zo’n tachtig volwassen monden.” Kinderen reageren ook enthousiast op de tuin. “Ze lusten veel meer groenten ‘uit eigen tuin’, groenten die ze zelf hebben zien groeien. Bovendien vinden ze het leuk in de tuin. Er lopen namelijk kleine Hongaarse wolvarkens rond, die me helpen met de onkruidbestrijding. De beesten wroeten de hele dag in de grond en trekken veel bekijks. Zo is de stadstuin ook een soort minikinderboerderij.”

Het assortiment van Gosse is zo breed mogelijk. “Rabarber, aardpeer, koolsoorten, sperziebonen, kapucijners, aardappels, spinazie, diverse kruiden en nog veel meer. Leden hebben soms verzoeken voor bepaalde groenten. Natuurlijk denk ik ook aan mijn eigen voorkeuren qua assortiment”, lacht de stadsboer. “Ik vond dat er ook laurier moest zijn, dus dat groeit er inmiddels ook.”

Enthousiasme De stadsboer is vol enthousiasme zijn tweede seizoen ingegaan. “Leden zijn positief en de gemeente is dat ook. Bewoners willen graag stadslandbouw. Dat de gemeente hierin wil faciliteren, vind ik dan ook een goede zaak.”

De stadstuin bezoeken? De tuin is 24 uur per dag geopend. Stadsboer Gosse Haarsma is op maandag t/m vrijdag van 9.00 uur tot 17.00 uur aanwezig en op zaterdag van 11.00 uur tot ongeveer 16.00 uur. Kijk voor meer informatie op www.asumstadstuin.nl.

De Hoftuinen: van en voor de wijk

De Hoftuinen is een buurtcoöperatie van de wijk Achter de Hoven. Een vorm van organisatie van producenten en verbruikers zelf. Samen behalen ze doelen die individueel moeilijk te bereiken zijn. De pijlen zijn gericht op duurzaamheid, stadslandbouw en een groenere buurt. “De coöperatie heeft ook een educatief tintje: door te helpen in de moestuinen leren jongeren dat sla niet uit een zakje komt, maar uit de grond”, vertelt voorzitter Hendrikus Venema.

Fleurige en eetbare planten

“We hebben bewust gekozen voor een coöperatie. De verantwoordelijkheid en zeggenschap ligt daardoor bij de leden. Beslissingen komen van onderaf, van wijkbewoners zelf. Daarnaast is het eenvoudiger om vanuit een coöperatie financiële middelen te verkrijgen en samenwerkingen met andere organisaties aan te gaan.”

Met CSG Comenius heeft De Hoftuinen fruitbomen en bessenstruiken geplant en bij het Van Mariënburgpaad een kiwiplukwand aangelegd. “Kinderen worden zich zo bewust van waar hun eten vandaan komt. We organiseren ook activiteiten, waarvoor ze zich kunnen inschrijven. Zo kunnen ze op woensdagmiddag werken in de kindermoestuin bij OBS

12

Verspreid over de wijk zijn buurttuinen, kruidbakken en boomgaarden aangelegd. “Buurtbewoners kunnen daardoor appels, peren, bessen en noten uit eigen buurt eten. Geweldig toch? Ook hebben we zestig gemeentelijke boomspiegels geadopteerd. Deze mogen door buurtbewoners bezaaid worden, bijvoorbeeld met kruiden. Ze fleuren de wijk enorm op. Verder werken we samen met ProRail. Zo hebben we een bijenhotel gekregen.”

Kinderen bewustmaken

Potmarge, hun eigen verbouwde groenten onder begeleiding koken en opeten.”

Zelf plukken “U als wijkbewoner kunt óók meedoen. Buurtbewoners nodigen we hierbij uit om zich aan te sluiten bij De Hoftuinen. Ze kunnen uiteenlopende werkzaamheden verrichten, afhankelijk van wat ze leuk vinden. Sommigen helpen liever met het planten, zaaien en snoeien, anderen vergaderen liever. Sowieso mag iedereen, lid of geen lid, plukken van de geplante bomen en struiken. De Hoftuinen is van en voor de wijk!” Kijk voor meer informatie op de Facebookpagina: De hoftuinen.

Trots op de smaken van Fryslân!

