‘Weet wat jongeren beweegt’ Verslag van CULTED 2009, manifestatie regionale kunst- en cultuureducatie in Zuid-Holland
19 november 2009, World Art Delft. Ruim honderd bezoekers zitten in de zaal voor CULTED. Eén van de hoofdonderwerpen is de culturele invulling van de Maatschappelijke Stage. 50% van de deelnemers is er al mee bezig, de andere 50% komt zich hier oriënteren. De voorbeelden en tips over jongerenmarketing en cultuur waarmee CULTED afsluit zijn ook zeer goed bruikbaar voor hen. Daar tussenin presenteren de cultuurbemiddelaars en Kunstgebouw nieuwe (regionale) cultuureducatieprojecten en is er ruime gelegenheid voor netwerken: “ik heb een heleboel kaartjes!” Kortom: CULTED 2009 is geslaagd! Circa 100 docenten VO en medewerkers van culturele instellingen en gemeenten uit Zuid-Holland ontmoetten elkaar op 19 november in een informele en inspirerende setting in de verschillende gebouwen van World Art Delft. Gastheren en – vrouwen waren de negen cultuurbemiddelaars van de Platforms Cultuureducatie (PCE’s) Zuid-Holland. Organisator was Kunstgebouw, stichting kunst en cultuur Zuid-Holland. Financier was de provincie Zuid-Holland. Presentator Leila Prnjavorac bracht op een aanstekelijke manier samenhang in al die verschillende onderwerpen.
Vanaf 2011: 200.000 maatschappelijke stages per jaar! Else Boss van Movisie, Kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling. Vanaf het schooljaar 2011-2012 wordt de maatschappelijke stage een verplicht onderdeel van het curriculum van het voortgezet onderwijs. De tijd tot 2011 wordt gebruikt om het aantal maatschappelijke stages op te voeren en te leren van de praktijk. Movisie ondersteunt instellingen en scholen in dit traject. Het uitgangspunt: tijdens de stage moet de leerling vanuit eigen initiatief en mogelijkheden aan de slag gaan met een activiteit die meerwaarde heeft voor de leerling en de organisatie. Kunst en erfgoed bieden hier volgens Else Boss van Movisie geweldige mogelijkheden voor. Musea waren voorlopers, maar inmiddels ziet Movisie steeds meer variatie in de culturele maatschappelijke stageplekken ontstaan. Bijvoorbeeld het Bevrijdingsfestival Zwolle waar 35 leerlingen meeliepen tijdens de voorbereidingen en tijdens het evenement meedraaiden met de 750 vrijwilligers. Uit onderzoek blijkt dat het cruciaal is voor het effect van de maatschappelijke stage dat de leerlingen reflecteren op wat ze hebben gedaan. Zo leren ze dat (hun) vrijwilligerswerk leuk en belangrijk is. De school is eindverantwoordelijk voor de stage, van inhoud, tot reflectie, tot verzekering. De stagebiedende organisaties moeten zorgen voor interessant aanbod. Lokale stagemakelaars zijn belangrijk voor het bij elkaar brengen van de partijen. Daarnaast is het belangrijk om duurzame relaties aan te gaan met instellingen en (basis)scholen.
