Welk fietsslot zou jij kiezen? Heel wat leerlingen krijgen in de derde graad een grotere fiets. Om dat kostbare bezit voldoende te beschermen, is een goed fietsslot noodzakelijk. In deze les bekijken de leerlingen verschillende soorten fietssloten door een technische bril. Ze gaan ook na hoe ze hun eigen fiets en die van hun huisgenoten goed kunnen beveiligen.
Doelen • • • •
De leerlingen kunnen vijf modellen fietssloten met telkens een voor- en een nadeel noemen. De leerlingen kunnen enkele eisen noemen waaraan een fietsslot moet voldoen. De leerlingen kunnen uitleggen waarom een fietsslot bijna altijd uit kunststof en uit metaal bestaat. De leerlingen kunnen een fietser drie tips geven om zijn of haar fiets goed te beveiligen.
Referenties VVKBaO
OVSG
GO
ET
06.01.02; 06.06.04; 06.06.06; 06.09.05; 06.10.06; 06.11.01; 06.15.04; 06.18.05; 06.18.06
WO-TEC-01.04; WO-TEC-01.10; WO-TEC-01.11; WO-TEC-01.12; WO-TEC-02.02; WO-TEC-02.07; WO-TEC-03.02; WO-TEC-03.03; WO-TEC-03.04; WO-TEC-03.05; WO-TEC-03.07; WO-TEC-04.05
3.3.2.4; 3.3.2.6; 3.3.3.6; 3.3.4.1; 3.3.4.4; 3.3.4.7; 3.3.5.1; 3.3.5.4
2.1; 2.2; 2.10; 2.14; 2.17; 2.18
Timing 50 min.
Materiaal voor de leerlingen
voor de hele klas
voor de demonstratietafel • een fiets verschillende soorten fietssloten; indien mogelijk minstens: • een beugelslot • een cijferslot • een kabelslot • een kettingslot • een ringslot • een onvolledig fietsslot
Thema’s Deze techniekactiviteit kan aan bod komen bij een thema over • de fiets; • verkeer en mobiliteit; • veiligheid; • beschermen; • ...
33
Instap Voortaak: laat de leerlingen een aantal fietssloten meebrengen. Er zou minstens één exemplaar van deze soorten sloten moeten zijn: ringslot, beugelslot, kettingslot, kabelslot, cijferslot ... Verzamel de leerlingen rond de demonstratietafel. Bekijk de fietssloten die de leerlingen meebrachten door een technische bril. Laat hen met zoveel mogelijk zintuigen waarnemen: door te kijken, te voelen, het gewicht te schatten ... Laat de leerlingen enkele fietssloten aan een fiets bevestigen. Bespreek zeker de onderstaande kijkwijzervragen. • • • • • • • • • • • •
Welke vormen herken je bij dit fietsslot (beugelslot)? (een U-vorm en een cilindervorm) Welk fietsslot schat je het zwaarst? Uit hoeveel verschillende materialen is dit fietsslot gemaakt? Uit welke materialen is dit fietsslot gemaakt? (bv. kunststof en metaal) Waarom koos men voor die materialen? (Kunststof beschermt de fiets; metaal is stevig.) Hoe zitten de delen aan elkaar vast? (met een hangslot, met een slot met cijfers ...) Hoe gebruik je het fietsslot? Waarvoor dienen de delen van het fietsslot? (bv. De ketting maak je vast aan het frame en aan een ander vast voorwerp.) Waaraan zie je dat het fietsslot al gebruikt is? (slijtagesporen, roest, krassen ...) Wat moet je doen opdat je het fietsslot zou kunnen blijven gebruiken? (Je moet af en toe het slot oliën, je mag de sleutel niet verliezen of de code niet vergeten ...) Welke delen ontbreken (bij een onvolledig fietsslot)? Wat is er anders aan dit model? Wat is een voordeel aan dit model? (bv. Een beugelslot is moeilijk open te breken.) Wat is een nadeel aan dit model? (bv. Een ringslot sluit niet altijd even gemakkelijk omdat een wielspaak in de weg zit.) Welk model kun je het gemakkelijkst gebruiken?
Vandaag onderzoeken we hoe je een fiets goed kunt beschermen tegen diefstal.
