'We verlangen allerlei competenties van onze leerlingen, maar hebben we die zelf ook?'

een goed begin. Vanuit hier werken docenten aan

Competentiegericht personeels-

hun verdere professionalisering.

beleid

Docenten hebben een eigen verantwoor-

delijkheid als het gaat om persoonlijke en professionele ontwikkeling. Dat besef is wijdverbreid. Maar

Katalysator van de kenniseconomie

Volgens-

auteur van het

docenten hebben ook ruimte nodig . Competentiegericht onderwijs vraagt om competentiegericht per-

boek Teaching in the Knowledge Society, zijn döcen-

soneelsbeleid. Scholen moeten de randvoorwaarden

ten de katalysator van de kenniseconomie. Dit vraagt

creëren die professionalisering van docenten moge-

om een n!euwe vorm van professionaliteit. Waarbij

lijk maken. Steeds meer instellingen voeren functi-

docenten loskomen van de wijze waarop ze zelf ooit

oneringsgesprekken in, maken werk van loopbaan-

onderwezen zijn. Waarbij ze inzetten op cognitief

beleid, stellen docenten in de gelegenheid op stage

leren: kennis creëren, toepassen en communiceren.

te gaan. De randvoorwaarden zijn lang niet overal

Waarbij ze werken in collegiale teams, vertrouwen

even goed geregeld. Maar het besef is er, zowel

hebben in elkaar. Ouders betrekken bij het onder-

bij docenten als bij scholen . Het besef dat nieuwe

wijsproces. En vooral: zich blijven ontwikkelen, zowel

vormen van leren vragen om nieuwe vormen van

persoonlijk als professioneel. En dat gaat verder dan

onderwijzen. En dat vernieuwing niet is wat je 'erbij

een proces van trial and error. Veel verder.• • •

doet'. Er is tijd nodig, ruimte, faciliteiten en vooral:

•

inzet van alle betrokkenen.

noemt professionele ontwikkeling in de vorm

van het bijhouden van vakliteratuur, het volgen van trainingen en het uitwisselen van kennis zowel een individuele verplichting als een institutioneel recht van docenten . Docenten herkennen zich hierin .

'We verlangen allerlei competenties van onze leerlingen, maar hebben we die zelf ook?' 'Aan collega's die geen behoefte hebben om mee te kijken met anderen, hebben we mets' 'We moeten niet meer doen met minder mensen, we moeten meer uit de mensen halen'

De professional 1n beeld. Taken, verantwoordelijkheden,

De moderne docent staat voor de uitdaging om

mogen nodig, en het vermogen goed te kunnen

kampioenen te kweken. Kampioenen die hun weg

luisteren . Want de deelnemer geeft mede vorm aan

weten te vinden in een ondernemende, competitieve

het onderwijs. Hij geeft aan wat hij wil leren, en wat

samenleving. Dat doet hij door onderwijs te bieden

hij daarvoor nodig heeft. De moderne docent heeft

dat aanslu it op de belevingswereld van jongeren.

ook een brede interesse, en is bereid en in staat om

Door hun nieuwsgierigheid te prikkelen, eigen

buiten het eigen vakgebied en de eigen instelling te

initiatief te stimuleren. De moderne docent helpt

kijken. Weet wat er speelt in het bedrijfsleven, waar

deelnemers hun talenten te ontdekken en te benut-

organisaties behoefte aan hebben. En stemt het

ten, leert hen kansen te grijpen . De leerling staat

onderwijsprogramma hierop af. Hiervoor is het nodig

centraal: wat kan hij. wat wil hij?

dat de docent 'naar buiten' gaat. Dat het bedrijfsleven naar binnen wordt gehaald. Docentenstages, bedrijfsbezoeken, gastlessen; probate middelen

Typische eigenschappen

Docenten in

het middelbaar beroepsonderwijs kunnen prima

om de kloof tussen onderwijs en arbeidsmarkt te verkleinen.

aangeven over welke eigenschappen ze moeten beschikken om competentiegericht onderwijs vorm en inhoud te kunnen geven . Doorzettingsvermogen,

Liefde is de boodschap

En er is meer

bijvoorbeeld. Mensenkennis. Gevoel voor humor.

nodig. Organisatietalent, ondernemingsgeest, flexi-

De moderne docent heeft inzicht in de wensen en

biliteit. Resultaatgerichtheid, multi-inzetbaarheid,

behoeften van leerlingen, en kan deze vertalen in

vermogen tot reflectie. Blik op de toekomst. Maar

het onderwijsprogramma. Hiervoor is inlevingsver-

missch ien wel het allerbelangrijkste volgens de

'Het is onze taak de leerling op te leiden tot een goed mens, mondig burger en betrouwbaar vakman'

'Nog twee typische eigenschappen van docenten: controledrift en perfectionisme. Maar je kunt niet overal invloed op uitoefenen' 'Docenten zijn net leerlingen, wij moeten ook leren'

competenties

docenten zelf is liefde. Liefde voor het vak, liefde

ven werken . Het beeld van de docent als heerser

voor leerlingen. De drive om jonge mensen verder

in het klaslokaal is al lang achterhaald, ook bij de

te helpen in hun persoonlijke en professionele ont-

beroepsgroep zelf. Gelukkig maar. De omslag naar

wikkeling. Of ze nu zelfstandig, onzeker, gedreven

competentiegericht onderwijs slaagt alleen als deze

of ongemotiveerd zijn. De docent is er voor alle

gedragen wordt door de uitvoerders: docenten.

leerlingen. Elke dag . Wie kiest voor een baan in

Het werkveld wordt daarom nauw betrokken bij de

het beroepsonderwijs, doet dat over het algemeen

vernieuwing. Via proeftuinen, experimenten, cluster-

uit volle overtuiging. Vanwege de nauwe banden

bijeenkomsten, netwerkmiddagen. Docenten hebben

met het bedrijfsleven, de combinatie van theorie en

ideeën over het nieuwe onderwijs, en de competen-

praktijk, het feit dat je als mbo-docent midden in de

ties die ze nodig hebben. En willen graag gehoord

samenleving staat. Steeds vaker kiezen mensen na

worden in deze. Niemand is gebaat bij een situatie

een aantal jaren in het bedrijfsleven alsnog voor een

waarbij de vernieuwing op het allerlaatste moment

baan als docent in het middelbaar beroepsonderwijs.

over de werkvloer wordt uitgestort.

Een goede ontwikkeling, omdat het onderwijs en arbeidsmarkt dichter bij elkaar brengt.

Wie doen er (niet) mee?

Niet iedereen

kan of wil mee met alle veranderingen. Een aan-

Voor en door uitvoerders

Docenten

tal docenten heeft moeite met de omslag. Vaak

beseffen dat de nieuwe generatie vraagt om ander

gaat het hierbij om oudere docenten, al zijn er ook

onderwijs. En dat vernieuwing nodig is willen ze

genoeg vijftigplussers die voorop lopen in de ver-

nog langere tijd met plezier in het onderwijs blij-

nieuwing. De weerstand komt veelal voort uit een

'Wat we vooral niet moeten doen is voor onze collega's invullen hoe ze creatief zijn. Dan zijn we ze kwijt' 'Er gaat nog steeds onnodig veel energie verloren aan gevoelens van frustratie en aan geklaag'

stuk onzekerheid: kan ik het wel? Vind ik het wel

belang. Vanuit het team, maar vooral ook vanuit het

leuk? De naweeën van alle eerdere veranderingen,

management. Vóór alles moet voorkomen worden

en dan met name die van de fusiegolf, zijn voor

dat mensen ook op de langere termijn onwillig en

velen nog voelbaar. Docenten zijn soms 'verande-

ongemotiveerd blijven. Deze collega 's blijken een

ringsmoe', en in eerste instantie niet genegen om

bron van frustratie voor docenten die wél meewillen.

vol enthousiasme van start te gaan met weer een

En ze zetten een rem op de innovatieambities van de

nieuw concept. Juist voor deze groep is betrok-

instelling.

kenheid, ondersteuning en waardering·van groot

'Vakken zijn veel meer dan vroeger met elkaar verweven. Je móet communiceren met collega's buiten je eigen vakgebied' 'Als docent moet je ook op niveau met een bestuurder van Heineken kunnen praten.'

Competentiegericht doceren. Over passie en plezier Voor docenten komt de leerling altijd van rechts.

Zelfsturend en resultaatgericht

De leerling gaat voor. Betrokken zijn ze, de profes-

Competentiegericht leren , competentiegericht

sionals in het mbo. Gedreven. Ondanks alle veran-

onderwijs . De docent als coach. Hiervoor zijn allerlei

deringen die het onderwijs de afgelopen decennia

competenties nodig: goed luisteren, een flexibele

heeft doorgemaakt. Docenten willen het beste voor

werkhouding. Om leerlingen optimaal te kunnen

hun deelnemers. Competentiegericht beroepson-

begeleiden en opleiden moeten docenten samen-

derwijs begint bij de deelnemer. De kloof tussen

werken in multidisciplinaire teams. Teams met een

zijn belevingswereld en de school moet overbrugd

grote verantwoordelijkheid én een vleugje anarchis-

worden . Er moet meer aandacht komen voor ver-

me. Zelfsturend en resultaatgericht. Goede voorbeel-

schillende vormen van leren, werken en begrijpen.

den zijn er genoeg . Docenten geven zelf aan dat het

Competentiegericht beroepsonderwijs betekent

tijd is om de beren op de weg links te laten liggen,

dat jongeren met de juiste combinatie van kennis,

en kansen te grijpen. Waarom steeds opnieuw het

vaardigheden en competenties de arbeidsmarkt op

wiel uitvinden als er zoveel te leren valt? Van colle-

gaan. De docent weet dat hij een cruciale rol speelt.

ga 's, van management, van ouders en bedrijfsleven.

Hij staat het dichtst bij zijn leerlingen, hfj weet hoe

Competenties maken werknemers flexibel en breed

de hazen lopen . Excellent onderwijs kan niet zonder

inzetbaar. De beroepsgroep 'docent' vormt daar geen uitzondering op. Waarbij vakkennis de pijler is

betrokken professionals.

en blijft.

'Werkt dat een leven lang leren? We hebben niet veel budget, hoe zet ;e dat optimaal in7 Wij zirten krap in de formatie Dan kun 1e niet alles'

'Docenten moeten ook leren' 'Vakinhoudelijk bijblijven, dat 15 belangnjk Tijdens dP docentenstage daar ruimte voor Dat vind ik echt een aanrader'

t~>

Oog voor de arbeidsmarkt

Samenwer-

Kennis delen

Competentiecafés, studiemid-

ken binnen én buiten de school. Interesse voor en

dagen over competentiegericht examineren, ken-

kenn is van het werkveld is een must. De vernieuwing

nisdeling via internet, kenniskringen, discussieforums

van het middelbaar beroepsonderwijs moet resul-

en clusterb ijeenkomsten . Ervaringen uitwisselen over

teren in een optimaal samenspel tussen school en

ontwikkelingen en op zoek gaan naar best practices.

bedrijf, tussen opleiding en arbeidsmarkt. Hoe ont-

Allemaal manieren om de praktische kant van het

wikkelt het regionale bedrijfsleven zich? Hoe bren-

herontwerp tot een succes te maken. Aan gretig-

gen we optimaal contact tot stand? Hoe begeleidt

heid geen gebrek: conferenties worden drukbezocht.

het leerbedrijf de deelnemers? Wat betekent dit voor

Op vrijwillige basis en meestal naast de drukke

de docent? Meer oog voor de arbeidsmarkt geeft

baan. Opnieuw een teken van grote betrokkenheid.

docenten een goed inzicht in beroepscompetenties

Docenten zijn vakinhoudelijke perfectionisten . Dat

en de wijze waarop leerbedrijven naar leerlingen

waren ze, dat blijven ze. Wat wel verandert, is dat

kijken . Wat verwachten ze en wat niet? Dit inzicht

docenten meer dan in het verleden de taal van het

kan verder worden vergroot door ondernemers uit te

bedrijfsleven leren spreken. Flexibele arbeidstijden

nodigen een gastles te verzorgen. Docenten kunnen

en vakantieperiodes als grote voordelen zien. Met

zelf ook een kijkje gaan nemen in het bedrijfsleven.

schwung vrijheid 'pakken' en verantwoordelijkheid

Een dagje meedraaien, stage lopen . Ondernemer-

dragen . Vernieuwen is uitproberen, fouten maken,

schap tonen . Voor docenten is het een inspirerende

uitdagingen zien, kennis delen . Met passie en

manier om op de hoogte te blijven van nieuwe

plezier.

ontwikkelingen en waardevolle contacten te leggen . Investeren in die contacten is van groot belang voor het nieuwe onderwijs . En een leven lang leren maakt het beroep van docent uitdagend.

'We hebben een gedifferentieerd team nodig om leerlingen goed te kunnen bedienen' 'Willen we het beroepsonderwijs verbeteren, dan zullen we ook zelf aan de slag moeten'

Vrijheid binnen een stevig kader. De rol van het

Het College van Bestuur creëert samen met de

pelen een koers uit en maken samen met toegewijde

onderwijsmanagers een professionele organisatie.

teams nieuw onderwijs. De koers is het kader waar-

Vernieuwen is verkennen. Is lef tonen, mensen ver-

binnen eigenwijze creatievelingen op de werkvloer

trouwen én een stevig kader neerzetten. Binnen dat

met volle overgave werken aan competentiegericht

kader willen docenten experimenteren, uitproberen

onderwijs.

en fouten maken. Zonder dat ze het vertrouwen van collega's, leidinggevenden en bestuurders verliezen. Vertrouwen is belangrijk voor docenten, erkenning

Human Resources Development

ook. Experimenteren met nieuw onderwijs betekent

Herontwerp van het middelbaar beroepsonderwijs

dat verantwoordelijkheden laag in de organisatie

vraagt om strategisch personeelsbeleid. Heus Human

moeten liggen. Een experiment kan alleen slagen

Resources Development. Met duidelijke carrièreper-

als er sprake is van een zekere vrijheid, waarbinnen

spectieven en meer functiedifferentiatie, toegespitst

professionals opereren.

op competentiegericht onderwijs. Daarbij hoort een heldere omschrijving van functieprofielen met vereiste competenties. En zicht op de competenties die de

Koers als kader

Ondernemingszin is een

school in huis heeft. Op competenties die de school

voorwaarde voor succesvol herontwerp. Concreet

nog mist. Een visie op aannamebeleid: hoe zorgen

betekent ondernemingszin het loslaten van bestaan-

we voor een goede balans in het personeelsbestand?

de structuren. Zoals het strakke vakantieregime en

Met jonge mensen, junioren en senioren, onder-

de dichtgetimmerde jaartaak. Docenten staan daar

wijsassistenten en docenten uit het bedrijfsleven ....

wel degelijk voor open! Niet controleren maar faci-

Het ultieme doel: zorgvuldig samengestelde teams,

literen, en daar voldoende financiële middelen voor

die zelfstandig en in nauwe samenwerking optimaal

vrijmaken. En tijd. Bestuur en leidinggevenden stip-

functioneren.