“2015 wordt een prachtig, smaakvol jaar” ‘Leeuwarden, Hoofdstad van de Smaak 2015 moet een jaar worden waarin we bewuster gaan eten, genieten van echte en verse producten en oprecht trots zijn op de smaken van Fryslân.’ Dit is te lezen in het bidbook dat Marlise Vroom en Tjerk Visser opstelden in opdracht van de gemeente Leeuwarden. Met succes, want de landelijke Stichting Week van de Smaak was lovend over de plannen en kroonde Leeuwarden tot Hoofdstad van de Smaak 2015. Marlise vertelt over de titel en de voorbereidingen op het culinaire jaar dat Fryslân te wachten staat. Dat de titel naar Leeuwarden ging – of beter gezegd de hele provincie Fryslân – is volkomen terecht volgens Marlise. “Bij het maken van het bidbook merkten Tjerk en ik dat het enthousiasme bij de gemeente Leeuwarden, de provincie, Culturele Hoofdstad, producenten, koks en andere betrokkenen heel groot is. Het onderwerp Food staat volop in de belangstelling. Er liggen zo veel kansen voor Leeuwarden en Fryslân, die willen we benutten. 2015 moet een prachtig jaar worden.”

kwaliteit van ons eten? En denk aan thema’s als voedselverspilling, oplossingen voor obesitas en voeding als medicijn. In het hele land worden fantastische evenementen georganiseerd waarin deze onderwerpen aandacht krijgen. In 2015 werken we mee om deze thema’s in Fryslân nog meer voor het voetlicht te krijgen en dragen we zo ook bij aan beter, verser, gezonder en eerlijker eten.”  

Samen genieten van Friese smaken Het wachten is nu op de verzilvering van de toegezegde bijdragen van zowel Leeuwarden als Fryslân. “Smaakstad gaat een aantal activiteiten zelf organiseren, is een vliegwiel voor bestaande en nieuwe activiteiten en biedt een platform voor de promotie van de vele foodactiviteiten, de producenten en de horeca. Ook gaan we verder met het smeden van partnerships en aanvullende spraakmakende activiteiten om van volgend jaar een groot succes te maken.”

Op de hoogte blijven?

Wilt u niets missen van de ontwikkelingen rondom Leeuwarden (Fryslân), Hoofdstad van de Smaak 2015? Volg @smaakstad2015 dan op Twitter en op Facebook.

Breed aanbod “Op de verschillende grondsoorten in Fryslân groeit een brede variëteit aan producten. De één nog heerlijker dan de andere.  Die producten brengen we als Hoofdstad van de Smaak graag voor het voetlicht op een prikkelende en aansprekende wijze.  Het veelzijdige lekkers van het Friese platteland willen we laten zien én laten proeven.”

Bewustwording en kennismaking ‘Het jaar dat over de tong gaat’ luidt het motto van Leeuwarden, Hoofdstad van de Smaak 2015. “Het thema Food staat volop in de belangstelling. Is er straks nog wel genoeg te eten voor iedereen? Hoe zit het met de biodiversiteit? Kunnen we nog vertrouwen op de

13

“Veel gebieden lenen zich voor wilde plantengroei”

Daan van Zomeren:

“Nog groenere gemeente in 2018”

Biodiversiteit, weet u wat het inhoudt? Onder deze paraplu vallen alle soorten die er op aarde zijn, waaronder de vele plant- en diersoorten. Daan van Zomeren, groot liefhebber van wilde planten, maakt zich sterk voor meer biodiversiteit in de gemeente Leeuwarden. “Het gaat goed met de natuur in de stad en de dorpen, maar het kan beter. In 2018 hoop ik een nog groenere gemeente te zien.”

Bosplantsoenen met onderbegroeiing en sommige kruidenrijke bermen bijvoorbeeld laten zien dat de gemeente Leeuwarden op de goede weg is. Ook is afgelopen zomer de prachtige vlindertuin Nijlân aangelegd op een braakliggend stuk grond, een samenwerking tussen de Leeuwarder wijk Nijlân, het Nordwin College, IVN en het Milieuplatform Leeuwarden. “Een prachtig project, de tuin trekt veel vlinders en bijen aan. In het eerste jaar heeft het Nordwin College veel aangeplant. Dit voorjaar hebben vrijwilligers en de school meer groen geplant. Hierdoor verwachten we komende zomer nog veel meer dierlijk bezoek.”