Leskern STAP
1
Laat de leerlingen de fietssloten aankruisen waarvan er een voorbeeld of soortgelijk model op de demonstratietafel ligt. Kruis de fietssloten aan waarvan je een voorbeeld vindt in de klas.
STAP
2
Laat een leerling telkens de omschrijving lezen en het nummer van de passende foto(‘s) noteren. Bespreek klassikaal. Lees de uitleg bij elk model fietsslot. Zoek in de fotoreeks de passende voorbeelden. Noteer de nummers. Bespreek ook de sloten op de demonstratietafel. • Welke modellen van fietssloten zie je op de tafel liggen?
TIPS • Maak van elk model op de demonstratietafel een foto. Die foto’s kun je een plaats geven aan de klaswand, met de juiste naam erbij. Je kunt die foto’s ook gebruiken als je de leerlingen een affiche laat ontwerpen die anderen ertoe aanzet om hun fiets goed te beveiligen. • Ook de leerlingen kunnen digitale foto’s maken en die met behulp van een computer ‘verwerken’. Zo bevorder je een ander aspect van technische geletterdheid.
STAP
3
Laat de leerlingen verwoorden welke twee materialen in bijna alle fietssloten gebruikt worden en waarom fabrikanten juist die materialen verkiezen.
34
STAP
1
STAP
2
3 4, 5, 6 2
1 cijferslot 5 STAP
3 metaal
dat moeilijk door te knippen is.
kunststof
dat materiaal het frame beschermt. 35
STAP
4
Maak een woordspin op het bord. Je kunt vertrekken vanuit een vlugge schets van een fietsslot. Noteer in het midden ‘eisen’. Laat de leerlingen de verschillende eisen waaraan een fietsslot kan voldoen aan het bord noteren. • Aan welke eisen kan een fietsslot voldoen? (veilig, niet te duur, mooie vorm, niet te zwaar, mooie kleuren, groot (bv. om meerdere fietsen tegelijk vast te kunnen maken), klein (bv. om tijdens het fietsen in je fietstas op te kunnen bergen), los van de fiets ...) Stap over naar het leerwerkboek en laat de leerlingen per twee oefening 4 afwerken. Overloop klassikaal de verschillende eisen die gesteld kunnen worden.
STAP
5
Laat de leerlingen zich inleven in de rol van klant, fietsenhandelaar en fietsendief. Ze kruisen per rol hun ‘favoriete’ fietsslot aan. Laat hen hun mening beargumenteren. • Welk fietsslot kies je als klant? (bv. een beugelslot) Waarom kies je dat model? (bv. Het is moeilijk open te breken.) Waarom zou je dat model niet kiezen? (bv. Het is te duur.) • Welk fietsslot kies je als handelaar? (bv. een beugelslot) Waarom kies je dat model? (bv. Het is een duur model, dus ik kan er meer winst op maken, het is een populair model en ik moet weinig moeite doen om het te verkopen, want iedereen wil het ...) Waarom zou je dat model niet kiezen? (bv. Het is te duur voor de meeste klanten, waardoor ik het maar zelden verkoop.) • Een fiets met welk model slot kies je als dief? (bv. een fiets met een cijferslot, een fiets met enkel een ringslot ...) Waarom? (bv. Het is erg gemakkelijk open te breken, je kunt het doorknippen, je kunt de fiets in een bestelwagen laden en op een andere plaats (waar je niet betrapt kunt worden) het slot openbreken ...) • Welk fietsslot vind jij het handigst? (bv. een ringslot) Waarom? (Je kunt het fietsslot niet verliezen, de sleutel blijft in het slot steken zolang je de fiets niet sluit ...)
TIPS Je kunt deze oefening ook koppelen aan een les waarin de vraag ‘Hoe wordt de prijs van iets bepaald?’ beantwoord wordt. Begrippen zoals verkoopprijs, inkoopprijs, winst, verlies, kosten ... en inzichten zoals ‘de wet van vraag en aanbod’ kunnen dan ook aan bod komen.
