CULTURELE BUITENPLAATS DE HOORNEBOEG
WERKBOEK 1 | SPIRITUAL HILL
Hier stond ooit Het Grote Huis van De Hoorneboeg. De sloop uit de vorige eeuw heeft letterlijk een gat in de historische structuur geslagen. Wij willen het leven terugbrengen in de vorm van een Spiritual Hill. Dat is een paviljoen of ‘installatie’ die de synergie tussen natuur, cultuur en spiritualiteit verbeeldt en de bezoeker uitdaagt om zijn of haar eigen interpretatie daaraan te geven. Een moderne invulling die past bij een plek die elke 100 jaar veranderde en toch haar serene karakter heeft weten te behouden.
1
1810
Het verhaal van de plek
[Situatie in 1827] 7,5 hectare
De Hoorneboeg was een kale berg in een open heidelandschap. Pieter van Loon liet in 1792 de gronden ontginnen en een jachthuis met stal bouwen, Hilverroode (later: Hilveroord) genaamd. Hij gebruikte de buitenplaats vooral voor de jacht. Maar omdat hij tot het stadspatriciaat van Amsterdam behoorde, werd het al snel een plek voor ontspanning én het rijke cultuurleven van die tijd. De Fransen belegerden het jachthuis in 1795, waarna het in handen van Jan Willem Calkoen komt. Hij breekt het af en laat er een nieuw hoofdhuis bouwen. Hiervan zijn helaas geen afbeeldingen bekend, maar de kadastrale kaart uit 1827 toont een spiraalvormige lanenstructuur die eindigt bij een rechthoekig gebouw op de top van de heuvel. Deze karakteristieke structuur is ook vandaag de dag nog steeds herkenbaar aanwezig.
Hoornboegsweegje
Heide
Heide
Heide original area
1810
1978
[Huidige situatie]
De buitenplaats gaat met enige regelmaat in andere handen over, totdat het eigendom wordt van Eduard Moorman. Rond 1880 vervangt hij het hoofdhuis op de heuvel door ‘Het Grote Huis’, een statige witte villa van twee verdiepingen hoog met op het markante dak een grote belvedère of uitkijk. De opzet hiervan lijkt op Huis Peking in Baarn dat ook van de familie Moorman was. Broer en zus Pijnappel kopen het gebied in 1906 en geven het haar huidige naam: De Hoorneboeg. Zij leggen rondom Het Grote Huis een lommerrijke Engelse landschapstuin aan die het ‘cultuurlijke’ karakter van de plek benadrukt. Zij schromen niet om bij het hoofdhuis een houten loods te bouwen. Na de oorlog verrijst in het hoekje van de tuin, net buiten de zichtlijn om, een bungalow.
13,0 hectare Heide Utrechtseweg 1810
Hoorneboeglaan Bos Bos
Mevrouw Pijnappel stelt het gebied open voor Remonstranten die er een studie- en bezinningscentrum vestigen. Enige jaren na haar overlijden wordt Het Grote Huis gesloopt. Dat geldt gelukkig niet voor Het Rode Huis (nu: De Villa) dat als gastenverblijf fungeerde. Dat is met dezelfde 19e eeuwse hand ontworpen en gebouwd en als zodanig een waardevolle historische referentie.
TIENHOVENS KANAAL
[Zwaartepunt buitenplaats]
original area
1810
2
Bestaande situatie De glooiende tuin op de heuvel is geïnspireerd op de Engelse landschapsstijl en oogt daardoor veel ouder dan het in werkelijkheid is. De waarde van deze tijdloze kwaliteit valt niet te onderschatten. Het Grote Huis is immers verdwenen, waardoor de tuin -die momenteel door vrijwilligers wordt onderhouden- de meest tastbare verbinding met het verleden is. Ook de padenstructuur is nog grotendeels intact. Dat geldt niet alleen voor de lange monumentale lijnen richting het omringende landschap, maar ook voor de kronkelige bospaden die bezoekers als vanzelf naar de top van de heuvel voeren. Stichting De Hoorneboeg heeft over de oorspronkelijke vierkante footprint van het hoofdhuis een stiltetuin gelegd; ook de bijbehorende loods is verdwenen. De bungalow in het hoekje van de tuin staat er nog wel, maar heeft geen cultuurhistorische waarde.
