We sluiten het kalenderjaar 2009 af met het 89e nummer van onze nieuwsbrief. Op naar de 100 in 2010!

Nieuwsbrief FLOT Nummer 89, 16 december 2009

Inhoudsopgave • Tasmara van Ginneken: onze nieuwe kwaliteitszorgcoördinator • Staatssecretaris van Bijsterveldt ontdekt bij FLOT en Pabo veel kennis en professionaliteit • Tom America legt taalbiopten op originele wijze bloot • Gerard van Maasakkers: ik ben niet met Brabant bezig, maar mijn muziek past het best in het Brabants dialect • ADEF ICT conferentie • Fontys studenten en docent bezoeken Cern • Merhaba – Studentenuitwisseling met de Bogazia Universiteit in Istanbul • Jaarlijkse vergadering en studiedag van Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren • Column Maud • Nieuws van Fontys • Nieuws van buiten

Ten geleide We sluiten het kalenderjaar 2009 af met het 89e nummer van onze nieuwsbrief. Op naar de 100 in 2010! Deze maand werd ons instituut vereerd met de komst van staatssecretaris Marja van Bijsterveldt en natuurlijk kijken we daar even op terug in deze Nieuwsbrief. Dat doen we niet alleen aan de hand van het verslag van Henk Naaijkens maar ook Maud staat er in haar column bij stil. Maud was een van de collega’s die een bijdrage leverde aan het welslagen van het bezoek. Van meerdere kanten heb ik gehoord dat de staatssecretaris enthousiast was over wat ze in Tilburg heeft gehoord en gezien. Ook ik vond het een genot om (opnieuw) te ervaren met hoeveel enthousiasme collega’s en studenten over hun opleiding en hun ambities vertellen. FLOT mag gezien worden! Daar spraken we afgelopen week ook over met de voorzitter van het visitatiepanel van Hobéon die komend jaar opnieuw op bezoek komt, deze keer om de masteropleidingen de maat te nemen. Op basis van de ervaringen bij de accreditatie van de bachelors heb ik ervoor gepleit om het zelfevaluatierapport en de gesprekken zo in te richten dat collega’s wat meer de kans krijgen om te laten zien waar ze trots op zijn èn waar ze komende tijd nog aan willen werken. Een accreditatietraject kost ons veel geld en nog meer energie en dus mogen we gerust eisen stellen aan de kwaliteit van de beoordeling. Het lijkt erop dat de externe beoordelaars zich ons commentaar op de inrichting van het proces en de kwaliteit van hun verslaggeving aantrekken. We vonden een gewillig oor voor aanpassingen bij de vormgeving van het accreditatietraject van de masteropleidingen. Een dezer dagen verwacht ik het eindrapport van de bacheloropleidingen. We wisten al dat we op alle onderdelen ten minste voldoende of goed scoorden. Naar aanleiding van ons commentaar zijn er nog enkele v-tjes in g-tjes veranderd waardoor er ook weer iets meer verschil tussen de opleidingen is ontstaan. In dit verband mag natuurlijk niet onvermeld blijven dat de bacheloropleidingen aardrijkskunde en biologie het Keurmerk Duurzame Ontwikkeling in het Hoger Onderwijs twee sterren toegekend hebben gekregen. En van de betrokkenen heb ik begrepen dat de audit die ten grondslag lag aan deze positieve beoordeling nog inspirerend was ook! Goed voorbeeld…….? Laten we maar in eigen huis beginnen: wie volgt het voorbeeld van aardrijkskunde en biologie? Met de jaarwisseling voor de deur is het immers weer tijd voor het maken van goede voornemens. Komt duurzaamheid daarbij in beeld? Ik weet zeker dat Martin de Wolf je graag op weg helpt in 2010. Maar eerst 2009 goed afsluiten, dit jaar lekker wat vrije dagen voorafgaand aan kerstmis zodat we een beetje ontspannen kunnen In deze nieuwsbrief zijn alle links naar e-mailadressen en websites geactiveerd. Door erop te klikken, heb je direct toegang.

Redactie: [email protected] telefoon 06 - 41 01 16 26

toeleven naar dit bijzondere familiefeest. Mede namens Anton en Patrick wens ik alle collega’s fijne dagen. We zien elkaar weer op maandagmorgen 4 januari om samen het nieuwe jaar te openen. Ans Buys

p.s. we kijken aan de hand van de foto’s van onze huisfotografe Annemiek Gijben terug op de kerstviering van vandaag en op verzoek van enkele collega’s is ook het kerstverhaal ‘ De goede dennenboom’ bijgevoegd.

Kerstverhaal voorgelezen door Ans Buys tijdens de kerstviering van FLOT op 16 december 2009. De goede dennenboom In het dennenbos liep een man met een bijl en drie kleine kindjes. De grote dennenbomen trokken zich van het viertal niet veel aan want zij wisten dat zij geen kwaad konden. De kleine dennenboompjes sidderden van angst toen de man met de bijl dichterbij kwam. Ze probeerden er allemaal zo onaantrekkelijk mogelijk uit te zien. Al snel viel het oog van de kinderen op een prachtig boompje dat nog volop stond te pronken. ‘Deze hier is de mooiste’ riepen ze. Het was het domste boompje van het hele dennenbos. Het kende het verschil nog niet tussen de lente en de winter en het begreep dan ook niet waarom alle andere boompjes zich zo lelijk maakten. Vader duwde de kinderen eventjes opzij, spuwde in zijn handen en hief de bijl hoog in de lucht. Een iets oudere dennenboom die dit alles zag, kreeg zo’n medelijden met het domme boompje, dat hij zijn afhangende takken omhoog stak. Hij trok zoveel sap naar zijn kruin dat zijn naalden glansden en fonkelden als kristal. Nu wuifde hij sierlijk met zijn takken om de aandacht van de kinderen op zich te vestigen. ‘Stop, vader, eigenlijk willen wij toch liever deze grote hier’. ‘Zoals jullie willen’ zei de vader en de bijl hakte diep in de voet van de moedige boom. De drie kinderen namen hem onder de arm en lachend stapten ze weer naar huis. De boom schreeuwde het uit van de pijn maar de mensen luisterden niet goed genoeg om de boom te horen huilen. Daar stond hij nu, in het midden van de huiskamer, overdekt met slingerende lichtjes, slingers en bollen. Helemaal bovenaan stak een zilveren bol met een lange punt. Er waren al vaak heel wat rare vogels op zijn kop komen zitten maar zoiets had hij nog nooit meegemaakt. Beneden aan zijn voeten stond een stalletje en hij zag hoe de kinderen er allemaal gipsen beeldjes inzetten met overal kleine schaapjes erom heen. ‘Zie mij hier nu staan’ mopperde de boom, ‘ik ben blij dat de andere bomen mij niet zien met al die belachelijke rommel aan mijn lijf’. Zo stond hij daar week na week. Op zekere dag maakten de kinderen weer een drukte van belang om en rond het stalletje. ‘Wel verdraaid’ dacht hij ‘nu komen er nog drie beeldjes bij, waarvoor dient dat toch allemaal?’.

