WERKBOEK Maatschappijleer

“Niet voor de school, maar voor het leven leren wij”

WERKBOEK

Maatschappijleer VMBO

E.L. Schra, M.C. Veldman en A.A.J. Olgers

Seneca AR Download via Download via

Download via Download via

2 • Seneca

Inleiding Opdrachten inleiding - uitleg AR - verwijzing apps van Seneca

Opdrachten inleiding -‐opdracht Happy Planet, met AR-‐code

Legenda -‐soorten opdrachten - differentiatie vmbo B, K, G en T. Iedere laatste vraag van elke opdracht is wat moeilijker dan de eerste vragen.

Licentiegegevens -‐Dit werkboek is ontwikkeld voor gebruik door het XYZ College in schooljaar 2015/2016. Zie licentieovereenkomst op www.seneca.nu

Seneca • 3

1.

Jouw geluk

OPDRACHTEN §1.1 Opdracht 1.1 Beantwoord de volgende vragen. 1. Waar word jij gelukkig van?

5. Wat is een verschil tussen een waarde en een belang?

2. Vergelijk je antwoord met dat van je

6. Noem drie waarden van jou (noem andere dan die

buurman/-‐vrouw. Wat valt je op?

in de tekst van § 1.1 staan).

3. Waarom is geluk voor elk mens anders?

7. Leg uit of eerlijkheid een waarde of een belang is.

4. Wat is een belang?

8. Leg uit dat gezondheid een waarde EN een belang kan zijn.

4 • Seneca

Opdracht 1.2 Geef van de volgende tekst en plaatjes aan welk belang

4. Scholieren hebben vaak een bijbaantje.

erbij hoort. 1.

5. Supermarkten lokken klanten naar hun winkels met aanbiedingen.

6. Hoe hoger je diploma, hoe meer kans op een baan.

2. 7. Als veel mensen op een politicus stemmen, heeft deze...

8. Het is fijn als je heel goed kan sporten, dan kijken mensen tegen je op.

9. Na de eindexamens begint de vakantie eerder dan 3.

in klas 1-3.

10. Een Bekende Nederlander (BNer) moet zijn of haar

best doen om beroemd te blijven.

Seneca • 5

Opdracht 1.3

Opdracht 1.4

Geef het belang aan van de volgende mensen.

Geef van de volgende tekst en plaatjes aan welke

1. Sophie wil meer kleedgeld van haar ouders.

waarde erbij hoort. 1.

2. Lukas hackt de computer van school om zijn cijfer te veranderen.

3. Mustapha wil de nieuwste smartphone kopen. 2.

4. Jason wil graag bij zijn vrienden zijn, omdat hij dat gezellig vindt.

5. Julia wil dat haar baas haar meer vrije dagen geeft. 3.

6. Mark wil heel graag de baas van Nederland zijn.

7. Marco wil graag een Bekende Nederlander blijven. 4. Tijdens een sporttoernooi is er een beker voor het team dat de minste overtredingen maakt.

5. In Nederland moeten fietsers in het donker hun lampen aan hebben.

6 • Seneca

Opdracht 1.5

Opdracht 1.6

Geef de waarde aan van de volgende mensen.

Welke waarde of belang hebben volgende personen?

1. De ouders van Anna willen niet dat Anna liegt.

Geef steeds ook aan of het een waarde (w) of belang (b) is. 1. Esmee wil zelf bepalen hoe laat ze ’s avonds thuiskomt.

2. Ruben vindt dat mensen mogen zeggen wat ze willen. 2. Politieke partijen maken veel reclame tijdens verkiezingen. 3. Lieke vindt het vervelend dat er camera’s op straat hangen die haar filmen. 3. Bram staat altijd klaar voor zijn vrienden om hen te helpen. 4. Maria gaat in de zomervakantie naar het buitenland om een weeshuis te bouwen. 4. Autobedrijven maken steeds betere en schone auto’s die minder CO2 uitstoten. 5. De ouders van Floris kopen alleen biologisch vlees.

5. Jasmine gaat na het behalen van haar vmbo-‐ diploma meteen werken, omdat ze daar 6. Jasper demonstreert voor vrede in Oekraïne.

gelukkiger van wordt.

7. Soekhaina heeft een hekel aan racisme en

6. Sjaak wil niet dat de politie alle berichten op internet leest.

discriminatie.

7. Cally wil dat we meer belasting moeten betalen voor gezondheidszorg.

Seneca • 7

OPDRACHTEN §1.2 Opdracht 1.7 Beantwoord de volgende vragen.

6. Bedenk

twee

socialisatie

verschillende socialisatoren.

dingen belangrijk dan jongeren in Nederland.

2. Wat wordt bedoeld met nature?

3. En wat wordt bedoeld met nurture?

4. Wat is socialisatie?

5. Wat zijn socialisatoren?

8 • Seneca

uit

verschillende

1. Leg uit waarom jongeren in arme landen andere

jouw

voorbeelden

leven.

Gebruik

van twee

Opdracht 1.8 Gaat het in de volgende teksten over nature of nurture?

5. Noa en haar vriendinnen houden ervan om samen

Het gaat over het schuingedrukte gedeelte. Licht je

te winkelen en kleding te kopen die in de mode is.

antwoord toe. 1. Janise woont in Maastricht en is geadopteerd uit China. Zij spreekt Nederlands met een Limburgs accent.

2. Stijn zit op een speciale school, zodat hij meer tijd voor hockey heeft. Hij is een toptalent.

3. Max wil graag topvoetballer worden. Daarom bekijkt hij filmpjes van Lionel Messi en doet hij zijn trucs na.

4. Thomas lijkt op zijn vader, ze zijn allebei heel snel boos.

Seneca • 9

Opdracht 1.9 Beantwoord de volgende vragen. 1. Massamedia (radio, TV, kranten, internet) zijn nu belangrijker als socialisator dan 100 jaar geleden. Leg uit hoe dat komt.

4. Zou haar vader een belangrijke socialisator zijn geweest voor Laura? Licht je antwoord toe.

2. Massamedia socialisator.

zijn Welke

belangrijker

geworden

socialisatoren

zijn

als

minder

belangrijk dan vroeger?

5. Komt de wens van Laura om in haar eentje de In 2009 wilde de 13-jarige Laura Dekker in haar eentje

wereld rond te zeilen eerder voort uit nature of

de wereld rond zeilen. Eerst ging haar vader een deel

nurture? Licht je antwoord toe.

met haar mee omdat ze de boot niet alleen mocht besturen. Later ging ze alleen verder, met toestemming van haar vader. Bureau Jeugdzorg (de overheid) vond het niet goed dat Laura alleen verder ging en vond dat Laura in Nederland naar school moest. 3. Wat vond Bureau Jeugdzorg van de socialisatie door haar vader?

10 • Seneca

6. De reis van Laura kreeg veel aandacht in de media, bijv. op het Jeugdjournaal. Leg uit hoe het Jeugdjournaal hiermee kijkers kan socialiseren.

7. Ben jij het eens of oneens met het willen tegenhouden van Laura Dekker door de overheid? Geef een goede reden met een waarde of een belang. Leg ook uit of het bij jou om een waarde of om een belang gaat.