'We zoeken in ons personeelsbestand naar een balans tussen mensen uit het werkveld en typische onderwijsmensen' 'De directie moet mee. Vertrouwen genieten. Inspireren. Anders gaat het niet lukken. Fouten maken mag, maar de basis moet goed zijn'

management Tijd en ruimte

Medewerkers zien leiding-

gevenden en bestuurders als rolmodel. Zij hebben

Een nieuw gebouw

Nieuwbouw is een

katalysator voor vernieuwing, zo blijkt in de praktijk.

een voorbeeldfunctie. Van management en bestuur

Helaas is een nieuw gebouw niet altijd mogelijk.

wordt een heldere visie op de modernisering van het

In dat geval moet het bestaande gebouw 'compe-

middelbaar beroepsonderwijs verwacht, toegespitst

tentieproof' worden gemaakt. In een ideale situatie

op hun eigen onderwijsinstelling. Die visie dragen

beschikt de onderwijsinstelling over een uitgebalan-

ze uit, zonder sec voor een topdown-benadering te

ceerde combinatie van grote groepsruimtes, praktijk-

kiezen . Ze informeren, communiceren en luisteren .

situaties - bedrijfjes of simulatieopstellingen - en een

Daadkrachtige onderwijsmanagers geven het nieuwe

aantal kleinere lokalen . In een dergelijk gebouw kan

onderwijs samen met hun team vorm. Ze onder-

de leerling zelfstandig kennis en vaardigheden ver-

steunen docenten bij de organisatie, geven hen

werven en leren in de beroepscontext. Het schoolge-

tijd en ruimte om te experimenteren. Het resultaat

bouw wordt meer dan vroeger een afspiegeling van

is draagvlak. Docenten willen graag weten wat er

de maatschappij . Een omgeving waarin leerlingen en

speelt, willen op de hoogte gehouden worden van

docenten elkaar tegenkomen en elkaar zien werken.

nieuwe ontwikkelingen en relevante beslissingen .

Waarin leerlingen zelfstandig én van hun docent

Op hun beurt delen zij hun ervaringen met compe-

kunnen leren . Een gebouw dat, net als competen-

tentiegericht leren met direct leidinggevenden. Niks

ties, lang mee kan. Flexibel en transparant.

eenrichtingsverkeer: informatiestromen vloeien door de hele organisatie.

'De invoering van POP-gesprekken is een goede ontwikkeling. Mits mensen worden afgerekend op gemaakte afspraken' 'Meer verantwoordelijkheid voor teams. En intussen moeten we een handtekening halen voor onze koffie' 'Het ROC mist ondernemerschap. Als we een bedrijf waren geweest, waren we al lang failliet'

Van buiten naar binnen. De rol van de omgeving Het is inmiddels een begrip in Nederland: de paarse

dus geen onnodig ingewikkelde erkenn ing van leer-

krokodil. Synoniem voor bureaucratisering en door-

bedrijven. Veel kleine bedrijven zijn best bereid om

geschoten regelzucht. Ook het onderwijs kent zijn

jonge mensen in hun organisatie werkervaring op te

'krokod illen' . Eindeloze crebonummers, verplichte

laten doen, maar haken af op het 'pak papier'. Frus-

onderwijsovereenkomsten en veelomvattende onder-

trerend voor deelnemers, frustrerend voor docenten.

wi jsinspecties. Allemaal gevolgen van de ingewik-

Een soepele en eenvoudige erkenning is in het mid-

kelde wet- en regelgeving in het onderwijs. Volgens de verkenning

Bureaucratisering in het onderwijs,

die de Onderwijsraad in 2004 publiceerde, maakt

delbaar beroepsonderwijs - waar deelnemers leren in een contextrijke omgeving - haast een voorwaarde. Zonder te marchanderen met kwalite it, uiteraard.

dit het middelbaar beroepsonderwijs log, inflexibel,

Het leerbedrijf vormt een instructieve omgeving

traag en voor velen onbegrijpelijk. Voor leerlingen

waar deelnemers onder goede begeleiding iets leren .

en ouders, bijvoorbeeld. Voor het bedrijfsleven : een

Bedrijven hebben stagiairs nodig, maar dragen ook

onmisbare partner. Maar ook voor professionals op

maatschappelijke verantwoordelijkheid. Een goede

de werkvloer, die aangeven zich geremd te voelen

(beroeps)opleiding van jongeren is van levensbelang

om nieuwe concepten en ideeën uit te voeren . Ook

voor de Nederlandse economie en samenleving . Het

van de kant van docenten wordt de roep om meer

voorhanden zijn van voldoende stageplaatsen is niet

ruimte in wet- en reg elgeving steeds luider.

afhankelijk van conjunctuurcycli, maar een vanzelfsprekendheid die los staat van economische grillen . Naarmate jongeren meer in de beroepscontext leren,

Maatschappelijke verantwoorde-

wordt de rol van het bedrijfsleven groter. Daar mag

lijkheid

best wat tegenover staan, vinden docenten .

Docenten w illen het beste voor hun

leerlingen. Goede stageplekken , bijvoorbeeld. En

'Natuurlijk willen werkgevers energie steken in opleidingen, maar het is geen care business. Daar moet je reëel in zijn'

'Van het bedrijfsleven horen we niets over behoeften aan andere medewerkers. Dat is een groot probleem'

De spagaat van het toetsen

De vrij-

Flexibele instroom

Meer ondernemer-

heid om te experimenteren houdt niet op bij compe-

schap in het onderwijs betekent ook meerdere

tentiegericht leren. Docenten en praktijkbegeleiders

instapmomenten voor deelnemers. De peildatum van

zoeken eveneens naar nieuwe beoordelingsmetho-

1 oktober maakt flexibele instroom vrijwel onmoge-

den en -technieken. Scholen krijgen ruimte om zelf

lijk. Bekostiging per deelnemer zou een oplossing

regionale accenten te zetten en .nieuwe beoorde-

kunnen zijn. Op die manier komt de leerling vol-

lingsinstrumenten te ontwikkelen. Maar KCE en

gens docenten echt centraal te staan. Diversiteit in

Inspectie waken. Veel docenten hebben het gevoel

startdata heeft ook een positieve invloed op uitval:

bij toetsing in een spagaat te zitten: ongeremd expe-

maandenlang 'wachten' op een nieuwe opleidings-

rimenteren en tegelijkertijd rekening houden met

plek heeft vaak een negatieve invloed op motivatie

criteria voor examineringinstrumenten, vastgestelde

en inzet. Jongeren belanden in afwachting van het

competenties en de juiste verhouding tussen kennis,

nieuwe schooljaar al snel op straat, met alle gevol-

vaardigheden en houding blijft ingewikkeld. Dat het

gen van dien. En: het bedrijfsleven kent ook geen

diploma aan het eind van de rit dezelfde waarde

vastgestelde startdata. Meerdere instapmomenten

heeft als elk ander diploma, begrijpt iedereen. En

verkleint de kloof tussen bedrijven en scholen. Deze

dus blijft het zoeken naar de juiste balans . Binnen de

twee werelden moeten elkaar hoe dan ook vaker

vastgestelde 'examineringsmarges' de vrijheid opzoe-

vinden.

ken, zonder het belang van de deelnemer uit het oog te verliezen. Dat vereist durf en veel creativiteit. En ondernemerschap.

Samensmelten tot een geheel Bedrijven investeren in een solide relatie met de school. Leveren een bijdrage aan de beoordeling

'Bedrlj'ven zoeken naar manieren om medewerkers flexibeler in te zetten. Waarbij' de uitstroomdifferentiaties in elkaar overlopen'

'We hebben ruimte nodig. Zowel binnen als buiten de organisatie' 'Wat is er mis met een financiële vergoeding voor bednjven?'

van deèlnemers. Ondernemers erkennen de nood-

de normaalste zaak van de wereld. Een wereld van

zaak van competentiegericht onderwijs en zorgen

competentiegericht leren waar bedrijfsleven en

ervoor dat hun eigen medewerkers op de hoogte

scholen langzaam maar zeker samensmelten tot een

zijn van relevante ontwikkelingen. Docenten zoe-

onlosmakelijk geheel. Zo zou het moeten zijn. En zo

ken het bedrijfsleven op en ondernemers verken-

wordt het ook. Dankzij een gezamenlijke inspanning

nen de school. Geven gastlessen . Uitwisseling van

van besturen, docenten, politiek en bedrijfsleven.

(vak)kennis is niet langer een uitzondering, maar

Aan de docent zal het in ieder geval niet liggen!

'We hebben het werkveld de afgelopen jaren echt verwaarloosd' 'Als je vindt dat je op de goede weg zit, dan moet je doorgaan Laat je niet weerhouden door de politiek'

Woord van dank

Deze publicatie is tot stand gekomen dankzij de bereidheid van docenten en teamleiders om - los van de waan van de dag - te willen reflecteren op het nieuwe beroepsonderwijs en hun eigen rol daarin. Het afgelopen jaar heeft een groot aantal gesprekken plaatsgevonden. Hoewel verschillend in opzet en verloop, waren deze gesprekken allemaal even inhoudsvol en constructief. Dank aan iedereen die een bijdrage heeft willen leveren.

DATUM

CLUSTER/ SCHOOL

29juni 2005

Horizoncollege

2 september 2005

Albeda College, ROC Oost-Nederland

21 september 2005

ROC A 12, ROC Aventus, Wellandcollege (AOC)

30 september 2005

ROC De Leijgraaf, Horizoncollege

2 november 2005

ROC van Twente

17 maart 2006

Clusterbijeenkomst Zorg en Maatschappelijke dienstverlening

24 maart 2006

Clusterbijeenkomst Techniek

27 maart 2006

ROC van Amsterdam

29 maart 2006

Clusterbijeenkomst Administratie en Secretariaat.

31 maart 2006

Clusterbijeenkomst Groen

10 april 2006

ROC ASA

12 mei 2006

Grafisch Lyceum Utrecht

12 mei 2006

Clusterbijeenkomst Techniek

15 mei 2006

Clusterbijeenkomst AKA

19 mei 2006

ROC A12

30 mei 2006

Mondriaan College

19juni2006

ROC Leiden

Verder ben ik dank verschuldigd aan : voor de gesprekleiding. Secretariaat en beleidsadviseurs van het procesmanagment voor de organisatie. Bureau Ravestein & Zwart voor de verslaglegging. Namens het procesmanagement herontwerp mbo,

, voorzitter

Herontwerp MBO Doe 34

Verhalen van verandering

MBO in beeld

MBO in beeld

Verhalen van verandering

2006

Inhoud Inleiding

Hoornbeeck College

7

Van stilstaand water tot bruisende stroom

40

Noorderpoortcollege Noodzakelijke verbinding op alle fronten

ROC Midden Nederland

12

' Leren in beweging, beweging in leren'

ROC Menso Alting School met lef en dynamiek

ROC Rivor

14

Competentiegericht. dat is met lef experimenteren

Alfa College Vertrouwensband met de omgeving herstellen

ROC Flevoland

ROC Horizon College

18

Grensverleggend werken aan innovatie

ROC Friesland College Missie: praktijkgestuurd leren!

48

Nova College

20

Beroepspraktijkvorming: cruciale schakel in de beroepsopleiding

Drenthe College Een nieuwe positionering in de provincie

Regio College

22

Docententeams zijn de sleutel tot succes

Deltion College Leren voor het leven

Het moet uit de-teams komen!

'Talentontwikkeling voor iedereen'

54

ROC van Amsterdam

26

Blijvend nieuwsgierig zijn

ROC van Twente 'De slag is voor een groot deel al gemaakt'

28

56

ROC Kop van Noord-Holland Met onderwijskundig leiderschap naar vernieuwing

Graafschap College Glorie aan de horizon

52

ROC ASA

24

Land stede

Een hoger doel dienen ...

Ommezwaai naar domeinen en processen

32

60

Da Vinci College Extra investeren in personeel noodzakelijk

ROC Aventus

62

ID College

34

Opleidingen die je over een paar jaar niet meer herkent

ROC Nijmegen Relatie met bedrijven van groot belang

36

38

64

Mondriaan Onderwijsgroep Soms bereik je meer dan je had verwacht

ROC Rijn IJssel Rijn IJssel: een sterk merk

58

Albeda College

30

ROC A12

Op naar de top!

16

44

Ontwikkel je talent 46

ROC Friese Poort Activerend leren

42

66

ROC Leiden Centrum voor talent, partner in de stad, ambitie in de regio

68

50

ROC Zadkine Het begint met motivatie

Grafisch Lyceum Utrecht Het GLU verandert

70

98

Mediacollege Amsterdam ROC Westerschelde Innoverend ROC in een vergrijzende regio

Lef en ondernemerschap

De Eindhovense School 'Als leerlingen fluitend door de school lopen weet je

ROC Zeeland Van intake tot diplomering: een coach 1 74

dat het met je onderwijs goed zit!'

