Westlanders in het leger van Napoleon door M. Ball Het Historisch Jaarboek Westland van 1993 bevatte een artikel van de heer J. Ham waarin hij de lotgevallen beschreef die Cornelis Vreugdenhil uit De Lier waren overkomen tijdens de veldtocht naar Rusland in 1812. Er waren natuurlijk meer Westlanders opgeroepen en meegetrokken, voor wie de tocht waarschijnlijk minder fortuinlijk verliep en die op de enorme Russische vlakten zijn omgekomen. Schrijver dezes, medewerker van het Gemeentearchief te Rotterdam, gaat sinds enkele jaren in het voorjaar een week naar Parijs om uit te zoeken welke Rotterdammers zijn meegetrokken. Daarbij noteerde hij ook de namen van Westlandse jongens. Hieronder het verslag van zijn wederwaardigheden. 's Morgens om 9 uur, de 28ste april 1998 stapte ik door de poort van het Fort de Vincennes, eind- én beginpunt van metrolijn 1 te Parijs. Over ongelijk keienplaveisel vond ik vrij vlot mijn weg naar het archief van de Service Historique de l'Armée de Terre, daar gevestigd in het één verdieping hoge gebouw dat de vrij uitgestrekte binnenplaats omringt. De houten trap, belegd met een dikke rode loper, kraakt vervaarlijk. Dan sta ik oog in oog met de kleine keizer; een wit afgietsel van diens buste althans. Bovenaan de trap een hoge brede deur die soepel in zijn scharnieren draait. Daarachter krakend parket en een rij mensen voor een bureautje die zich voor de eerste keer laten inschrijven. Gelukkig ben ik snel aan de beurt en krijg, nadat een jongedame mijn persoonsgegevens heeft ingevoerd in een PC, een pasje waarmee ik mij hier voortaan kan legitimeren. Zaalwacht In een zonnige voorkamer staan de toegangen op het archief keurig in het gelid in de kast. Jawel, ik ben hier bij het leger! Een vriendelijke man informeert naar het doel van mijn onderzoek. Gelukkig spreek ik nét genoeg Frans om hem dat uit te leggen. Hij wijst me de multobanden met codes op de ruggen die ik voor mijn onderzoek nodig zal hebben. Een half uur later zit ik in de knusse studiezaal verdiept in het eerste van circa zeven registers die ik deze dagen zal doorwerken. Ergens achter rijen tafels achter mij, op een verhoging, de zaalwacht in onberispelijk uniform. Ook de mannen die de stuk45
ken halen, zijn militairen. Dwars door dit alles heen loopt een kleine kordate dame met oosterse trekken in een witte open hangende doktersjas met boeken te sjouwen, namen te roepen en op andere wijze korte metten te maken met de Franse regelmaat. Cursiste Ik herinner mij hoe ik hier gekomen ben. Een dame met zicht op haar AOW volgde één van mijn cursussen stamboomonderzoek voor beginners. Op de laatste van de zes avonden toonde ze mij enkele beduimelde, gedrukte velletjes getiteld: Lijst der plaatsen alwaar ik nachtkwartier heb gehad op mijne voetreis naar Rusland, Italië en van daar naar Rotterdam en de uren afstand in de jaren 1812 en 1813 (Snelpersdruk — Joh. van Otterloo — Rotterdam). Inderdaad een opsomming van plaatsen in Italië, Oostenrijk, Zwitserland, Beieren, Tirol, Pruisisch en Russisch Polen en dan, tussen de plaatsen Lagomba en Blonje, de tekst: Dagelijkssche gevechten niet aangetekend, zoals te Wilna, Smolensko, Witips en meer anderen, in welke gevechten ik een kogel door mijn rechterbeen en een hak in mijn hoofd heb gekregen, toen in Rusland, bij het versterkte dorp Borodiena, aan de rivier de Kaluga, vier uren van Moskou, alwaar mijn regiment geheel vernield is, zijnde er van de 2800 man slechts 7 overgebleven, waarbij mij toen twee vingers van de linkerhand werden afgeschoten. Dit alles ondertekend: Jan Freedrik Boers, gepensioneerd Militair te Streefkerk. Deze Boers nu was de oudovergrootvader van mijn cursiste en of ik een mogelijkheid zag uit te zoeken in welk regiment Jan Frederik had gediend en hoe zijn kapitein heette.