Seneca • 11

Verdieping opdracht 1.10 De volgende teksten gaan over de oorzaak van criminaliteit. Heeft die verklaring te maken nature of nurture? 1. Arts Lombroso ‘ontdekte’ in de 19e eeuw dat criminelen er anders uitzien dan niet-‐criminelen. Ze hebben een achteroverhellend voorhoofd, vooruitstaande jukbeenderen en een asymmetrische gelaatsuitdrukking. Ook hebben ze een lage gevoelsdrempel voor pijn en zijn ze wispelturig.

2. Friedrich Engels legt in een boek in 1844 een verband tussen de slechte economische omstan- digheden van de arbeidersklasse en criminaliteit.

3. Kriminalbiologie: bepaalde groepen uit de bevolking zijn meer misdadig dan andere groepen (onderzoeken in Duitsland in 1933-‐1945).

Wie is de echte crimineel? Volgens Lombroso kon je dat aan de schedel zien. Later bleek dat er niets van zijn onderzoek klopte.

4. Anomie-‐theorie (tegen de wet leven): iemand die niet genoeg geld verdient om een BMW tekopen, gaat een BMW stelen om zo toch zijn doel te behalen.

12 • Seneca


7. Wat is een dominante cultuur?

1. Waarom zoeken mensen contact met andere mensen?

8. Wat is een subcultuur? 2. Wat is cultuur?

3. Wat is een norm? 9. Noem twee subculturen waar jij bij hoort.

4. Wat heeft een norm te maken met een cultuur?

5. Wat is voor jou een belangrijke norm? Noem ook de waarde erbij.

6. Geef een voorbeeld van een norm in Nederland. Noem ook de waarde erbij.

Seneca • 13

Opdracht 1.12 Gaat het in de volgende teksten over de dominante

5. De meeste Nederlanders geven aan niet tot een

cultuur of een subcultuur? Het gaat over het

bepaalde religie te behoren.

schuingedrukte gedeelte. 1. In Rusland zijn veel mensen gewend om bij een

verjaardag de jarige aan de oren te trekken.

6. Voor Amerikanen is het normaal om de vlag te groeten.

2. De meeste Nederlanders vieren hun verjaardag.

3. Het Wachttorengenootschap (Jehovah’s Getuigen)

is een groep mensen die geen verjaardagen vieren.

4. Op het pieperfestival in Emmeloord wordt een

voor Nederlandse begrippen uniek feest gevierd

waar onder andere gratis patat wordt uitgedeeld.

14 • Seneca

Opdracht 1.13

3. Zou je liever in de dominante Egyptische of

In Nederland zijn er verschillende culturen, maar wereldwijd

dominante Nederlandse cultuur willen wonen?

zijn de verschillen nog groter. De volgende bron is

Ondersteun je mening met een belang of een waarde.

gedeelte uit een boek van Joris Luyendijk. Hij heeft in 1995 een jaar in Egypte gestudeerd en geprobeerd om te wennen aan het leven in Egypte. Hij sprak veel met jongeren. In Egypte slaan mannen hun vrouw en daarover ging hij in gesprek met Egyptische vriendinnen van hem. Bij de tekst horen drie vragen. 1. Noem een belangrijke norm voor de dominante

Egyptische cultuur.

‘Natuurlijk is het niet leuk’, zegt Dalya (een Egyptische vriendin van Luyendijk) half serieus, half guitig, ‘maar het is onvermijdelijk als de man echt van je houdt.’ Een vriendin vult aan: ‘Mannen zijn emotionele wezens. Als hij stapelgek op mij is, en mij dan ziet praten met een ander wordt hij jaloers. Soms 2. Noem een belangrijke norm voor de dominante

zo erg dat hij zijn zelfbeheersing verliest. Wie echt van zijn

Nederlandse cultuur (volgens de bron). Welke

vrouw houdt, wil haar exclusief voor hemzelf. Een man die zijn

waarde past daar bij?

vrouw nooit slaat, kan geen goede man zijn.’ Dalya knikt: ‘Een goede man slaat je alleen als je het verdient. Helaas zijn er ook veel slechte echtgenoten, die er zonder reden op los slaan. Dat is een groot probleem in Egypte.’ Wat vinden ze van buitenshuis werken? ’Kijk’ zegt Dalya, ’mannen en vrouwen zijn gelijk, maar niet hetzelfde. Het zit in de mannelijke natuur om geld te verdienen. Dat is zijn taak. Vrouwen willen alles verzorgen. Ik moet hem thuis zo verwennen, dat hij geen moment aan andere vrouwen denkt.’ Ik vertel dat volgens nogal wat Nederlanders de Arabische vrouw wordt onderdrukt. Weer die bevrijdende lach. Onderdrukt? Door wie? Ze willen gewoon een goede man. Dalya: ‘Nederlanders worden zelf onderdrukt. Het is tegennatuurlijk als vrouwen buitenshuis werken. Kijk maar naar die zelfmoorden, onwettige kinderen, alcoholici, drugsverslaafden, abortussen, enzovoorts in het Westen. Komt ervan. Die Nederlandse vrouwen denken dat ze niet worden onderdrukt omdat ze niet beter weten.’ Luyendijk, J. ‘Een goede man slaat soms zijn vrouw’, (2007) p. 88-89

Seneca • 15

Verdieping opdracht 14 Hieronder staat een tekst over de maffia in Italië.

Roberto Saviano werd beroemd met zijn boek Gomorra

Beantwoord de volgende vragen.

en de verfilming ervan. Het laat van binnenuit de

1. Leg uit dat de maffia een tegencultuur zijn. Geef

keiharde cultuur zien van de Napolitaanse maffia. Maar

de prijs voor het succes is hoog, want hij leeft al drie jaar

een voorbeeld uit de tekst.

onder permanente politiebewaking. Hij zegt daar zelf over: “Gomorra heeft mijn leven verwoest”. Saviano infiltreerde in de maffia om zijn boek te kunnen schrijven. Het geeft een ontluisterend beeld van de macht van de Camorra, binnen en buiten Italië. “De Camorra vergeet nooit,” zegt Vreede in het interview tegen Saviano. “Dat weet ik heel goed. Ze komen als de schijnwerpers zijn gedoofd. Dat hebben ze altijd gedaan”, reageert de schrijver. “Voordat de kogels 2. Bedenk een waarde voor de maffia, met een norm

komen, word je altijd eerst belasterd. Altijd”, zegt

Saviano. “In dit land kun je nooit ongestraft de waarheid

die daarbij hoort.

vertellen. Dat is ondenkbaar.” Hij gaat er dan ook van uit dat er pogingen zullen worden ondernomen hem zwart te maken. “De maffia in Italië is net zo machtig als multinationals, zoals General Motors, BMW, Mercedes of Nike”, zegt Saviano. Volgens hem kan de politiek niet zonder het misdaadkartel. Hij is niet onder de indruk van de vele arrestaties die nu plaatsvinden in Italië. “Het is een erg naïeve gedachte dat de staat met arrestaties de maffia kan verslaan.”

16 • Seneca

2.

Geluk van een land


4. Waar is een AWB-schema nuttig voor?

1. Wat is een dilemma?

5. Waar staan de A, de W en de B voor in het AWB-schema? 2. Schrijf een dilemma op dat jijzelf wel eens hebt meegemaakt.

3. Wat zijn actoren?

Seneca • 17

Opdracht 2.2

Opdracht 2.3

Wie zijn de actoren in de volgende situaties?