2

De dennenboom had al veel van zijn groene glans verloren en wanneer de kinderen eventjes aan zijn takken kwamen, voelde hij de dennennaaldjes overal langs hem heen naar beneden vallen. De dag daarna werd hij van al zijn versieringen ontdaan en de gipsen mannetjes werden in een papiertje gerold en in een doos gelegd.‘Het is afgelopen’ zuchtte de boom. ‘Mij wacht de open haard, het is allemaal voor niets geweest’. Nu werd er ook een klein ventje in een strooien bakje uit het stalletje genomen en voor ook hij in het papiertje ging, knipoogde hij naar de boom en zei: ‘Ik weet wat je gedaan hebt en dat zal ik nooit vergeten’. Auteur: onbekend. Bron: Parochieblad van de Bernse Maasparochies december 2009.

Personalia Verjaardagen van collega’s Guido Boots 17/12, Wim Maagdenberg 20/12, Coen Pellemans 21/12, Luuk Smits 24/12, Johan Cornelissen 29/12, Saskia Roelofsen 31/12, Paul Leunissen 8/1, Michelle Breut 8/1, Sander de Kock 8/1, Véronique van de Reijt 12/12, Jan de Jong 15/1, Marleen Roosen 20/1.

Tasmara van Ginneken Onze nieuwe kwaliteitszorgcoördinator Ingrid van der Pluym is momenteel kwaliteitscoördinator voor FLOT en druk betrokken bij de accreditatie van de masteropleidingen. Per 1 januari verlaat ze Fontys om te gaan werken in een landelijk project over kwaliteitszorg in het MBO. Tasmara van Ginneken die al sinds 2001 bij Fontys werkt, volgt Ingrid op. Hieronder haar loopbaan in vogelvlucht. Raakvlak tussen techniek en maatschappij Tijdens haar studie aan de Technische Universiteit Eindhoven werkte Tasmara samen met ongeveer 15 andere studenten-assistenten vijf jaar in de Chemiewinkel op de universiteit. Die winkel verricht gratis milieuchemisch onderzoek voor particulieren, bijvoorbeeld onderzoek naar asbest en bodemverontreiniging. Ze heeft er verschillende functies vervuld, onder andere die van voorzitter. In 2000 behaalde Tasmara op 25-jarige leeftijd twee ingenieurstitels aan de TU/e: Scheikundige Technologie (pure, harde techniek) en Technologie Management (nadruk op verrichten van sociaalwetenschappelijk onderzoek). Uit die combinatie van studies blijkt opnieuw Tasmara’s belangstelling voor het raakvlak tussen techniek en maatschappij. Vervolgens begon ze aan een promotietraject. Maar daar stopte ze al na drie maanden mee. Dat werk vond ze te specialistisch en te eenzaam; ze houdt meer van breedte in haar werk. Werk tot nu toe Maar wat dan wel? Ze had nog niet een dergelijk duidelijk beeld van wat ze wilde gaan doen. Via via kwam ze in 2001 terecht bij de Mediatheek van Fontys en dat beviel haar wel als boekenliefhebber. Aanvankelijk voelde het als vakantiewerk, later heeft ze instructies over informatievaardigheden verzorgd en beleidsstukken geschreven. In 2003 werd ze managementassistent van de account managers van het Fontys Facilitair Bedrijf. Ze kreeg onder andere als taak de dienstverlening af te stemmen op de instituten. Prima werk, maar Tasmara vond het nog steeds te administratief. 3

In 2005 ging ze voor twee jaar werken als beleidsmedewerker voor het Fontys Facilitair Bedrijf. Ze vertaalde externe ontwikkelingen en interne beleidsvoering naar implicaties en acties voor het facilitair bedrijf. In 2007 werd ze consultant kwaliteitszorg bij het team kwaliteitszorg van de afdeling Onderwijs van het facilitair bedrijf. Als zodanig heeft ze haar sporen al verdiend als projectleider van het studenttevredenheidsonderzoek van Fontys, als adviseur kwaliteitszorg bij verschillende instituten en als begeleider van accreditaties. Tasmara vindt kwaliteitszorg boeiend werk en ze voelde zich op haar plaats als consultant. Maar ze had allang de ambitie om op een onderwijsinstituut te gaan werken en zich te storten in de kwaliteitszorg voor het dagelijkse werk in het onderwijs. Toen Ingrid haar vertrek bij Fontys bekend maakte, stelde ze zelf Tasmara als opvolger voor. En het klikte bij de directie en de teamleiders.Tot 1 januari is Tasmara betrokken bij de zelfevaluatie van de dertien masteropleidingen. Vanaf januari zal ze onze gelederen verder versterken op maandag, woensdag en vrijdag. Wat ik mij droom Het Management Team had Tasmara verzocht haar gedachten over kwaliteitszorg op te schrijven. Dat leidde tot het stuk Wat ik mij droom, visie op kwaliteitszorg. Het is niet lang, maar één A4’tje, en geeft blijk van een heldere, doordachte visie. De eerste alinea luidt: In mijn huidige functie als consultant kwaliteitszorg droom ik van een instituut dat altijd accreditatiewaardig is. Niet alleen in formalistische zin (documenten op orde en evaluaties gedaan), maar echt ‘in control’ over de kwaliteit. Een instituut waar de lijnen naar alle stakeholders open zijn en de PDCA-cycli gesloten zijn. Waar ook de laatste stap, het omzetten van evaluatieresultaten in verbeteringen, gezet wordt. Tasmara wil de kwaliteitszorg naar een hoger niveau tillen door niet alleen gebruik te maken van schriftelijke evaluaties, maar ook van bijvoorbeeld panelgesprekken en diepte-interviews. Ze wil ook laten ervaren dat kwaliteitszorg niet bureaucratisch en saai is, maar spannend en uitdagend. En dat het niet een werk is voor enkelen binnen een instituut, maar voor iedereen. Haar droom schept hoge verwachtingen. Maar haar staat van dienst geeft ook het vertrouwen dat die verwachtingen uit zullen komen.

