‘Werken aan Mentaal Welzijn’
Hoe een mentaal gezonde werkplek creëren Werknemersbrochure
Mentaal welzijn is belangrijk voor iedereen op de werkplek Als werknemer heb je recht om te verwachten van je werkgever en managers dat ze zorgen voor de juiste werkomstandigheden die nodig zijn om een mentaal gezonde werkplek te creëren. Maar je hebt uiteraard zelf ook de hand in je eigen mentale gezondheid en je hebt ook een bepaalde verantwoordelijkheid om te zorgen voor jezelf en je collega’s. Het Europees Netwerk voor Gezondheidspromotie op de Werkplek (ENWHP) werkt samen met organisaties in alle Europese lidstaten om een campagne inzake mentale gezondheidspromotie te ontwikkelen. Dit is de campagne Move Europe – Werken aan Mentaal Welzijn. Deze campagne heeft tot doel: • • • •
een positieve mentale gezondheid te promoten op de werkplek; begrijpen wat de oorzaken zijn van stress en mentale gezondheidsproblemen en hoe deze kunnen vermeden worden; werknemers steunen die mentale gezondheidsproblemen ontwikkelen of hebben; effectieve strategieën ontwikkelen om mensen die mentale gezondheidsproblemen hebben ervaren te reïntegreren en tewerkstellen.
Mentale Gezondheid De Wereldgezondheidsorganisatie definieert positieve mentale gezondheid als “een staat van welzijn waarin elk individu zijn/haar eigen potentieel kent, omkan met de normale belastingen in het dagelijkse leven, productief en met resultaat kan werken, en in staat is om een bijdrage te leveren in zijn of haar gemeenschap. Werknemers met een goede mentale gezondheid zullen beter presteren in hun werk.” Dus, het gaat over de manier waarop je denkt, voelt en handelt. Veel mensen voelen zich ongemakkelijk om over hun gevoelens te praten, maar het is toch gezond om je eigen gevoelens te begrijpen, te delen en te beantwoorden. Je kan ook zelf stappen ondernemen om een positieve mentale gezondheid te promoten en zo stress te reduceren. Mentale gezondheidsproblemen De term ‘mentaal gezondheidsprobleem’ betreft een groot aantal problemen die iemands’ vermogen om het dagelijks leven aan te kunnen beïnvloeden. Dergelijke problemen kunnen iedereen treffen, van gelijk welke leeftijd of achtergrond, en kunnen een effect hebben op de mensen rondom zoals familie, vrienden en collega’s. De meeste mensen kunnen en zullen ook herstellen. Gemiddeld zal 1 op 4 een mentaal gezondheidsprobleem ervaren gedurende zijn of haar leven. Enkel een klein aantal van deze mensen zal echter gediagnosticeerd worden met een serieus en langdurend mental gezondheidsprobleem. Veelvoorkomende mentale gezondheidsproblemen bestaan meestal uit ervaringen zoals depressies en angst. Met voldoende ondersteuning, zullen de meeste mensen echter herstellen van hun gezondheidsproblemen, daarom is het belangrijk om het stigma geassocieerd met mentale gezondheidsproblemen op de werkplek te overstijgen. (to overcome)
1. Wat kun je doen om mentaal gezond te blijven? Vertel over je gevoelens Over je gevoelens vertellen helpt om in goede mentale gezondheid te blijven. Het is een goede manier om met zorgen die je hebt om te gaan. Met collega’s over je gevoelens praten of je problemen delen, is geen zwakte. Hierdoor blijf je juist mentaal gezond en neem je de verantwoordelijkheid voor je eigen welzijn. Doordat anderen naar je luisteren, voel je je gesteund en minder alleen staan. Dit hoeft allemaal niet heel formeel te gaan, maar kan gewoon deel uitmaken van de dagelijkse gesprekken. Als je een probleem hebt op het werk of ergens mee zit, laat het dan iemand weten. Of misschien heb je een probleem dat niets met je werk te maken heeft, maar dat wel van invloed is op je dagelijks functioneren. Het lijkt moeilijk om te vertellen hoe je je voelt, maar praten over dingen die je van streek maken kan je helpen om: • het probleem helder te krijgen en het op een andere manier te zien • opgebouwde spanning te verminderen en nieuwe inzichten te krijgen in probleem • te ondervinden dat je er niet alleen voor staat en dat anderen soortgelijke gevoelens kunnen hebben • met de hulp van een collega