Max heeft een dilemma: hij kan een game computer

1. Greenpeace komt op voor het milieu. Soms varen

kopen met zijn spaargeld, maar zijn ouders vinden dat

rubberbootjes met Greenpeace aanhangers expres

hij moet doorsparen voor zijn rijbewijs, ook al duurt dat

dicht langs walvisvaarders zodat die geen walvissen

nog jaren. Geef aan welk AWB-schema het beste past

kunnen jagen.

bij het dilemma van Max.

2. Sommige mensen vinden abortus onwenselijk. Zo

1. A: Max

A: Ouders Max

W: game computer

W: gehoorzaamheid

B: -

B: -

komt de organisatie Syriz op voor de belangen van het ongeboren kind.

2. A: Max

A: Max

W: geld

W: gehoorzaamheid

B: game computer

B: -

3. A: Max

A: Max

3. Stichting Wakker Dier is een actie begonnen om

W: gehoorzaamheid

W: -

kiloknallers (goedkoop vlees) te stoppen, omdat dit

B: geld

B: game computer

betekent dat dieren slecht behandeld worden. Supermarkten bieden de kiloknallers aan om winst

Opdracht 2.4

te maken.

De Nederlandse overheid heeft een dilemma: zij kan samenwerken met Europese landen om te zorgen dat het goed gaat met de economie van Nederland, maar dan geeft Nederland een stukje zelfstandigheid op. Geef aan welk AWB-schema het beste past bij het dilemma van de overheid. 4. Als het autorijden duurder wordt, zullen ANWB en VVD

meestal

hiertegen

GroenLinks dit niet erg vindt.

18 • Seneca

protesteren,

terwijl 1. A: overheid

A: overheid

W:

W:

B: geld

B: economie

2. A: overheid

A: overheid

W: welvaart voor NL

W: zelfstandigheid voor NL

B: -

B: -

3. A: overheid

A: overheid

W: -

W: -

B: geld

B: macht

Opdracht 2.5

Opdracht 2.6

Hieronder staan vier dilemma’s. Geef bij elk dilemma

Hieronder staan vier dilemma’s. Geef bij elk dilemma

aan waar de persoon tussen moet kiezen. Eén van de

aan waar de persoon tussen moet kiezen. Geef bij de

keuzes is al ingevuld.

keuzes aan of het over een waarde of over een belang

A. Felix heeft niet geleerd en ziet een kans om tijdens

gaat.

een toets te spieken, maar dat vindt hij niet kunnen. Hij moet kiezen tussen eerlijkheid en …

A. Hassan staat met zijn voetbalteam met 2-1 voor in de finale. Dan gaat er een tegenstander alleen op de keeper af en Hassan kan hem alleen nog van achteren onderuit halen… B. In de pauze rookt Emma. Het is duur en slecht voor

B. Mirjam ziet dat haar vriendin Sara tijdens een toets

haar longen, maar wel lekker.

van haar het goede antwoord wil zien, maar ze

C. Marije is blut, maar wil wel graag dat leuke shirtje

vindt dat Sara gewoon had moeten leren. Ze moet

bij H&M. De verkoper kijkt niet, dus ze kan het zo in

kiezen tussen vriendschap en…

haar tas stoppen. D. Ton heeft met zijn vrienden een werkstuk gemaakt. Maar eigenlijk heeft alleen hij iets gedaan en daardoor is het werkstuk onvoldoende. Hierdoor kan Ton blijven zitten...

C. Harm kan makkelijk leren, maar als hij goede cijfers haalt vinden zijn vrienden hem stom. Hij moet kiezen tussen goede cijfers en …

D. De president van de VS wil graag dat zijn land wordt beschermd tegen terroristen. Hij kan verdachten laten martelen om meer informatie te krijgen. Hij moet kiezen tussen mensenrechten en …

Kies uit: eigen verantwoordelijkheid vriendschap goede cijfers veiligheid

Seneca • 19

Opdracht 2.7 Maak van de volgende dilemma’s van de schuingedrukte

3. In Groot-Brittanië debatteerden de Britten over

actoren een AWB-schema. Let op: bij een AWB-schema

roken in de auto. Sommige Britten wilden dit

van een dilemma is de schuingedrukte actor twee keer

verbieden omdat het slecht is voor de gezondheid

de ’A’. Een voorbeeld:

van de mensen die in de auto zitten. Anderen zijn tegen zo’n verbod omdat mensen dat zelf moeten

Sonia vindt het belangrijk dat het overal veilig is, maar

weten.

wil niet dat al haar telefoongesprekken worden afgeluisterd. A: Sonia W: veiligheid

B: -

1. Het

parlement

in

A:

A:

W:

W:

B:

B:

A: Sonia W: privacy B: -

Frankrijk

heeft

een

wet

4. Een 25-jarige piraat uit Somalië vertelt dat de

aangenomen. Die wet geeft inlichtingendiensten

mensen uit zijn dorp vroeger genoeg vis konden

meer mogelijkheden om mensen te volgen.

vangen in de oceaan en voldoende vis hadden om

Daarmee moet het veiliger worden in Frankrijk. Het

zelf te eten en om te verkopen. Maar grote

nadeel is dat mensen minder privacy hebben.

buitenlandse vissersboten gingen illegaal vissen en gif dumpen. “Toen bleef er voor ons niets over. Toen hoorde ik van iemand dat je als piraat veel

A:

A:

W:

W:

B:

geld verdient en toen moest ik kiezen…”

A:

A:

W:

W:

B:

B:

B:

2. Er zijn studenten die een vals adres opgeven bij de overheid. Zij zeggen dat ze niet bij hun ouders wonen

en

willen

op

die

studiefinanciering krijgen.

manier

meer 5. Iemand van de SP kreeg maandenlang e-mails die niet voor hem bestemd waren, maar toch heeft hij ze gelezen. Ze waren bestemd voor iemand van het

A:

A:

W:

W:

B:

B:

CDA. Dat kwam door een fout bij de provincie Limburg.

20 • Seneca

A:

A:

W:

W:

B:

B:

Opdracht 2.8 6. In de Wolga zonk een cruise-schip. Daarbij kwamen

Maak van de volgende situaties een AWB-schema. Let

meer dan 100 mensen om. Volgens de Russische

op: het gaat nu om botsingen (dus verschillende

minister was het schip overbeladen. Ook waren de

actoren) en niet om dilemma’s (actor botst met zichzelf).

veiligheidsmaatregelen niet voldoende toegepast

Een deel van de AWB-schema’s zijn al gegeven.

en uitgevoerd door de eigenaar van het cruise-

1. Autoproducenten

schip.

hebben

zeer

teleurgesteld

gereageerd op de plannen van de Europese Commissie. Die plannen moeten ervoor zorgen dat auto’s minder CO2 produceren. De industrie vindt

A:

A:

de plannen veel te streng en is bang dat die ten koste gaan van de autoverkoop.