Movisie doet onderzoek en ondersteunt bij pilots met advies, ze organiseert bijeenkomsten en presentaties en ze hebben een helpdesk en een stagemakelaarsopleiding. Meer informatie: www.movisie.nl of www.maatschappelijkestage.nl Voorbeeld: Maatschappelijke Stage en erfgoed Peter van der Zwaan, Erfgoedhuis Zuid-Holland over maatschappelijke stage bij een erfgoedinstelling Wat zijn zinvolle stages bij erfgoedinstellingen? Peter van der Zwaan weet er genoeg: scherven wassen bij de archeologische vereniging of helpen bij workshops voor het primair onderwijs. Jongeren kunnen voorwerpen klaarzetten, helpen in de dienstverlening tijdens het bezoek van een school of afspraken maken. Belangrijk is te bepalen wat je wel en niet laat doen. Als knelpunt noemt hij de koudwatervrees voor ‘de vmbo-leerling’ die bij veel instellingen leeft en makkelijk weg te nemen is. Andere knelpunten zijn het matchen van agenda’s, het contact maken en houden over en weer en de begeleiding vanuit de school. Een oplossing voor het ontbreken van tijd bij de school is bijvoorbeeld een mbo-er hiervoor aan te nemen. Aanbevelingen: laat de stagemakelaars de mogelijkheden voor stages in de culturele sector zien. Hier ligt bijvoorbeeld een dankbare taak voor de cultuurbemiddelaars. En organiseer voorlichtingsbijeenkomsten voor scholen. Op www.erfgoedhuis-zh.nl staat het onderzoeksrapport naar de maatschappelijke stage en erfgoed. Voorbeeld: Maatschappelijke Stage in de Hoeksche Waard Rianne van Leenen, cultuurbemiddelaar Hoeksche Waard Elk jaar viert Oud-Beijerland een weekend lang Parkdagen, een festival vol optredens door lokale verenigingen. Jong en oud, populair en klassiek. Het evenement groeit elk jaar, het aantal vrijwilligers (35) echter niet. De organisatie heeft daarom een match gezocht met de maatschappelijke stage. Vanaf januari 2010 starten werkgroepen waarin jongeren zelf ideeën voor verschillende onderwerpen kunnen ontwikkelen en uitvoeren. Voorbeeld: MY STAGE! open podium voor en door jongeren Trailer. Kunstgebouw ontwikkelt een pilot voor MY STAGE! een culturele invulling van de Maatschappelijke Stage samen met leerlingen uit de bovenbouw vwo in de Hoeksche Waard. Leerlingen tonen met dit project hun maatschappelijke betrokkenheid door een open podium met wedstrijdelement in diverse disciplines te organiseren. Ze werken hierbij samen met lokale en regionale instellingen. Aan de hand van werkbezoeken, presentaties en workshops van gastdocenten krijgen de leerlingen inzicht in de organisatie van een cultureel project en maken kennis met de culturele infrastructuur in de regio. De leerlingen werken samen met culturele instellingen, werven artiesten en zorgen voor publiek. Informatie over dit project is begin 2010 te vinden op www.mystage.kunstgebouw.nl Reactie publiek: Vanuit het rijk is er geld voor scholen voor de maatschappelijke stage. Komt er ook een regeling voor lokale instellingen, zoals bijvoorbeeld Vrijwilligerswerk Hellevoetsluis? Else Boss: Dit blijft een knelpunt. OCW denkt erover na. Het is in elk geval niet mogelijk om lokaal te financieren vanuit het ministerie. Dat zal lokaal/regionaal moeten. Uit het publiek blijkt dat dit in de gemeente Delft al wel goed geregeld is. --De cultuurkaart bestaat één jaar! Jennet Sintenie (CJP) Vorig schooljaar is de Cultuurkaart geïntroduceerd en op dit moment is CJP bezig met de verspreiding van de Cultuurkaart voor schooljaar 2009-2010. Van de opvolger van de CKV-bonnen gaan er miljoenen per jaar als betaalmiddel het land in. Iedere leerling uit het voortgezet onderwijs heeft een Cultuurkaart. Het geld van de Cultuurkaart is zowel klassikaal, door de docent, als individueel, door de leerling, te besteden. Doel van de Cultuurkaart is om cultuurparticipatie van leerlingen te verhogen en cultuureducatie schoolbreed te integreren. Om leerlingen actief te betrekken moeten zij dat zelf doen. Minimaal 75% van de leerlingen in een klas moet hun kaart activeren om te zorgen dat de kaarten geldig zijn. Wat belangrijk is om te weten is dat de cultuurkaart ook door niet ckv-docenten gebruikt kan worden. Inmiddels zijn de eerste resultaten van het introductie jaar bekent. Er is veel Cultuurkaart tegoed besteed, waardoor er veel extra geld voor cultuur beschikbaar was. Maar minstens zo belangrijk is dat