Groene kansen Daan ziet veel kansen voor groene initiatieven. “Bijvoorbeeld met meer natuurvriendelijke oevers en meer aanplant van inheemse bomen en struiken; het kan allemaal veel natuurlijker. Gebieden langs sportparken en industrieterreinen lenen zich voor wilde plantengroei. He-

laas vinden mensen dit vaak rommelig. Jammer, want een nette omgeving is vaak fauna-onvriendelijk.”

Boeiende gemeente “Veel huidige tuinen voegen niets toe aan de natuur. Zonde, want particuliere tuinbezitters kunnen veel betekenen voor planten en dieren”, zegt Daan. Ook midden in de stad of het dorp kunt u een groene leefomgeving creëren. “Elke plant en elk dier is onmisbaar in onze natuur en de omgeving wordt er een stuk boeiender van.”

Uw groene, onderhoudsarme tuin In uw schaduwtuin is gewone klimop met narcissen, blauwe druifjes, hemelsleutel en framboos een mooie, eenvoudige invulling. Schijnt de zon veel in uw tuin? Denk dan bijvoorbeeld aan astersoorten, geraniumsoorten of struiken als wilde liguster.

Gemeente Leeuwarden doet groen Leeuwarden ontplooit zich steeds meer als groene gemeente’, vertelt beleidsadviseur Gjalt Faber. Met projecten als Groen, gezond voor mens en dier en Eetbare stad geeft de gemeente daar vorm aan. Ook in de thema’s van Culturele Hoofdstad 2018 komt dit terug, bijvoorbeeld met ‘Kening van de Greide’ (grutto), ‘The Silence of the Bees’ (bijen) en ‘The Farm of the World’ (o.a. stadslandbouw). De Grote Wielen, De Alde Feanen, het weidse landschap om de stad en de waterpartijen rond Grou zijn mooie groene voorbeelden in de gemeente. De Potmargezone, de ecorail Westeinde, bloemrijke wegbermen en natuurvriendelijke oevers brengen de natuur de stad in!

Gifvrij Door natuur in de stad breiden leefgebieden voor vogels, insecten en velddieren uit. Natuurlijker beheer en al twintig jaar gifvrij werken, werpen hun vruchten af. Met een 23 kilometer lang bijenlint profileert Leeuwarden zich nu ook als bijengemeente.

Wist u dat… Wist u dat in het Leeuwarder Bos ruim 1400 plant- en diersoorten zijn geteld? En dat aan de Canterlanswei een van de grootste Nederlandse vlinderbermen ligt? De ijsvogels herstellen zich

hier sneller dan elders en dit jaar werden voor het eerst jonge slechtvalken geboren in Leeuwarden, in de Averotoren op 72 meter hoogte.

Saamhorigheid Een andere pijler van Culturele Hoofdstad 2018 is meer ‘Mienskip’: het versterken van saamhorigheid. We gaan daarbij uit van de eigen kracht van mensen. Dat het daaraan niet ontbreekt, blijkt bijvoorbeeld uit ruim zestig groene en eetbare initiatieven. Hierin hebben honderden bewoners uit stad en dorpen elkaar gevonden. Zo werken we samen aan een groene, gezonde gemeente!

15

Leren luisteren naar de natuur Bewustwording: een belangrijk thema in het leven van Irma Abelskamp. In 2008 ontdekt ze de permacultuur. Ze richt de Leerschool Permacultuur Friesland op en helpt Friezen bij de zoektocht naar een ethische balans tussen mens en natuur. Klinkt zweverig? Irma: “Valt mee, we denken juist heel praktisch.” je de boom weg te halen, maar een boom heeft veel functies: de dode bladeren zijn voeding voor je tuin, hij biedt huisvesting aan allerlei dieren, als het een fruitboom is levert hij voeding, hij zorgt voor openhaardhout en als een tak sterk genoeg is hang je er een schommel aan voor je kind.”