W:

W:

B:

B:

A: Autoproducenten

A: Europese Commissie

W: W: duurzaamheid (milieu) 7. In 2010 moest het CDA nadenken over de vraag of ze toen samen met de PVV van Geert Wilders in de

B: B: -

regering wilden. Sommige CDA’ers vinden dat de PVV niet opkomt voor godsdienstvrijheid en daarom willen zij dat het CDA niet gaat regeren

2. De Waddenvereniging wil dat de powerboatraces

met de PVV. Andere mensen in het CDA willen juist

niet doorgaan. Dat is een evenement waarbij drie

wel regeren, omdat zij dan meer macht hebben.

dagen lang tientallen motorboten met snelheden

Het maakt het hen dan minder uit dat het met

van meer dan 200 km/u op de Waddenzee tussen

Wilders erbij is.

Texel en Den Helder scheuren. Dit zou volgens de vereniging schade voor de natuur en dieren opleveren.

A:

A:

W:

W:

A: Waddenvereniging

A: organisatie

B:

powerboatraces

B: W: W:

8. Voor sommige zeldzame ziekten zijn wel medicijnen

B: B: ontspanning

maar die zijn heel erg duur. Daarom wil het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) stoppen met het vergoeden van die dure medicijnen.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

Seneca • 21

Opdracht 2.9 3. De Stichting 1012 bestaat uit coffeeshophouders,

Maak van de volgende situaties een AWB-schema. Let

kroeg- en seksbazen op de Amsterdamse Wallen.

op: het gaat nu om botsingen (dus verschillende

1012 is de plaatselijke postcode. Die stichting is

actoren) en niet om dilemma’s (actor botst met zichzelf).

het niet eens met de gemeente Amsterdam. De

Je moet nu zelf de AWB-schema’s invullen.

gemeente wil af van criminele ondernemers op de

1. De

gemeente

Utrecht

wil

de

luchtkwaliteit

Wallen die verdacht worden van wit-wassen,

verbeteren. Daarom mogen dieselauto’s die voor

vrouwenhandel en andere illegale praktijken.

2001 zijn gemaakt niet in de binnenstad komen.

Kortom, de Wallen moeten af van hun drugs- en

Volgens

seksimago.

maatregel geen zin, omdat ze ook in Duitsland

Maar

ondernemers

zien

hun

broodwinning verdwijnen en gaan protesteren.

automobielclub

KNAC

heeft

zo’n

geprobeerd zijn en daar ook niet werkten. Volgens KNAC is Utrecht bezig met ’autootje pesten’.

A: Stichting 102 W:

A: Gemeente Amsterdam A:

A:

W:

W:

B:

B:

W:

B: B:

4. Sommige

Duitse

moslimmeisjes

wilden

niet

meedoen met de zwemlessen op school, omdat ze

2. Het Zweedse bedrijf Bisso bood in Nederland

niet met zwemkleding bij jongens in de buurt willen

verzekeringen

zijn. Op grond van hun godsdienst wilden ze dat

Automobilisten konden zich verzekeren tegen

niet.

dat

boetes voor te hard rijden en fout parkeren. De

godsdienstvrijheid belangrijk is, maar dat er

Nederlandse minister vond deze verzekering

genoeg bedekkende zwemkleding is voor de

ongepast.

meisjes (boerkini’s). De Duitse meisjes moeten van

verkeersveiligheid te vergroten.

De

Duitse

rechter

heeft

gezegd

tegen

verkeersboetes

Verkeersboetes

de rechter meedoen aan de samenleving en dus ook aan de gym- en zwemlessen. A:

A:

A: Duitse rechter

W:

W:

W:

W:

B:

B:

B:

B:

A: Sommige moslima’s

22 • Seneca

zijn

er

om

aan.

de

3. Vogels leven veel in draslanden, dat zijn meren en moerassen. Maar daar vindt steeds meer recreatie plaats en dat vormt een groeiende bedreiging voor die vogels. Dat blijkt uit het Wetland-rapport van de Vogelbescherming. Vooral de enorme toename van het aantal kitesurfers (met vliegers) leidt tot verstoring van de dieren. Zij surfen tegenwoordig het hele jaar door en houden zich niet aan gebiedsgrenzen. De Vogelbescherming pleit voor een scheiding tussen recreatie en natuur in de gebieden waar ook gerecreëerd wordt.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

4. Een aantal jaren geleden werd in Nederland gediscussieerd over ritueel slachten. Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren vond dat dat verboden moest worden, omdat dieren daarbij zonder verdoving worden geslacht. De christelijke politieke partijen waren hiertegen, omdat dit ten koste ging van de godsdienst vrijheid. In het debat zei het kabinet dat het nog niet weet welk recht zwaarder weegt, dat van het dier of van de godsdienstvrijheid.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

Seneca • 23

OPDRACHTEN §2.2 Opdracht 2.10 Beantwoord de volgende vragen. 1. Denken actoren hetzelfde over het maatschappelijk

5. Wie bepaalt wie er in de overheid zit?

geluk?

6. Waarom zijn maatschappelijke problemen niet 2. Noem de drie kenmerken van een maatschappelijk probleem.

altijd hetzelfde? Geef een voorbeeld van iets dat nu wel een probleem is en vroeger niet en dat niet in het lesboek staat.

7. Waarom zijn maatschappelijke problemen niet overal hetzelfde? Geef een voorbeeld van iets dat in Nederland wel een probleem is en ergens anders in de wereld niet en dat niet in het lesboek staat. 3. Waar hebben maatschappelijke problemen vaak mee te maken?

4. Wat is de overheid en wat doet de overheid?

24 • Seneca

Opdracht 2.11 Is er in de volgende situaties sprake van een

6. Aids is een enorm probleem in Afrika, omdat er

maatschappelijk probleem? Zo nee, welk kenmerk past

veel mensen aan sterven.

er niet bij? 1. De zomer in Nederland was heel erg regenachtig en er was weinig zon.

7.

Bijna iedereen ervaart vroeg of laat liefdesverdriet.

2. Lange Frans had een alcoholprobleem.

8. Vroeger

waren

echtscheidingen

verboden

in

Nederland. 3. In Groningen zijn er regelmatig aardbevingen doordat er naar aardgas wordt geboord. Dat is slecht voor de kwaliteit van de huizen.

4. Er zijn vaak storingen bij bankieren via de smartphone.

5. Steeds vaker worden paarden of pony’s ’s nachts mishandeld door onbekenden.

Seneca • 25

Opdracht 2.12 Hieronder staan enkele situaties beschreven. Gaat het

4. In Noord-Irak heeft IS (Islamitische Staat) de

hier nu wel of niet om een overheid bij de schuingedrukte

onafhankelijkheid uitgeroepen en een streng-

actoren? Leg je antwoord uit door te verwijzen naar wat

islamitische wet ingevoerd. Ze hebben een leger,

je in het lesboek hebt geleerd.

een grondgebied en een leider. O.a. Nederland,

1. In Groningen heeft een groep mensen de

de VS en de Iraakse regering bestrijden hen.

onafhankelijkheid van de provincie uitgeroepen om aandacht te vragen voor de aardbevingen daar.

5. Nederland geeft stukjes macht aan de Europese Unie

zodat

Europese

landen

beter

kunnen

2. Een terroristische groep in Colombia (FARC) heeft

samenwerken om maatschappelijke problemen op

de macht over een deel van het platteland en zegt

te lossen. Nederland is verplicht om sommige

de werkelijke regering te zijn van het land.

Europese afspraken uit te voeren.

3. In Syrië zijn verschillende groepen die strijden om de macht, waaronder die van president Assad die vroeger de baas over het hele land was.