leerlingen de Cultuurkaart als waardevol ervaren. 13.000 docenten zijn aangemeld, 3313 in ZuidHolland (10.000 klassen!). In Zuid-Holland is 87% van de kaarten geactiveerd (89% landelijk). Hoe meer leerlingen de kaart gebruiken, hoe meer korting CJP kan bedingen! Er is 78% van het budget besteed, de target was 70%. Dit betekent dat €11.000.000 is besteed (€3.000.000 niet). Vanaf 1 november worden de nieuwe Cultuurkaarten weer verspreid. Naar aanleiding van de ervaringen van vorig jaar heeft CJP er voor gekozen om een aantal administratieve handelingen te vereenvoudigen. Zo besparen met name projectcoördinatoren en budgethouders veel kostbare tijd. Provinciebreed project: Archeologie van de 25ste eeuw Presentatie van de uitwerking van het idee voor een provinciebreed project dat ontstond tijdens CULTED 2007 Tijdens de pilot van het project Archeologie van de 25ste eeuw is gebleken dat het project goed aansluit. De leerlingen gingen het vak geschiedenis leuker vinden, vmbo-leerlingen gingen heel enthousiast zelf aan de slag! Uitgangspunt is een kist voor de archeologen van de toekomst die de leerlingen gaan vullen met voorwerpen, filmpjes, liedjes, toneelstukken, teksten, kunstwerken die ze zelf maken. Ze verdiepen zich in wat archeologen nu vinden uit vroeger tijden én wat archeologen over 400 jaar zullen en zouden moeten vinden uit onze tijd. Het project vermengt de vakken geschiedenis, ckv en Nederlands en is zowel beschouwend als actief. Meer informatie: www.kunstgebouw.nl of e-mail
[email protected]. Provinciebreed project: Mobiliteit en kunst Trailer over het provinciebrede project in ontwikkeling. Wat beweegt Zuid-Holland? Wat beweegt onze cultuur? Wat beweegt jongeren in de regio? ZuidHolland is van oudsher een dynamische regio, altijd in beweging. Ook de kunst en cultuur is steeds in ontwikkeling en beweging. Met het provinciebrede project Mobiliteit en Kunst gaan leerlingen op zoek naar die mobiliteit. Het lespakket is gericht op leerlingen van de bovenbouw vmbo/havo/vwo en kan worden ingezet voor de lessen ckv, Nederlands en aardrijkskunde/geschiedenis. In het voorjaar van 2010 vindt in elke PCE-regio een pilot plaats. Meer informatie: e-mail naar
[email protected]. --Workshopronde 1 en 2 Elke deelnemer kon twee workshops volgen van de cultuurbemiddelaars uit de negen PCE-regio’s. -Regio Brielle Bernisse Hellevoetsluis: Striptekenen in 41 vensters Een presentatie over het ‘Kruithuis’ in Hellevoetsluis. Daarna ging iedereen aan de slag onder leiding van een striptekenaar en werd één van de 41 vensters van de canon van Voorne-Putten getekend.
-Regio Goeree-Overflakkee: Het vertekende eiland – De vijftiger en zestiger jaren Koppel historisch besef aan verbeeldingskracht. Wat zou je van je grootouders willen weten? Laat jongeren een facebookpagina maken van hun opa en oma! De deelnemers probeerden het uit met een eigen oma. -Regio Rijnstreek: De oorlog dichtbij huis Het lespakket handelt over de razzia die in Alphen aan den Rijn plaatsvond op 30 september 1942. De deelnemers hoorden verhalen die jongeren zelf over de mensen die op het monument staan hebben verzameld. -Regio Leidschendam Voorburg Rijswijk: Wandel mee Het Rijswijks Historisch Informatie Centrum nam de deelnemers mee in een ‘wandeltocht’ langs historische plaatsen in de omgeving van de Rijswijkse jongeren. -Regio Westland: Schaduw kleurt iedereen hetzelfde Een impressie van het Westlandse project over slavernij. -Regio Midden Holland: Moordspel Wie heeft het gedaan? Loopt er in iedere regio een moordenaar rond? De deelnemers waren zeer enthousiast over deze spelenderwijze kennismaking met het archief, bibliotheek en het museum in Gouda.