Ecodorp

“De natuur zorgt heel goed voor zichzelf, wij hoeven alleen maar te observeren. Op de leerschool leer ik mensen naar de natuur te luisteren. Permacultuur draait om drie gedachtes: zorg voor de mens, zorg voor de aarde en deel de overvloed. Die drie zaken staan sterk met elkaar in verbinding: als je goed voor de aarde zorgt, zorg je bijna automatisch goed voor jezelf en gebruik je ook niet meer dan je nodig hebt.”

Oerfloed Aan de Bolsumerdyk tussen Goutum en Boksum heeft de leerschool een stuk land genaamd De Oerfloed. “Anderhalve hectare kapot maïsland toveren we langzaam om tot een leefbare bodem.” Een voorbeeld van de permacultuurgedachte: op De Oerfloed heeft Irma ‘last’ van muizen. “Ze vernietigen een deel van onze oogst. Veel mensen zouden misschien de muizen verdrijven maar wij pakken dat anders aan. De muizen maken namelijk de grond los en trekken roofvogels aan die op ons land poepen; goed voor de vruchtbaarheid. Wij nemen een matige oogst op de koop toe, omdat de voordelen op de lange termijn groter zijn.”

Schommel Irma schetst nog een voorbeeld: “Veel mensen hebben een boom in de tuin en ergeren zich elk najaar aan alle dode bladeren in de tuin. Misschien besluit

16

Op de leerschool komen regelmatig mensen kijken. “En ik krijg veel vragen van organisaties en scholen. Mooi dat de interesse in permacultuur stijgt. Afgelopen zomer heb ik zo’n honderd rondleidingen gegeven. Zelfs aan bezoekers uit het buitenland, zoals uit Israël, Mozambique en Nieuw-Zeeland. “Er is inmiddels een vaste groep van twintig vrijwilligers actief op De Oerfloed, maar ik hoop dat er nog veel meer mensen bezig gaan met permacultuur. Geld heb je er niet voor nodig, alleen een stukje grond.” Voor mensen die helemaal ‘off the grid’ willen leven, probeert Irma grond te regelen voor een ecodorp. “Ik ben in gesprek met de gemeente om dertig hectare grond te krijgen, waarop mensen een nomadisch bestaan kunnen leiden. We willen een kleine gemeenschap creëren, vol bedrijvigheid: met ambachten als schapen hoeden en vilten. We willen financieel onafhankelijk zijn, gewoon leven en eten. Geld hoeven we niet, we hebben alleen de natuur nodig.”

Zelf aan de slag met permacultuur? Een paar tips:

- Bedek uw tuinbodem met stro, hooi, bladeren of ander organisch materiaal. Dit zorgt voor een gezonde, luchtige grond. Uw tuin kan water beter opnemen en doorlaten. Bovendien groeien ongewenste kruidachtigen en grassen minder snel. - Werk in lagen: laat eetbare klimplanten tegen hogere bomen aangroeien. Daaronder plant u bijvoorbeeld bessenstruiken. Op de bodem is ruimte voor aardbeien of Indische bessen. Gebruik ook knolgewassen. Deze geven prachtige bloemen en eetbare wortels. - Laat enkele groentegewassen doorschieten om zaad te winnen. Van doorgeschoten radijsjes kunt u soms honderden zaadjes krijgen, die nog gezonder en lekkerder zijn dan de radijs zelf. En bijen en vlinders zijn dol op de bloemen. - Wees creatief met afvalstoffen en gebruik zo veel mogelijk materiaal uit eigen omgeving. Houd kringlopen zo klein mogelijk. Meer informatie is te vinden op www.permacultuurnederland.org

De vrijwilligers voeren alle werkzaamheden uit. “Veel verstand van groen hoeven zij niet te hebben, hoor. Samen redden we ons prima, de drempel ligt laag. De Doarpstún is geen productietuin; het is een leuke, ontspannen werkplek.”

Biologische producten

Doarpstún Snakkerburen: groen en sociaal succes De Doarpstún in Snakkerburen: in 2000 nog een verwaarloosde kwekerij, in 2014 een succesvolle dorpstuin van twee hectare groot. “Bijna alles uit het originele bedrijfsplan is gerealiseerd. Op vrijwillige basis en zonder subsidies, onze inkomsten investeren we in de tuin. Ik ben trots op die ontwikkeling van onderaf”, zegt Theo van der Molen, een van de 55 vrijwilligers.