Koning Willem 1 College Van Diplomafabriek naar Leerdorp

104

Berechja College Eén op één relatie tussen school en bedrijf

78

ROC Midden-Brabant Competenties passen bij ROC-breed innoveren

80

ROCTer AA Ontdek kwaliteit

102

SintLucas Een Sint geeft het beste van zichzelf

76

ROC Eindhoven Motiveren tot presteren

100

72

Scheepvaart en Transport College 'Een goede relatie met het bedrijfsleven lóónt' Nimeto Meer uit mensen halen

82

106

î 08

110

ROC West-Brabant Decentraal werken is meer dan een besturingsfilosofie 84

Van klaslokaal naar werkplaats

De Rooi Pannen School en bedrijfsleven: partners in business 86

SOMA-college Behoedzaam vernieuwen wegens tevreden klanten

ROC De Leijgraaf

svo

Een ROC dat bedrijven snapt

88

Arcus College 'We kiezen de lijn van de geleidelijkheid'

Hout- en Meubileringscollege 11 2

'Vandaag leren, morgen toepassen'

CIBAP vakcollege 90

Kwaliteit in bedrijf

118

Gilde Opleidingen

Leidse instrumentmakers School

Learning@Work

Competentie en vakmanschap

92

Leeuwenborgh Opleidingen 'Gelijke kansen bieden betekent leerlingen ongelijk durven behandelen'

94

Grafisch Lyceum Rotterdam Een veelzijdige leermix 96

Woord van dank

122

Afkortingenlijst 123 Verantwoording 123 Colofon

: 24

120

116

114

Kansrijk investeren Het verhaal

een wereld met een vlijmscherpe concurrentie, een wereld waarin

In MBO in Beeld vertellen bestuurders over hun school. Ze doen uit

innovatie het succes of falen bepaalt. Het denken in en werken

de doeken op welke wijze zij samen met de opleidingsteams en het

met competenties is ook geen uitvinding van het onderwijs. Het is

management vorm en inhoud willen geven aan de modernisering

een ontwikkeling door en binnen grote bedrijven, die door scho-

van het middelbaar beroepsonderwijs. Een proces dat, in weerwil

len terecht binnen de muren wordt gehaald. De arbeidsmarkt blijft

van recente perspublicaties, niet behoort tot de zoveelste hype van

vragen naar jongeren en jongvolwassenen die over kennis, vaardig-

een bedrijfstak met de rug naar de realiteit . Integendeel. Wanneer

heden en persoonlijke kwaliteiten beschikken. De samenleving blijft

het mbo niet beweegt, gaan de ontwikkelingen in de buitenwereld

vragen om burgers die stevig in het leven staan.

gewoon door. Daarover kan geen misverstand zijn. Het gaat er dus om het mbo zo te herontwerpen dat de opleidingen aansluiten bij de

Arbeidsmarkt met variëteit

vragen van arbeidsmarkt, leerlingen, afnemend onderwijs en samen-

De economische verhoudingen in de wereld verschuiven. Dat is geen

leving. Het is daarom prettig te constateren dat alle scholen zich

incident, maar een doorlopende ontwikkeling met een ingebakken

bewust zijn van de noodzaak tot vernieuwing en daar - elk op hun

vraag: waarmee kan een land als Nederland haar brood verdienen 7

eigen manier - keihard aan werken.

De arbeidsmarkt kent een veelheid van bewegingen. Een enkele keer herkenbaar, dan weer in vage contouren. Veelal ook paradoxaal.

Onderwijsorganisatie met variëteit

Werkgelegenheid verdwijnt naar andere landen, nieuwe werkgele-

Het frontaal klassikale systeem is als exclusief middel voor kennis-

genheid wordt geschapen. Soms is sprake van een revitalisering van

overdracht aan het einde van zijn levenscyclus. Dat is niet dramatisch,

productie die eerder leek te verdwijnen. Aan het mbo de taak zo

want geldend voor een veelheid van systemen, vormen van dienst-

dicht mogelijk op de bedrijven te zitten. Om rechtstreekse contacten

verlening, productieprocessen en producten. De eindigheid zegt niets

te onderhouden. Niet alleen met de grote bedrijven, maar vooral ook

over de functionaliteit van het systeem, maar alles over de ingrij-

met het midden- en kleinbedrijf.

pende gevolgen van bijvoorbeeld de technologische ontwikkelingen. De school is het primaat over kennis kwijt en zoekt dus naar nieuwe

Netwerksamenleving

wegen om productief te blijven. Natuurlijk willen leerlingen lessen en

Nederland ontwikkelt zich tot een netwerksamenleving. Overal

goede verhalen horen. Maar het tijdperk waarin zij in een gebouw

bundelen actoren zoals overheden, bedrijfsleven en onderwijsinstel-

van gangen, lokalen en borden dertig lessen per week volgen, is

lingen, hun krachten om in hun directe omgeving - wijk, dorp, stad,

definitief voorbij. Het frontaal klassikale monosysteem moet ook niet

regio - doelen te bereiken. Kenmerk van deze netwerksamenleving is

vervangen worden door andere monosystemen. Louter projectonder-

de grote diversiteit: de kaders mogen dan nationaal geldend zijn, de

wijs is geen goed alternatief. Wat wel? Een uitgebalanceerde mix van

invulling is wijkgericht, dorps, stads, regionaal. Het is niet meer van

werkvormen: lessen, projecten, opdrachten in een open leercentrum,

deze tijd de diversiteit te onderwerpen aan een uniform standaard-

simulaties, stages, colleges. Met deze mix geven scholen inhoud en

oordeel. Top down in plaats van bottom-up doet geen recht aan de

vorm aan onderwijs dat aansluit bij de door technologie en media

inzet iets te betekenen voor de eigen omgeving. Herontwerp vindt

overspoelde belevings- en ervaringswereld van leerlingen.

dan ook vooral plaats binnen en rondom de scholen.

Kennis blijft

Innovatie in de bedrijfsvoering

Het competentiegerichte beroepsonderwijs maakt kennisverwerving

Herontwerp van de onderwijskundige inrichting, de programmering

7

niet overbodig. Kennis was, is en blijft een cruciale productiefactor.

en het werken in en met competentiegestuurd beroepsonderwijs ver-

Zonder een hoog kennisniveau verwerft Nederland geen plaats in

eist een bedrijfsvoering die aangepast is aan de vorm en inhoud van

het onderwijs. Dat vraagt om het ontwerp van een nieuwe bedrijfs-

noodzakelijke interface bij conjuncturele schommelingen - vraag en

voering. Om vernieuwing op punten als financieel beleid, investerin-

aanbod sporen niet.

gen, huisvesting en personeel. Maar ook om innovatie van wet- en regelgeving.

De mbo'ers

Tijd van verandering

afspiegeling van de Nederlandse bevolking. De verwachtingen van de

Scholen zijn verantwoordelijk voor de inrichting, programmering en

leerlingen over de school zijn over het algemeen duidelijk. De grote

De bevolking van het mbo is heterogeen. En vormt daarmee een

examinering van het onderwijs. Dat betekent: terug naar de kern-

diversiteit vraagt van de school om daadwerkelijk maatwerk waarbij

taak. Dus: opleidingen verzorgen die de gekwalificeerde mbo'ers een

de loopbaan van de individuele leerling leidend is. Een focus, die

sterke startpositie geven op de arbeidsmarkt en/of in het vervolg-

overigens niet impliceert dat de arbeidsmarkt. de vervolgstudie dan

onderwijs. En perspectief bieden op verdere ontwikkeling. Docen-

wel de samenleving uit het zicht verdwijnen. Niets is minder waar.

ten, instructeurs, praktijkopleiders, onderwijsassistenten en andere

Het gaat immers niet alleen om de loopbaan tijdens de opleiding,

betrokkenen bij het primaire proces bepalen in zeer hoge mate

maar ook om het vervolg ná afronding van het mbo.

succes of falen van een school bij de uitvoering van haar taken. De rol van onderwijsgevenden wordt spannender, maar ook complexer.

De bestuurders als verhalenvertellers

Uitdagender ook, maar er is wel optimale inzet vereist. De diversiteit

Terug naar MBO in Beeld. Het procesmanagement herontwerp mbo

aan werkzaamheden neemt toe. Een docent is een verhalenverteller.

heeft tussen half april en half juli 2006 de bestuurders van de 42

Maar daarnaast speelt hij of zij ook de rol van leerlingcoach, tutor,

ROC's en 13 vakscholen gevraagd hun verhaal te doen. Verhalen,

examinator, ontwerper van opleidingen, programmamaker, stagebe-

waarbij altijd de docenten, de leerlingen, de relatie met de bedrijven

geleider, matchmaker, accountmanager. Anders gezegd: het is voor

de revue passeerden. Verhalen ook, die zich kenmerkten door een

alle betrokkenen een tijd van verandering. De vraag is dan ook niet

even grote openheid als betrokkenheid bij het proces van heront-

óf er veranderd moet worden, maar op welke wijze (externe) veran-

werp. De bestuurders praten over de ontwikkelingen, de beoogde

deringen hun beslag krijgen in het mbo.

resultaten, de successen, maar ook over de tegenvallers . De verhalenvertellers zijn zich zeer wel bewust van de kwetsbaarheid van hun

Bedrijven en scholen

8

scholen in een fase van ingrijpende transities. Enerzijds de noodzaak

Bedrijven moeten geld verdienen om de continuïteit van het bedrijf

van verandering als gevolg van een set van externe ontwikkelingen

te waarborgen. Organisaties in de (semi)publieke sectoren dienen te

die als het ware vanuit ·diverse windrichtingen samenstromen. Ander-

zorgen voor een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening. Scholen

zijds de opdracht om dag in dag uit te zorgen voor goed onderwijs,

zijn er om onderwijs te verzorgen. Dat is de realiteit van het leven.

zodat de belangen van leerlingen, ouders, arbeidsmarkt. afnemend

Om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de vraag van de arbeidsmarkt

onderwijs en samenleving geborgd zijn. De modernisering gaat

hebben scholen bedrijven nodig voor stages en praktijkopdrachten.

soms snel vooruit, dan is weer sprake van een terugslag . De samen-

Omgekeerd kunnen scholen zorgen voor jonge mensen die tijdens

leving stelt terecht hoge eisen aan de kwaliteit van het onderwijs.

hun stage ook productief kunnen zijn voor het bedrijf. Ze kunnen

Transitieprocessen staan echter per definitie op gespannen voet met

bijvoorbeeld bedrijfsopdrachten uitvoeren. Verder kan het mbo

verwachtingspatronen en beelden van dezelfde externe omgeving.

functioneel zijn bij innovatie op de werkvloer: bedrijven de scholen

De processen beoordelen immers de scholen van morgen met de

in en scholen de bedrijven in. Het mbo moet dan wel dicht op de

maatstaven van gisteren. Herontwerp is voortdurend keuzes maken

arbeidsmarkt zitten. Eigen leerbedrijven, simulaties en goede prak-

die tot de goede balans leiden bij het assemblageproces tussen het

tijkfaciliteiten vormen een prima opmaat naar stages en bieden de

bestaande en het nieuwe. Eeri even uitdagende als avontuurlijke als

complexe opdracht. MBO in Beeld presenteert, zoals de titel aan-

hebben. Kansrijk investeren door de scholen zelf en door diegenen

geeft, een schets van het mbo in ontwikkeling. Het is een moment-

die de prioriteiten stellen bij de inzet van publieke middelen. MBO

opname, een foto van work in progress, die ons een kijkje gunt in de

in Beeld geeft wat het procesmanagement betreft alle aanleiding

nabije toekomst.

het mbo op te nemen in de prioriteiten die de komende periode aan

Kansrijk investeren

immers investeren in onze economie.

de orde zijn als het om investeringen gaat. Investeren in het mbo is De slotpassage van de eindrapportage Sprong naar Kwaliteit van de procescoördinatie Bve uit november 1979 kent dezelfde titel als de slotpassage in MBO in Beeld: Kansrijk investeren. Een kwalificatie die

Voorzitter procesmanagement herontwerp mbo

volledig recht doet aan het werk dat de mbo-scholen in uitvoering

9

'We moeten af van het predikaat leerfabriek'

'In het onderwijs werken vooral bloeiers, geen groeiers'

'De relatie van het CvB met de school heeft soms veel weg van de parendans van struisvogels'

'We praten soms te veel en doen te weinig'

'Herontwerp is een safari, een verrassende ontdekkingstocht'

'Vluchten kan niet meer. Echt niet'

Onderweg gehoord ... 'Weg met de zes min-cultuur, optimaal presteren wordt de nieuwe norm'

'Scholen moeten gewoon goede opleidingen maken. Punt'

'We moeten een slag maken van georganiseerd wantrouwen naar natuurlijk vertrouwen'

'De embryonale fase zijn we echt wel voorbij. Tijd om te groeien!'

'Ik wil geen baas zijn van een instituut voor begeleide zwervers'

'Het timmermansoog mag niet verloren gaan'

'We willen goede dingen doen, en dingen goed doen'

'Ik merk nog altijd een hang naar het verleden. Soms lijkt het wel of alleen de krijtjes een andere kleur gekregen hebben'

'Niet alles hoeft op de schop. Het is juist de kunst om oud en nieuw goed te combineren'

'Herontwerp is een mooie aanleiding om je instelling weer eens door te lichten'

'We moeten nu echt af van die Jiskefet-regelingen'

'Je moet met docenten innoveren. Niet met managers'

• Noodzakelijke verbinding op alle fronten

!

EEEE':v~oou,ller College van

Bestuur , stdfd1recteur onderw11s stafmedewerker onderwijs

Het verwerken van de fusie en het op orde brengen van de bedrijfsvoering heeft het Noorderpoortcollege jarenlang meer bezig gehouden dan het onderwijs. Mede dankzij het herontwerp staat dat nu weer op de eerste plaats. 'We voeren momenteel maar liefst 33 experimenten uit, maar ook daarbuiten vindt veel vernieuwing plaats.' Veel aandacht is er voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerling en voor het praktijkleren. 'Het vinden van nieuwe onderwijswegen gaat niet zonder slag of stoot', vertelt CvB-voorzitter

Aanvankelijk hebben we

het Natuurlijk Leren van het APS omarmd, inclusief alle dogma's. Inmiddels hebben we niet alleen dit concept weer losgelaten, maar ook besloten onze teams niet langer één concept op te leggen. We voeren daarmee een slingerbeweging uit en erkennen dat innoveren met vallen en opstaan gaat. Wie een bepaalde onderwijspraktijk a//

over denkt te kunnen kopiëren, komt bedrogen uit. Na-apen werkt niet, dan mis je het eigen leerproces.'