Tasmara thuis Tasmara woont in Eindhoven in een oud huis (1938) dat ze samen met man Arjan in de oorspronkelijke staat teruggebracht heeft. Ze hebben een dochter Sophie van 15 maanden. De combinatie werk en moeder bevalt haar goed. Samen met Arjan - die bij Fontys Hogeschool Pedagogiek werkt - is de zorg voor Sophie goed geregeld. Tasmara schrijft graag. Ze heeft al verschillende cursussen creatief schrijven gevolgd bij het Centrum voor de Kunsten Eindhoven (CKE). En het schrijven van een jeugdboek vordert gestaag. Ook op het terrein van fotografie volgt ze cursussen op het CKE. Ze heeft vooral belangstelling voor macro- en zwartwitfotografie en haar foto’s ontwikkelt ze zelf. Motorrijden is ook een van haar passies. Ze geniet van reizen op de motor, van toeren over bochtige wegen door mooie landschappen waar je als motorrijder direct contact met de natuur hebt. Prachtig, die snelheid, de wind door je haren en vooral dat gevoel van vrijheid. Jos Schilleman

4

Nieuws van binnen Staatssecretaris Van Bijsterveldt ontdekt bij FLOT en Pabo veel kennis en professionaliteit. Staatssecretaris Marja Van Bijsterveldt was woensdag 2 december op werkbezoek bij het Moller. Om zich een beeld te vormen van de actuele onderwijspraktijk ging ze in gesprek met docenten en studenten van FLOT en Pabo Tilburg over een aantal actuele thema’s. ‘Docenten zijn de sleutel voor de toekomst in Nederland. Trouwens, waar staan de letters FLOT eigenlijk voor?’ Krachtig Meesterschap Marja Van Bijsterveldt wil zich als Staatssecretaris van Onderwijs bewust bezighouden met de kennisontwikkeling op de werkvloer. Daarom ‘doet’ ze in het Kader van de Tour ‘Krachtig Meesterschap’ een rondje Nederland langs pabo’s en lerarenopleidingen. Aanleiding is de kwaliteitsagenda die ze heeft ingevoerd en die voor meer en betere leraren moet zorgen. Worden deze plannen in de praktijk gerealiseerd en wat kan er nog verbeterd worden? Maar wat ze vooral wil, is stimulerende impulsen geven aan het onderwijs door te luisteren naar de verhalen van de studenten en medewerkers van de opleidingen. De oval office van Ans Buys is het eerste ontmoetingspunt en uitvalsbasis voor de komende rondleiding langs kennis- en werkplekken. Marja Van Bijsterveldt gedraagt zich informeel, heeft een luisterend oor maar neemt tijdens de gesprekken met de opleidingsdocenten een actieve en betrokken houding aan. Zij blijkt uitstekend op de hoogte van allerlei actuele thema’s en is erg belangstellend naar de praktijksituatie op de werkvloer. Ze wil van alles weten over het niveau en de kwaliteit van de opleidingen, de stand van zaken over de invoering van de kennisbasis en de eventuele wenselijkheid om opleidingen breed te houden of juist smal te maken. Want over dat laatste - moeten er op de pabo en FLOT aparte, ‘smalle’, bevoegdheden komen? – heeft ze binnenkort een discussie met de Kamer. Ook de samenwerkingsmogelijkheden met andere lerarenopleidingen en de universitaire opleidingen krijgen aandacht. Op eigen (lees: FLOT-)verzoek krijgt het praktijkgerichte onderzoek veel aandacht evenals de kansen die dit biedt voor de leraar op school en het verbeteren van de kwaliteit van de opleiding. De volgende personen vertellen hun succesverhaal op onderzoeksgebied. Chantal de Koster (pabo) over de vaardigheidstrainingen voor onderzoek in het curriculum, waarin vooral de onderzoekende houding van de aankomende docenten wordt benadrukt. Rita Schildwacht (FLOT) houdt zich bezig met coachen met behulp van video-opnamen uit de eigen lespraktijk en doet onderzoek naar wat dergelijke programma’s effectief maakt. Rutger van de Sande (FLOT) onderzoekt innovaties in de lerarenopleiding economie. Het idee is dat het tal van voordelen heeft als je de economiedocenten hun eigen onderwijs laat onderzoeken. Sanneke Bolhuis (FLOT) doet onderzoek naar professionele leerstrategieën en biedt haar boek over leren en veranderen aan. Laura Claesen (pabo) vertelt over haar onderzoek over de relatie tussen bewegingsonderwijs en zelfvertrouwen. ’Dat heb ik ook in Zwolle gezien’, reageert Van Bijsterveldt. ‘Door zo’n onderzoek geef je kinderen een houding mee. We moeten de cultuur in het basisonderwijs zó krijgen dat ze daarin meegroeien.’ Promovenda Maud Slaats (FLOT) licht haar promotietraject ‘halfweg’, toe, waarin ze zowel onderzoeker is als trainer. Ook de leden van de studentenraad mogen hun mondje opendoen, want bij de invulling van haar jaarthema’s hanteert de FLOT het motto: ‘een goede lerarenopleiding geeft studenten een stem’. ‘Het valt me op dat hier sprake is van een ‘open mind’, merkt Van Bijsterveldt op, ‘dat jullie elkaar kritiseren in voortdurende wisselwerking. Daar moet een modern personeelsbeleid aan ten grondslag liggen’.

5

Helden van deze samenleving ‘Ik ben nieuwsgierig naar jullie opmerkingen’, zegt Marja van Bijsterveldt. Het gezelschap is intussen neergestreken in het klaslokaal waar Rob van Otterdijk een miniles over ‘de beeldvorming van de docent’ aanstuurt. ‘Ik heb de leukste baan van de wereld’ zegt een docent maatschappijleer. ‘Ik leef voor mijn vak, maar al die rompslomp eromheen zoals slecht voorgezeten vergaderingen… Als je leraar wilt worden, moet je dat vooral met je hart doen. Want het is niet alleen maar leuk, het vraagt ook heel veel’. ‘Op verjaardagfeestjes vertel je liever niet dat je docent bent, merkt iemand anders op. ‘Er bestaat veel te weinig begrip over wat je buiten het lesgeven allemaal nog meer doet. Ik zeg tegen de Rinnooy Kan’s: blijf van ons af. Mensen die iets vinden van het onderwijs moeten eerst zelf maar eens voor de klas gaan staan!’ ‘Maar jullie zijn de helden van onze samenleving’, reageert Van Bijsterveldt. ‘Er is behalve venijn toch ook veel positieve berichtgeving over het leraarschap! Want jullie hebben een hoge maatschappelijke waarde. Er is de laatste tijd weliswaar veel reuring over het onderwijs, maar docenten zijn de sleutel voor de toekomst in Nederland. Er komt een professioneel statuut waarin wordt vastgelegd wat je als beroepsgroep kunt uitstralen. En daarin staan niet alleen de zure punten.’ APK-keuring Wiskundedocent Jan Essers hoeft zich niet in te spannen om het gesprek tussen Marja Van Bijsterveldt en de aanwezige studenten en docenten levendig te houden. ‘Hoe kijk je aan tegen de rekentoets’, vraagt ze? ‘Zien jullie jezelf hier een actieve rol in hebben?’ ‘Nou, wij willen die toets wel maken’ reageert een docent. ‘Maar dat mag niet ten koste gaan van het totaalplaatje.’ ’Het is een kwestie van onderhoud. Je moet het zien als een soort APK-keuring’, reageert Van Bijsterveldt. ‘Je moet je afvragen, hoe je minder lesintensief creatief onderhoud kunt plegen.’ ‘De basis ligt in de onderbouw, daar moet de kennis worden vastgelegd’, stelt iemand vast. ‘Wij willen best de rekenmachines afschaffen. Maar het probleem is, dat de methoden realistisch rekenen in de onder- en bovenbouw geschreven zijn op het omgaan hiermee. ‘Ik hoor deze tendens op meerdere scholen’, bevestigt Van Bijsterveldt. Taalwerkplaats Aandachtig luistert ze hierna naar de uitleg van Monica van der Hagen over de functie van de Taalwerkplaats. Hier begeleiden de studenten elkaar en hebben leerkrachten een ondersteunende rol op de achtergrond. ‘Krijgen alle studenten bij jullie een taaltoets?’ vraagt Van Bijsterveldt. ‘Ja, het is een diagnostisch moment. Als de studenten de toets niet halen gaan wij kijken waar het probleem ligt’, antwoordt Ans Buys. ‘Hebben jullie ook onderzoek gedaan in relatie waar studenten vandaan komen? Want als je dat weet, dan kun je er beleid op maken’, merkt Van Bijsterveldt op.’ ‘We kijken niet alleen naar deficiëntieproblemen, maar vaak ook naar aandachtsproblemen’, bevestigt Ans. Erik Blankesteijn licht het tutorenproject toe. ‘Omdat de Cito-toets niet alle schrijfvaardigheden meet, organiseren wij het schrijfproces Fontysbreed en in een nog breder verband met vier andere opleidingen. Bas Jongenelen overhandigt het tijdschrift ‘Schoolgegaan’ (‘Leuk om onderweg in de auto te lezen’.) Twee tutoren worden even apart genomen voor een you-tube opname. Het ligt niet aan de boekjes De Pabo lijkt zich voltallig te hebben verplaatst naar D101, waar de laatste bijeenkomst van deze middag plaatsvindt. Aan de orde komen onder andere de masteropleidingen, de samenwerking met de Universiteit van Tilburg en de rekenwerkplaats, een samenwerkingsverband met een middelbare school. ‘Het ligt niet aan de boekjes, het is belangrijk wie er voor de klas staat,’merkt een docent op. Op alle vakgebieden is een stevige basis vakkennis verankerd in legitimatiepanels, krijgt Van Bijsterveldt te horen op haar vraag naar de ontwikkeling van kennisbasis. Ze wil een mening over transparante landelijke toetsen, want ‘het is belangrijk dat je de landelijke diploma’s goed geborgd krijgt’.