STAP
6
Laat de leerlingen beide foto’s bestuderen. Ze verwoorden op welke manier de beide fietsen beveiligd zijn. Stimuleer hen om de juiste begrippen te gebruiken. • Hoe is de oranje damesfiets beveiligd? (met twee fietssloten: een kettingslot aan het achterwiel en een ringslot) • Hoe is de zwarte herenfiets beveiligd? (met één fietsslot: een beugelslot verbindt het frame met een paaltje in de grond) Laat de leerlingen nadenken welke van de twee fietsen het best beveiligd is. Laat hen hun mening beargumenteren. • Welke fiets is het best beveiligd? (de zwarte herenfiets) Waarom? (De oranje fiets is met twee fietssloten beveiligd, maar is niet vastgemaakt aan een vast voorwerp. De oranje fiets kan gemakkelijk in een bestelwagen geladen worden.)
STAP
7
Laat de leerlingen met behulp van de checklist een viertal fietsen controleren. Ze kruisen telkens aan op welke manier de fiets beveiligd is. Je kunt de leerlingen deze opdracht ook als huiswerk laten uitvoeren.
36
STAP
STAP
4
5
STAP
STAP
Het beveiligt mijn fiets goed, het is niet te duur ... Het wordt veel verkocht, ik maak er voldoende winst op ... Het is gemakkelijk open te breken. Het is goedkoop en gemakkelijk te produceren ...
6
7
37
Slot Wijs de leerlingen op het doelenkader onderaan in de les. Het kader vertaalt kennis, vaardigheden, inzichten en attitudes op leerlingenmaat. Je kunt nagaan of de leerlingen de essentie van de les vatten door een aantal vragen te stellen. • Welke vijf modellen fietssloten ken je? (beugelslot, cijferslot, kabelslot, kettingslot, ringslot) • Aan welke eisen moet een goed fietsslot volgens jou voldoen? (Een goed slot is moeilijk open te breken, niet te duur, niet te zwaar, gemaakt uit metaal en kunststof ...) • Waarom bestaat een fietsslot bijna altijd uit kunststof en metaal? (Metaal zorgt voor de stevigheid omdat het moeilijk door te knippen is. Kunststof zorgt ervoor dat het frame niet beschadigd raakt.) • Welke tip vind jij het best om een fiets goed te beveiligen? Je kunt het doelenkader ook gebruiken om de leerlingen te ondersteunen bij ‘leren leren’. Laat hen bijvoorbeeld aanduiden in welke mate ze een doel bereikt hebben door het vakje voor elk doel te kleuren (groen - oranje - rood). Sluit af met een korte evaluatie. • Wat heb je geleerd in verband met fietssloten? • ...
Achtergrondinformatie In principe zijn alle fietssloten open te breken, maar hoe meer weerstand het biedt, hoe sneller een dief het opgeeft. Hieronder vind je een overzicht van de soorten fietssloten die bestaan. • Een ringslot is aan het fietsframe bevestigd en sluit als een ring rond het achterwiel, waardoor de wielspaken geblokkeerd worden en het achterwiel niet meer kan draaien. Dit slot alleen volstaat niet als beveiliging. Het volstaat wel in combinatie met een ander degelijk fietsslot. • Een beugelslot bestaat uit twee delen, waarvan het ene deel (de beugel) U-vormig is en het andere deel cilindervormig. Met een sleutel worden beide delen aan elkaar bevestigd. Een beugelslot is gemaakt uit gehard staal en biedt een degelijke beveiliging als het juist gebruikt wordt. Het kan niet doorgeknipt worden met een betonschaar. Een beugelslot behoort tot de duurste fietssloten. • Een kettingslot is een ketting met een hangslot. Het wordt meestal gemaakt uit gehard staal, maar de veiligheid hangt erg af van model tot model. Zorg ervoor dat je de ketting niet los op de grond laat hangen als je ze bevestigt. Anders kan een dief de grond gebruiken om kracht uit te oefenen als hij het slot wil doorknippen. Dit slot biedt een goede bescherming. Het nadeel is het gewicht. • Een kabelslot bestaat uit verscheidene gevlochten stalen draden, soms met diktes tot 1,5 cm, met een kunststof omhulsel. Kabelsloten zijn gemakkelijk door te knippen met een betonschaar of zelfs draad per draad met een nijptang. Een uitzondering daarop zijn de kabelsloten uit gehard staal; die zijn veel moeilijker door te knippen. • Een cijferslot is gemakkelijk te kraken en door te knippen met een betonschaar en/of nijptang. Je kunt het het best enkel als bijkomend slot gebruiken.
38