26 • Seneca

Opdracht 2.13 Beantwoord

de

Opdracht 2.14 volgende

vragen

over

het

maatschappelijk probleem ‘spijbelen’. 1. Welke

actoren

kun

je

bedenken

Hieronder staat een tekst over belasting op verpakking. Beantwoord de volgende vragen.

bij

dit

1.

Wat is het maatschappelijk probleem in deze tekst?

maatschappelijk probleem?

2. Welke drie actoren staan in deze tekst? 2. Noem bij alle actoren een waarde of belang bij dit maatschappelijk probleem.

3. Noem van elke actor een waarde of een belang. 3. Maak een AWB-schema van dit maatschappelijk probleem.

A:

A:

W:

W:

4. Maak twee AWB-schema’s van botsingen bij deze B:

B:

tekst.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

De Nederlandse overheid bereikte een paar jaar geleden na twee jaar onderhandelingen een akkoord over de recycling van verpakkingsmateriaal. Zij maakte met de supermarkten afspraken over de recycling van kunststof verpakkingen. Maar dat betekende dat in de prijzen in sommige winkels met 1% werden verhoogd, omdat die verpakkingsbelasting was ingevoerd. Supermarkten moeten ruim 250 miljoen euro betalen en zullen dit doorberekenen aan de klanten. Seneca • 27

Opdracht 2.15 Er zijn in Nederland verschillende maatschappelijke problemen. Voorbeelden zijn werkloosheid en de vraag of gewelddadige computer games leiden tot geweld. Kies één van deze problemen en beantwoord de volgende vragen. 1. Noem drie actoren die te maken hebben met dit probleem.

2. Noem voor elk van deze drie actoren een waarde of belang.

3. Maak twee AWB-schema’s van botsingen bij deze tekst.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

A:

A:

W:

W:

B:

B:

28 • Seneca

OPDRACHTEN §2.3 Opdracht 2.16

Opdracht 2.17

Welk woord hoort niet in het rijtje thuis?


1.

1. Actoren moord | ontvoering | debat

denken

verschillend

over

hoe

maatschappelijke problemen opgelost moeten worden. Welke twee verschillen zijn daarbij mogelijk?

2. praten | meningsverschil | extreem 3. terrorist | politicus | wet 4.

2. Waarom willen extreme actoren niet debatteren? Tweede Kamer | rechter | strijd

5. staatstelevisie | vrijheid van meningsuiting | gelijkheid

3. Hoe worden extreme actoren genoemd? Geef twee namen.

4. Noem drie verschillende manieren van strijd.

5. Noem twee verschillende manieren van strijd waarop een overheid kan kiezen voor strijd.

Seneca • 29

Opdracht 2.18 6. Waarom willen sommige actoren dat zo veel mogelijk verschillende mensen meepraten?

Kiezen de volgende actoren voor strijd of debat? Het gaat om de schuingedrukte actoren. 1. IS onthoofde journalisten uit het westen in hun strijd voor een islamitische staat.

2. De SP en de VVD zijn het in de Tweede Kamer helemaal oneens over belastingverlaging. De SP vindt dat dat slecht gevolgen heeft voor arme mensen.

3. Op de Iraanse staatstelevisie wordt een filmpje getoond waarin te zien is hoe Iran raketten op Israël af kan vuren.

4. Mohammed B. vond Theo van Gogh een ’vijand van de islam’. Daarom vermoordde hij hem.

5. Op de avond voor verkiezingen gaan politici heftig tegen elkaar tekeer in een lijsttrekkersdebat. Ze hopen daardoor nog meer stemmen te krijgen.

6. Bij

een

bijeenkomst

over

de

vrijheid

van

meningsuiting in de Verenigde Staten zijn twee mannen door de politie doodgeschoten omdat zij begonnen te schieten bij die bijeenkomst.

30 • Seneca

Verdieping opdracht 2.19

In Valkenswaard waren 44 vaten met drugsafval in een

1. Wat zijn de drie oplossingen om te voorkomen dat

bos gevonden. Het gemeentebestuur wilde dat de

een debat te lang duurt?

eigenaar van dat stuk de kosten voor het opruimen zou betalen. Die wilde dat niet en ging naar de rechter. De rechter stelde de vrouw in het gelijk. 4. Leg uit dat deze situatie bij het midden past.

2. Leg van elk van de drie oplossingen (vraag 1) uit waarom die oplossing ervoor zorgt dat een debat niet te lang duurt.

3. In 2014 zei president Obama van de Verenigde Staten dat hij IS wilde bestrijden en vernietigen. Is Obama dan extreem?

Seneca • 31

OPDRACHTEN §2.4 Opdracht 2.20 Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat is een mensbeeld?

6. Sommige actoren zijn meer voor kansen, anderen meer voor keuzes. Wat past meer bij linkse actoren, en wat meer bij rechtse actoren?

2. Over welke twee vragen gaat een mensbeeld? 7. Wat is een links-rechts-verdeling (p.22 lesboek)?

3. Wat houdt een links mensbeeld in?

4. Wat houdt een rechts mensbeeld in?

5. Sommige mensen zeggen dat linkse mensen positief zijn en rechtse mensen negatief. Leg uit dat dat niet klopt.

32 • Seneca

Opdracht 2.21

Opdracht 2.22

Passen de volgende stellingen meer bij een links of een

Wat zouden mensen met een links mensbeeld van de

rechts mensbeeld?

volgende onderwerpen vinden? En mensen met een rechts mensbeeld?

1. Eigenbelang is slecht. links mensbeeld

LINKS

RECHTS

rechts mensbeeld

Het bestraffen van criminaliteit.

2. Misdadigers worden niet geboren, maar verkeerd opgevoed.

LINKS

RECHTS

3. Criminelen moet je gewoon heel lang opsluiten.

LINKS

Het betalen van belastingen, rijkeren betalen meer dan arme.

RECHTS

4. Mensen moeten hun eigen boontjes doppen.

LINKS

RECHTS

5. Wie niet werkt, zal ook niet eten.

LINKS

Hoe verschillende culturen in een land met elkaar om moeten gaan.

RECHTS

6. Je moet de zwakkeren beschermen.

LINKS

RECHTS

Wie mag in een land meebeslissen? Veel of weinig mensen?

7. Niemand heeft het recht om over een ander te heersen.

LINKS

RECHTS

8. Wie niet horen wil, moet maar voelen.

LINKS

RECHTS

Seneca • 33

Opdracht 2.23

Opdracht 2.24

Zijn de volgende actoren extreem-links of extreem-

Hieronder staan standpunten van politieke partijen over

rechts of kiezen ze voor debat? Het gaat om de

criminaliteit. Zet ze in de goede volgorde van links naar

schuingedrukte actoren.

rechts.

[Onder of achter elke situatie een keuze: EL / D / ER]

Tip: maak een links-rechts-verdeling en zet daar de

1. In 2002 werd Pim Fortuyn vlak voor de verkiezingen

letters op de juiste plaats.

vermoord. Volkert van der G. uit Harderwijk schoot hem dood, omdat hij bang was dat Fortuyn aan de macht zou komen. Dat vond hij een gevaar voor

A. De VVD wil dat criminaliteit hard wordt aangepakt. Daders moet zware straffen krijgen.

asielzoekers en moslims. B. GroenLinks wil jeugdcriminaliteit verminderen. Dat

EXTREEM LINKS

DEBAT

EXTREEM RECHTS

2. De Noor Breivik schoot in de zomer van 2011 veel jongeren dood. Hij schreef dat hij tegen de

moet gebeuren door jongeren meer kansen te geven, bijv. op school. C. De Partij voor de Dieren wil onderzoeken op welke manier straffen het meeste zin heeft.