Vanaf de akkers vertelt Theo: “We kweken groente, fruit en bloemen op een biologische manier. Gezonde grond, gezonde gewassen; volgens dat principe werken we. De tuin ligt langs een populaire wandel- en fietsroute. Regelmatig komen mensen even langs, ze kopen bijvoorbeeld lekkere kropsla. Mensen die vaker langskomen, vragen we donateur te worden. Voor € 8,- per jaar ondersteunen zij ons en kunnen ze onze producten kopen.”

Meer dan gewassen De Doarpstún biedt véél meer dan gewassen. Er zijn onder andere workshops en activiteiten op het gebied van voeding, educatie, kunst en cultuur. “Belangrijk zijn de educatieve programma’s voor kinderen, waarin we samenwerken met regionale scholen. De kinderen komen van alles zaaien, planten en oogsten. Pompoenen bijvoorbeeld, waarvan ze soep maken en die ze gebruiken voor Halloween-versieringen. Kinderen uit de groepen zes tot en met acht nemen deel aan het Kubusproject, waarbij ze

een stuk grond van de tuin mogen indelen. Ze beheren het budget, ontwikkelen ruimtelijk inzicht en leren van alles over groen.”

Icoonproject 2014 In 2014 voert de Doarpstún een bijzondere titel: Icoonproject 2014 van Fryslân. Groen Dichterbij beloont jaarlijks twaalf groene, sociale buurtprojecten, in elke provincie één. Belangrijke voorwaarde is dat het groenproject mensen dichter bij elkaar brengt. De winnaars zijn een jaar lang voorbeeldproject en winnen een bedrag van € 20.000,-. “We konden ons aanmelden en hebben gewonnen! De vrijwilligers zijn trots op de titel, een prachtige waardering.” De prijs wordt goed besteed. Theo: “We gaan zelf een paviljoen bouwen, waarin we onze workshops en educatieve activiteiten willen houden. De bouwplannen liggen bij de gemeente. Hopelijk kunnen we snel aan de slag, ik heb er zin in!”

de Doarpstún

Breng eens een bezoek. Kijk voor meer informatie over de verkoop van producten en openingstijden op: www.dedoarpstun.nl. Of volg de dorpstuin op Facebook en Twitter.

Groene schoolpleinen: leerzaam én leuk

“Grijze schoolpleinen omtoveren tot groene buitenlokalen, dat willen we in de gemeente Leeuwarden graag”, zegt Tineke Thijsseling, Leeuwarder beleidsadviseur jeugd, onderwijs en cultuur. “Denk aan moestuintjes, een hut van natuurlijke materialen of een kringetje van kleine boomstammetjes. Plaats hierin heerlijk geurende egelantier en vlinderstruiken en je hebt een prachtige plek voor milieu- en natuureducatie. Kinderen vinden het prachtig. Bovendien is een groen plein heel leerzaam, stimuleert het creativiteit en concentratie en geeft het rust, waardoor kinderen lesstof beter verwerken. Absoluut van toegevoegde waarde!” “Het is belangrijk om kinderen te betrekken in plannen om het schoolplein te ‘vergroenen’. Enkele jongetjes op een school wilden graag een vijvertje. Ze maakten zelf een gat van zes tegels groot, een vader hielp met de toevoer van water. Tussen de plantjes in het water zwemt inmiddels een visje. Leerzaam én leuk!” De gemeente adviseert en ondersteunt scholen op het gebied van groene schoolpleinen. Neem voor meer informatie contact op met Tineke Thijsseling via telefoonnummer 14 058 of via het e-mailadres [email protected].

