WELKE VOEDINGSINTERVENTIES HEBBEN EFFECT BIJ OUDEREN ? Geen belangenverstrengeling
Marjolein Visser
VU & VUmc Amsterdam
Inhoud Behandeling obesitas Vitamine D suppletie Behandeling ondervoeding
Behandeling obesitas
Overgewicht en obesitas in NL Overgewicht
Obesitas
70 60 50 40 %
30 20 10 0 16-19
CBS Statline 2012
20-29
30-39
40-49
50-54
55-64
65-74 75+ jaar
Obesitas trend ouderen VS 1999-2002
2003-2006
2007-2010
50 Mannen
45
Vrouwen
40 35 30 % 25 20
15 10 5 0 65-74 jaar
75+ jaar
65-74 jaar
CDC/NCHS, National Health and Nutrition Examination Survey, 2007-2010
75+ jaar
Intergeneratie cirkel van obesitas
World Health Organization 2007. Branca F, Nikogosian H, Lobstein T eds. The challenge of obesity in the WHO European Region and the strategies for response: summary.
Obesity paradox Ouderen met diabetes mellitus type 2
Normal weight was defined as a BMI of 18.5-24.9; those categorized as overweight/obese had a BMI of ≥25. Carnethon MR et al. JAMA 2012;308:581-590.
Obesity paradox Diabeten met een normaal gewicht bleken zieker te zijn meer gewicht te hebben verloren vaker te roken vergeleken met diabeten met overgewicht / obesitas.
Bovendien, als je het onderzoek overdeed met alleen nietrokers, verdween de obesity paradox.
Preston SH, Stokes A. Epidemiology 2014;25(3):454-61.
Gevolgen obesitas ouderen Nadelen: - Diabetes - Hart- en vaatziekten - Artrose (knie en heup) - Urinaire incontinentie - Beperkingen mobiliteit
- Depressie - Cognitie (?) - Pijn - Minder spierkracht
Optimum BMI 25-28 kg/m2
Ook voordelen: - Minder osteoporose? - Vetkussen voor heupbot (lagere kans heupfractuur)? - Lagere mortaliteit (‘obesitas paradox’), bij ziekten?
Gewichtsverandering en sterfte
Sterfte
5% gewichtsverlies HR 1.67 (95% CI 1.29-2.15)
4714 ouderen, 65 jaar en ouder. Newman AB et al. JAGS 2001;49:1309-18.
Redenen gewichtsverlies afgelopen 6 m Longitudinal Aging Study Amsterdam N=3554, 55+ jaar
Medische reden (28%) Afslanken (27%) Sociale reden (18%) Ouderdom / weet niet (11%) Toename bewegen (5%) Wijnhoven HA, van Zon SK, Twisk J, Visser M.
J Gerontol Med Sci 2014;69:1236-43.
Redenen gewichtsverlies en 3-j sterfte 4,5 Longitudinal Aging Study Amsterdam N=3554, 55+ jaar
Hazard ratio 3-jaars sterfte
4 3,5 3 2,5 2
1,5 1 0,5 0 Medische reden <72 j
Medische Ouderdom / reden weet niet ≥72 j
Wijnhoven HA, van Zon SK, Twisk J, Visser M.
Sociale reden
Afslanken
J Gerontol Med Sci 2014 2014;69:1236-43.
Toename bewegen
Versus stabiel gewicht.
Afslanken en sterfte Interventie (N =159) Gewichtsverlies = -4.8 kg, 15 sterfgevallen. Controle (N= 159) Gewichtsverlies = -1.4 kg, 30 sterfgevallen.
Leeftijd 69 (SD 6) jaar, BMI 34 (SD 5), 72% vrouw / ADAPT Studie, 18 m interventie. Shea MK et al. J Gerontol Med Sci 2010;65:519-25.
Afslanken en sterfte
Shea MK et al. J Gerontol Med Sci 2010;65:519-25.
Verandering (%)
Behandeling obesitas ‘frail’ obese ouderen 14 12 10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10
Energiebeperkt dieet + bewegen 3x/wk Controle
Villareal DT et al., Arch Intern Med 2006
Winst van gewichtsverlies in ouderen met overgewicht of obesitas:
Voorkomen diabetes mellitus (DPT 2002) Verminderen symptomen osteoartritis (Messier 2004) Verminderen urinaire incontinentie (Bryer 2014) Verminderen pijn (Messier 2004, Villareal 2006) Verminderen seksueel disfunctioneren (Wing 2013) Verbeteren mobiliteit (Mesier 2004, Villareal 2006, Rejeski 2012) Verbeteren functionele status (Villareal 2006) Verbeteren vitaliteit (Villareal 2006) ......
Zonder verhoging van het sterfterisico !!
Veranderen leefstijl
Zijn ouderen met overgewicht wel in staat om na zoveel jaren hun leefstijl aan te passen?
Gewichtsverlies en leeftijd
Relatief gewichtsverlies (%)
45-55 jaar 0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10
56-65 jaar
66-75 jaar
*
*†
* *† *
Leefstijl Voorlichting interventie Na 1 jaar
Leefstijl Voorlichting interventie Na 8 jaar
* P<0.05 versus 45-55 jaar, † p<0.05 versus 56-65 jaar. Look HEAD trial; Obesity 2014;22:5-13.
Behandeling obesitas Behandel actief obesitas bij ouderen. Altijd in combinatie met (meer) bewegen.
