We zijn allemaal migranten Een pleidooi voor Europese openheid Europa is in de greep van de angst. Angst voor onoverzichtelijke massa’s vluchtelingen die op Europa afkomen. Om de angst te bezweren keert Europa zich in een samentrekkende beweging naar binnen. Politici en burgers halen opgelucht adem nu besloten is de buitengrenzen van Europa beter te bewaken en vluchtelingen over de Middellandse zee terug te sturen. Het hoogste doel, zo min mogelijk vreemdelingen toelaten op Europees grondgebied toelaten, lijkt bereikt. De prijs van de ongastvrije houding ten opzichte van vluchtelingen is echter dat de open samenleving wordt ingeruild voor een gesloten samenleving, die haaks staat op de Europese idealen. De Europese open samenleving De geschiedenis van Europa laat zien dat niet de gesloten samenleving, maar de open samenleving de grootste kans op vrede en welvaart biedt. Al bij de oude Grieken verdwenen geleidelijk de gesloten stammen, met hun starre tradities en sociale gebruiken. De open samenleving, met haar nadruk op persoonlijke verantwoordelijkheid, nam een eerste aanvang. De angst voor het vreemde werd verruild voor openheid naar de wereld. Vanuit die open houding naar de buitenwereld maakten Europeanen eeuwenlang vrijelijk gebruik van de wereld. Alleen al tussen 1500 en 1900 verliet per halve eeuw 13 tot 30% van de Europeanen het continent om zich elders te vestigen, zo laat recent onderzoek van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis zien. Ook in de 20e eeuw vertrokken nog meer dan 43 miljoen Europeanen, al dan niet gedwongen, naar andere continenten. Gemiddeld bijna een half miljoen emigranten per jaar. Tot halverwege de 20e eeuw kwamen daar vrijwel geen immigranten voor terug. Pas na 1960 slaat de verhouding tussen emigratie en immigratie om. Dat Europeanen niet aan grenzen hechten, althans wat henzelf betreft, blijkt ook uit de geleidelijke verlegging van de gemeenschapsgrenzen. In de middeleeuwen werden steden begrensd door een stenen wal die de inwoners tegen vijandelijkheden van andere steden beschermde. Met de afname van geweld en de toename van beschaving werden die stadsgrenzen overbodig. In plaats daarvan ontstonden landsgrenzen, die burgers moesten beschermen tegen het geweld van andere staten. Maar na de Tweede Wereldoorlog werden ook die grenzen overbodig toen landen in staat bleken om afspraken te maken in plaats van oorlog te voeren. Sociale, morele en juridische grenzen vervingen de materiële grenzen. De Europese binnengrenzen werden geopend en de begrenzing werd naar de buitenranden van het continent verplaatst. Die centrifugale grensverleggingen gingen gepaard met een ongekende toename van welvaart en vrede binnen de grenzen. Een hernieuwde openheid Een logische volgende stap zou een wereldwijd samenwerkingsverband tussen landen of tussen steden kunnen zijn. De Duitse filosoof Immanuel Kant pleitte ten tijde van de Franse revolutie voor zo’n samenwerking tussen landen, omdat deze de beste kansen op duurzame vrede biedt. Landen bestrijden elkaar niet langer, maar maken afspraken waar ze zich wederzijds aan houden. Of zo’n samenwerking realistisch is, valt te betwijfelen. Toch is het als politiek ideaal van belang. Niet vanwege het verre toekomstperspectief dat het schetst, maar vanwege de concrete betekenis voor het hier en nu. Het gaat niet om een utopisch ideaal, maar om een idee dat een directe politieke vertaling kan hebben. Volgens Kant hebben vreemdelingen bijvoorbeeld recht op gastvrijheid. Dat betekent dat zij op zijn minst tijdelijk welkom zijn, dat zij de mogelijkheid krijgen om contact te maken met de bewoners en dat zij niet mogen worden uitgewezen als dat tot hun ondergang kan leiden. Vertaald naar ons: voorkom dat mensen maandenlang verblijven in vluchtelingenkampen die ver verwijderd zijn van de dorpen en steden waar burgers het leven met elkaar delen. Spreek niet alleen in aantallen. Vermijd de valse tegenstelling tussen gastvrijheid en veiligheid, of tussen rechtvaardigheid en welvaart. Stel jezelf niet de vraag: hoe houden we vluchtelingen buiten de deur? Maar: hoe kunnen we goed met vluchtelingen omgaan?