Onderwijsparaplu Het Noorderpoortcollege werkt met een soort onderwijskundige paraplu, een tamelijk ruim gesteld kader waarbinnen de opleidingen zich kunnen vernieuwen.

: 'Daarbij hanteren we een

beperkt aantal verplichte uitgangspunten. Een van die uitgangspunten is dat de individuele deelnemer en diens toekomstige werk centraal moeten staan. Elke deelnemer krijgt een persoonlijk ontwikkelingsplan , dat er in ieder didactisch concept anders uit kan zien. Dit concept mogen teams, net als de examinering en beoordeling, zelf bepalen en bijvoorbeeld linken aan een branche.' We eisen wel dat er minimaal twee in- en uitstroommomenten per jaar zijn. Ook verplicht zijn de major-minor benadering en het naast elkaar aanbieden van zowel brede als smalle opleidingen.'

NQORO llU'OORT.CO 1.UGI!

Leren om de hoek Er wordt veel nadruk gelegd op het praktijkleren. De bedoeling is een zo realistisch mogelijke context te zoeken, met zo echt mogelijke opdrachten. 'Deelnemers vinden die het liefst in de buurt waar ze wonen', stelt

'Dankzij deze praktijk-om-de-hoek-

benadering willen we voor voldoende participatie van het lokale bedrijfsleven zorgen. Met locaties door de hele provincie is een goede subregionale verankering van ons ROC noodzakelijk. Na de fusie zijn we een aantal jaren erg centralistisch en bureaucratisch bezig geweest. We proberen nu vooral op hoofdlijnen te sturen, dat past beter bij de veelkleurige instelling die we zijn.' bedrijfsleven in onze regio meteen verdwenen. Voor een betere

School en bedrijfsleven

kwalificatie voor de regionale arbeidsmarkt zijn landelijke kwalifi-

Het vernieuwingsstreven van het Noorderpoortcollege staat niet los

catiedossiers, de 850 uren-norm en toezicht door KCE zeker niet

van de ontwikkelingen in het bedrijfsleven, zo blijkt.-: 'De

de enige kaders.'

arbeidsmarkt verandert hier doordat de grote bedrijven in de regio onder druk staan: Avebe heeft financiële problemen, Philips is al

Leerlingen, docenten en het herontwerp

vertrokken. De opkomst van Oost-Europa kost enerzijds veel banen,

Hoe kijken de direct betrokkenen - leerlingen en docenten -

maar biedt anderzijds ook kansen. Er is een flinke groei in transport

aan tegen het herontwerp?- 'Leerlingen tonen zich positief

en logistiek. Onze scheepswerven - die iedereen had afgeschreven

kritisch. Jaarlijks houden we twee brede onderzoeken, daarnaast

- hebben hun hellingen vol liggen met specialistische schepen en

houden we panels over de experimenten. De opdrachten vinden ze

vragen ons opeens om tientallen lassers. Maar zo'n sector kan over

leuk, de zelfstandigheid soms te groot. En het reflecteren in som-

een paar jaar weer volledig op zijn gat liggen.' Zich meer richten

mige opleidingen zou wat hen betreft wel wat minder mogen.

op zakelijke dienstverlening, zorg en welzijn, zou een optie kunnen

"Reflecteren jullie als school ook zoveel," kaatste een leerling terug.'

zijn. 'Maar je kunt een provincie zijn technisch mbo niet ontnemen

Bekwaamheid van docenten weegt minstens zo zwaar als bevoegd-

zonder de leefbaarheid aan te tasten. Onderzoek geeft aan dat het

heid. Met name op niveau 1 en 2 wordt een beroep gedaan op de

leefklimaat in Winschoten en Stadskanaal onder meer door onze

pedagogische vaardigheden van docenten. Onderzoek onder de

vestigingen nog op peil blijft. Buiten de stad Groningen zien we een

medewerkers geeft aan dat ze minder tevreden zijn dan twee jaar

enorme ontgroening en vergrijzing, waardoor sommige locaties in

geleden. 'Dat is opmerkelijk, want tegelijk is ons imago bij bedrijfs-

een aantal jaren qua omvang gehalveerd zijn.'

leven, vmbo en overheden aanzienlijk verbeterd. Men zegt dat we

Met het bedrijfsleven maakt het Noorderpoortcollege het liefst één

beter zijn gaan kijken en luisteren. En dat danken we toch echt aan

op één afspraken. Contacten met branches of hun verenigingen

ons personeel. Mogelijk heeft de onvrede te maken met de bekosti-

komen niet van de grond. 'De noordelijke afdelingen van VNO en

ging en de krimp van de educatie. Ondanks de gedaalde tevreden-

MKB functioneren te ambtelijk om er op opleidingsniveau afspraken

heid wil 98 procent hier graag blijven werken . Docenten willen geen

mee te kunnen maken. Niettemin zou het de school best wat waard

administratieve rompslomp, maar lekker met hun leerlingen aan de

zijn om in de regio stabiele br.anchecontacten te kunnen onder-

slag, om ze tot competente beroepsbeoefen-aars te laten uitgroeien.

houden. 'De sleutel tot verandering ligt immers in de regio. Als je je

Daar doen zij het voor. En daar willen wij ze weer de kans voor

door nationale ontwikkelingen laat leiden, is de herkenning bij het

geven', s t e l t - •

13

• School met lef en dynamiek e cêeu 1~===~··d~1~r; . onüe<'N1JskuncJ1ge

r

Mensa Alting is het kleinste ROC van Nederland, met een beperkt aantal opleidingen. Het positioneert zich als een 'gereformeerd ROC voor christenen' en probeert in de noordelijke regio zijn 'marktaandeel' te vergroten. In het kader van het herontwerp heeft het met veel enthousiasme het onderwijsconcept van het Natuurlijk Leren omarmd. 'Klein zijn heeft voor- en nadelen', stelt

. 'We moeten

doorlopend afwegen welke opleidingen we aanbieden. Ons aanbod bestaat vooral uit opleidingen, waarin de christelijke identiteit een rol speelt: onderwijs, welzijn/spw en gezondheidszorg. We hebben echter ook een kleine sector economie die we komend jaar in het kader van het competentiegericht onderwijs gaan omvormen in de unit Menso Altingbusiness. Dat is een experiment waarin we de nadruk leggen op ondernemerschap en het bedrijfsleven binnen de school halen. Een voordeel van onze geringe grootte is dat we wendbaar zijn. Zo worden we ook door de beroepspraktijk ervaren: soepel in het inspelen op hun wensen . Ook staan we bekend om de goede begeleiding van onze leerlingen.'

Leren voor de eigen toekomst De invoering van competentiegericht onderwijs slaat in Mensa Alting in nauw verband met Natuurlijk Leren .

: 'Doce nten

wilden het vakgerichte werken doorbreken en vooral veel meer respons opwekken. Leerlingen deden tamelijk braaf wat zij vroegen en haalden hoge cijfers. De docenten kregen echter geen beeld wat zich in hun hoofd afspeelt, hoe zij zich ontwikkelen als mens en als beroepsbeoefenaar.' Na wat experimenten met andere onderwijsvormen (taakgestuurd leren, probleemgestuurd onderwijs) gaf een presentatie van het APS de doorslag en werd enkele jaren geleden het Natuurlijk Leren gekozen als het meest geschikte concept. 'H et grote voordeel van Natuurlijk Leren vinden we dat zichtbaar wordt wat iemand kan en dat hij het geleerde ook kan presenteren en uitleggen. Het is geen onderwijs waarin je een leerprestatie uit-

c drukt in een cijfer. Het gaat erom dat leerlingen niet langer leren voor een tentamen, maar voor hun eigen toekomst. De toepasbaarheid van het geleerde in de praktijk en de eigenheid van de leerlingen staan centraal. De kunst is om het concept zo te implementeren, dat we studenten in de nieuwe kwalificatiestructuur optimaal kunnen voorbereiden op hun toekomst.'

Hobbels bij de invoering De keuze voor dit concept werd echt van onderaf gemaakt: van de 55 docenten zagen slechts een paar deze omslag in het onderwijs niet zitten. Om het concept daadwerkelijk uit te voeren moest menige hobbel genomen worden. 'We moesten de keuze niet alleen

we slechts een voorwaardelijke verklaring. De audits van KCE zijn

duidelijk aan de ouders uitleggen, ook de beroepspraktijk stond

nog niet ingesteld op onze vernieuwing . Dat heeft onze school veel

aanvankelijk huiverig tegenover de nieuwe lesvorm', v e r t e l t -

hoofdbrekens en geld gekost.' Ook de kenniscentra lopen volgens

'Men heeft vaak nog een zeer traditioneel beeld van beroepsoplei-

-

dingen. Terwijl je zou denken dat juist het bedrijfsleven gecharmeerd

je precies welke ontwikkelingen we als onderwijs dreigen te missen.

achter de feiten aan. 'Kijk naar de gezondheidszorg, dan zie

is van onderwijs waarin het organiseren van het eigen leerproces

Er wordt daar echt anders naar mensen, cliënten en personeel gekeken.

belangrijk is.' Maar binnenshuis moest men natuurlijk ook anders

Alle processen worden opnieuw ingericht volgens het model van

gaan denken. 'Zelf waren we ook niet gewend competentiegericht te

de vraagsturing.'

werken. Een concept als Natuurlijk Leren vereist echter dat je juist dat in de vingers hebt.' Er werd echter doorgezet en het Natuurlijk Leren

Afstemming

werd vanaf 2002-2003 breed ingevoerd. 'Daarna moesten we de

De conclusie mag volgens de directeur luiden dat met een ander

examinering nog opnieuw uitwerken. Ook de toetsing vereiste name-

onderwijsco,ncept nog niet alle problemen de wereld uit zijn . 'Er zijn

lijk nieuwe inzichten. Uiteindelijk hebben we onze bevindingen over

te veel kaders die ROC's belemmeren in het inspelen op de actuele

het nieuwe leren en examineren in een notitie uitgewerkt.'

wensen. De arbeidsmarkt vraagt van ons dynamischer te zijn dan we mogen. Werkgevers en onderwijsinstellingen zouden veel meer

Afwijken van oude eindtermen

moeten kunnen inspelen op elkaars wensen en mogelijkheden.'

Het resultaat van de hele ontwikkeling is dat ROC Menso Alting

Maar niet alleen naar de koppeling met de beroepspraktijk wordt

nu competentiegericht onderwijs verzorgt volgens een geheel eigen

met zorg gekeken. Ook die met de lerarenopleidingen moet beter.

onderwijsmodel dat geïnspireerd is op Natuurlijk Leren . • • • • •

'Zij bereiden jonge docenten nauwelijks voor op onze manier. Aan

'We hebben hiermee aangetoond over lef en dynamiek te beschikken.

coachend onderwijs wordt te weinig aandacht besteed.' En tot slot

Er is veel geleerd van gemaakte fouten, bijvoorbeeld op het gebied

is er ook 1n de beroepskolom verdere afstemming nodig. 'Met het

van coachen. Het Natuurlijk Leren heeft geleid tot een grote des-

vmbo praten we over een manier om hun afsluitende portfolio beter

kundigheidsontwikkeling bij het personeel. Competentiegericht

aan te laten sluiten op onze eigen portfolio.' •

opleiden is voor ons nu vanzelfsprekend geworden.' Het kleine ROC lag daardoor regelmatig overhoop met de oude kwalificatiestructuren. 'We hebben al geruime tijd problemen met de toetsing door KCE, omdat we nogal afwijken van de oude eindtermen. Vorig jaar kregen

15

• Vertrouwensband met de omgeving herstellen • • • • • • . lid Coll ege van Bestuur

tussen mensen : het is een kwetsbaar vertrouwensproduct. De opvatting dat het een soort natuurkundig proces is dat met benchmarks

De Haagse bril moet af. Vanuit de overheid worden onderwijsinstellingen te veel beoordeeld op good governance; als

klant zien, omdat we denken dat we zo meer bereiken. Onderwijs

je de juiste codes maar op papier zet ben je goed bezig.

moet immers stimuleren, het leven zin en betekenis geven.'

kan worden beoordeeld, delen wij niet. Wij blijven een deelnemer als

Daardoor is de school een dolend weeskind geworden. 'Het Alfa College moet weer van de leerlingen worden,

Weeskind

de docenten moeten weer trots op hun beroep zijn.'

• • • • ziet door de economische opleving een tekort ontstaan

Enkele jaren geleden heeft het Alfa College een eigen onderwijs-

Dat vraagt om weloverwogen oplossingen: 'Hoe bereid je leerlingen

aan de bovenkant van het mbo en een overschot aan de onderkant.

16

concept opgesteld, waarin onder andere is gekozen zorg te dragen

van niveau 1 en 2 voldoende voor op een dynamische, snellere

voor competentiegericht en waardevol onderwijs. 'De kiem voor

samenleving? Enkel de introductie van de laatste technische snufjes

•••l

competentiegericht onderwijs was dus al aanwezig', verteltlid CvB. 'Nu zitten we tot over onze oren in het proces

in je opleidingen zal niet voldoende zijn . Tegelijk vragen de niveaus 3 en 4 om extra aandacht. Uiteindelijk willen we door middel van

van herontwerp. We willen vernieuwen, maar het hoeft niet over een

herontwerp wezenlijk ander onderwijs realiseren .' Daarvoor is een

totaal andere boeg. De essentie van onderwijs is dat er iets gebeurt

andere benadering noodzakelijk, weet····

Alfa - college Laat je talent groeien

'Door alle processen van de laatste decennia is de school anoniem geworden, een dolend weeskind. We praten over onderwijs in managerstaal. In het verbinden van herontwerp én governance zie ik een mooie kans. We kunnen weer gemeenschappen stichten, een hechte relatie met de schoolomgeving opbouwen. Ook gaan we werken met een raad van toezicht van "echte" stakeholders.