6

Ook stelt ze vast dat de afstemming tussen hbo en universiteit steeds meer door elkaar loopt en dat de meerwaarde hiervan kan zijn, dat het beroepsperspectief en wetenschappelijke literatuur elkaar wederzijds kunnen versterken. ‘We leven in een cultuur van leren en onderzoeken.’ Astrid Venes vertelt over het bicertificeringstraject waarbij excellente studenten die extra hard willen werken in vier jaar twee diploma’s kunnen halen. Het laatste woord is aan de studenten, die ook binnen de Pabo een belangrijke stem hebben. ‘Wat is nou uitnodigend voor jullie om succes te boeken?’ vraagt Van Bijsterveldt? ‘Het is voor ons een promotie dat we mee mogen praten en zodoende kleinschalige veranderingen binnen en buiten de school kunnen aanbrengen’, antwoordt een vertegenwoordiger van het promoteam van FLOT. We zijn er bijvoorbeeld in geslaagd om extra bussen te laten rijden. In het project ’students for students’ gaan we in de binnenstad een huiswerkproject realiseren.. Daar oefenen wij met het overbrengen van kennis op middelbare scholieren. Dat is wat je noemt competentiegericht onderwijs in de praktijk brengen.’ ‘Het is voor mij belangrijk en inspirerend een grote hogeschool als deze bezocht te hebben’, besluit Van Bijsterveldt. Maar nu moet ik weg, want over anderhalf uur heb ik in Den Haag een vergadering.’ ‘Deze opleiding is heel bewust met het onderwijs bezig’, vertelt ze op de trappen van de mediatheek. ‘Er is sprake van een lerende houding en men gaat hier heel voortvarend om met het vergroten van de professionaliteit. Kennisontwikkeling is iets dat me altijd blijft bezighouden maar de werkelijkheid vindt uiteindelijk op de werkvloer plaats. Scholen moeten leren professionaliseren en dat kom ik hier duidelijk tegen.’ Henk Naaijkens

Tom America legt taalbiotopen op originele wijze bloot. ‘Er zweven veel invloeden door mij heen.’ Tom America is de eerste gast die een optreden verzorgde in het kader van het thema: Taal en cultuur in Brabant. Deze optredens worden georganiseerd door FLOT in nauwe samenwerking met Jos Swanenberg, hoogleraar ‘Diversiteit in Taal en Cultuur in Brabant. De worstenbroodjes worden nauwelijks beroerd, maar gelukkig is de rode zaal gevuld met een handvol studenten Nederlands. En die worden daar ruimschoots voor beloond, want de presentatie van Tom America geeft een zelden vertoonde inkijk in het fenomeen taal. America is een veelzijdig artiest en begon ooit als zanger van een punkband. Toen hij zijn stem kwijtraakte, ging hij verder als beeldend kunstenaar en ‘leende’ hij stemmen, soms uit andere culturen. ‘Er zweven veel invloeden door mij heen’, zegt hij, ‘maar sommige keuzes krijgen pas later in je leven een richting.’ Tom America houdt zich als kunstenaar op een bijzondere manier bezig met taalvariatie. Hij onderzoekt allerlei woordassociaties in verschillende culturen en dialecten. Met behulp van samplers slaat hij videoopnames van ‘native speakers’ op, ondersteund door muzikale ritmes. Door de repetitieve klanken die hierdoor ontstaan, geeft hij de taal een andere dimensie. De dialectsprekers blijven dicht bij hun gevoel en zijn zich niet bewust van de context die America later toevoegt. Er ontstaat een kunstvorm die de taal als het ware uit haar keurslijf haalt en hierdoor soms ontroering oproept. Wilde boerendochter De ‘readymates’ van Duchamps, het dadaïsme, rockmuziek van Peter Koelewijn en Strawberry fields van de Beatles geven aan uit welke periode hij zijn eerste inspiratie ontleent. In zijn eigen omgeving ontdekt hij hoe Ivan Heijlen met ‘de wilde boerendochter’ in eenvoudige akkoorden een krachtige expressie uitdrukt. Als hij een schilderij van Picasso ziet, gaat hij spelen met het begrip moederschap. ‘Weet je nog wanneer ik het eerst een boterham met pindakaas heb gegeten?’ vraagt hij aan zijn moeder om het geheim naar zijn diepste verlangens te ontraadselen. Associaties volop. 7