mogelijkheden en oplossingen vinden die je zelf nog niet had bedacht. Doordat jij je gevoelens deelt, zullen ook je collega’s dit gemakkelijker gaan doen. Het is belangrijk om tijd te maken om naar anderen te luisteren, elkaar te steunen en respect voor elkaar te tonen. Oefen je vaardigheden in het praten en luisteren – beide zijn een manier om aansluiting met anderen te vinden om gevoelens en zorgen te delen. Steun van je omgeving Vrienden, familie en andere sociale contacten kunnen steun geven bij allerlei dingen waar je tijdens je leven mee te maken kan krijgen. Het voorkomt dat je je geïsoleerd voelt. De contacten die je hebt kunnen je niet alleen steun geven, het kan je ook helpen bepaalde probemen waar je tegen aanloopt op een andere manier te zien waardoor je gemakkelijker oplossingen kunt vinden. Daarnaast geven sociale contacten plezier in het leven. Sociale contacten bevorderen een positieve mentale gezondheid en helpen mentale gezondheidsproblemen te voorkomen. Toch vergeten we vaak dat we een groot gedeelte van ons leven doorbrengen op ons werk. Goede sociale contacten op het werk zijn dus belangrijk. Zoek daarom zoveel mogelijk aansluiting met je collega's. Dit kan gewoon door samen pauze te houden of te lunchen. Je kan ook helpen de werkplek leuker te maken door het organiseren van of meedoen aan activiteiten. Wees creatief en verzin een activiteit waaraan iedereen mee kan doen. Extra gezond is als je tijdens de activiteit samen fysiek actief bent, maar je kunt ook denken aan het leren van een nieuwe vaardigheid of hobby. Accepteer geen pesten op het werk Veel stress op het werk wordt veroorzaakt door pesten of machtmisbruik. Pesten kan openlijk zijn, zoals bij fysieke of verbale agressie of intimidatie. Het kan ook subtieler zijn zoals grappen maken over mensen, mensen onredelijk negeren,uitsluiten bij promoties of ze ondermijnen. Iedereen kan gepest worden. Ook kan iedereen zich schuldig maken aan pestgedrag. Het is soms lastig om pesten aan het licht te brengen. Werknemers zijn vooral kwetsbaar wanneer zij ‘anders’ zijn door bijvoorbeeld hun: sekse, armoede door een laag inkomen, seksuele geaardheid, ras, etniciteit, leeftijd maar ook werknemers die mentale gezondheidsproblemen hebben kunnen gepest worden. Werknemers die een tijdelijk contract hebben of niet zeker zijn van hun baan zijn ook kwetsbaar. Als werknemer kan je er op letten dat je niet meedoet met pesten in welke vorm dan ook. Als iemand gepest wordt, negeer dit dan niet en geef steun aan deze collega. Werk samen met collega's om je ervan te verzekeren dat er regels tegen het pesten zijn vastgesteld en dat iedereen zich daaraan houdt.
Zorg dat je lichamelijk fit blijft Je lichamelijke gezondheid verbeteren kan ten goede komen aan een goede mentale gezondheid. Het eerste wat je kan doen is 'actief blijven' op het werk. Regelmatige dagelijkse oefeningen kunnen je vertrouwen en eigenwaarde stimuleren, helpt je beter te slapen en beter te functioneren. Kijk naar je werkdag en kijk waar je activiteiten in kan passen. Je kan: • • • • •
geheel of gedeeltelijk naar je werk lopen naar je werk fietsen de trap nemen in plaats van de lift lunchwandelen tijd maken voor activiteiten voor of na het werk – bijvoorbeeld samen met collega's meedoen aan een volleybaltoernooi of andere sport
Voeding heeft ook invloed op mentale gezondheid. Het eten van gezonde en uitgebalanceerde voeding kan je humeur en concentratie verbeteren en helpt je te beschermen tegen gevoelens van angst en depressie. Maaltijden overslaan op het werk, al lopend eten en vertrouwen op zoete snacks, koffie of energiedrankjes kan stress veroorzaken. Dus probeer ervoor te zorgen dat je: • voldoende pauze neemt en er geen overslaat • ontspant en help je spijsvertering met een lichte activiteit na de maaltijd • voldoende water drinkt Teveel alcohol is niet goed voor de mentale gezondheid. We drinken vaak alcohol om onze stemming te veranderen of om om te gaan met angst of eenzaamheid. Maar te veel alcohol is ongezond en leidt tot mentale gezondheidsproblemen.