Conseriptielijsten In mijn beste Frans schreef ik een brief naar Vincennes en kreeg prompt een brief terug met de vraag, of ik wist in welk regiment Boers had gediend. Nee, dát wilde mijn opdrachtgeefster nu juist zo graag weten! Voor de goede orde moge dienen dat dit alles zich afspeelde in het najaar van 1995. Vele jaren daarvoor had ik het oud-archief van de Gemeente Heerjansdam geordend en van een plaatsingslijst voorzien. Daar ook had ik conscriptielijsten aangetroffen. Dat zijn lijsten waarop de plaatselijke autoriteiten rond 1810 mannen inschreven die opgeroepen waren om dienst te nemen in het leger van Napoleon, die in 1812 Rusland wilde veroveren. Mijn plan was om in de grote en middelgrote steden van Zuid-Holland deze conscriptielijsten te raadplegen om te zien in welke regimenten de mannen werden geplaatst. 46
Keizerlijke Garde Ik bezocht de archieven van Brielle, Leiden, Gouda, Dordrecht, Gorinchem, Rotterdam en Den Haag en aan het eind van de rit had ik een bruikbare lijst. Daarop de volgende regimenten: het 124ste, 125ste en 126ste regiment Infanterie van Linie, het 1 lde en 14de regiment Curassiers, het 7e regiment Jagers te Paard, het 2e bat. Pontonniers, de 88ste Cohorte Nationale Garde en de Keizerlijke Garde. Met deze lijst en de namen van de vader en moeder van Jan Frederik Boers en diens vrouw zat ik dus in die studiezaal van de Service Historique de l'Armée de Terre in het Chateau de Vincennes te Parijs. Na drie dagen zoeken in Stamboeken (de Fransen noemen dat Moederregisters of Régistres Matricules) veerde ik op: ik had hem! Inventarisnummer 21 YC - 878, bladzijde 196: 126ste regiment Infanterie: Inschrijfnummer 4173 Jan Frederic Boers, zoon van Willem Boers en Jeanette Krouwel, geb. te Rotterdam op 12 februari 1790, 1 meter 60, ovaal gezicht, normaal voorhoofd, grijze ogen, grote neus, gemiddelde mond, grote kin, bruin haar, licht pokdalig, beroep: schilder - 4e bat. comp. voltigeurs (schutters die in rijen achter elkaar staan opgesteld, de eerste rij schiet, de tweede laadt zijn geweren, enzovoort). Jan Frederik was op 13 maart 1812 bij het korps gekomen. Laptopje Nu ik de weg naar dit archief had gevonden en er een beetje de weg wist, besloot ik ten behoeve van de stamboomonderzoekers die de studiezalen van het Rotterdams Gemeentearchief bezoeken, alle mannen voorkomend in deze registers en geboren in Rotterdam en deelgemeenten in te voeren in een database. In 1999 nam ik een oud laptopje mee naar Parijs en begon met de registers van het 123ste regiment Infanterie van Linie. Een uitdraai van de gegevens werd door de dienst Algemene Materiële Zorg in een keurig bandje met gouden letters ingebonden en kreeg een plaatsje in een kast op Studiezaal 2.