Sampler als instrument ‘Ik heb ook onderzoek gedaan naar taal als zodanig en daarvoor heb ik klanken geïsoleerd’, vertelt Tom America over zijn ontdekkingen op het gebied van taal en muziek. ‘De sampler stelt mij in staat om expressieve uitdrukkingsvormen op te slaan. Ik vroeg aan vrienden om bepaalde klanken uit te spreken – zoals de letters van het alfabet – en maakte er video-opnames van. Het resultaat is een portret van onze taal, met een wetenschappelijk randje. Waar ik naar op zoek was kon ik zó pakken in taal.’ Van Gogh Zoals Van Gogh de mijnwerkers schilderde in de Borinage en de aardappeleters in de Brabantse Peel, zo ging America aan de slag met de Tilburgse taal. ‘Wat is mooier dan de schoonheid van het Tilburgs?’ Daarmee komt hij dichter bij zijn eigen leefwereld. ‘Want die is qua cultuur, taal en etnische achtergrond diverser dan ooit, als gevolg van de globalisering van de afgelopen decennia,’ ondervond America. ‘De schoonheid van taal hoef je niet ver te zoeken, want die vind je gewoon op straat.’ Hij gaat op speurtocht naar de Tilburgse dialecten en ontdekt kenmerkende verschillen tussen aangrenzende regio’s, zoals ‘t Goirke, de Hasselt, Tilburg Noord en Zuid. ‘En wat heeft de allochtoon te melden die om de hoek woont? De taal van de straat toont aan hoe creatief taal kan zijn,’ ontdekt hij. Hij wil veel laten zien, maar de tijd is beperkt. Een opname van ‘de herderkens lagen bij nachten’, gesproken in het Tilburgs dialect en begeleid met muziek roept humor maar ook ontroering op. Het West-Vlaams, gesproken in een café in Oostende, is nauwelijks te begrijpen maar vol rijkdom. Tot slot toont hij een fragment uit zijn project ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Tilburg. In 11 Tilburgse wijken stelde hij vragen aan mensen, over wat ze vinden van Tilburg. Je moet het horen en zien om het bijzondere ervan te ervaren, maar de variatie aan taaluitdrukking is eindeloos groot. Tom America heeft er een bijzonder kunstwerk van gemaakt. Door te spelen met taal, doet hij eer aan de levens, waarden en opvattingen van mensen. Het was een interessante voordracht van Ton America, hoewel het me aanvankelijk niet zo duidelijk was wat nu precies de relatie met de paraplu ‘Taal en Diversiteit in Brabant’ was. Dat werd het op het einde wel toen hij het publiek een schitterende collage van ‘Tilburgse’ uitspraken presenteerde. Ik moest toen denken aan een oud-student die binnen het Tilburgs zeven verschillende varianten kon onderscheiden. Voor de buitenstaander, en dat ben ik, is Tilburgs Tilburgs, maar dat is dus een foute opvatting: je hebt Goirkes, Hasselts, Korvels etc. Misschien een idee om daar nog eens iets mee te doen. Flip Strang, docent Talen FLOT De bijeenkomst was beslist de moeite waard, zowel voor studenten als docenten  die geïnteresseerd zijn in muziek, taal (hier met name het Tilburgse dialect) en cultuur. Voor talenstudenten is het in ieder geval de moeite waard. Tom America heeft veel moeite gedaan om het voor studenten interessant en herkenbaar te maken. Ik ben heel benieuwd naar de volgende bijeenkomst met Gerard van Maasakkers. Monica van der Hagen, docent Talen FLOT Mijn grieperige gevoel van woensdag was op slag verdwenen door het inspirerende en vrolijke college van Tom America. Ik vond het erg jammer dat het zo rustig was en ik zal mijn best doen om voor de volgende bijeenkomst mond-tot-mondreclame te maken. Voor mijn studie zijn we woensdag ook begonnen aan Taalkunde 2 waarbij ik als deelonderwerp direct taalvariatie gekozen heb. Ik hoop dat ik er daar wat mee kan, ik denk van wel. Tijdens mijn lessen zie ik op dit moment niet direct mogelijkheden om het in te passen, maar wie weet komt dat in de toekomst. Sofie Meeuwissen-Swinkels, student Nederlands

8

Woensdag 18 november hadden wij als derdejaars eigenlijk een college “Vakgericht taalonderwijs” van Mariette van Dam, maar zoals het onderwijs altijd flexibel is, ging deze les ineens niet door en gingen wij met zijn allen naar de lezing. Gelukkig maar, want de zaal was voor de rest bijzonder teleurstellend leeg. Tom America vertelt vol enthousiasme over zijn eigen onderzoek naar taalvariatie en zet onder zijn bevindingen muziek. Vooral zijn lied over 200 jaar Tilburg was erg leuk, ontroerend, soms lachwekkend, maar bovenal erg herkenbaar. Sarike Roest, student Nederlands Voor de mensen die graag een compilatie willen zien van het gastoptreden van Tom America klik hier http://www.surfmedia.nl/app/video/QKKORInjaZNzj76XaKeksto5/play?format_id=SuanJ5ZK7nuhtfFfBC32Mp tD&mode=object Henk Naaijkens

Gerard van Maasakkers: ik ben niet met Brabant bezig, maar mijn muziek past het best in het Brabants dialect Gerard van Maasakkers is de tweede gast die een optreden verzorgt in het kader van het thema: Taal en cultuur in Brabant. Deze optredens worden georganiseerd door FLOT in nauwe samenwerking met Jos Swanenberg, hoogleraar ‘Diversiteit in Taal en Cultuur in Brabant. De reputatie is hem vooruitgesneld want de zaal zit vol en Gerard van Maasakkers doet meteen waar hij goed in is: hij pakt zijn gitaar en vertolkt zijn meest recente lied. Een hand vol vrienden Meer hoeft het niet te zijn Voor ’t stikken van het lachen en Het stillen van de pijn Hij vervolgt met ‘De bloemen zijn rood’, over een jongen die voor ’t eerst naar school gaat. Want ‘op onderwijsinstellingen mag een liedje over het onderwijs niet ontbreken’, knipoogt Gerard. ‘Een beetje tegenslag in ’t leven is niet zo erg,’ voegt hij er aan toe. Van Maasakkers vierde onlangs zijn 30-jarig jubileum maar zit nog vol met ideeën over nieuwe muziek. Zijn opkomst vond plaats in de periode van de ‘dialect-renaissance’, zoals Jos Swanenberg deze herwaardering van dialecten noemt. In de zeventiger jaren van de vorige eeuw ontstond een andere kijk op dialecten. Het dialect werd niet meer beschouwd als een minderwaardige taalvorm, maar juist als een authentieke manier om uitdrukking te geven aan de normen en waarden van de eigen streek. Een stroom van liedvertolkers was hiervan het gevolg en er volgde een hausse aan streekgebonden, dialectische muziek. Geitenwollen sokken Hoewel Van Maasakkers zich bedient van het Brabants dialect beschouwt hij zich niet bij uitstek als een provincialist. ‘Ik studeerde voor tuinarchitect en landschapsarchitectuur’, vertelt hij. ‘In die tijd kregen wij het besef: we moeten goed zorgen voor deze wereld want anders gaat het mis. Het was de tijd van de grote ruilverkavelingen om de land- en tuinbouw efficiënter te maken. Als reactie hierop ontstond een activistische beweging, die voor ’t gemak de geitenwollen sokken genoemd werden. Ik was toen al bezig met muziek maken, waarbij ik me niet alleen liet leiden door het Brabants dialect. Ik pikte overal wat van mee, maar ik ging mijn eigen weg. In mijn lied ‘bloemen zijn rood’ gebruik ik dialect en Nederlands door elkaar. Na mijn studie ben ik min of meer tegen wil en dank ingelijfd bij de activistische poot.’