DATA VOORMALIGE EN HUIDIGE GEBOUWEN footprint
: 75m2 (Grote Huis) : 100m2 (bungalow) : onbekend (loods)
bruto vloer oppervlak : 100 m2 top van de heuvel: Het Grote Huis = stiltetuin
houten loods 1915 - ca 1945 Het Grote huis 1880 ~ 1986
bungalow 1948~ nu
plek van de voormalige loods
3
bungalow uit de jaren ‘50
Culturele Buitenplaats Wij werken aan een duurzame instandhouding van De Hoorneboeg en kiezen daarom voor de stapsgewijze transformatie tot Culturele Buitenplaats. Ons concept bestaat uit vier complementaire pijlers:
Spiritual Hill Hier stond ooit Het Grote Huis van De Hoorneboeg. De sloop uit de vorige eeuw heeft letterlijk een gat in de historische structuur
NATUUR
geslagen. Wij willen het leven terugbrengen in de vorm van een
De Hoorneboeg is een enclave van oud loof- en naaldbos in een open heidelandschap. Eiken en beuken zijn vaak ouder dan 100 jaar, een heerlijke plek voor mens en dier. Hier vindt je de grote lijster, groene specht, gekraagde roodstaart, grauwe vliegenvanger en diverse soorten vleermuizen.
Spiritual Hill. Dat is een paviljoen of ‘installatie’ die de synergie tussen natuur, cultuur en spiritualiteit verbeeldt en de bezoeker uitdaagt om zijn of haar eigen interpretatie daaraan te geven. Een
CULTUUR
>
De Hoorneboeg was vroeger een zomerresidentie van rijke Amsterdammers. Zij genoten van de jacht, filosofie, poëzie, muziek, bloemen & planten, tuinarchitectuur en beeldende kunst. Dat verleden is onze inspiratiebron voor de toekomst, maar dan voor meer mensen toegankelijk.
SPIRITUALITEIT De Hoorneboeg heeft een sereen karakter. Wij willen die kwaliteit beter gaan benutten en zien kansen voor ‘spiritual hill’: een plek voor bezinning en spiritualiteit in harmonie met de natuur. Het open en verdraagzame geloof van de Remonstranten krijgt zo een nieuwe dimensie.
MET JOU De Hoorneboeg bestaat uit een groen raamwerk met ‘kamers’ in het parkbos. Het raamwerk wordt collectief beheerd. Voor de kamers zoeken wij kleinschalige initiatieven op het gebied van kunst, bezinning & spiritualiteit, genieten, wonen, natuur en gezondheid. Heb jij een idee, meld je dan aan.
4
moderne invulling die past bij een plek die elke 100 jaar veranderde en toch haar serene karakter heeft weten te behouden.
Kunstobject als ‘follie’ op de plek van de voormalige loods
Kunstobject als ‘follie’ op de plek van de bungalow
5
Uitgangspunten LANDSCHAPPELIJKE KAMER De Engelse landschapstuin vormt het hart van Spiritual Hill. Wij respecteren de huidige contour of ‘zoom’ van de glooiende tuin. Deze bepaalt de omvang van het primaire zoekgebied op de top van de heuvel: 17 x 28 meter. Daarbinnen mag een paviljoen of installatie met een footprint van 150 m2 en 9 meter hoogte worden gerealiseerd. Daarnaast zijn er twee secundaire zoekgebieden voor grote kunstobjecten. De één is gesitueerd op de locatie van de voormalige loods, de ander op de plek van de bungalow die hiervoor gesloopt mag worden. 5m
17m
PROGRAMMA
5m
Spiritual Hill ligt in de rust/publieksgericht zone. Het verbeeldt de synergie tussen natuur, cultuur en spiritualiteit. Het paviljoen of de installatie hebben een bruto vloeroppervlak van maximaal 250 m2; het biedt onderdak aan een publieksgerichte functie die past bij het serene karakter van de plek. Dat kan Remonstrant 2.0 zijn, een contemporane plek om tot jezelf te komen en waar een ‘never seen before’ kruisbestuiving met de wereld van kunst, filosofie en media zorgt voor een onvergetelijke ervaring.