Deelnemers

9.620

Aantal opleidingen in Proeftuinen 2004-2005 Aantal opleidingen in Experimenten 2005-2006 Aantal opleidingen

in

Experimenten 2006-2007

Door deze veranderingen zal onze omgeving weer kunnen zeggen :

Deelnemers Proefturnen 2004-2005

het Alfa College is ook van ons.'

Deelnemers Experimenten 2005-2006 Deelnemers Experimenten 2006-2007

9 71

44 379 3.551

Ouderavonden Het Alfa College heeft een duidelijke structuur ontwikkeld, waarin de scholengemeenschap haar richting aangeeft. Zo is er een adviesraad

wel willen herstellen is hun beroepseer en -trots. Wij als bestuurders

op instellingenniveau voor advies aan het College van Bestuur en

moeten laten zien dat we begrijpen dat zij hun werk beleven zoals zij

zijn er regioraden voor de vestigingen in Groningen, Hoogeveen en

dat beleven. Met alle teams gaan we systematisch spreken over de

Hardenberg waarin de grote regionqle thema's op bestuurlijk, econo-

manier waarop docenten weer eigenaar worden van het onderwijs

misch en sociaal terrein worden voorgelegd. Ten slotte vergaderen

dat zij geven.'

werkveldcommissies zo'n driemaal per jaar over de kwaliteit van

voeren dat het als een vorm van opgedrongen geluk wordt ervaren.

waarschuwt ervoor herontwerp zo door te

examinering en onderwijs. 'Ook de ouders vergeten we niet', ver-

Het moet uit de docenten zelf komen: 'Zij beseffen als geen ander

zekert

dat er iets moet gebeuren, zoals het terugdringen van de hoge uitval.

. 'Tijdens een vijftal algemene ouderavonden hebben

we van gedachten gewisseld. Zij hadden begrip voor de noodzaak

Door je doelen helder te formuleren en te investeren in personeel

van vernieuwing, maar wilden daar wel goed over worden geïnfor-

valt herontwerp op zijn plek.'

meerd. Samengevat doorbreken we via deze structuur de anonimiteit

van het mbo. Door een sterk geloof in beheersing en maakbaarheid

Energy Valley

is de bezieling verdwenen. Wij willen dat terugbrengen in ons ROC

'Tijdens de industriële samenleving was het werkende leven vooral

en hechte relaties creëren tussen deelnemers onderling en tussen

functioneel', verklaart····· 'Tegenwoordig gaan we als compe-

docent en deelnemer.' Door herontwerp krijgt de authenticiteit van

tente personen aan het werk en nemen individuele kwaliteiten daarin

onderwijs weer glans, vervolgt····· 'Onze docenten doen veel

mee. Onze docenten moeten zich daarop instellen, jarenlang uit te

méér dan deelnemers functiegericht competent maken. We profileren

voeren standaardprogramma's behoren tot het verleden.

ons door verantwoordelijkheid te nemen voor hun vorming, ook op

Daarom zoeken we ook samenwerking met anderen, voor echt

maatschappelijk vlak. Daarnaast vinden we het belangrijk wat leer-

nieuw onderwijs. Samen met de Hanzehogeschool, AOC Terra en

lingen zelf van hun onderwijs vinden. De mening van de deelnemers

het Innovatiefonds voor de noordelijke provincies zijn we bezig

wordt daarom de derde pijler in de afstemming, naast die van het

met opleidingen die aansluiten bij het Energy Valley project, waarin

bedrijfsleven en de ouders.'

duurzame energievormen worden ontwikkeld. In een voormalig KPN-

Geluk

sociale vaardigheden samen, maar ook mbo en hbo. Het geheel is

gebouw brengen we niet alleen techniek, management, milieu en Het Alfa College moet een teamgeorganiseerd ROC worden, mede

ingebed in bestaande opleidingen, maar heeft wel een eigen draai.

vanuit de gedachte van herontwerp. 'Het onderwijs teruggeven aan

Zo leveren we als onderwijs een bijdrage aan milieuvriendelijk, maat-

de docenten, dat klinkt te eenvoudig ', legt

schappelijk ondernemerschap.' •

uit. 'Wat we

17

• Activerend leren ~===~

1

voo rzitt er College va n Bestuu r

. lid Coll ege van Bestuu r

heden voor alle vestigingen uitvoeren. Wel blijft het lastig om per week een dag vrij te maken voor regietaken, als je leiding moet geven aan een vestiging met 4.000 tot 5.000 deelnemers. Ook

Bij ROC Friese Poort vindt de onderwijsontwikkeling plaats

bemoeilijkt de grote autonomie van de vestigingen het implemen-

in opleidingenclusters. leder cluster maakt aan de hand

teren van beleid wel eens.'

van het document Activerend leren een eigen beleids- en activiteitenplan, op basis van het INK-model. Tweejaarlijks

Belofte

voert het ROC een zelfevaluatie uit, waarna het onderwijs-

'Activerend leren onderstreept dat de tijd van alleen maar klassikaal

beleid wordt bijgesteld. 'We hebben de complimenten van

lesgeven voorbij is', vervolgt-. 'Maar deelnemers hun opleiding

inspectie en KCE dankbaar in ontvangst genomen.'

volledig zelf laten regisseren gaat ons te ver. Vooral in het begin

De vier vestigingen van ROC Friese Poort liggen op behoorlijke af-

zich nu nog in de experimentele fase, de verwachting is dat de

houden we zelf de touwtjes in handen.' Veel opleidingen bevinden

18

stand van elkaar. De eenheid bewaren is dan ook vast aandachtspunt

omslag in 2008 compleet zal zijn. 'Vanaf 2006 zullen Handel en

in het beleid.

Zakelijke Dienstverlening alleen nog maar vernieuwde opleidingen

voorzitter CvB: 'De vestigingsdirecteuren

hebben in onze directieraad negentien vestigingsoverschrijdende

verzorgen, ook techniek is bijna integraal over op competenties',

regietaken onderling verdeeld, die zij zonder hiërarchische bevoegd-

vult

• lid CvB, aan. 'Alleen Gezondheidszorg is minder

ver, omdat nog niet alle kwalificatiedossiers beschikbaar zijn.' Op weg naar een volwaardig functioneren in de maatschappij Deelnemers

neemt ROC Friese Poort haar deelnemers eerst bij de hand.

11.78B

Aantal opleidingen in Proeltuinen 2004-2005

'Daarna laten we ze, voldoende begeleid, een stapje voor ons uit

Ädntal opleidinge11 in Experimenten 2005-2006

lopen', l e g t - uit. 'Steeds wat verder weg. Gaandeweg laten

Aantal opleidingen in Experimenten 2006-2007

we ze los, zodat ze de belofte die wij in hen zien kunnen waar-

Deelnemers Proeftuinen 2004-2005

maken. Voor ons onderwijs is dat een goed concept.'

Deelnemers Experimenten 2005-2006 Deelneme" Experimenten 2006-2007

Sociale problematiek

13 72

176 610 4.226

Friese Poort ziet het imago van het mbo veranderen . Er is een scheiding ontstaan tussen niveau 1 en 2, en 3 en 4. Jansen: 'Niveau 2 had ooit aanzien. De BBL was dé opleiding voor vaklieden. Nu neigt

Touwtrekken

het naar een opvang van probleemjongeren, met een enorme uit-

Praktijkleren is ook bij Friese Poort, buiten de theorie en de bpv, een

val. Docenten hebben het gevoel meer met de sociale problematiek

groeiend fenomeen. Toch kleeft er een risico aan eigen leerbedrijven.

bezig te zijn dan met het verzorgen van een beroepsopleiding. Het

- : 'Op den duur kunnen die bedrijven opleidingen gaan over-

voortraject van niveau 2, het basisberoepsgerichte vmbo, is zelfs

nemen als een soort in-service opleidingen. Echte praktijk is er

steeds meer gaan lijken op speciaal onderwijs. Gelukkig zijn er ook

voldoende omdat jongeren schaars worden . Je ziet nu al een touw-

successen, zoals de deelname door teams van niveau 2 en 4 aan de

trekken binnen en tussen branches ontstaan. Gaan werkgevers te

wedstrijd voor zonneboten.'

veel aan deelnemers trekken, dan hebben we als ROC een verant-

Competentiegericht leren betekent nieuwe werkvormen vinden,

woordelijkheid. Zoals we dat doen in de bouw. In de BOL-4 geven

maar niet dat alles over de kop moet. Integendeel, menen -

we veel theorie aan het begin en eindigen we met vrijwel alleen

e n - . Docenten worden gewaarschuwd niet alles tegelijk aan

nog praktijk bij de toekomstige werkgever. In de laatste fase van de

te pakken. 'In zijn concreetheid geeft activerend leren rust binnen

opleiding verdienen de deelnemers daardoor al 750 euro per maand.'

de organisatie' w e e - 'Er zijn concrete handvatten, docenten weten hoe we het gaan doen. We werken langs de weg van de

Partner

geleidelijkheid. Verder moet je zorgen dat je voor je deelnemers

-

duidelijk bent over wat voor hen het meest effectieve programma is.'

met het bedrijfsleven die aansluite!1 bij de wensen van de opleiding.

e~ zoeken naar nieuwe manieren van samenwerken

Zo zijn er onderwijsraden geformeerd om het contact met de werk-

Variatie

vloer - de plek waar deelnemers terechtkomen - aan te halen. 'We

Daarbij verdwijnt het aloude vijftig minuten durende lesuur uit beeld .

merken dat het MKB, onze belangrijkste partner in het bedrijfsleven,

Nog steeds worden er lessen gegeven, maar niet noodzakelijk van

nog niet goed meebeweegt richting competentiegericht beroeps-

. die lengte. 'Bij veel opleidingen werken we al met blokken en praktijk-

onderwijs', betreur- 'Wij willen in de toekomst meer compe-

uitdagingen, er komt steeds meer variatie', vertelt- 'Sommige

tenties laten beoordelen in de praktijk, maar we lopen er tegenaan

opleidingen wisselen blokken bpv en theorie als fulltime bezigheden

dat kleine bedrijven bijvoorbeeld moeite hebben om objectieve

met elkaar af, in andere opleidingen ga je het hele jaar twee dagen

beoordelaars te leveren.' •

per week naar school. Onze deelnemers hebben nooit kritiek op de kwaliteit van het onderwijs. Ze waarderen dat er structuur is en reageren positief op de praktijkuitdagingen in de experimenten.'

19

• Missie: praktijkgestuurd leren! • • • • • . voorzitter College van Bestuur

Pareltjes Sinds augustus 2006 werkt het ROC in een hogere versnelling aan

Continuïteit. Consistent beleid. Verankering in de regio.

praktijkgestuurd leren . Alle nieuwe cursisten krijgen les volgens dit

Sleutelwoorden die ROC Friesland College al jaren kenmerken. De onderwijsinstelling koppelt er een eigen

nieuwe huisvesting en nieuw personeel', legt-uit. 'Volgens

onderwijsconcept aan: praktijkgestuurd leren.

een recente team audit hebben we diverse pareltjes in huis. Onge-

concept. 'We hebb en flink geïnvesteerd, onder meer in trainingen,

veer eenderde van de opleidingen voldoet aan de gestelde criteria.

20

'Leren begint bij het opdoen van reële ervaringen, bij prestaties die

Ook de grote middengroep heeft alle kans van slagen, mits er enkele

de cursisten in de echte praktijk realiseren'. vertelt·····

zaken aangepakt worden. Bij de restcategorie is eveneens veel ge-

voorzitter van het College van Bestuur. 'Dat is de basis van ons

beurd. Zeker als je bedenkt dat die opleidingen pas een jaar later

onderwijsconcept dat we de afgelopen jaren steeds verder aange·

mogen starten. Ten slotte bouwen we ook op een andere manier

scherpt hebben. Het is nu duidelijker dan ooit en beschrijft om welke

aan praktijkgestuurd leren: over twee jaar zit ons hele ROC in

competenties het gaat en welk gedrag daarbij hoort. Het sluit uitste-

nieuwe huisvesting die geschikt is voor deze vorm van competentie-

kend aan op de nieuwe, competentiegerichte kwalificatiestructuur.'

ontwikkeling.·

friesland

college

Praktijk De cursisten zien de zo belangrijke praktijk op verschillende manieren terug in hun lesprogramma-: 'Tenminste de helft van ieder

Deelnemers

leertraject bestaat uit praktijk in de vorm van prestaties, projecten en

Aantal opleidingen in Proeftuinen 2004-2005

bpv. Cursisten krijgen sinds augustus een brede start in herkenbare

Aantal opleidingen in Experimenten 2005-2006 Aantal opleidingen in Experimenten 2006-2007

domeinen, over en door opleidingen heen. We koppelen bij binnenkomst iedere cursist aan een vaste coach, die zelf ook door een

Deelnemers Proeftuinen 2004-2005

coach wordt begeleid. Na het uitvoeren van prestaties voor echte

Deelnemers Experimenten 2005-2006 Deelnemers Experimenten 2006-2007

10.767

34

155 381 1.603 6.014

opdrachtgevers begint het leren, vinden reflectie en verdieping plaats, verankeren we het geleerde en beoordelen we de cursisten. De prestaties leiden met andere onderwijsactiviteiten tot een portfolio. In de eindbeoordeling staan het portfolio en een panelgesprek

traditionele beroepspraktijkvorming om tot reële opdrachten. Naast

centraal. Cursisten zijn competent als ze iets kunnen en weten hoe

de prestaties blijven er dus ook gewoon stages bestaan.'

ze hun kennis en vaardigheden in de praktijk kunnen gebruiken. Natuurlijk moet onze beoordeling wel "KCE-proof" zijn. Dat is niet zo

Draagvlak

gemakkelijk. De landelijke systematiek zorgt voor enkele knelpunten,

'Van de cursisten krijgen we overwegend positieve reacties op dit

die remmend werken op onze ontwikkeling.'

praktijkgestuurde leren', vervolgt- 'Een deel van hen zegt echt

Bedrijfsleven

en vinden het wel prima. Slechts een kleine groep wil gewoon lessen

Met zoveel praktijk in het curriculum is het niet verrassend te horen

en een lesrooster. Ook de docenten vinden praktijkgestuurd leren een

op deze manier van leren te hebben gewacht. Anderen gaan erin mee

dat het ROC contacten heeft met het overgrote deel van de bedrijven

goede ontwikkeling. Ze zijn zeer bereid vaardigheden te leren die bij

en instellingen uit de regio. 'We hebben traditionele bpv-contacten',

dit onderwijsconcept horen. In ons Centrum voor Professionalisering

vertelt-'Daarnaast lopen er contacten over de prestaties.

leiden we zelf coaches op. We hebben ook coaches van buiten nodig.