Een open samenleving is geen vanzelfsprekendheid – die vraagt om tolerantie, moed en nieuwsgierigheid. Dat geldt niet alleen voor politici en bestuurders, maar ook voor opinieleiders, journalisten en schrijvers van maand-van-de-filosofie-essays. Het succes van Wilders, Le Pen of Petry laat zien dat het draagvlak voor een politiek van openheid afneemt. Er is inderdaad angst. Maar dat betekent niet dat we daarom onze idealen opzij moeten zetten. Angst is een slechte raadgever, en de angst voor angst een nog veel slechtere. We moeten ons opnieuw laten leiden door een ethiek van openheid. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.
Tineke Abma (VUmc) hoogleraar participatie en diversiteit Hans Alma (UvH) hoogleraar cultuurpsychologie en geestelijke begeleidingswetenschappen Joel Anderson (UU) uhd filosofie Jan Baars (UvH) hoogleraar interpretatieve gerontologie Christoph Baumgartner (UU) uhd ethiek Inez de Beaufort (ErasmusMC) hoogleraar gezondheidsethiek Karim Benammar, filosoof Roel Bentz van den Berg, schrijver Babs van den Bergh (UvA) hoofd academische zaken Maaike Bleeker (UU) hoogleraar Theaterwetenschap Sanne Bloemink, journalist en schrijver Theo Boer (TUK/PThU) bijzonder hoogleraar ethiek van de zorg Kees Boersma (VU) uhd disaster studies René ten Bos (RU) hoogleraar filosofie en organisatietheorie Lans Bovenberg (TiU) hoogleraar economie Jan Bransen (RU) hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen Rosemarie Buikema (UU) hoogleraar kunst, cultuur en diversiteit Marjo Buitelaar (RUG) uhd hedendaagse islam Michael Burke (UCR/UU) hoogleraar retorica Antoine Buyse (UU) hoogleraar mensenrechten Bert van den Brink (UU) hoogleraar politieke en sociale filosofie Rosemarie Buikema (UU) hoogleraar kunst, cultuur en diversiteit Robin Celikates (UvA) uhd politieke en sociale filosofie Rutger Claassen (UU) uhd politieke filosofie Paul Cobben (UvT) hoogleraar geschiedenis van de moderne filosofie Job Cohen, voorzitter UAF, stichting voor vluchteling-studenten Ben Crum (VU) hoogleraar politieke theorie Marc Davidson (UM) bijz. hoogleraar filosofie van duurzame ontwikkeling Lieven Decock (VU) hoogleraar logica en Filosofie van de cognitiewetenschappen Ad van Deemen (RU) hoogleraar beslistheorie Trudy Dehue (RUG) hoogleraar wetenschapsonderzoek Hans van Delden (UMC Utrecht) hoogleraar medische ethiek Jolle Demmers (UU) uhd conflict studies Govert Derix, filosoof/schrijver/adviseur Belle Derks (UU) hoogleraar sociale en organisatiepsychologie Adriaan van Dis, schrijver Joep Dohmen (UvH, HVO) em. hoogleraar wijsgerige en praktische ethiek; lector Bildung Wybo Dondorp (UM) uhd biomedische ethiek Jeroen Doomernik (UvA) ud migratiestudies Maarten Doorman, schrijver en filosoof Willem B. Drees (TiU) hoogleraar filosofie Jan Drost, schrijver/filosoof Wim Dubbink (TiU) hoogleraar ethiek van bedrijf en organisatie
44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93.