28m
ORIENTATIE & ONTSLUITING Het paviljoen oriënteert zich in de eerste plaats op de stokoude hoofdentree die reeds op de kadastrale kaart van 1827 te zien is. Daarnaast opent het zich richting de tuin ten zuidwesten én noordwesten van het gebouw. Spiritual Hill is alleen te voet bereikbaar; eventueel laden & lossen gebeurt in principe met een klein milieuvriendelijk voertuig. Voor bezoekers zijn 8 parkeerplaatsen beschikbaar; die zijn gesitueerd op het collectieve parkeerterrein bij de entree van De Hoorneboeg. Dit aantal is geen recht, maar wordt afgewogen in relatie tot de parkeerdruk elders in het gebied.
6
Spiritual Hill
primair zoekgebied
Engelse tuin
secundair zoekgebied
Deze impressie is geïnspireerd op het paviljoen van Aldo van Eyck dat hij voor Sonsbeek 1966 maakte. Het staat nu in de beeldentuin van Kröller-Müller museum
7
Beeldkwaliteit Voor het slagen van de Culturele Buitenplaats is het belangrijk dat er synergie tussen activiteiten ontstaat. De architectuur van bestaande gebouwen en nieuwe interventies onderstreept ons streven naar samenhang en harmonie.
Natuur
Cultuur
Spiritualiteit
Elke kamer ligt in een specifieke micro-biotoop, zoals landschapstuin, eiken-beukenbos en moestuin. Architectuur voegt zich daarnaar en creëert ‘tussenruimte’ waar mensen het eigene van de plek kunnen ervaren.
Onze buitenplaats heeft een rijk en kunstzinnig verleden. Architectuur verbindt die geschiedenis met een toekomst waarin mensen worden uitgedaagd om hun gedachte of idee te delen met anderen - om zo verder te komen.
Spiritual Hill is het letterlijke en figuurlijke hoogtepunt dat ook de andere kamers raakt. De architectuur creëert daar telkens weer een bijzondere ervaring die de dagelijkse routine doorbreekt.
Sinds 1792 is de top van de heuvel drie keer bebouwd én gesloopt. Nu is het aan ons om te laten zien wat onze visie op onze tijd is.
Architectuur is hier geen stand alone discipline, maar zoekt -in de geest van de 18e eeuw- verbinding met andere kunstvormen, media en filosofie.
Het paviljoen is niet zozeer een gebouw, maar een open bouwstructuur die het onderscheid tussen binnen en buiten doet vervagen.
Onze tijd is snel. Een permanent gebouw? Prima, maar wellicht past ‘tijdelijk’ wel beter bij de stroom aan veranderingen rondom ons.
De bouwstructuur streeft naar zelfvoorzienend zijn (energie, water) en herbergt slimme voorzieningen voor bestaande en nieuwe flora en fauna.
De kunstobjecten vormen 21e eeuwse ‘follies’ die bezoekers uitnodigen om de Engelse landschapstuin met haar verrassingen te ontdekken.