Bedrijven hebben ook meegedacht over de algemene competenties

Die kunnen we nauwelijks vinden . Opleiden en parttime aanstellen

die we aan cursisten moeten meegeven. Wij hebben deze compe·

van praktijkleiders - vakspecialisten uit de praktijk - lukt wel goed.'

tenties verplicht gesteld voor alle opleidingen. Een paar zijn typerend voor Fryslan. Het regionale bedrijfsleven blijkt minder sterk gericht op

Merk

het vasthouden van een hamer. Bedrijven vinden het belangrijker dat

Enkele zaken moeten nog beter, zoals de integratie met educatie,

er gewerkt wordt aan de persoonlijkheid en aan de attitude als werk-

de vorm van examineren en het rendement van enkele opleidingen.

nemer. Gedrag als op tijd komen, je betrokken tonen, een beetje

Toch spreekt ROC Friesland College nu al van een succes. 'De keuze

flink zijn: daar draait het om.'

om ons onderwijs samen met de praktijk te ontwikkelen, lost veel problemen van het beroepsonderwijs op. Praktijkgestuurd leren geeft

Productief

een antwoord op de keuzeproblematiek, legt een directe relatie

Bedrijven investeren graag in het ROC. Logisch: de cursisten zijn

tussen theorie en praktijk, tussen bedrijven en school, bevordert de

productief voor de opdrachtgever- 'We zorgen dat bedrijven

motivatie van cursisten en docenten, verhoogt rendement, biedt

en instellingen iets terugkrijgen voor hun medewerking aan goed

allochtonen kansen, biedt profil ering, stimuleert innovatie bij bedrijven

beroepsonderwijs. Cursisten leveren een bijdrage aan vraagstukken

en in het onderwijs. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Het is een

die bedrijven zelf niet kunnen oplossen. Daarnaast bouwen we

merk aan het worden.' •

21

• Een nieuwe positionering in de provincie ~====r~~, vcor ~1 l lt!( C:1Jil r'gc

1

. lici Col le9e v.-m

'1iH!

Bestuur

i3estuur

Na een tijdrovende reorganisatie die bijna is afgerond heeft het Drenthe College met nieuw elan de handschoen van het herontwerp opgepakt. 'Toen we een jaar geleden als nieuwe bestuurders aantraden, zagen we al tal van goede initiatieven. Sindsdien hebben we ons ingespannen om richting te geven aan wat er verder nog gebeuren

regionale ontwikkeling. In augustus 2008 zullen alle opleidingen vernieuwd zijn .- : 'We hebben een aanpak gekozen die meer eenheid in onze benadering brengt, zonder onze enthousiaste koplopers te frustreren. Want gelukkig waren er al heel wat teams die al langer voortvarend bezig waren met de ontwikkeling van competentiegerichte opleidingen.' Om die eenheid te waarborgen heeft het ROC-bestuur ijkpunten vastgesteld, op basis waarvan de teams een plan van aanpak moesten schrijven. 'Die ijkpunten willen we ook gaan gebruiken in onze reguliere cyclus van kwaliteitszorg.'

moet', zeggen • • • • • • • • e n · · · · · · 22

'Het herontwerp is een operatie die leerling, school, aanpalende scholen en bedrijven dichter bij elkaar brengt", vertelt····· Door zich duidelijk te positioneren met goed zichtbare en eenvoudig toegankelijke front offices, zowel voor het bedrijfsleven als voor jongeren en volwassenen, wil het ROC een bijdrage leveren aan de

Gedeelde kennis De docenten hebben een sterke voorkeur voor het van onderaf ontwikkelen van de opleidingen, zo m e r k t - op. 'Waardevolle ervaringen worden echter nog onvoldoende met elkaar gedeeld.' Daarom moet kennisdeling een uitgangpunt van het Drenthe College worden. 'We hebben "kenniskringen" opgericht en gaan na de re-

SAMEN WERKEN

AAN DE TOEKOMST

organisatie ook aan de slag met HRM-beleid. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat docenten zich nieuwe vaardigheden eigen maken en meer ondersteuning krijgen om hun vak vorm te geven.'

Leerbedrijven Aansluiten bij wat deze generatie jongeren boeit en motiveert is een van de uitgangspunten in het vernieuwde onderwijsconcept . • • • • • 'Maar dat impliceert niet dat al het onderwijs in zelfstandige en persoonlijke opdrachten uitmondt. Deelnemers hebben naar ons idee behoefte aan een evenwicht in lesvormen, waarbij een krachtige leeromgeving cruciaal is. Goede contacten met het bedrijfsleven zijn daarom heel belangrijk, want de echte praktijk is de beste

positie in de provincie te verwerven. Naast de opvang van leerlingen

context om te leren.' Omdat die praktijk niet altijd beschikbaar is

die nog niet toe zijn aan een stage in een echt bedrijf, zorgen de

of deelnemers er nog niet klaar voor zijn, heeft het ROC de Drentse

leerbedrijven bovendien ook voor een buffer voor de bpv in econo-

Leerbedrijven opgericht. 'Onder die verzamelnaam zijn we inmiddels

misch mindere tijden.

34 leerbedrijven en projecten gestart. Niet alleen leveren die zinvolle

mogelijkheden in dit verband. Toen laatst een kringloopwinkel liet

'We blijven alert op nieuwe

praktijkplaatsen op, ze dragen ook bij aan de regionale inbedding

weten te weinig vrijwilligers te hebben dachten we hier meteen:

van het Drenthe College', v u l t - aan.

waarom zijn we zelf die winkel niet gestart?'

Voorbeelden

Contacten vmbo

'In Assen organiseren deelnemers van vijf verschillende opleidingen

In het herontwerp van het mbo-onderwijs is het ook van groot

samen met de verantwoordelijke organisatie het W('reldkampioen-

belang om goede contacten met het vmbo te onderhouden. 'We

schap atletiek voor gehandicapten'. vervolg

trekken daarvoor actief de provincie in'. l i c h t - toe. 'Iedere

'Onder de

naam "Wooncom" doen we een project met een grote woningcor-

vmbo-school heeft binnen het Drenthe College een vaste eigen

poratie. Onze deelnemers rijden mee met hun onderhoudsbusjes en

contactpersoon. De onderlinge samenwerkingsafspraken leggen we

maken zo kennis met deze veelzijdige en klantgerichte sector in de

vast in een convenant zodat uitval bij de overgang naar het mbo

bouw. In het ziekenhuis in Assen hebben we een complete afdeling

zoveel mogelijk wordt voorkomen. Binnen een aantal vmbo-scholen

overgenomen. Alle leerlingen van Verpleging - vestigingsplaats

huren we in een aantal gevallen ruimte om korte opleidingen voor

Assen - werken hier enige tijd. Een deel van de theorielessen wordt

risicoleerlingen te verzorgen, zoals de AKA-opleiding. Dat leerlingen

in het ziekenhuis gegeven. Ons administratiekantoor AkaDeCe ver-

in hun eigen woonplaats en in de eigen vertrouwde schoolomgeving

zorgt de administraties voor sportverenigingen en andere niet-

kunnen blijven, zorgt voor een merkbare vermindering van de uitval.'

commerciële, maar daarom niet minder echte klanten. Om problemen

Het nieuwe onderwijsconcept leidde binnen het ROC ook tot een

- concurrentievervalsing - te voorkomen worden afspraken over dit

nieuwe kijk op de school als gebouw en vestigingsplaats. 'Vanwege

soort werk in overleg met het bedrijfsleven gemaakt.'

de sterkere verbinding met de echte praktijk hebben we minder praktijkruimten op school nodig. In plaats van volledig geëquipeerde

Buffer

campussen zoals in steden hebben wij liever vestigingen dicht bij de

De Drentse Leerbedrijven, die elk onder de hoede staan van een

leerling. Daarom starten we onder andere ook een aantal "buurt-

onderwijsteam, zijn voor ROC Drenthe een middel om zich een vaste

academies" in de provincie', besluit

•

23

• Leren voor het leven 1

~====~·voorzitter College van Bestuur , directeur innovatie

Hoe het praktijkgericht onderwijs van het Deltion College is ingericht,

Bouwen aan een nieuwe onderwijsinstelling. Dat kan in

woordt: 'We experimenteren met contextrijk leren op pragmatische

Contextrijk is een vraag die

, directeur innovatie, graag beant-

het geval van het Zwolse Deltion College letterlijk en

wijze. In alle opleidingen bieden we in een vroeg stadium een prak-

figuurlijk opgevat worden. De school liet de realisatie

tijkdeel aan. Op die manier zijn onze deelnemers niet alleen beroeps-

van nieuwbouw samenvallen met herontwerp van de

gericht bezig, maar ze komen er ook al in een vroeg stadium achter

opleidingen. De ontstane campus meet honderdduizend

of dit werk hen echt bevalt. Onze doelen vertalen we in een veelheid

vierkante meter, een schaalgrootte die past bij een

van werk- en opleidingsvormen. Extern, zoals in de vorm van de bpv.

ambitieus ROC.

Maar ook intern, waarbij je moet denken aan leerbedrijven, opdrachten

'We willen ons onderwijs meer vanuit de dagelijkse praktijk vorm-

en diens persoonlijke leerstijl. Zodat deze effectief kan leren. De diver-

geven', b e g i n t · · · · · · voorzitter van het College van Bestuur.

siteit werkt ook stimulerend. Dat is heel belangrijk, want motivatie

en simulaties. Met deze variëteit willen we aansluiten op de leerling

24

'Vandaar onze keuze voor praktijkgestuurd onderwijs. De meeste

is de olie waarmee iedere opleiding soepel verloopt. We besteden

opleidingen waren te theoretisch. We gaan ons nu ROC-breed richten

daarom veel aandacht aan duidelijke feedback en begeleiding bij het

naar competenties: kennis, kunde en persoonlijke kwaliteiten.'

maken van keuzen. Want hoe belangrijk het ook is dat de leerling zelf

kiest, het is onze verantwoordelijkheid als instelling de mogelijkheden en de gevolgen van een keuze vooraf goed duidelijk te maken.' Deelnemers

12.102

Expertisecentrum

Aantal opleidrngen in Proehutnen 2004-2005

De campus maakt de variëteit en het brede aanbod zonder reistijd

Aantal opleidingen in Experimenten 2005-2006 Aantal opleidingen in Experimenten 2006-2007

toegankelijk.

: 'Leerlingen kunnen vakken uit iedere op-

leiding kiezen. Verder hebben zij toegang tot de expertisecentra.

Deelnemers Proeftuinen 2004-2005

Daarvan willen we er verschillende ontwikkelen, onder meer een

Deelnemers Experrmenten 2005-2006 Deelnemers Experimenten 2006-2007

2

12

68 46 401

2.335

groot talencentrum . Via de expertisecentra zijn ook keuzevakken als sport en cultuur beschikbaar. In de laatst e categorie vallen creatieve vakken, maar ook "spreken in het openbaar" . Ook starten we een ondernemerscentrum, waar in aansluiting op iedere opleiding de

nog ongebruikelijk. In teams worden ze geprikkeld een open.

competenties voor beroepsuitoefening als zelfstandige verworven

inhoudelijke dialoog te voeren.'

kunnen worden.'

Samenwerking bedrijfsleven Major-minor

Naast leerlingen en docenten is ook het bedrijfsleven een belang-

'In de opleidingen en de expertisecentra blijven we vanwege de

rijke partij voor de school. 'Veel bedrijven zien nog niet in wat ons

betaalbaarheid wel zoveel mogelijk met leergroepen werken', voegt

herontwerp betekent', bevestigt

• • • • toe. 'Die zijn in ons vernieuwde onderwijs soms wisselend

hen nauwelijks iets. Ze herkennen gelukkig wel het belang van com-

van samenstelling. Je hebt als leerling je vaste stamgroep en een

petente werknemers. Als ROC willen we de relatie met werkgevers

eigen team docenten. Maar soms kies je ervoor om workshops te

meer gaan zien als partnerschappen . Met het grootste ziekenhuis in

. ' Het BVE-jargon zegt

volgen met nieuwe, andere mensen . Om alle deelnemers een groot

de regio bestuderen we nu de ontwikkeling in de diverse beroepen.

aantal keuzemogelijkheden te bieden, moeten we wel voldoen aan

Dat doen we samen met het hbo. Daarop gaan we samen nieuwe

enkele voorwaarden. Er is een adm inistratief systeem met studiepunten

concepten yoor leerafdelingen baseren.'

nodig. Door middel van coaching ondersteunen we deelnemers bij het maken van keuzes en houden we de arbeidsmarktrelevantie voor

Binnenschoolse praktijk

hen in beeld. We bieden een major-minor benadering, maar leer-

'Onze koers naar PGO en ons streven naar variëteit zorgen ervoor

lingen die verdieping wensen kunnen de minor ook binnen hun

dat er steeds meer praktijk komt binnen de opleidingen niet zijnde

eigen opleiding kiezen.'

bpv', vervolgt

. ' Die campus van honderdduizend vier-

kante meter bouwen we mede vanwege de binnenschoolse praktijk.

Feedback

Het is wel zaak dat we die met de bpv weten te verbinden. Zo zorg

•••I:

De coaching van de deelnemers vraagt om nieuwe vaardigheden b1J de docenten.