17

Groen wonen en verbouwen:

Nog nooit zo goedkoop

“De weg naar een duurzame, groene woning duurt gemiddeld één tot anderhalf jaar. Na de zoveelste hoge energierekening begint de zogenaamde reis van een huiseigenaar”, zegt Marco van Dalfsen, werkzaam bij het gemeentelijke energieloket Slim wonen in Leeuwarden. Friesland kent vele groene projecten; dit loket richt zich specifiek op groene energie. Het biedt allerlei middelen om duurzame stappen te zetten. Lachend: “Energiebesparing is als de sportschool. We weten allemaal dat het goed voor ons is, maar nu even niet. Wij proberen mensen te motiveren toch door te pakken. Investeren in energiebesparing kan sowieso uit, maar met de hoge Friese subsidies, het lage btw-percentage en financiering vanuit het energieloket, is een duurzame verbouwing nog nooit zo goedkoop geweest.” Een gemiddeld huishouden van 2,2 personen betaalt jaarlijks € 1.900,- aan energie. Vorig jaar gaven particulieren in de gemeente Leeuwarden hier gezamenlijk € 55 miljoen aan uit. “Door uw woning te verduurzamen, vermindert uw energieverbruik aanzienlijk. Ongeveer driekwart van de energierekening wordt bepaald door het verwarmen van uw huis. Daarmee is goede isolatie een snelle weg naar een lagere rekening.”

ge energielabel, een voorstel van te nemen maatregelen inclusief kosten en de verwachte besparing. Het is een advies op maat met de meest logische investering voor uw huis. Geheel vrijblijvend.” In de meeste gevallen slaan huiseigenaren met spouwmuurisolatie de snelste klap. Marco: “Dat kost weinig en levert veel op. Dakisolatie is vaak ook aan te raden, warmte gaat immers omhoog. Vloerisolatie is vooral comfortabel.”

Inzicht in energieverbruik

Eyeopener?

De eerste stap op uw reis naar duurzaam wonen is inzicht in uw energieverbruik. Marco: “Zeventig procent van de mensen weet niet hoe hoog het eigen energieverbruik is. Met de energiecheck op slimwoneninleeuwarden.nl komt u daar eenvoudig achter. Door uw postcode en huisnummer in te vullen, vergelijkt u uw huis met anderen in dezelfde situatie en met uw buurtgenoten. In minder dan een minuut heeft u inzicht in uw energieverbruik en bent u hopelijk getriggerd om uw huis te verduurzamen.”

“Veel mensen verbazen zich erover dat de meeste energiebesparende maatregelen tussen € 1.000,- en € 4.000,- kosten. Ook zonnepanelen. Ze verwachten veel hogere kosten. Dat de investering in isolatie vergelijkbaar is met 12% rente op de spaarrekening, is voor veel mensen een eyeopener. Heeft u plannen voor een verbouwing of onderhoud: dit is hét moment om te investeren in een groen huis, want het lage btw-tarief is er alleen nog dit jaar.”

Energiebespaarscan

/slimwoneninleeuwarden

@slimleeuwarden

Met de gratis energiebespaarscan nemen bewoners hun huis onder de loep. “Na beantwoording van tien vragen over uw huis, krijgt u een rapport met het huidi-

Grof tuinafval In de gemeente Leeuwarden kunt u uw grof tuinafval – takken, snoeiafval en stronken zonder grond – gratis naar de milieustraat brengen. Ook kunt u uw grof tuinafval viermaal per jaar gratis laten afhalen. Maakt u hiervoor minimaal twee werkdagen van tevoren een afspraak met het Service Ynformaasje Punt van Omrin via telefoonnummer 0900 - 210 0 215 of via de website www.omrin.nl. Uw af te halen grof tuinafval mag uit maximaal één m³ gebundeld afval bestaan en niet langer dan anderhalve meter zijn.

Milieustraat Leeuwarden Bezoekadres: Greunsweg 86, Leeuwarden Openingstijden: maandag t/m vrijdag: 9.00 - 16.30 uur en zaterdag: 9.00 - 17.30 uur

Milieustraat Grou Bezoekadres: Oedsmawei 9, Grou Openingstijden: maandag t/m vrijdag 9.00 - 16.30 uur en zaterdag: 8.30 - 11.30 uur

Kijk voor meer informatie op slimwoneninleeuwarden.nl. Of volg het energieloket op Facebook en Twitter.

Deze krant online lezen? Kijk op www.themanieuws.nl! Online gaat deze uitgave verder! De interactieve online versie van de krant maakt het mogelijk de berichten via social media te delen, maar ook bekijkt u links, filmpjes, fotogalerijen en meer! Ga direct naar de uitgave door deze QR-code te scannen.

19