9

Uit de kast Gerard vertolkt vervolgens een lied over een boerenzoon die als homo ‘uit de kast’ wil komen, maar daarin binnen zijn milieu niet slaagt. ‘Uitstekend geschikt om in het onderwijs te gebruiken’, merkte na afloop iemand op. Dan volgt een lied voor Theo uit Chicago (‘hier heur ik thuis’) die zelf tussen het publiek zit.

Grote onderwerpen klein maken ‘Hoe kies jij je onderwerpen?’ vraagt Jos Swanenberg tijdens het intermezzo. ‘Ik vermijd het noemen van Noord-Brabant en wat er allemaal is veranderd’, zegt Van Maasakkers. ’Ik zie hoe het is en wat er allemaal kan, niet wat voorbij is. Ik ben niet met Brabant bezig, maar gebruik gewoon mijn dialect. Daarin past mijn muziek het beste. Ik wil grote onderwerpen klein maken door ze te projecteren op iemand die ergens de dupe van wordt. Zodoende wordt een groot verhaal klein, iedereen herkent zich erin. Op dit moment ben ik bezig met een project in Brazilië. Het speelt zich af in de favelas van Rio de Janeiro, waar ik kinderen laat dansen op de maat van muziek. De sloppenwijken worden beheerst door de drugshandel en ik laat ze letterlijk dansen naar de pijpen van de drugsbarons. Zo probeer ik grote problemen hanteerbaar te maken in klein bestek.’ Hij pakt zijn gitaar weer op en zingt: ‘ge weet mar nooit’, ‘hedde efkens lieve Heer’ en als uitsmijter op algemeen verzoek: ‘hée gaode mee’. Tijdens binnenkomst werd ik meteen  geraakt door de Brabantse gezelligheid. Onder het genot van een (écht) Brabants worstenbroodje, zat de stemming er al goed in. De liedjes die Gerard ten gehore heeft gebracht, bezorgden me zo nu en dan kippenvel. Ook  zijn humor werkte aanstekelijk. De liedjes  van  Gerard hebben voor mij een meerwaarde omdat ik ze kan gebruiken op mijn stage op de opleiding Onderwijsassistent van het ROC in Eindhoven.  De  studenten worden doodgegooid met luisteroefeningen, maar deze  zijn soms  erg  ‘saai’. Met de liedjes van  Gerard  van Maasakkers kunnen luisteroefeningen leuker en aantrekkelijker worden gemaakt. Het lijkt mij een uitdaging om dit eens uit te proberen! Jorinde Pelt, derdejaars student lerarenopleiding Nederlands Ik vond de voorstelling erg leuk, maar ik miste de sfeer die bij zo’n optreden hoort. Een Brabantse kroeg had  het plaatje compleet gemaakt.  De woorden van Ans Buys hebben mij  op ideeën gebracht. Als toekomstig docent Nederlands ga ik de liedjes van Gerard van Maasakkers vast een keer gebruiken in mijn lessen. Ik denk dat zijn muziek zeker ook jongeren aan zal spreken! Lieke Denissen, tweedejaars student lerarenopleiding Nederlands Ik vond het een leuke middag en was blij dat de opkomst een stuk hoger was dan de vorige keer. Gerard van Maasakkers is een oprecht mens en hij zorgde met zijn korte optreden voor een goede sfeer in de zaal. Iedereen genoot en voelde zich even op een bijzondere manier verbonden met elkaar. Zo heb ik het in ieder geval ervaren. Wat betreft de toepassingen in het onderwijs denk ik dat het goed is dat studenten en leerlingen kennis nemen van dialecten en de wereld die daarachter schuil gaat. Het heeft te maken met respect voor diversiteit in mensen en groepen in onze samenleving. Simona Boersma, docent Talen De grote opkomst en de sfeer rechtvaardigen de opmerking die Jos Swanenberg tot besluit maakt: ‘Er komt nog een vervolg op deze middagen.’ Henk Naaijkens

10

ADEF ICT conferentie Op 10 december vond de landelijke ICT conferentie van ADEF plaats. Nadat de conferentie de afgelopen jaren in Rotterdam en Amsterdam was gehouden, was dit jaar FLOT de organiserende lerarenopleiding. Centraal op deze conferentie stond de kennisbasis ICT die is ontwikkeld door de werkgroep ICT van ADEF, waaraan namens FLOT Arnoud van Leuven en Eric Kruis deelnemen. Deze kennisbasis beschrijft de kennis en vaardigheden die een docent moet bezitten m.b.t. ICT gebruik in het onderwijs.. Binnen ADEF is afgesproken dat deze kennisbasis wordt geïmplementeerd in het curriculum van de lerarenopleidingen. Om 13.00 uur werd de conferentie geopend door Gert-Jan van Setten, directeur van de lerarenopleiding van de Hogeschool van Amsterdam. Daarna was het woord aan keynote speaker Peter van ’t Riet, lector ICT en onderwijsinnovatie aan Hogeschool Windesheim. Hij ging o.a. in op de noodzakelijke randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie van ICT in het onderwijs. Hij maakte duidelijk dat niet alleen op microniveau (in de klas en bij de docent) alles goed geregeld moet zijn, maar ook op mesoniveau (organisatie binnen de school), en dat deze twee niveaus intensief moeten samenwerken en communiceren. De lezing, gevolgd door een interview met Peter van ’t Riet, is opgenomen door Teleac en zal over enige tijd te zien zijn op www.leraar24.nl. Een belangrijk deel van de middag was daarna ingeruimd voor twee rondes workshops, die bedoeld waren om snel toepasbare ideeën op te doen voor ICT gebruik in de eigen les, of om met elkaar te discussiëren over de implementatie van de kennisbasis ICT. Onze eigen Lydie Guillois presenteerde samen met anderen een digitaal taaldorp in Second Life. Michel van Ast (HU) liet zien wat er allemaal mogelijk is met een digitaal schoolbord en oogstte hiermee veel bewondering. Tom Toebes (FLOT) ging in zijn workshop in op de mogelijkheden van een PDA met GPS, waarmee je mooie opdrachten kunt maken, gekoppeld aan routes die leerlingen moeten lopen. Brent Roozendaal (stichting Beeld en Geluid) liet zien hoe je met ED*IT zelf digitaal lesmateriaal kunt arrangeren. Onder leiding van Aike van der Hoeff (HAN) en Diane van der Linde (Windesheim), twee van de auteurs van de kennisbasis, kon van gedachten gewisseld worden over de invoering van de kennisbasis ICT. Gijs de Bakker (FLOT) presenteerde het online peer support systeem waarmee studenten hun medestudenten kunnen raadplegen wanneer zij met vragen zitten. Dirk van der Veen (HU) gaf tenslotte een workshop over de implementatie van kennisbanken in het onderwijs. Al met al een programma waarin voor elk wat wils te vinden was. De conferentie werd besloten met de overhandiging van de kennisbasis ICT aan Sjoerd Slagter, voorzitter van de VO-raad. Hij nam de kennisbasis dankbaar aan en zei de lerarenopleidingen er aan te zullen houden. De conferentie werd afgesloten met een drankje en met de conclusie dat alles prima verlopen is. De kennisbasis ICT is hier te downloaden.