‘islamitische kolonisatie van Europa’ was. D. De SGP vindt dat criminaliteit beter bestraft moet

EXTREEM LINKS

DEBAT

EXTREEM RECHTS

3. De oud-premier van Noorwegen Bondevik zei na de daad van Anders Breivik het volgende: “Je moet juist debat hebben, uiteindelijk schept dat duidelijkheid.”

EXTREEM LINKS

DEBAT

EXTREEM RECHTS

4. De FARC probeert met geweld de arme bevolking te bevrijden van onderdrukking door rijke mensen in Colombia.

EXTREEM LINKS

DEBAT

EXTREEM RECHTS

5. IS voert oorlog om een islamitisch wereldrijk te krijgen.

EXTREEM LINKS

34 • Seneca

DEBAT

EXTREEM RECHTS

worden. Veel daders komen er nu nog te makkelijk van af. Meest links

Links

Rechts

Meest recht

Verdieping opdracht 2.25 Hieronder staan standpunten over geld en bezit. Zet ze in de goede volgorde van links naar rechts. Tip: maak een links-rechts-verdeling en zet daar de letters op de juiste plaats. A. Belastingen zijn een goede manier om de verschillen tussen rijk en arm veel kleiner te maken. B. We moeten geld afschaffen in de samenleving. Alles moet van iedereen worden. Als dat niet lukt, mag er geweld worden gebruikt om gelijkheid te krijgen. C. Een samenleving heeft niets aan mensen die niets willen en kunnen. Daarom moeten ze ook niet geholpen worden. D. Mensen moeten zelf zorgen voor hun inkomen. De kerk en goede doelen moeten arme mensen maar helpen, de overheid niet. Meest links

Links

Rechts

Meest recht

Seneca • 35

3.

Samenlevingsdilema’s

OPDRACHTEN §3.1 Opdracht 3.1 Stel je voor dat jij een nieuw land mag beginnen. Hoe

-

Hoeveel vrijheid hebben mensen? En hoeveel

zou jij jouw land noemen? En hoe ziet het land er dan

macht hebben de mensen die mogen bepalen wat

uit? Hoe gaan de mensen in ”jouw land” met elkaar

er gebeurt?

om? Geef antwoord op de volgende vragen: -

Hoe heet je land

-

Wie mag bepalen wat wel en niet mag in jouw land? Waarom?

-

Hoeveel verschil in rijkdom mag er zijn? Waarom zo veel of zo weinig?

-

Hoeveel verschil mag er tussen mensen zijn qua cultuur? Waarom?

36 • Seneca

Land van:

Opdracht 3.2

Opdracht 3.3


Voorspel of de volgende schuingedrukte actoren eerder

1. Wat is een samenlevingsdilemma?

linkse of rechtse keuzes zullen maken bij veel onderwerpen. Leg uit waarom je dit denkt. 1. Als het gaat om de economie, vind ik dat mensen en bedrijven zoveel mogelijk vrijheid moeten hebben.

2. Welke vier samenlevingsdilemma’s zijn er?

2. Bij het verdelen van de macht zijn alle mensen gelijk.

3. Welk verschil is er tussen wat linkse en rechtse actoren willen als het gaat om de samenlevingsdilemma’s?

38 • Seneca

3. Alle culturen zijn gelijk aan elkaar.


Opdracht 3.5


Geef van de volgende stellingen aan of ze meer passen

1. Waarom kiezen actoren met een links mensbeeld

bij de waarde inspraak of bij de waarde daadkracht.

voor inspraak? 1. Weg met de leiders!

MEER INSPRAAK

MEER DAADKRACHT

2. Hoe minder mensen meepraten, hoe beter. 2. Waarom kiezen actoren met een rechts mensbeeld voor daadkracht?

MEER INSPRAAK

MEER DAADKRACHT

3. Alleen mensen die gestudeerd hebben, moeten kunnen stemmen.

3. Hoe zou jij het machtsdilemma uitleggen aan je

MEER INSPRAAK

MEER DAADKRACHT

vader of moeder? 4. Iedereen moet meepraten, maar dan wel in kleine groepen zodat iedereen gehoord kan worden.

MEER INSPRAAK

MEER DAADKRACHT

5. Jongeren moeten kunnen stemmen vanaf hun 16e, niet vanaf hun 18e.

MEER INSPRAAK

MEER DAADKRACHT

Seneca • 39

Opdracht 3.6 Beantwoord de volgende vragen.

5. Niet iedereen is het met die leider eens. Sommigen

1. De tekst hiernaast staat ’wij zijn de baas’. Wie

(groep A) willen dat hij de macht met een paar

zouden mensen met een links mensbeeld bedoelen

mensen moet delen. Anderen (groep B) willen dat

met ’wij’?

de mensen in het land meer rechten moeten krijgen. Wie is linkser, groep A of groep B? Leg uit. Welke waarde hoort daarbij?

2.

En wie bedoelen mensen met een rechts mensbeeld met ’wij’?

3. In Duitsland was er een politieke partij die wilde dat jongeren vanaf hun geboorte mochten stemmen. Voor welke waarde van het machtsdilemma kiest die partij?

4. In Iran is er een geestelijk leider die veel macht heeft in het land. Is Iran dan meer links of meer rechts? Licht je antwoord toe.

40 • Seneca


Opdracht 3.8




bij de waarde bestaanszekerheid of bij de waarde eigen

voor bestaanszekerheid?

verantwoordelijkheid. 1. Mensen die veel geld willen hebben, moeten daar hard voor werken. MEER BESTAANSZEKERHEID

2. Waarom kiezen actoren met een rechts mensbeeld voor eigen verantwoordelijkheid?

MEER EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID

2. Mensen die veel geld hebben, moeten meer belasting betalen. MEER BESTAANSZEKERHEID


3. Werkloze mensen moeten zelf voor een inkomen zorgen. 3. Hoe zou jij het welzijnsdilemma uitleggen aan je buurman of buurvrouw?

MEER BESTAANSZEKERHEID

4. Artsen

en


vuilnismannen

moeten

hetzelfde

verdienen. MEER BESTAANSZEKERHEID


5. Er moeten grenzen komen op het volume van smartphones

om

de

oren

van

mensen

te

beschermen. MEER BESTAANSZEKERHEID


Seneca • 41

Opdracht 3.9 Beantwoord de volgende vragen.

5. De minister heeft die plannen gemaakt omdat veel

1. In Nederland mag je niet roken in de horeca. Dat is bedoeld om mensen die daar werken een gezonde

bedrijven te soepel omgingen met de regels. Welke belang past bij die bedrijven?

werkplek te geven. Bij welke waarde van het welzijnsdilemma past het rookverbod? Leg uit.

6. Maak een AWB-schema van de plannen om asbest verwijderen strenger te maken.

2. Amerikanen werken zo’n 5 á 6 weken meer per jaar dan

Nederlanders.