Vaandel van het 124' regiment. 47
Voor de tekst van het voorwoord putte ik onder andere uit Napoleon van J. Presser, waarvan vooral de verschrikkingen van de Russische Veldtocht mij altijd bij zullen blijven. Inmiddels staan er vier deeltjes met "Rotterdamse Mannen in het Leger van Napoleon" op Studiezaal 2. Westlanders in de Parijse archieven Mijn toenmalige collega bij het Rotterdamse archief, Krijn van Dijk, hielp mij bij mijn eerste onderzoekingen aan het in de aanhef genoemde artikel, dat de heer J. Ham schreef over conscrit Vreugdenhil. Toen ik vorig jaar bij mijn werk in Vincennes soldaten uit Naaldwijk, De Lier en andere plaatsen in het Westland tegenkwam, besloot ik hun gegevens voor hem op te schrijven. U vindt ze hieronder. Leendert Stoorvogel, geb. De Lier op 12.04.1789, zoon van Dirk en Pietertje Ruiloff. Blauwe ogen, blond haar, rond voorhoofd, ronde kin, gewone neus. Fuselier. Vanuit depot op 01.06.1812 naar de 4e compagnie. Cornelis Rens, geb. te Monster op 15.03.1788, zoon van Pieter en Sophia Schouten. Op 15.04.1812 ingelijfd als fuselier. Engel van der Kraan, geb. te Maasland in 1788, zoon van Pieter en Dirkje Harber. Op 14.04.1812 ingelijfd als fuselier in de 6de compagnie. Leendert Koreneef, geb. te Maasland op 07.09.1788, zoon van Gerrit en Willemijntje Hoogwerf. Fuselier in de 5e compagnie. Coenraad Stok, geb. te Maasland op 20.01.1788, zoon van Huibrecht en Neeltje Biemond, ingelijfd op 15.04.1812 als fuselier in de 5e compagnie. Cornelis Vreugdenhil, geb. in De Lier op 01.10.1788, arbeider, zoon van Lucas en Jaapje van der Kuijf. Fuselier bij de le comp. van de 88e cohorte der Garde National. (Deze Cornelis is degene waarover in het Jaarboek 1993 een artikel verschenen is). Zijn inschrijfnummer te Parijs is 817 op fol. 137. Diederik Sonneveld, geb. te Schipluiden 02.05.1781, zoon van Cornelis en Maartje van Galen. Hij maakte deel uit van het 123e regiment infanterie van linie, 3e bat., 2e comp.. Hij overleed op 05.04.1812. Reg. Matr. 21 YC 865, fol. 320, inschrijfnummer 1916. Bart Alsemgeest, geb. 01.01.1781 te Poeldijk, zoon van Pieter en Lamberdina van Doren. 1,75 m., bruine ogen, zwart haar. Hij maakte deel uit van het 124e regiment infanterie van linie, eerst in het 4e bat., 3e comp., daarna in het 2e bat., 3e comp.. Op 08.06.1810 werd hij fuselier en in 1812 deserteerde hij. Reg. Matr. 21 YC 871/873, fol. 419, nr 2515. Jan van der Roer, geb. te Naaldwijk 13.10.1775, zoon van Hendrik en Elisabeth van den Berg. Blauwe ogen, blond haar. Hij diende in 48
het 124e regiment infanterie van Linie, eerst in het 2e bat. jagers, daarna in het 2e bat. grenadiers. Hij werd fuselier op 20 april 1803. Grenadier op 17 september 1810. Hij maakte de campagnes van 1805, 1806 en 1809 mee. Hij deserteerde in 1813. Reg. Matr. 21 YC 871/873, fol. 104, nr 624. 125e regiment infanterie van Linie, Régistre Matricule 21 YC 874. Het 125e regiment heeft deelgenomen aan Napoleons Russische veldtocht van 1812, waarvan bijna niemand levend terugkeerde. Gijs van den Akker, geb. Honselersdijk 10.11.1782, koetsier, zoon van Gijs en Leentje Kerkhoff. Diende in 5e bat. 2e comp.; overgeplaatst naar 2e bat. 4e comp.. Waarschijnlijk overleden aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 114, nr 03680. Jan van Beisterveld, geb. Wateringen 23.03.1788, stalknecht, zoon van Jan en Aphania Watermans. Diende in 5e bat. le comp., overgeplaatst naar le bat. 3e comp. artillerie. Waarschijnlijk