2. Omgaan met stress Het is belangrijk dat werk en privé met elkaar in balans zijn. Daarvoor is het nodig om stress op het werk onder controle te houden. Stress is: 'De ongunstige reactie die mensen hebben op buitensporige druk of andere soorten van eisen die aan ze gesteld worden." Stress is geen ziekte, maar als het buitensporig en/of langdurig wordt, kunnen mentale of fysieke gezondheidsproblemen ontstaan. Werk is over het algemeen goed voor de mens als het goed georganiseerd is, maar het kan ook een grote oorzaak van spanning zijn. Spanning kan een positieve en motiverende factor zijn, het kan ons helpen onze doelen te bereiken en beter te presteren. Stress is een natuurlijke reactie als deze spanning buitensporig wordt. Iedereen kan lijden aan werkgerelateerde stress, onafhankelijk van het soort werk dat ze doen. Ben jij gestresst? Verschillende signalen en symptomen kunnen duiden op stress. Hieronder staat een lijst van mogelijke symptomen die kunnen duiden op stress. Het kan zijn dat stress zich bij jou ander uit. Het is daarom belangrijk om iedere verandering in je mentale of fysieke gesteldheid serieus te nemen. Als een verandering een gevolg is van een situatie op het werk of thuis, kan dit duiden op stress. Je kunt advies inwinnen bij je huisarts of bedrijfsarts. Gedragsveranderingen: - moeilijk in slaap komen - je eetgewoontes veranderen - meer roken of drinken - vrienden en familie vermijden - seksuele problemen hebben Mentale veranderingen: - meer besluiteloos zijn - moeite hebben je te concentreren - last hebben van vergeetachtigheid - je onbekwaam voelen - minderwaardigheidsgevoelens
Fysieke veranderingen: - vermoeidheid - indigestie en benauwdheid - hoofdpijn - spierpijn - hartkloppingen Emotionele veranderingen: - sneller geïrriteerd of boos worden - je nerveus en onrustig voelen - gevoelloos of onbestemd gevoel - verveling, leeg en lusteloos voelen
Als je denkt dat je last hebt van een mentaal gezondheidsprobleem of een van de symptomen uit de lijst hierboven, is het aan te raden een afspraak te maken met je huisarts. Het kan ook goed zijn om te praten met je direct leidinggevende, P&O of de bedrijfsarts. Het is belangrijk mentale gezondheidsproblemen in een vroeg stadium bespreekbaar te maken en actie te ondernemen. Evalueer je levensstijl om te zien of iets hierin bijdraagt aan het ervaren van stress. Het kan komen door een te hoge werklast, zoals meerdere taken tegelijk doen of werk mee naar huis nemen. Verderop in de brochure vind je meer informatie over acties die je kunt nemen om mentaal gezond te blijven. Bron: Health and Safety Executive UK
3. Ondersteuning van collega's met mentale gezondheidsproblemen Zelfs als je werkgever stappen neemt om mentale gezondheid te bevorderen en stress te voorkomen, zijn er toch mensen die mentale gezondheidsproblemen krijgen. Iedereen kan dit overkomen. Cijfers laten bijvoorbeeld zien dat er ieder jaar zo’n 10% van de mensen op het werk een depressie krijgen. Een depressie kan zich op verschillende manieren uiten en is het wat anders dan je neerslachtig of verdrietig voelen. Bij een depressie kan iemand aanhoudende gevoelens ervaren van vermoeidheid, negativiteit, nerveusheid, angst, hulpeloosheid, minderwaardigheid en iemand kan moeite hebben met concentreren en goed functioneren op het werk. Soms is er een directe oorzaak voor een mentaal gezondheidsprobleem, zoals een aangrijpende gebeurtenis in privé leven, relatieproblemen, financiële zorgen of werkeloosheid. Ook problemen op het werk kunnen een oorzaak zijn, zoals te hoge taakeisen, te weinig ondersteuning of een conflict met collega's of leidinggevende. Soms is er geen duidelijke oorzaak. Maar de meeste mensen herstellen met ondersteuning. Zoek tijdig steun Het kan moeilijk zijn te besluiten wanneer je hulp nodig hebt. Iedereen voelt zich af en toe gestresst, depressief of nerveus, maar als het gevoel enige tijd aanhoudt (denk aan twee weken of langer), en als je minder goed eet, slaapt of werkt, of de kwaliteit van je relaties is verstoord, of je wilt jezelf pijn doen, dan is het tijd om hulp te zoeken. Dit kan zijn bij de huisarts of bij de arbodienst waar je werkgever bij aangesloten is. Problemen met te hoge werkeisen, te weinig ondersteuning of een slechte relatie met collega's kunnen mentale gezondsproblemen veroorzaken en je werkgever heeft de plicht hierbij in te grijpen. Je werkgever kan je takenpakket en taakeisen aanpassen als dit nodig, maar kan dit alleen doen als je hen informeert. Wees er voor je collega's Je kan een ondersteunende collega zijn door te luisteren naar iemand als hij een mentaal gezondheidsprobleem ervaart. Het is met name belangrijk om zeker te weten dat iemand die een mentaal gezondheidsprobleem ervaart alle mogelijkheden heeft om mee te doen en betrokken te blijven bij dagelijkse sociale activiteiten. Hou contact met je collega’s als ze een periode afwezig zijn.