8
Harmonie, sereniteit en bezinning. Spiritual Hill is er voor iedereen die op zoek is naar zingeving. Maar deze begrippen resulteren vaak in een traditionele typologie, zoals kapel, klooster of kerk. Wij zoeken een nieuwe, open en flexibele vorm die inclusief is: verschillende mensen met verschillende achtergronden kunnen de plattegrond op hun eigen manier gebruiken. Zij komen hier voor natuur en cultuur die zij willen ervaren in een contemporane setting. Een bijzondere context die blijft verrassen, telkens weer.
Inspiratie
ROTHKO CHAPEL, HOUSTON
SERPENTINE GALLERY PAVILION, LONDON
De Rothko Chapel uit 1971 is ontstaan vanuit de behoefte aan een oecumenische plek voor rust en bezinning. De match tussen gebouw en schilderkunst is fantastisch. Mark Rothko (1903-1970) maakte speciaal hiervoor 12 reusachtige doeken die de bezoeker letterlijk in een andere wereld brengen.
Serpentine Gallery geeft elk jaar opdracht voor het ontwerp van een zomerpaviljoen. De bouw daarvan neemt maximaal zes maanden in beslag, waarna het drie maanden lang te bewonderen is. Het is de perfecte graadmeter voor de kunst en architectuur van vandaag want morgen is het weer weg.
www.rothkochapel.org
www.serpentinegalleries.org
9
2
6
1 5 3
4
1 | SPIRITUAL HILL 2 | STALHEIM & SCHUUR 3 | DE MOESTUIN 4 | DE VILLA 5 | IN DE LUWTE 6 | LOGE
10
Overzicht
HUIDIGE SITUATIE FUNCTIE
NIEUWE SITUATIE
FOOTPRINT
BVO
FUNCTIE
FOOTPRINT
BVO
1. SPIRITUAL HILL
woning
100 m2
100 m2
Remonstrant 2.0
150 m2
250 m2
2. STALHEIM & SCHUUR
conferentieoord
550 m2
1.090 m2
woongemeenschap, cultuurwerkplaats of anders
700 m2
1.280 m2
3. DE MOESTUIN
woning
250 m2
300 m2
440 m2
610 m2
4. VILLA
conferentieoord
190 m2
360 m2
190 m2
360 m2
5. IN DE LUWTE
conferentieoord
160 m2
160 m2
beschermd wonen, hospice, meditation & wellness of anders
240 m2
480 m2
slaaphuisjes / niet in gebruik
280 m2
280 m2
horeca & expositie
280 m2
560 m2
1.530 m2
2.290 m2
2.000 m2
3.540 m2
6. LOGE TOTAAL
uitbreidingsruimte conform vigerend bestemmingsplan nieuwbouw hart buitenplaats
1.250 m2 monumenten
sloop / herschikken
11
agritourismo cultuurwerkplaats, private gallery of anders
COLOFON
AMSTERDAM 25KM
CULTURELE BUITENPLAATS DE HOORNEBOEG
ZORGPARK MONNIKENBERG
WERKBOEK 1 | SPIRITUAL HILL
20 MIN. WANDELEN
AMERSFOORT
HILVERSUM
15KM
15 MIN. WANDELEN
OKTOBER 2015 EEN PROJECT IN OPDRACHT VAN: STICHTING DE HOORNEBOEG, HILVERSUM
LANDGOED ZONNESTRAAL 5 MIN. WANDELEN
DE MAKERS: URBANMIND (INITIATIEF) WE LOVE THE CITY (STEDENBOUW) SIMONE DROST ARCHITECTURE (ARCHITECTUUR) CONTACT: WOUTER GROOTE
[email protected] 06-215 83 588
Culturele Buitenplaats DE HOORNEBOEG
CAMPING ZONNEHOEK
5 MIN. WANDELEN
Culturele Buitenplaats
VLIEGVELD HILVERSUM
HOORNEBOEG
LANDGOED UYTWIJCK 15 MIN. WANDELEN
ZWALUWENBERG 15 MIN. WANDELEN
7 MIN. WANDELEN
UTRECHT 10KM