-Regio Holland Rijnland: Leiden, verleiden en begeleiden Netwerken in Holland Rijnland: hoe verbind je verschillende instellingen en scholen met elkaar? -Regio Alblasserwaard Vijfheerenlanden: Tien tips voor een geslaagd ce-project Een interactieve workshop waarin gekeken werd naar succesfactoren en foute voorbeelden. -Regio Hoeksche Waard: Grenzen verleggen Een presentatie over het Bram Rozafestival en hoe maatschappelijke stages en vakoverstijgende projecten aan een dergelijk project gekoppeld kunnen worden. Daarna was het tijd om zelf een Klaproza te maken. --Jongerenmarketing en kunst en cultuur Serge van Marion, marketingmanager bij het Rotterdams Uitburo Aan Serge van Marion de taak om de dag af te sluiten met een aantal concrete voorbeelden van jongerenmarketing en enkele tips. De belangrijkste pijler van jongerenmarketing is: weet wat jongeren beweegt en laat dit ook zien aan de jongeren. In het project Dreamchasers was dit het doel voor de onderwijsinstelling die het samen met de Rabobank organiseerde. Tijdens de eerste schooldag van het jaar werd een leerling ontvoerd en kregen de medeleerlingen drie weken lang via diverse (online) kanalen opdrachten en instructies om hum te bevrijden. De prijs was €1.000 om hun droom te realiseren. Het spel was bedoeld om te levelen met de leerlingen en hen door de opdrachten leerdoelen te laten bereiken. De Rabobank werd gekozen als partner omdat zij de jongeren kent. Vertaald naar culturele instellingen: stel jezelf bij de maatschappelijke stage ook de vraag: wat kunnen wij van onze stagiair léren? Jongeren houden ervan hun kennis en kunde te laten zien (‘staging’), dus het is niet moeilijk via je stagiair veel te weten te komen over wat jongeren beweegt. Een andere belangrijke vraag is: wat voegt mijn product toe aan de leefwereld van de jongere? Een voorbeeld is de BOBbus, een nieuwe naam voor een nachtbus die al jaren reed. Door in de communicatie naar de jongeren de nadruk te leggen op het veilig thuis komen en aan te haken bij de Bobcampagne van 3VO steeg de verkoop van nachtbuskaartjes in een jaar met 60%. Het geheim zat hem erin dichtbij de behoefte van de jongeren en hun ouders te blijven. Ouders betaalden graag het kaartje om hun kind veilig thuis te krijgen, mysteriestops en korting in de horeca en winkels met hun gestempelde kaartjes deden de rest. Tot slot wees Van Marion erop dat niet alle instellingen bekend zijn bij jongeren en dat je wat dit betreft duidelijke doelen moet stellen en bereid moet zijn je daarvoor in te zetten. Want het is hard werken om jongeren te bereiken en (vooral) aangehaakt te houden. Wie wil ik bereiken? Eenmalig of langdurig? Wat beweegt hen? Via wie/hoe kan ik hen bereiken? En tot slot: blijf authentiek en eerlijk over wat je wil. Daarmee bedoelde Serge van Marion dat jongeren net als volwassenen verrast en geraakt willen worden. Om dit te bereiken kun je jezelf het beste als maatstaf gebruiken en natuurlijk luisteren naar de feedback van jongeren.
z.o.z.
CULTED 2009 werd afgesloten met een optreden van een aantal jongeren Dance Project uit Delft en een borrel waarbij uitgebreid nagepraat en genetwerkt werd.
CULTED 2009 is georganiseerd door Kunstgebouw, namens de Platforms Cultuureducatie Zuid-Holland en in opdracht van de provincie Zuid-Holland. Voor meer informatie, de trailers of advies over kunst- en cultuureducatie(projecten) in ZuidHolland en de culturele invulling van de maatschappelijke stage, kijk op: www.kunstgebouw.nl www.maatschappelijkestage.nl www.culted.nl Hier staan ook de publicaties van CULTED 2008: - Voortgezet Onderwijs zet breed in op cultuur, zeven Zuid-Hollandse praktijkvoorbeelden (Kunstgebouw i.s.m. JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding) - PCE projectenwaaier 2008-2009, cultuureducatie in de regio (Kunstgebouw en Erfgoedhuis)