'We hebben een project waarin leerlingen

je voor een krachtige leeromgeving. Dat vraagt overigens wel om een intensief contact tussen docenten en bedrijven . Daar spelen

docenten evalueren . Leerlingen geven aan of ze iets bij een docent

we onder andere op in met onze docentenstages, waardoor onze

leren, of deze contact kan maken. Verder geven de docenten ook

docenten voldoende gevoed worden door de actuele praktijk. Van

feedback op elkaar. Teamleden moeten niet alleen leren gebruik te

deze faciliteit wordt op dit moment helaas nog weinig gebruik

maken van elkaars competenties. Ze moeten ook leren elkaar op

gemaakt. We willen onze docenten echter niet verplichten het

gedrag aan te spreken . Onderlinge feedback geven is onder docenten

bedrijfsleven in te gaan. Dat is nog net een brug te ver.' •

25

•'Talentontwikkeling voor iedereen' • • • • • •. voo u 1lte r Coll ccJ e va n Bestuu r

op niveau 3 en 4 nog sterk heerst. Dat is tevens een gedeeltelijke verklaring voor de hoge uitval op de niveaus 1 en 2. Gelukkig zien

Voor Landstede heeft het ombouwen van het onderwijs de hoogste prioriteit in de strategische beleidsnota en

specta-culaire daling van de uitval. Onze stelling dat wie de leerling

in de daarop gebaseerde kadernotitie. De vernieuwde,

als klant echt ziet staan daarmee het rendementsprobleem van tafel

competentiegerichte opleidingen krijgen een gevarieerde

haalt, wordt bewaarheid.'

we in de vernieuwde opleidingen voor niveau 1-leerlingen nu al een

invulling, zowel naar vorm als inhoud. Voor de teams zijn duidelijke kaders gesteld waarbinnen de vernieuwing moet plaatsvinden.

Leren in de praktijk 'In ons herontwerp zetten we in op een moderne versie van de relatie meester-gezel', vervolg

• • • • • • voorzitter CvB, is duidelijk: alleen met een gevarieerd

26

. 'Vooral in de BBL mag

de praktijk niet vrijblijvend zijn. Nu we ook in de BOL meer praktijk

aanbod kun je alle verschillende doelgroepen op je school recht

inbouwen, willen we met bedrijven duidelijke afspraken maken.

doen. 'Eén leidend didactisch concept werkt niet. Zo is niet iedereen

Bijvoorbeeld wie instrueert over welk onderwerp. Zonodig steken

gebaat bij probleemgestuurd onderwijs of bij Natuurlijk Leren.'

we ook geld in de verbetering van de instructie binnen die

Landstede probeert dan ook om iedereen gericht te bedienen.

bedrijven. Naast de bpv organiseren we steeds meer praktijkonderwijs

'Probleem is dat de onderwijskundige inrichting van opleidingen

in eigen projecten en bedrijven, dat een deel van ons theoretische

Land stede onderwijs vervangt. Daarbij kiezen we voor leerbedrijven omdat het beste praktijklokaal per definitie buiten de school ligt.' Landstede toont zich hier bijzonder actief in. Een reisbureau, een kapsalon, een restaurant en een kringloopbedrijf zijn al opgestart. 'We hebben eigen leerbedrijven. Die moeten uiteindelijk zichzelf kunnen bedruipen', vertelt····· 'Financiële stabiliteit is een harde eis om er na de opstartfase mee door te gaan. Overal waar de school kansen ziet, worden initiatieven genomen. We gaan passende opleidingen bij het nieuwe culturele complex ontwikkelen en we bouwen, samen met een bedrijf, een hotel bij het nieuwe voetbalstadion.' De lijst is nog niet af: Landstede neemt verder deel aan

•••I:

de realisatie van een 'wellness centre' in de regio, waar leerlingen

nemers het project evalueren.

een groot aantal functies voor hun rekening nemen. Ook wordt een

ongeveer 200 projecten. Vorig jaar zijn er maar twee niet geslaagd.'

'Jaarlijks genereren we

kleine, onaantrekkelijke basisschool gerevitaliseerd door onderwijsassistenten en kinderopvang en aan alles wat er verder nog rond

Scherp oog

zo'n school speelt. Tot slot heeft Landstede onlangs een grote manege,

Leerlingen schrijven zich bij Landstede in voor een van de dertien

direct aan de snelweg, overgenomen.

'We denken dat

'landschappen'. Die keuze is gemaakt omdat dertig procent van de

we daar een topvoorziening met opleidingen kunnen neerzetten.'.

leerlingen alleen grofweg weet welke richting ze op wil, en eenzelfde

Draaiboek

in het traditionele mbo geen opvang.

Voor het opstarten van nieuwe activiteiten heeft Landstede

ontdekken pas later dat een andere opleiding beter bij ze past.

altijd overleg met branches en wordt samenwerking gezocht met

Met de landschappen hebben we voor het keuzeprobleem een zowel

deel zelfs helemaal geen idee heeft. Voor deze laatste groep bestaat : 'Veel leerlingen

ondernemers. 'We willen geen oneerlijke concurrent zijn', benadrukt

organisatorisch als communicatief sterke oplossing uitgewerkt. In

• • • • . 'Ons reisbureau wordt bijvoorbeeld geleid door een

het begin volgen de leerlingen een programma, breder dan bij een

gehandicapte vrouw, die na het faillissement van NBBS voor zichzelf

traditionele indeling in branches. Gaandeweg stromen ze in de

wilde beginnen. We bieden daar unieke producten aan: reizen voor

keuzevakken in en via een goede vertaaltabel leiden we ze naar

gehandicapten en allerlei soorten reizen voor onderwijsinstellingen.

hun diploma.'

Op zoek naar realistische praktijken begeven we ons graag ook in

Landstede heeft een scherp oog voor mensen en het ontwikkelen

projecten met een maatschappelijk doel. Via onze praktijkbureaus

van hun talenten . De school staat middenin de samenleving. Zo wil

ontstaan opdrachten voor deelnemers, die ze als een vorm van

het ROC zich ook aan de mensen in de regio tonen . 'Vaak ontstaat

vrijwilligerwerk uitvoeren. Op zich mogen deze los staan van de

ook uit toeval iets moois', weet····· 'Nieuwe initiatieven

opleidingen, de praktijkbureaus slagen erin deze goed op opleidingen

willen we gemotiveerd aanpakken. Wanneer onze deelnemers en

af te stemmen. Ook werken we met projectteams, waarin deelnemers

docenten op verjaardagsfeestjes enthousiast vertellen waar ze mee

aan de slag gaan met opdrachten van buiten. De projectteams

bezig zijn, dan hebben wij ons doel bereikt.' •

worden deels gerund door ouderejaars.' Het leereffect wordt bereikt door bijvoorbeeld een gesprek te voeren bij de opdrachtgever, een plan te maken, te presenteren en door te spreken, een draaiboek te maken en het plan uit te voeren . Als afsluiting moeten de deel-

27

•'De slag is voor een groot deel al gemaakt'

:

Coll ege vanBestuur

====~~: voorzitter onderwijsk undige

, hoofd afdel ing ICT

Het ROC van Twente maakt meerdere slagen op het gebied van herontwerp. Niet alleen is het druk met de invoering

zijn gegaan', aldus · · · · · ·· hoofd van de ICT-afdeling. 'Zelf kijk je vooral of doorgevoerde vernieuwingen het beoogde effect opleveren, terwijl de leerlingen bezig zijn met hun opl eid ing, en niet met een experiment.' Volgens CvB-voorzitte· · · · · · · vindt herontwerp plaats vanuit het beroepsprofiel. 'Van hieruit bepaal je wat de leerling

van competentiegericht opleiden. Ook wordt hard gewerkt

nodig heeft om zich uiteindel ijk een competent beroepsbeoefenaar

aan de implementatie van integraal personeelsbeleid en de bouw van nieuwe onderwijslocaties. Daarbij staat kwaliteit

te mogen noemen. Deze nieuwe manier van werken verschilt sterk van de oude, toen we vooral een logische verdeling van de stof. over

voorop. 'Een ROC is meer dan een regionale aanbieder van

de leerjaren probeerden te maken.'

afstandsleren.' Omslag

28 Voor het ROC van Twente is herontwerpen synoniem voor het ver-

Dat het de school menens is blijkt wel uit het feit dat het ROC de

bouwen van een winkel die open blijft. Voor problemen oplossen en

invoering van competentiegericht onderwijs laat sa men ga an met de

tegelijk klantvriendelijk blijven. 'Dit hebben we aan den lijve onder-

implementatie van integraal personeelsbeleid. 'Vanuit de organisatie

vonden bij onze ICT-opleidingen, die in augustus 2005 helemaal "om"

gaan weleens stemmen op dat dit teveel van het goede is', vertelt

ROC vin Twente • ••)

• • • • • . 'Wat mensen vaak vergeten is dat we al jaren naar verbetering en vernieuwing streven en het dus allemaal niet Deelnemers

zo nieuw is.' Competentiegericht opleiden betekent ook dat docenten nieuwe rollen moeten oppakken, zo laat onderwijskundigtl•••• weten. 'Sommigen vinden dat moeilijk, anderen zien bij hun leerlingen dat nieuwe methodes aanslaan. Waar de één meent dat er steeds meer leerlingen met problemen op ons afkomen, constateert

Aantal opleidingen in Proeftuinen 2004-2005

18.044 2

A.mtal opleidingen in Exµerimenten 2005-2006

36

Aantal opleidingen in Experimenten 2006-2007

75

Deelnemers Proehu1nen 2004-2005 Deelnemers Experimenten 2005-2006 Deelnemers Fxperimenten 2006-2007

120 1.100 6.340

de ander dat we nu maatwerk leveren en dat leerlingen zich pas nu echt als persoon durven te uiten. Zeker oudere docenten die altijd hebben gewerkt op de niveaus 3 en 4, hebben tijd nodig om de omslag te maken. Een omslag die de leerlingen overigens erg

met de directies van bedrijven en instellingen waarmee het ROC

waarderen.'

contacten onderhoudt. 'De nieuwe opleidingen stellen gemiddeld

Omdat ze de verni"euwingsslag niet mogen missen, zijn bestuurders en politici volgens

moreel verplicht de angst

onder docenten weg te nemen. 'Te vaak heeft de politiek een nog

hogere eisen aan de kwaliteit en kwantiteit van de praktijk. Waar mogelijk nemen we dan ook een massieve aanloop , bijvoorbeeld door een leerafdeling in een ziekenhuis te starten', a l d u s · · · · ·

nauwelijks tot wasdom gekomen vernieuwing bij voorbaat onderuit gehaald. Dat moet anders. Binnen onze instelling werken we hard

Pareltjes

om docenten vertrouwen t e geven. Ze dingen te laten doen, die ze

Erg su ccesvol en een inspiratie voor het totale herontwerp van het

lang niet mochten. Dat zorgt ook voor een beweging richting leer-

ROC van Twente zijn de zogenaamde minor-projecten, die inmiddels

ling en praktijk, die we op gang willen houden.'

door alle opleidingen zijn of worden ontwikkeld . • • • • •

Adviescommissie

studenten zich naast hun hoofdvak kunnen verdiepen of verbreden

In het nieuwe contextrijke leren wordt de manier waarop leerlir.igen

door middel van een minor. Het regionale bedrijfsleven valideert de

'We hebben gekozen voor een major-minor onderwijsmodel, waarbij

in de praktijk function eren steeds belangrijker. Tevreden bedrijven

combinaties die zinvol zijn voor de arbeidsmarkt. Diverse teams

vormen immers het draagvlak om competentiegericht te kunnen

hebben met hun minors echte pareltjes van vernieuwing gerealiseerd,

opleiden-: ·we horen regelmatig dat je onze leerlingen om

die rechtstreeks zijn ontleend aan de praktijk. Terecht zijn leerlingen

een boodschap kunt sturen. Vaak compenseren ze een tekort op

en docenten er "vol" van. Het zijn inspirerende voorbeelden voor

de ene competentie met een surplus op de andere. Waar we in de

de uitwerking van de nieuwe major-programma's.'

plaatsing en begeleiding wel rekening mee moeten houden, zijn

Behalve het onderwijsaanbod wordt ook de infrastructuur in de

cultuurverschillen. Op veel bpv-plaatsen waardeert men vooral de

Twentse ROC-steden aangepakt. 'Ondanks het feit dat leerlingen

inzet en het initiatief van de leerling en worden kleine onvolkomen-

vaak buiten de deur ervaring opdoen , investeren we in voorzieningen

heden als onderdeel van het leerproces geaccepteerd. Maar dat

om leerlingen nog meer kwaliteit te kunnen bieden', aldus van

is niet altijd zo. Zo bleek tijdens een stage bij een gemeente dat

- · 'Het is belangrijk prettige ontmoetingsplaatsen te creëren

men zich al stoorde aan een paar kleine taalfoutjes die de stagiair

voor leerlingen en docenten. Een ROC is nu eenmaal meer dan een

gemaakt had.' Om tot een optimale afstemming met het bedrijfs-

regionale aanbieder van afstandsleren.' •

leven te komen , is per school een adviescommissie aangesteld. Belangrijke thema's en dilemma's worden zoveel mogelijk besproken

29

• Glorie aan de horizon -:===~·voorzitter College van Bestuur . lid College van Bestuur

1

te zijn. iedereen begreep wat de doelstelling van competentiegericht leren is. Uit alle bijeenkomsten hebben we een enkel A4-tje met ontwikkelingsgerichte uitgangspunten overgehouden.'

Het Graafschap College ziet de toekomst zonnig in. Gewapend met nieuwe inzichten zet men samen de stap

Ambities

richting het competentiegerichte onderwijs. Niet alleen de

Het beleidsplan Lijnen naar de horizon bevat vier ambities: Onderwijs

interne teams, maar juist ook externe partijen spelen een

voor de regio, iedereen een diploma, Leven lang leren en Profes-

grote rol in het beleidsplan Lijnen naar de horizon.

sionele organisatie.