Welke

waarde

van

A:

A:

W:

W:

B:

B:

het

welzijnsdilemma past blijkbaar bij de Amerikanen? Leg uit.

3. In Cuba verdienden vuilnismannen en dokters allebei zo’n €12,- per maand. Nu is dat veranderd en krijgen mensen hun loon

op basis van hun

prestaties. Is Cuba nu linkser of rechtser geworden? Leg uit.

4. De minister heeft plannen om asbest te verwijderen strenger gemaakt. Zal dat een minister zijn met een meer links of een meer rechts mensbeeld? Licht je antwoord toe.

42 • Seneca


Opdracht 3.11




bij de waarde diversiteit of bij de waarde eenheid.

voor diversiteit? 1. De westerse cultuur is beter dan andere culturen. MEER DIVERSITEIT

MEER EENHEID

2. Mensen die in dit land komen wonen, moeten zich aanpassen aan de dominante cultuur. 2. Waarom kiezen actoren met een rechts mensbeeld voor eenheid?

MEER DIVERSITEIT

MEER EENHEID

3. Iedereen mag zelf weten bij welke cultuur hij of zij wil horen. MEER DIVERSITEIT

3. Hoe zou jij het cultuurdilemma uitleggen aan je broertje of zusje?

MEER EENHEID

4. Je mag elk geloof aanhangen dat je wilt, als je het maar niet op straat laat zien. MEER DIVERSITEIT

MEER EENHEID

5. Je moet iedereen gelijk behandelen, zonder onderscheid te maken tussen ras, geslacht, geloof of seksuele geaardheid. MEER DIVERSITEIT

MEER EENHEID

Seneca • 43

Opdracht 3.12 Beantwoord de volgende vragen. 1. Bij welke waarde van het cultuurdilemma past het schoolbord hiernaast meer?

2. In Rusland is een groep actief die homoseksuelen opspoort,

bedreigt

en

in

elkaar

slaat.

Homoseksualiteit is volgens hen niet natuurlijk. Is die groep extreem te noemen? Leg uit.

3. Is die groep extreem-links of extreem-rechts? Leg uit.

4. In Scandinavische landen krijgen vrouwelijke politici de voorkeur boven mannelijke politici. Op die manier proberen ze een verdeling van 50% mannen en 50% vrouwen te krijgen, want de meeste politici zijn nu man. Bij welke waarde van het cultuurdilemma past dat? Licht je antwoord toe.

44 • Seneca


Opdracht 3.14

Beantwoord de volgende vragen. 1. Waarom

kiezen

actoren

Geef van de volgende stellingen aan of ze meer passen met

een

extreem

mensbeeld voor orde?

bij de waarde orde of bij de waarde vrijheid. 1. Mensen moeten de mogelijkheid hebben om te demonstreren tegen de overheid. MEER ORDE

MEER VRIJHEID

2. Twitter- en WhatsApp-berichten moeten zoveel mogelijk gecontroleerd worden door de politie. 2. Waarom kiezen actoren uit het midden voor

Dan wordt het veiliger.

vrijheid? MEER ORDE

MEER VRIJHEID

3. Vrijheid van meningsuiting is een belangrijke waarde. MEER ORDE

MEER VRIJHEID

3. Hoe zou jij het mensenrechtendilemma uitleggen aan je opa of oma?

4. Nederland heeft een sterke leider nodig, geen kibbelende politici in de Tweede Kamer. MEER ORDE

MEER VRIJHEID

5. De overheid beschermt ons tegen elkaar, maar privacy is nodig om ons te beschermen tegen een te machtige overheid. MEER ORDE

MEER VRIJHEID

Seneca • 45

Opdracht 3.15 Beantwoord de volgende vragen. 1. Vertaal de tekst hiernaast.

4. In sommige landen geldt de sharia, de islamitische wetgeving. In het verleden is daarom weleens bij een dief een hand afgehakt. Bij welke waarde van het mensenrechtendilemma past dit? Leg uit.

5. De Duitse Grondwet is na de Tweede Wereldoorlog gemaakt. Door deze wet wordt de burger beschermt tegen een te machtige overheid. Bij welke waarde

van het mensenrechtendilemma

past dit? Leg uit.

6. In sommige gevallen luistert de Duitse overheid mensen af. Dat doet ze om de mensen te beschermen tegen terrorisme. Bij welke waarde van het mensenrechtendilemma past dit? Leg uit.

2. Past de doodstraf bij het midden of bij de extremen? Leg uit.

3. Past deze tekst meer bij het midden of bij de extremen? Leg uit.

46 • Seneca

OPDRACHTEN BIJ SAMENVATTING Opdracht 3.17

Opdracht 3.18 Bij welke samenlevingsdilemma’s horen de volgende

1. Teken een symbool voor het machtsdilemma.

teksten? 1. Er moeten uitkeringen zijn voor mensen die niet kunnen werken.

2. In Nederland is er een leider nodig die bepaalt wat er gebeurt.

2. Teken een symbool voor het welzijnsdilemma. 3. Scholen moeten stoppen met het verkopen van vette snacks.

4. De Nederlandse Grondwet beschermt de mensen tegen een overheid die te machtig is. 3. Teken een symbool voor het cultuurdilemma.

5. Preventief fouilleren moet kunnen in gevaarlijke situaties.

6. Jongeren moeten kunnen stemmen vanaf hun 16e, en niet vanaf hun 18e. 4.

Teken een symbool voor het mensenrechtendilemma.

7. Jongeren die willen studeren moeten dat zelf betalen, en niet de overheid.

Seneca • 47

Opdracht 3.19 8. In Nederland moet de doodstraf weer worden ingevoerd.

Bij

welke

waarde

van

één

van

de

vier

samenlevingsdilemma’s hoort de volgende situatie? Bedenk eerst welk samenlevingsdilemma dat erbij hoort en bedenk daarna welke waarde erbij past. 1. In

Saudi-Arabië

hebben

vrouwen

stemrecht

gekregen voor lokale verkiezingen. 9. Nederlanders die wonen in het buitenland spreken Nederlands met elkaar en vieren Nederlandse feesten als Koningsdag en Sinterklaas.

2. De PVV van Geert Wilders pleit voor het invoeren 10. Nederland was het eerste land in de wereld waarin

van minimumstraffen bij ernstige misdrijven.

homoseksuelen met elkaar konden trouwen.

3. De Russische Maxim Martsinkevich probeert met zijn extreme groep homoseksuelen in de val te lokken met nepdates en mishandelt ze dan.

4. De Amerikaan Warren Buffett is één van de rijksten ter wereld en hij wil dat rijken meer belasting betalen dan ze nu doen.

48 • Seneca

Opdracht 3.20 5. De PvdA wil dat er streng wordt opgetreden tegen

In Suriname heeft de rap-groep HMG een tekst gemaakt

discotheken waar het geluid te hard staat. Dat

waar mensen boos over zijn geworden. In het nummer

harde geluid is schadelijk voor de oren van

staat ”bullet gi den batti man”, wat betekent “kogel

jongeren.

voor homo’s.” “Ik word er bang van en ik vraag me af hoe muzikanten zoiets kunnen doen”, zegt de van oorsprong Surinaamse Anita Chedi Shiwally. De rap krijgt in Suriname veel aandacht, zegt Chedi Shiwally. Ze vreest daarom dat het liedje populair zal worden. “Er is in Suriname veel negativiteit over homoseksualiteit. Homo-activisten zijn bezig een positiever beeld te

6. Bij het aanpakken van terroristen is de veiligheid

creëren en dan komt er zo’n liedje.”

van de samenleving belangrijk. Maar het College voor de Rechten van de Mens vindt dat de privacy van verdachten ook belangrijk is.