Erik Kruis

Fontys studenten en docent bezoeken Cern Bij het Europese Laboratorium voor deeltjesfysica, Cern, gelegen bij Geneve, vond van 16 tot en met 21 november een cursus plaats onder de titel The Evolution of the Universe. Deelnemers aan de cursus waren 35 Europese (aankomende) natuurkundeleraren uit 19 Europese landen. De Nederlandse delegatie bestond uit twee FLOT studenten in de Bachelor opleiding natuurkunde, Marianne Bekx en Chris Mulders en een FLOT promovendus/docent, Zeger-Jan Kock.

11

Cern en deeltjesfysica zijn in het nieuws. Dan Brown beschreef Cern, met veel fantasie, in zijn verfilmde boek het Bernini mysterie (Angels and Demons). In dit boek wordt het Vaticaan bedreigd door een bom gemaakt uit antimaterie gestolen van Cern. Hoewel bij Cern antiwaterstof gemaakt wordt, leggen de Cern medewerkers graag uit waarom zo’n bom niet kan (het zou miljoenen jaren en absurde bedragen kosten om de bom te maken). Het opstarten van de nieuwste deeltjesversneller van Cern, de Large Hadron Collider (LHC), trok vorig jaar veel aandacht, en ook de afgelopen week was het apparaat weer in het nieuws toen het na maandenlange reparaties opnieuw werd gestart. Het doel van het apparaat is om theoretische ideeën te toetsen over de structuur van materie en de oorsprong van het universum. Wat vooral tot de verbeelding spreekt zijn de minizwarte gaten die volgens sommige modellen bij botsingen tussen deeltjes kunnen worden geproduceerd als de LHC op maximale capaciteit werkt (en die heel snel weer zullen verdwijnen). De cursus The Evolution of the Universe ging niet alleen over deeltjesfysica, maar gaf een chronologisch overzicht van de huidige kennis over de ontwikkeling van het heelal. Het verhaal begon bij de oerknal, en kwam via de vorming van de eerste sterren en sterrenstelsels bij de vorming van ons zonnestelsel met de planeten en eindigde bij de zoektocht naar planeten buiten het zonnestelsel. Als resultaat van deze zoektocht komen we op den duur misschien te weten of er buiten de aardbewoners nog meer leven in het heelal te vinden is. Colleges gingen niet alleen over wat we weten, maar ook over hoe die kennis tot stand is gekomen, met aandacht dus voor deeltjesversnellers, telescopen en onderzoekssatellieten. Interessant was ook te vernemen wat nog onzeker is en welke vragen nog niet zijn beantwoord. We hoeven niet bang te zijn dat de natuurkunde bijna klaar is, zoals aan het eind van de 19e eeuw werd gedacht. Het was interessant te vernemen hoe de Cern wetenschappers spreken over ‘goede’ of ‘foute’ modellen en theorieën, terwijl men zich tegelijk bewust is van de beperkingen die ook de ‘goede’ modellen nog hebben; het streven is dus altijd naar ‘beter’. In het onderwijs beperken we ons vaak tot kennis die ‘af’ is, waardoor leerlingen gemakkelijk een vertekend beeld krijgen van de bètavakken. Het volledige programma van de cursus, inclusief de meeste presentaties, is te vinden op de website http://indico.cern.ch/conferenceDisplay.py?confId=69896. We bezochten het expositiecentrum van Cern (“the Globe”), enkele Cern faciliteiten, zoals de plek waar de protonen voor de deeltjesversneller vandaan komen (uit een klein flesje waterstof), de plek waar antimaterie wordt geproduceerd en de controlekamer van de LHC. Een hoogtepunt was vrijdagavond toen een deel van de groep aanwezig was in de controlekamer van een van de LHC detectoren op het moment dat daar, voor het eerst sinds een jaar, weer een protonenbundel arriveerde (die met applaus werd ontvangen). Ondanks het drukke programma was er tijd voor een paar sociale activiteiten, zoals het ontdekken van Geneve op een woensdagmiddag en een gezamenlijk diner, met gelegenheid tot alpenhoornblazen. Informeel werd van gedachten gewisseld over het natuurkundeonderwijs in de verschillende landen en over de mogelijkheid om daar moderne natuurkunde in op te nemen. Doel van de cursus was namelijk niet alleen om natuurkundedocenten bekend te maken met recente ontwikkelingen in de deeltjesfysica en astronomie. Wat Cern wil bereiken is om via docenten middelbare scholieren eerder in contact brengen met moderne natuurkunde. Daarbij denkt men aan scholieren van rond de 14 jaar, nog voordat ze definitief gekozen hebben voor vakkenpakketten met of zonder natuurkunde. Zeker in de onderbouw wordt in de natuurkundecurricula weinig behandeld dat niet al eind 19e, begin 20e eeuw bekend was. Met moderne natuurkunde hoopt men interesse te wekken voor het vak en leerlingen kennis te laten maken met “physics in action”. Sinds dit schooljaar beschikt Cern zelfs over een “teacher in residence” die lesmateriaal ontwikkelt en evalueert in de vorm van een promotieonderzoek. De cursus werd door ieder hoog gewaardeerd, vanwege de inhoud en de uitstekende presentaties, het bezoek aan de Cern faciliteiten en de inspirerende internationale uitwisseling van onderwijservaringen. Tenslotte een paar opmerkingen voor geïnteresseerden: Cern organiseert regelmatig cursussen voor natuurkundedocenten, in duur variërend van een weekend tot en met 3 weken. Deze laatste cursus is de HST (High School Teachers) zomerschool die gewoonlijk in juli plaatsvindt. Meer informatie over cursussen, onderwijsmateriaal en andere mogelijkheden die Cern biedt (zoals een videoconferentie met een van de wetenschappers) is te vinden op de website: www.cern.ch/ education. Onze cursus werd georganiseerd in het kader van EIROforum, een samenwerkingsverband van 7 Europese wetenschappelijke instituten, op het gebied van natuurkunde en astronomie, maar ook bijvoorbeeld moleculaire biologie. Ook in dit kader zullen er meer activiteiten voor docenten worden georganiseerd (zie www.eiroforum.org). 12