Vitamine D
Vitamine D spiegels in Europa
Van Schoor NM et al. Worldwide vitamin D status. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2011.
Vitamine D deficiëntie ouderen NL 45 Deficiënt
40
Normaal
Percentage ouderen
35 30 25 20 15 10 5 0 ≤ 25 nmol/L
26-50 nmol/L
N=1311 LASA studie deelnemers 65-89 jaar N= 738 LASA studie deelnemers 55-65 jaar
51-75 nmol/L
>75 nmol/L
Gevolgen vitamine D deficiëntie
Osteomalacie (rachitis) / osteoporose Vallen Fracturen Myopathie
Spierkracht? Lichamelijke beperkingen? Vroegtijdige sterfte? Hartfalen? MS? Diabetes mellitus? Depressie? ..........
Vitamine D en fracturen
Vitamine D alléén is waarschijnlijk niet effectief voorkomen van (heup)fractuur
Vitamine D + calcium verlaagt risico op fracturen (HR 0,95 (0,90-0,99)
Vitamine D + calcium verlaagt risico op heupfractuur (HR 0,84 (0,74-0,96))
Vitamine D + calcium verlaagt risico op niet-wervel fracturen
Vitamine D + calcium verlaagt mogelijk risico op wervel fracturen
Avenell A, Mak JC, O'Connell D. Vitamin D and vitamin D analogues for preventing fractures in post-menopausal women and older men. Cochrane Database Syst Rev 2014 Apr 14;4:CD000227.
Advies gezondheidsraad Vitamine D supplement
Elke 70-plusser 20 μg (of 800 IU) per dag
Vrouwen tussen 50-70 jaar 10 μg (of 400 IU) per dag
Resultaten VCP ouderen 2010-2012 739 zelfstandig-wonende 70-plussers Vitamine D supplement gedurende het hele jaar: Mannen = 18% Vrouwen = 26% - Geen informatie over dosis. - Aanname: alle multi-vitamine supplementen bevatten vitamine D.
Behandeling ondervoeding
Wanneer ondervoed?
Bekijk instructiefilm = http://www.youtube.com/watch?v=aL8i_hFhwBc
Prevalentie van ondervoeding ondervoed
risico ondervoeding
niet ondervoed
100%
90% 80% 70% 60%
50% 40% 30% 20%
10% 0%
LASA ouderenstudie VU
Schilp J et al. Nutrition 2012;28:1151-6.
Huisartspraktijken
Thuiszorgorganisatie
Behandeling ondervoeding
Ondervoeding/gewichtsverlies op plek 5 in de top 15 medische factoren uit de diëtistische diagnose.
7,1% van de cliënten in 2012 (was in 2008 nog maar 5,5%)
Tol J, Leemrijse CJ, Veenhof C, Swinkels ICS. Jaarcijfers 2012 en trendcijfers 2008-2012 diëtetiek, gegevensverzameling binnen vrijgevestigde praktijken voor diëtetiek. NIVEL 2013.
Effect energie/eiwit supplement Rapport Gezondheidsraad (2012):
Weinig goed onderzoek uitgevoerd – geen conclusies mogelijk. (niet gerandomiseerd, geen placebo groep, kleine aantallen, beperkte duur, patiënten niet ondervoed) Zes beste studies nader bekeken: geen consistent beeld sterfte, weinig bewijs wat betreft complicaties, geen bewijs wat betreft opnameduur.
Effect behandeling dietist 146 ondervoede ouderen, behandeling 6 maanden vs gebruikelijke zorg. Geen effect op gewicht, fysiek functioneren, en handknijpkracht. Schilp J, Kruizenga HM, Wijnhoven HA, van Binsbergen JJ, Visser M. Effects of a dietetic treatment in older, undernourished, community-dwelling individuals in primary care: a randomized controlled trial. Eur J Nutr 2013;52:1939-48.
152 heup fractuur patienten, behandeling 3 maanden + supplement vs gebruikelijke zorg. Effect gewicht (+1,9 kg) na 3 maanden, geen effect gewicht en kwaliteit van leven na 6 maanden. Wyers CE, Reijven PL, Evers SM, Willems PC, Heyligers IC, Verburg AD, van Helden S, Dagnelie PC. Cost-effectiveness of nutritional intervention in elderly subjects after hip fracture. A randomized controlled trial. Osteoporos Int 2013;24:151-62.
210 ziekenhuispatienten, behandeling 3 maanden + supplement + vitamine D vs gebruikelijke zorg. Geen effect kwaliteit van leven na 3 maanden, wel op functionele beperkingen en vallen. Neelemaat F, Bosmans JE, Thijs A, Seidell JC, van Bokhorst-de van der Schueren MA. Oral nutritional support in malnourished elderly decreases functional limitations with no extra costs. Clin Nutr. 2012;31:183-90.
Behandeling oorzaken ondervoeding
Interventie op oorzaken ondervoeding
Gebruik checklist:
Slechte eetlust
Weinig/geen tussendoortjes
Darmproblemen
Problemen boodschappen
Weinig bewegen
Pijn
Slechte mondgezondheid
Behandeling ondervoeding Beste aanpak? Behandelrichtlijn Stuurgroep Ondervoeding (practice-based) (www.stuurgroepondervoeding.nl)
Conclusie
Voeding Bewegen
Gezond ouder worden
Zelfstandigheid
DANK VOOR UW AANDACHT
[email protected]