Joachim Duyndam (UvH) hoogleraar humanisme en filosofie Jan Willem Duyvendak (UvA), hoogleraar sociologie Marcus Düwell (UU) hoogleraar filosofie Fokko Jan Dijksterhuis (UT/VU) bijz. hoogleraar kennisgeschiedenis Anne Dijkstra (UT), ud science communication Han Entzinger (EUR) hoogleraar migratie- en integratiestudies Suzanne Ermers uitgeefdirecteur VBK Uitgevers Erno Eskens, directeur ISVW Maxim Februari, ethicus/schrijver Martha Frederiks (UU) hoogleraar studie van het wereldchristendom Oene van Geel, violist/componist Rob van Gerwen (UU) ud filosofie Halleh Ghorashi (VU) hoogleraar diversiteit en integratie Marlies Glasius (UvA) hoogleraar internationale betrekkingen Marieke de Goede (UvA), hoogleraar politicologie, lid Commissie Vrede&Veiligheid van de AIV Saskia van Goelst Meijer (UvH) UD geestelijke begeleiding Wouter Goris (VU) hoogleraar antieke, patristische en middeleeuwse Filosofie Beatrice de Graaf (UU) hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen Gjalt de Graaf (VU), hoogleraar integriteit Bart Gremmen (WUR) hoogleraar ethiek in levenswetenschappen Maria Grever (EUR) hoogleraar geschiedenis Bas Haring (UL) bijz. hoogleraar publiek begrip van wetenschap en filosoof Michel ter Hark (VU) hoogleraar taalfilosofie Anja van Heelsum (UvA) ud politicologie Martin van Hees (VU) hoogleraar ethiek Anton Hemerijck (VU), hoogleraar institutionele beleidsanalyse Joke Hermsen, filosoof en schrijver Leon Heuts, hoofdredacteur Filosofie Magazine Odile Heynders (TiU) hoogleraar vergelijkende literatuurwetenschap Myrthe Hilkens, journalist Frank Hindriks (RUG) hoogleraar ethiek, sociale en politieke filosofie Ernst Hirsch Ballin (TiU/UvA), hoogleraar constitutioneel recht Cris van der Hoek (HvA) docent filosofie Rainer Hofmann, Artistic Director SPRING Performing Arts Festival Utrecht Marijke Hoogenboom, lector Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Klasien Horstman(UM) hoogleraar filosofie van de publieke gezondheidszorg Marc-Marie Huijbregts, acteur Marli Huijer (EUR/HHs) bijz. hoogleraar filosofie en lector filosofie Ivana Ivkovic, promovenda filosofie Guus Janssen componist Oek de Jong, schrijver Arjan Kappers, musicus Laura Karreman (UGent) promovenda theaterwetenschappen Machiel Karskens (RU) em. hoogleraar sociale filosofie Laurens ten Kate (UvH), bijz. hoogleraar filosofie en religiewetenschap Bert Keizer, arts/schrijver Jos Kessels, organisatiefilosoof Pauline Kleingeld (RUG) hoogleraar ethiek en haar geschiedenis Jeroen de Kloet (UvA) hoogleraar globalisering Frans-Willem Korsten (EUR/UL) hoogleraar literatuur en samenleving
94. Michiel Korthals (WUR) em. hoogleraar filosofie 95. Gregg Lambert (Syracuse University, New York), hoogleraar Humanities 96. Christian Lange (UU) hoogleraar Islamologie en Arabistiek 97. Gerty Lensvelt-Mulders (UvH) rector magnificus 98. Koen Leurs (UU) ud gender & postcolonial studies 99. Hans Lindahl (TiU) hoogleraar rechtsfilosofie 100. Jannah Loontjens, schrijver / filosoof 101. Marc Loth (TiU) hoogleraar privaatrecht 102. Geert Lovink (HvA), lector netwerkcultuur 103. Alexander Maas (UvH) hoogleraar humanisering en verandering van zorg 104. Frank Meester filosoof/publicist 105. Anthonie Meijers (TUE), hoogleraar filosofie 106. Susana Menendez, bestuurder Haagse Hogeschool 107. Thomas Mertens (RU) hoogleraar rechtsfilosofie 108. Ruud Meij (UvH) filosoof, adviseur publieke integriteit 109. Birgit Meyer (UU) hoogleraar religiewetenschap 110. Antoine Mooij (UU) em. hoogleraar forensische psychiatrie 111. Jos de Mul (EUR) hoogleraar wijsgerige antropologie 112. Eggo Müller (UU) hoogleraar media en communicatie 113. Reinier Munk (VU) hoogleraar geschiedenis van de moderne wijsbegeerte 114. Bert Musschenga (VU), em. hoogleraar filosofische ethiek 115. Paul Nieuwenburg (UL) hoogleraar politieke theorieën 116. Barbara Oomen (UU) hoogleraar sociologie