1. Bij welke samenlevingsdilemma’s past dit artikel? Licht je antwoord toe.

7. De Nederlandse vereniging Martijn vond het belangrijk dat seksuele relaties tussen volwassenen en jongeren geaccepteerd werden door de samenleving.

2. Maak een AWB-schema van deze tekst. Maak daarbij

gebruik

van

de

waarden

van

het

samenlevingsdilemma (vraag 1).

A:

A:

W:

W:

B:

B:

8. Mark Rutte (van de VVD) wil dat de Tweede Kamer verkleind wordt van 150 naar 100 zetels.

Seneca • 49

Opdracht 3.21

Opdracht 3.22

In Zwitserland heeft de bevolking gestemd voor

Sinds een aantal jaren wordt geweld rondom Oud en

strengere immigratieregels. Een krappe meerderheid

Nieuw hard en snel bestraft. Ook geweld tegen mensen

van 50,3 procent wilde dat bij de grens strenger

met

gecontroleerd wordt. De stemming was een initiatief

ambulancepersoneel) wordt harder bestraft. Als iemand

van de extreem-rechtse Zwitserse Volkspartij (SVP).

bezig is met zijn werk en daarom agressief en

een

publieke

taak

(zoals

agenten

of

gewelddadig wordt behandeld, gaat de rechter vaak De SVP maakt zich vooral zorgen over de sterk

strenger straffen. Het Openbaar Ministerie (OM)

toegenomen immigratie uit Oost-Europese landen,

beoordeelt het feit dan 200% zwaarder.

zoals Hongarije en Bulgarije. De SVP wil dat Zwitsers op

1. Bij welk samenlevingsdilemma past tekst? Leg uit.

de arbeidsmarkt voorrang krijgen boven buitenlanders. 1. Bij welk samenlevingsdilemma passen de eerste twee regels over de stemming? Leg uit.

2. Het OM eist strengere straffen. Welke waarde hoort daarbij?

2. De rest van de tekst past bij een ander samenlevingsdilemma. Welke?

3. Maak daar een AWB-schema van en gebruik de waarden van dat laatste samenlevingsdilemma.

A:

A:

W:

W:

B:

B:

50 • Seneca

4.

Politieke partijen

OPDRACHTEN §4.1 Opdracht 4.1 1. Welke politieke partijen ken je van naam? Schrijf eerst de linkse partijen op. Dan de rechtse en tot slot de partijen waar je van gehoord hebt, maar waarvan je niet weet of ze links of rechts zijn.

2. Ken je ook leiders van politieke partijen? Welke, en bij welke partij horen ze?

3. Bespreek jouw antwoorden met een klasgenoot. Vul je antwoorden hierboven aan.

Seneca • 51

Opdracht 4.2 1. Wat is een politieke partij?

7. Noem een christelijke politieke partij.

8. Welke politieke partij in Nederland kiest voor strijd? 2. Hoe worden politieke partijen vaak ingedeeld?

3. Hoeveel belangrijke politieke partijen in Nederland zijn er?

4. Noem twee linkse politieke partijen.

5. Noem twee rechtse politieke partijen.

6. Noem een politieke partij uit het midden.

52 • Seneca

Opdracht 4.3

Opdracht 4.4

1. Een politieke partij is een groep mensen met

Zet de volgende politieke partijen in het goede hokje:

dezelfde waarden. Leg uit dat het logisch dat er

VVD - GroenLinks - D66 - ChristenUnie -

meer politieke partijen zijn.

Partij voor de Dieren - SGP - CDA Partij van de Arbeid - SP - PVV extreem- links links

midden

rechts extreemrechts

2. Leg uit dat het logisch is dat er geen politieke partij in Nederland is die kiest voor strijd.

Seneca • 53

OPDRACHTEN §4.2 Opdracht 4.5 1. Welke vijf linkse politieke partijen zijn er in Nederland?

2. Welke (linkse) waarde is voor de SP heel belangrijk?

3. De Partij voor de Dieren vindt gelijkheid belangrijk. Wat voor soort gelijkheid? En welke waarde past daarbij?

4. Noem twee waarden die voor GroenLinks belangrijk zijn.

5. Welke waarde is voor de Partij van de Arbeid het belangrijkst?

54 • Seneca

6. Welke waarden vindt de ChristenUnie belangrijk?

Opdracht 4.6 1. a. Welk samenlevingsdilemma is voor de SP heel

belangrijk? Leg je antwoord uit.

4. a. Welk samenlevingsdilemma is voor de Partij

van de Arbeid heel belangrijk? Leg je

antwoord uit.

b. Voor welke waarde (van dat


samenlevingsdilemma) kiest de Partij van de

Arbeid?

samenlevingsdilemma) kiest de SP?

2. a. Welk samenlevingsdilemma is voor de Partij

5. a. Welk samenlevingsdilemma is voor de

voor de Dieren heel belangrijk? Leg je

ChristenUnie heel belangrijk?

antwoord uit.

Leg je antwoord uit.



samenlevingsdilemma) kiest de

Partij voor de Dieren?

samenlevingsdilemma) kiest de ChristenUnie?

3. a. Welk samenlevingsdilemma is voor

GroenLinks heel belangrijk? Leg je

antwoord uit.


samenlevingsdilemma) kiest GroenLinks?

Seneca • 55

Opdracht 4.7

Opdracht 4.8

Hieronder staan twee kolommen met woorden. Zet de

Hieronder staan 5 standpunten. Welke linkse politieke

goede bij elkaar.

partij hoort daar bij? 1. ”Het Nederlandse kabinet moet zeggen tegen

geloof

GroenLinks

Canada

dat

ze

moeten

stoppen

met

de

zeehondenjacht.”

milieu

Partij van de Arbeid 2. ”100% Sociaal”

dieren

ChristenUnie 3. ”Geef geloof een stem.”

gelijke kansen

SP 4. ”Goed opgeleide MBO’ers zijn onmisbaar voor

gelijke portemonnee

Partij voor de Dieren

onze arbeidsmarkt. ” 5. ”Ieder jaar sterven miljoenen zeedieren vanwege plastic in hun maag en groeit de afvalberg. Als we in Europa stoppen met het gratis weggeven van plastic tassen, kunnen we dat voor een groot deel voorkomen.” 1 PvdD

56 • Seneca

2

3

4

5


Opdracht 4.10

1. Welke twee politieke partijen in Nederland horen

1. a. Welk samenlevingsdilemma is voor D66 heel

bij het midden?

belangrijk? Leg je antwoord uit.


samenlevingsdilemma) kiest D66?

2. Noem waarde en welk onderwerp vindt D66 erg belangrijk?

2. a. Welk samenlevingsdilemma is voor het CDA 3. Welke waarde is voor het CDA belangrijk?

heel belangrijk? Leg je antwoord uit.


samenlevingsdilemma) kiest het CDA?

Seneca • 57

WERKBOEK Maatschappijleer

Recommend Documents