overleden aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 99, nr 03592. Caspar van der Blom, geb. Loosduinen 10.01.1789, schoenmaker, zoon van Hendrik en Augustina Wils. Diende in 5e bat. 4e comp., overgeplaatst naar 2e bat. le comp. Omgekomen bij de Berezina. Fol. 137, nr 3817. Hendrik Burger, geb. Monster, 14.03.1788, zoon van Willem en Klaasje Bokkestijn. Diende in 5e bataljon 2e comp., overgeplaatst naar 2 bataljon, 4e comp., daarna terug naar 5e bat. 2e comp. Met `hervormingsverlof' 27.07.1812. Fol. 110, nr. 03657. Teunis van den Ende, geb. Naaldwijk 12.06.1789, schipper, zoon van Elias en Gerritje Patijn.Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 3e bat. le comp. Waarschijnlijk omgekomen aan de Berezina. Fol. 135, nr 03808. Cornelis van der Eyk, geb. Maasland 25.02.1789, dagloner, zoon van Jacob en Trijntje van Trecht. Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 93 reg. voetartillerie. Fol. 134, nr 3799. Jan Hendrik Heghuyzen, geb. 's-Gravenzande 27.07.1788, bakker, zoon van Franciscus en Catharina Geertrui Clisnaar. Diende in 5e bat. le comp., overgeplaatst naar le bat. le comp., opnieuw overgeplaatst naar 5e bat. 4e comp. 'Hervormd' 27.09.1812. Fol. 87, nr 03519. Maarten van der Hout, geb. 's-Gravenzande 10.11.1789, werkman, zoon van Jan en Antje van Sponze (Spronsen?). Diende in 5e bat. 1 comp. Overgeplaatst op 04.01.1812 naar 9e regt. voetartillerie. Fol. 140, nr. 3835. Krijn van der Kaaij, geb. 's-Gravenzande 27.03.1788, tuinman, zoon van Cornelis en Neeltje van Veelen. Diende in 5e bat. 2e comp., overgeplaatst naar le bat. grenadiers. Waarschijnlijk overleden aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 99, nr. 3593. 49
Ary Lok, geb. De Lier 02.02.1788, zoon van Adam en Pietertje Zijlenbroek. Diende in 5e bat. le comp., overgeplaatst naar le bat. 4e comp., opnieuw overgeplaatst naar le bat. grenadiers. Waarschijnlijk overleden aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 110, 03658. Joris Lok, geb. Naaldwijk 23.12.1789, tuinman, zoon van Klaas en Jannetje de Bruin. Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 4e bat. 3e comp. Hij nam in 1813 deel aan de blokkade van Stettin en keerde in 1814 'als vreemdeling' terug in zijn vaderland. Pieter van Oosten, geb. Naaldwijk 13.08.1783, tuinman, zoon van Jan en Elsje Lekkerkerk. Diende in le bat., 4e comp. Overleden 18.10.1810 in het hospitaal. Fol. 246, nr 01472. Cornelis Rijgersberg, geb.Wateringen 19.12.1789, werkman, zoon van Nicolaas en Antje Arkenstein. Diende in 5e bat. 3 comp., overgeplaatst naar 3e bat. le comp. Waarschijnlijk overleden aan de Berezina. Fol.135, nr 03810. Jacobus Spierenburg, geb. Naaldwijk mei 1789, dagloner, zoon van Cors en Janna van Schouten. Diende in 5e bat. 3e comp. Met lervormingsverlof 01.07.1812. Fol. 157, nr 03939. Jacob Tetterode, geb. Naaldwijk 16.05.1786, zoon van Arie en Elisabeth van der Pol. Diende in 4e bat. 5e comp., overgeplaatst 21.11.1810 naar 123e regt. infanterie. Fol. 55, nr 03326. Gerrit Valkering, geb. Naaldwijk 07.11.1789, tuinman, zoon van Jacob en Jannetje Persoon. Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 3e bat. le comp. Waarschijnlijk omgekomen aan de Berezina. Fol. 135, nr 03806. Jan Versteeg, geb. Monster 12.06.1789, werkman, zoon van Arnoldus en Maria Stromey. Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 3e bat. 2e comp. Waarschijnlijk omgekomen aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 131, nr 03785. Engel van Vliet, geb. Sand Ambacht 14.01.1789, werkman, zoon van Cornelis en Antje Volkert. Diende in 5e bat. 3e comp., overgeplaatst naar 3e bat. 2e comp. Waarschijnlijk omgekomen aan de Berezina. Fol. 135, nr 03807. Gerrit Wijnand, geb. Naaldwijk 14.04.1789, zoon van Michiel en Maria van den Enden. Diende in le bat. 2e comp., overgeplaatst naar le bat. grenadiers. Omgekomen aan de Berezina 27.11.1812. Fol. 245, nr 01468. Willem Witkamp, geb. Wateringen 21.09.1788, zoon van Jan en Maria Sadenbusch. Diende in 5e bat. Met `hervormingsverlof 25.09.1812. Fol. 99, nr 03594. Dirk Zonneveld, geb. Schipluiden 20.05.1787, zoon van Cornelis en Matje van Gale. Diende in 4e bat. 2e comp., overgeplaatst 01.12.1810 naar 123r regt. infanterie. Fol. 275, nr 01645. Cornelis Zuyderwijk, geb. Wateringen 21.08.1789, zoon van Jan en Cornelia van Leeuwen. Diende in 5e bat. 3e comp. Met lervormingsverlof' 01.07.1812. Fol. 132, nr 03787. 50
126e regiment infanterie van Linie, Registre Matricule 21 YC 875 Adriaan Boekestijn, geb. 's-Gravenzande 09.11.1790, tuinman, zoon van Abraham en Cornelia Vroom. Diende in 4e bat. 2e comp. Certificaat van afwezigheid afgegeven op 14.09.1825. Fol. 201, nr 04201. Jan van der Gai, geb. Monster 01.01.1791, zoon van Cornelis en Cornelia van Dam. Diende in le bat. volt. Overleden 14.08.1811 in het ziekenhuis te Brugge aan de koorts. Fol. 376, nr 02254. Arnoldus van Hees, geb. Monster 05.03.1790, zoon van Franciscus en Helena Arie Braak. Diende in le bat. grenadiers. Fol. 487, nr 02919. Pleun Hoogendam, geb. Maasland 14.01.1790, werkman, zoon van Adriaan en nn. Diende in 4e bat. 4e comp., overgeplaatst naar 5e bat., 4e comp. Fol. 210, nr 04256. Willem Krul, geb. Loosduinen 10.05.1790, tuinman, zoon van Leonardus en Anna Sook. Diende in 4e bat. volt. Fol. 201, nr 04203. Lambert Kuik, geb. Honselersdijk 25.02.1790, tuinman, zoon van Anthonius en Gerardina van der Ven. Diende in 4e bat. grenadiers. Fol. 201, 04202. Jan Loordam, (Noordam?), geb. Maasland 14.06.1790, dagloner, zoon van Joose en Heiltje Thoen. Diende in 5e bat. 4e comp. Fol. 210, nr 04259. Nicolaas Lugtenburg, geb. Naaldwijk 16.01.1790, zoon van Pieter en Louise van der Huel. Diende in 4e bat. 2e comp. Gedeserteerd 12.06.1812. Fol. 200, nr 04199. Jacobus Middelburg, geb. Monster 17.07.1761, zoon van Cornelis en Geertruy van den Berg. Diende in 4e bat. le comp. Overleden in het hospitaal te Den Haag 16.10.1810. Fol. 452, nr 02709. Matthijs Rut, geb. Poeldijk 07.02.1790, werkman, zoon van Simon en Maria Duindam. Diende in 4e bat. 3e comp. Certificaat van afwezigheid afgegeven op 24.11.1821. Fol. 204, nr 04224. Anthonius Smit, geb. Schipluiden 22.03.1790, werkman, zoon van Jan en Maria van der Linde. Diende in 4e bat. 4e comp. Fol. 209, nr 04249. Daniel van der Valk, geb. Loosduinen 02.01.1790, tuinman, zoon van Cornelis en Everhardina van Spronse. Diende in 4e bat. 2e comp. Fol. 200, nr 04198. Franciscus Valstar, geb. Naaldwijk 27.12.1790, arbeider, zoon van nn en Maria van den Bos. Diende in 5e bat. 2e comp. Gedeserteerd 25.06.1812, terug 21.07.1812. Fol. 200, nr 04200. Leonard Valstar, geb. Wateringen 08.01.1788, tuinman, zoon van Diederik en Maria Magdalena Honselersdijk. Diende in 4e bat. 2e comp. Overleden in het hospitaal te Wesel 24.05.1812. Fol. 200, nr 04197. Maarten van Zanten, geb. De Lier 10.09.1791, zoon van Jan en Louise van der Smient. Diende in 5e bat. 2e comp. Fol. 280, nr 04680. 51