van de mensenrechten 117. Huub Oosterhuis, dichter en theoloog 118. Jim van Os (Maastricht UMC) hoogleraar psychiatrie 119. Martijn Padding, componist 120. Polly Pallister-Wilkins (UvA) ud politieke wetenschap 121. Connie Palmen, filosoof/schrijver 122. Roland Pierik (UvA) uhd rechtsfilosofie 123. Froukje Pitstra (UvH) ud historisch onderzoek en geschiedenis van ouder worden 124. Jeannette Pols (AMC/UvA) hoogleraar empirische ethiek 125. Andrea Poma (Universiteit van Turijn) hoogleraar praktische filosofie 126. Sandra Ponzanesi (UU) hoogleraar gender en postkoloniale studies 127. Baukje Prins (HHs), lector burgerschap en diversiteit 128. Henk de Regt (VU) bijz. hoogleraar wetenschapsfilosofie 129. Eduard van Regteren Altena, cellist 130. Mirjam van Reisen (UL/TiU),hoogleraar computing for society/internationale betrekkingen 131. Ann Rigney (UU) hoogleraar algemene literatuurwetenschap 132. Ingrid Robeyns (UU) hoogleraar ethiek 133. Sabine Roeser (TUD) hoogleraar ethiek 134. Beate Roessler (UvA) hoogleraar ethiek 135. Jan-Willem Romeijn (RUG) hoogleraar wetenschapsfilosofie 136. Daan Roovers, filosoof 137. Simone van Saarloos, filosoof/publicist 138. Sawitri Saharso, (UvH/VU) hoogleraar burgerschap en morele diversiteit 139. Eric Schliesser (UvA) hoogleraar politieke theorie 140. Lydia Schouten, beeldend kunstenaar 141. Maureen Sie (UL/EUR) bijz. hoogleraar filosofie 142. Coen Simon, schrijver/ filosoof 143. Marc Slors (RU) hoogleraar cognitiefilosofie
144. Arend Soeteman (VU) em. hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschap en rechtsfilosofie 145. Ed Spanjaard, dirigent en pianist 146. Martin Stokhof (UvA) hoogleraar taalfilosofie 147. Ernestine Stoop, harpiste 148. Helen Stout (EUR), hoogleraar-directeur van het ESL Centre for Law, Art & Innovation 149. Karien Stronks (AMC) hoogleraar sociale geneeskunde 150. Fernando Suárez Müller (UvH) ud ethiek en duurzaamheid 151. Caroline Suransky (UvH) ud globalisering - en dialoogstudies 152. Tsjalling Swierstra (UM) hoogleraar filosofie 153. Paul van Tongeren (RU) hoogleraar ethiek 154. Willem Trommel (VU) hoogleraar beleid en bestuur 155. Iris van der Tuin (UU) uhd Liberal Arts and Sciences 156. Suzanne van de Vathorst (AMC ) bijz. hoogleraar medische ethiek 157. Frank Veltman (UvA), em. hoogleraar logica 158. Wouter Veraart (VU), hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschap en rechtsfilosofie 159. Peter-Paul Verbeek (UT) hoogleraar filosofie 160. Paul Verhaeghe (UGent) hoogleraar psychoanalyse en klinische psychologie 161. Marian Verkerk (RUG), hoogleraar zorgethiek 162. Hans Vermeulen (UvA) em. hoogleraar integratie en culturele diversiteit 163. Heikelien Verrijn Stuart, rechtsfilosoof, lid Commissie Mensenrechten van de Adviesraad Internationale Vraagstukken 164. Marcel Verweij (WUR) hoogleraar filosofie 165. Barbara Vis (VU) hoogleraar politieke besluitvorming 166. Frank van Vree (UvA) hoogleraar mediastudies 167. Jack Vromen (EUR) hoogleraar filosofie 168. Berteke Waaldijk (UU) hoogleraar taal- en cultuurstudies 169. Wolfgang Wagner (VU) hoogleraar internationale veiligheid 170. Guido Walraven (Hogeschool Inholland) lector dynamiek van de stad 171. Gloria Wekker (UU) em. hoogleraar gender studies 172. Ruud Welten (EUR) bijz. hoogleraar filosofie 173. Wouter Werner (VU) hoogleraar volkenrecht 174. Guido de Wert (UM) hoogleraar biomedische ethiek 175. Pauline Westerman (RUG) hoogleraar rechtsfilosofie 176. Guy Widdershoven (VUmc) hoogleraar medische filosofie en ethiek 177. Dick Willems (AMC/UvA) hoogleraar medische ethiek 178. Marcel Wissenburg (RU) hoogleraar politieke theorie 179. Rafael Wittek (RUG) hoogleraar sociologie 180. Sally Wyatt (UM) bijz. hoogleraar, digitale culturen in ontwikkeling 181. Paul Ziche (UU) hoogleraar geschiedenis van de moderne filosofie 182. Liesbet van Zoonen (EUR) hoogleraar populaire cultuur