: 'Deze ambities hebben we ver-

taald in een ontwikkelopdracht voor onze teams. De opdracht bevat De visie en werkwijze zijn 180 graden gedraaid bij het Graafschap

30

de kaders voor het herontwerp, die deels formeel zijn zoals de 850

College: 'Lang was bij ons het uitgangspunt dat als de onderwijs-

ureneis.' Dit wil echter niet zeggen dat de verschillende opleidingen

structuur centraal maar goed geregeld is, alles vanzelf goed komt.

binnen het Graafschap College uniformiteit nastreven. Integendeel,

Het was een hele omslag om het herontwerp per team in te zetten,

verschil moet er zijn . 'De uitgangspunten voor onze nieuwe opleid-

en de visie te laten bepalen in teamgroepen van acht tot veertien

ingen zijn vrij van dogma's. Wel vragen we aandacht voor integratie

personen,' zo vertelt CvB-voorzitter

van theorie en praktijk, contextgebonden opleiden, afstemming op

. 'Daarbij bleek er

volop gedeeld gedachtegoed in het Graafschap College aanwezig

het regionale bedrijfsleven en het behoud van oog voor vakmanschap.'

GRAAFSCHAP

COLLEGE Informatie stroomlijnen De extra verantwoordelijkheid die de t eams dragen, wordt ondersteund door eveneens gedelegeerde informatielijnen-: ' Alleen met inzicht in de bereikte resultaten is goede kwaliteitszorg haalbaar. Het bleek goed mogelijk bepaalde gegevens ook snel op teamniveau te genereren.' Verder is goede communicatie richting ouders en werkgevers essentieel om de waarde van een competentiegerichte opleiding over te brengen. -

'We moeten ophouden

met uitleggen wat we doen en waarom en leren om contact te

Deelnemers Aantal opleidingen in Proeftuinen 2004-2005 Aantal opleidingen in Experimenten 2005-2006 Aantal ople1d1ngen in Experimenten 2006-2007

7.154

2 16 44

Deelnemers Proeftuinen 2004-2005

117

Deelnemers Experimenten 2005-2006

569

Deelnemer< Experimenten 2006-2007

2.086

maken door te vragen wat de ander nodig heeft.'

Bedrijfsleven

Aanstekelijk

Aan goede contacten met werkgevers in de regio ontbreekt het

De nieuwe aanpak werkt aanstekelijk. 'Leerlingen worden aangetrokken

n i e t . - : 'Wel zijn deze vaak erg operat ioneel van karakter en

door de nieuwe onderwijsvormen', g e e f t - aan, 'Ze zijn erg

nog te veel vanuit een "wij weten hoe 't moet" houding. Bedrijven

enthousiast en komen hier graag naar toe om aan groepsopdrach-

willen vooral meedenken en er samen met ons voor zorgen dat het

ten te werken . Wel bestaat het gevaar dat je te veel onderwerpen in

vakmanschap blijft bestaan. Hierdoor kent de onderwijsontwikkeling

groeps-opdrachten stopt, ze te veel zelf uit laat zoeken. Het is dus van

per bedrijfstak en per deelnemersgroep grote verschillen.-

belang het programma goed op te bouwen . Daarom beginnen we met

vult aan: 'In de nieuwe opzet is er meer ruimte voor directe relaties

relatief veel klassikale lessen. Daarna loopt het taps toe: minder lessen

met bedrijven dan in oude situatie met klassen en roosters. Docenten

en meer zelfstandige werkvormen . Wij zullen ze niet loslaten en dan

krijgen in hun contacten het gevoel dat we meer zijn dan een school,

maar zien wat ze leren. We geven nog steeds les en gaan daar ook

dat het Graafschap College in de regio een maatschappelijke factor

mee door.'

van belang is.'

Afkijken Van binnenuit

'Een positieve ontwikkeling is dat teams naar elkaar beginnen te

Intern is men positief gestemd over het plan en de uitvoering ervan

kijken. Ook docenten die nog niet in experimenten meedraaien,

in de praktijk.- : 'Er is hier onder docenten absoluut geen

pakken kenmerken van het competentieonderwijs al mee in hun

verzet tegen competentiegericht onderwijs . Dat komt waarschijn-

dagelijkse praktijk,' vertelt-. 'Dat komt ook doordat compe-

lijk doordat het niet van boven is opgelegd, maar als een door het

tentiegericht onderwijs zich uitstekend leent voor onze "aanval op

team aanvaarde opdracht wordt uitgewerkt. Docenten tonen veel

de uitval". Zelfs voorheen vrij traditionele opleidingen als werktuig-

inzet. Als het voor de deelnemers nodig is, komen docenten vanuit

bouwkunde blijken die omslag te kunnen maken. Nadat men met

intrinsieke betrokkenheid de hele week fulltime naar school.' Ook bij

de nieuwe leidinggevende de hei op is geweest, is er veel veranderd .

het aannemen van nieuw personeel kijkt men naar de" toegevoegde

Deze opleiding geldt nu intern als een voorbeeld hoe je snel relaties

waarde voor de toekomst.-: 'We hebben veelzijdige mensen

met het bedrijfsleven op kunt bouwen en vanuit actuele behoeften

nodig, zowel wat inzetbaarheid betreft als in hun vermogen om een

in de praktijk nieuwe afspraken kunt maken. Het vooroordeel dat

direct contact met het bedrijfsleven te onderhouden .'

vijftigers vooral aan hun Bapo denken, wordt hier gelogenstraft.' •

31

• Ommezwaai naar domeinen en processen • • • • ,voorzitter College van Bestuur

examineren bij het ICT-lyceum.' Met ingang van 2006 stromen alle nieuwe deelnemers in bij één van

ROC A12 heeft onderwijsvernieuwing hoog in het vaandel staan, getuige de vele veranderingen van de afgelopen

logie, zakelijke dienstverlening en ondernemerschap, zorg en maat-

jaren. Zo stromen de nieuwe leerlingen tegenwoordig

schappelijke dienstverlening en informatie, communicatie en media.

in bij zes domeinen. Ook is ROC A12 overgestapt op een

Verder zijn de opleidingen in het eerste leerjaar sinds augustus

zes domeinen: educatie, hospitality en recreatie, techniek en techno-

procesbenadering. 'Ons onderwijsaanbod is nu helder

competentiegericht. ROC A 12 heeh hiermee een grote stap gezet,

voor deelnemers en medewerkers.'

vertelt- . 'Ons onderwijsaanbod is nu helder voor deelnemers

• • • • • • voorzitter van het College van Bestuur, is tevreden

A tot Z op papier staat, maar we kunnen wel een verantwoorde start

en medewerkers. Dit betekent niet dat het nieuwe onderwijs al van

32

over de ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar bij ROC A 12.

maken. De teams hebben de ruimte om het onderwijs naar eigen

'Onze teams hebben het herontwerp van de opleidingen goed

wens verder in te vullen.'

opgepakt. Dat is geen verrassing gezien onze traditie. Want onderwijsvernieuwing is bij ons altijd al een belangrijk thema. Zo hebben

Platte organisatie

wij in 1998 de Nationale Onderwijsprijs gekregen. En dit jaar

De organisatie is ook op de schop gegaan. ROC A12 is in oktober

ontvingen we de Cees Datemaprijs voor onze nieuwe wijze van

2005 overgestapt op een procesbenadering. Er worden binnen het

RO~

12

primaire proces drie hoofdprocessen onderscheiden: marketing & communicatie, business development en onderwijsuitvoering. -

'Het eerste proces betreft alle zaken die te maken hebben

Deelnemers

7.533

met klanten, intake, plaatsing, doorstroom en uitstroom. Business

Aantal opleidingen

development staat uiteraard voor onderwijsvernieuwing en bege-

Aantal opleidingen in Experimenten 2005-2006 Aantal opleidingen in Experimenten 2006-2007

leiding, puur professioneel aangepakt. .De onderwijsuitvoering vindt

in

Proettuinen 2004-2005

in twee regio's plaats: de Valleiregio en Centraal Gelderland.'

Deelnemers Proettuinen 2004-2005

Er wordt gestreefd naar een zo plat mogelijke organisatie. Het aantal

Deelnemers Experimenten 2005-2006 Deelnemers Experimenten 2006-2007

managementlagen is echter niet zaligmakend, s t e l t - . 'Het

17 114

207

821 4.491

gaat erom dat je relevante processen goed kunt managen, dus dat je de mensen die het aangaat er steeds bij betrekt. De directeuren treden daarbij op als proceseigenaren. De afdelingsdirecteuren

deelnemers er zijn, wat de uitval is en hoe groot de tussentijdse

denken als procesbeheerders voor één of enkele processen mee

instroom van leerlingen is.'

over de gewenste veranderingen.'

Onwetendheid Wederzijdse waardering

Het bedrijfsleven reageert positief op de veranderingen bij ROC A 12.

De nieuwe organisatievorm vraagt om vertrouwen in docenten en

De aandacht voor de ontwikkelingen in het ondervvijs is echter minder

managers, s t e l t - . 'Je moet oog hebben voor wat zij nodig

groot d a n - graag zou willen . Hij geeft het voorbeeld van

hebben om hun rol te vervullen. In het onderwijs heerst veel wan-

een recent gesprek met de regiovoorzitter van de Metaalunie. 'Hij

trouwen en onbegrip. Mensen klagen over het aantal managers,

bleek ons niet te kennen terwijl hij al zeven jaar directeur van een

maar waar het werkelijk aan schort is wederzijdse waardering.'

groot bedrijf in de regio is. Ik heb hem verteld over de innovatieve

Om het vertrouwen in het management te bevorderen, loopt er een

projecten bij twintig bedrijven, de branche-regio combinaties en de

management-developmenttraject dat moet leiden tot stevig onder-

adviesraad voor techniek. De regiovoorzitter verontschuldigde zich

wijskundig leiderschap. - : 'Mensen moeten leiding kunnen

daarop voor zijn onwetendheid.' Verbeterpunten zijn er nog wel.

geven én goed met docenten kunnen omgaan. Bovendien moeten

z e g t - . Zo heeft lang niet ieder bedrijf een vaste contactper-

ze veel aandacht besteden aan de kwaliteit van het ondervvijs,

soon. 'Het meest extreme was de organisatie die met 24 van onze

zodat we het maximale uit deelnemers halen.'

medewerkers contact had. Om dat in de toekomst te voorkomen

De medewerkers zijn sinds een jaar of vier werkzaam in resultaat-

zijn we bezig met het opzetten van centraal relatiebeheer.'

verantwoordelijke kernteams. Hierin zitten naast docenten ook

- v i n d t het verontrustend dat het midden- en kleinbedrijf

instructeurs, ondervvijsassistenten en leercentrummedewerkers.

voor scholing vooral kijkt naar de particuliere opleiders. 'Het staat

Er zijn dertig teams die ieder tussen de tien tot vijftien mensen tellen.

nog niet op hun netvlies dat ook het ROC snel maatwerk kan leveren.

Een bewuste keuze, vertelt- . 'Een kleiner team wordt kwets-

We moeten het onszelf aantrekken dat we nog teveel de houding

baar en een groter team hindert de samenwerking. De diverse aan-

hebben dat bedrijven maar naar ons toe moeten komen. Wij moeten

dachtsgebieden zoals intake, examinering en kwaliteitszorg zijn

initiatief tonen, willen we de echte praktijk naar binnen halen .

binnen de kernteams verdeeld . Dat zijn de "sterrollen ,; . Deze verde-

Daarmee hebben we dit jaar 600.000 euro uitgetrokken om mensen

ling heeft gezorgd voor een vliegwieleffect. Achteraf vindt iedereen

uit het bedrijfsleven aan te trekken die hun ervaring willen inbrengen

de teamvorming een goede keuze. Ook de informatievoorziening is

in onze curricula. Met dat bedrag kunnen we ongeveer dertig part-

nu afgestemd op de teams. Per opleiding is steeds bekend hoeveel

timers uit de beroepspraktijk halen.' •

33

9 Op naar de top! • • • • • • • . vo orzitte r Colleg e van Be stuur Met het laatste jaarverslag Op naar de topi heeft ROC Aventus zijn ambities kenbaar gemaakt. 'We willen tot de beste behoren', zegt

. Met het oog

daarop is het ROC drie jaar geleden begonnen om het competentiegericht onderwijs in de steigers te zetten. Het ontwikkelde beleidsplan omvatte een zestal hoofddoelen, waarin het gehele streven van het ROC werd samengevat en waarvan de realisatie met prestatieindicatoren gevolgd kan worden. Centraal punt in het beleid is de klantgerichtheid. 'De deelnemer zien we als onze klant. Een klantspecifieke invulling van het onderwijs vraagt echter dat we een schakel aanbrengen tussen leren en werken. Op de wensen van de leerling spelen we in via het bedrijfsleven, dat bepaalde competenties vraagt', vertelt····

Kennis als basis Binnen deze klantgerichtheid blijft voor ROC Aventus kennis de basis. De ontwikkeling van nieuw onderwijs krijgt veel aandacht. Daarbij moeten betrokkenen over de grenzen van de verschillende sectoren heen willen kijken. 'We schrijven de teams geen standaard onderwijsconcept voor, maar willen voorkomen dat in acht sectoren acht verschillende concepten ontstaan. Dat zou leerlingen ernstig hinderen om over te stappen naar een andere opleiding.' Het onderwijsaanbod is ondergebracht in vier kwadranten: nieuwe didactische praktijken, maatwerk in vorm en inhoud, een opleidingenfabriek en à la carte onderwijs. Maar de variatie is niet onbeperkt. 'We hebben drie "magazijnen" in aanleg, met concrete methodische uitwerkingen van onderwijs, examinering en begeleiding . Daarnaast speelt het loopbaancentrum een belangrijke rol in het onderwijs dat de deelnemer wordt aangeboden. Bij de intake maken we een persoonlijk ontwikkelingsplan, tijdens de opleiding bouwen alle deelnemers een digitaal portfolio op.'

Meegaan in vernieuwingen Een ander element in het beleid zijn de in januari 2006 ingevoerde