Een aantal deelnemers aan de cursus “The evolution of the

..en op een terras in Geneve

universe” voor de Cern tentoonstellingsruimte

Merhaba! - Studentenuitwisseling met de Bogazici Universiteit in Istanbul Van 15 tot 22 november 2009 werkten 10 studenten van de lerarenopleiding Tilburg (aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer) gezamenlijk met tien studenten Engels van de Bosporus universiteit Istanbul aan een project: het testen en evalueren van lesmateriaal. Een ervaring die door alle studenten en opleiders als bijzonder geslaagd wordt beoordeeld. Afgelopen juli kreeg FLOT het goede nieuws, dat zij penvoerder zou worden van het Comenius project “European Values Education”. Samen met universiteiten/instituten van London, Istanbul , Potsdam en Banská Bystrica ontwikkelen opleiders een didactisch “framework”, hoe docenten in het voortgezet en hoger onderwijs de data van de European Values Study zouden kunnen inzetten. Dit Europeeswaarden-onderzoek onder leiding van de Universiteit van Tilburg bevraagt in regelmatige afstand Europese burgers over hun opvattingen en attitudes op het gebied van politiek, familie, religie, maatschappij en werk. FLOT is met de Universiteit van Tilburg overeengekomen dat zij verantwoordelijk is voor de educatieve vertaalslag van deze onderzoeksdata en gebruikt hiervoor als instrument de website www.atlasofeuropeanvalues.eu. Naast het ontwikkelen van een “guideline”, hoe de website met al haar kaartmateriaal en mogelijkheden gebruikt kan worden, werken de opleiders om het half jaar telkens twee (bij elkaar dus tien) lesbrieven uit, die als ‘good practice’ voorbeelden moeten dienen. De thema’s zijn werk, religie, familie en maatschappij. De eerste opdrachten en een eerste opzet voor het “pedagogical framework” werden tijdens de bijeenkomst in oktober 2009 in London uitgewerkt. In november vonden twee studentenuitwisselingen plaats: tien Slowaakse studenten gingen naar Potsdam en tien Nederlandse studenten dus naar Istanbul. Hun taak was, de ontwikkelde lesopdrachten op scholen toe te passen en te beoordelen. Het geheel resulteert in een publicatie, die in de reeks “Publikationen Kultur und Sozialgeographie” van de Universiteit Potsdam zal verschijnen. In Istanbul bereidden de studenten in gemengde koppels na een kennismaking en een inleidend programma hun lessen aan Turkse scholen voor. Negen van de tien uitgewerkte lesopdrachten Les op het Arnavutköy Korkmaz Yigit Anadolu Lisesi in werden telkens twee keer getest. Hiervoor moest de opdracht eerst aan specifieke lesomstandigheden worden aangepast. Istanbul Vervolgens werden de lessen en de opdrachten geëvalueerd. Sloot de opdracht aan bij de leerlingen, werd er voldoende aandacht besteed aan het beschrijven van de kaarten uit de atlas, werden er verklaringen aangereikt om waardeverschillen of overeenkomsten te kunnen verklaren, werden de leerlingen gestimuleerd kritisch na te denken, was de opdracht makkelijk aan te passen voor de lessituatie en zou je de opdracht ook zonder al te veel aanpassingen kunnen geven? De studenten bleken goede en kritische beoordelaars en gaven de opdrachtenontwikkelaars (ons als lerarenopleiders dus) veel werk mee voor de volgende werkbijeenkomst in februari.

13

Ontknoping van de “secret friend”

Naast het werk was er elke avond een programma, dat door de Turkse studenten werd georganiseerd: een wandeling langs en boottrip op de Bosporus, een zang- en een dansvoorstelling in het theater van de universiteit, een stadsrondleiding, een Turks diner bij één van de docenten thuis enz. Ook verzorgden de Turkse studenten tal van groepsspellen in de vorm van ‘energizers’ en had iedereen een zogenaamde ‘secret friend’ die hij gedurende de uitwisseling op zijn of haar gemak moest stellen. Het gezamenlijke bij elkaar zijn van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat zorgde voor een natuurlijke samensmelting van de groep: al na twee dagen wist je amper wie tot welke groep behoorde.

In de evaluatie werd het werken in een gemengde groep dan ook door beide groepen als het meest waardevolle van deze uitwisseling ervaren. Opvallend was echter, dat het inhoudelijke werk (testen van de opdrachten en toepassen van een didactisch raamwerk) door de Turkse studenten veel hoger werd gewaardeerd, dan door de meeste Nederlandse studenten. De Turkse studenten zagen deze uitwisseling vooral ook als een middel ter professionalisering, voor de Nederlandse studenten stonden alle groeps- en lesactiviteiten voorop. Taal (de Nederlandse studenten studeerden immers geen Engels, dus was het schrijven van een artikel voor hen veel moeilijker of Studenten aan het werk – de publicatie moet af ….. deels niet mogelijk) was hier zeker debet aan. Maar misschien speelde ook het verschil tussen studenten van een academische en een hoger beroeps opleiding een rol: de Turkse studenten worden immers continu aangemoedigd om naar een hoger niveau te streven, hun best te doen en uitdagingen aan te gaan. Zo was voor hun deelname aan dit programma ook niet vanzelfsprekend, je moest ervoor geselecteerd worden op basis van eerdere verdiensten. De Nederlandse studenten (en de deelnemers van deze uitwisseling gingen in die zin natuurlijk ook een uitdaging aan en onderscheiden zich dus van de gemiddelde student) zijn niet op deze manier met hun carrièreplanning bezig: zij weten toch, dat je straks een baan krijgt, als je alles maar voldoende afrondt. En mogelijkheden zijn er in overvloed. Over dit verschil in opvattingen over werk gingen ook de opdrachten die de studenten moesten testen. Vanaf maart zullen de opdrachten beschikbar zijn op de website van de Atlas of European Values, de publicatie van de studenten op http://www.geographie.uni-potsdam.de/content/view/500/740/lang,german/

Uwe Krause

14

Jaarlijkse vergadering en studiedag van Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren Op zaterdag 7 november 2009 was in het Albatros College in Nieuwegein de jaarlijkse vergadering en studiedag van de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren. De promovendi van wiskunde, Irene van Stiphout en Geeke Bruin-Muurling, hebben op die dag alle twee een workshop gegeven voor docenten wiskunde. Koeno Gravemeijer van de Eindhoven School of Education, promotor van Irene en Geeke, verzorgde op die dag de plenaire lezing waarin hij een begin maakte met een bredere analyse van de aansluitingsproblematiek. De workshop van Irene ging over algebraïsche vaardigheden. Aan de hand van uitwerkingen van leerlingen werd dieper op problemen van leerlingen bij het leren van algebra ingegaan. Daarvoor werd een stuk theorie besproken over veelgemaakte fouten door leerlingen en over de dualiteit van wiskundige entiteiten. Geeke ging in haar workshop in op de aansluitingsproblemen tussen PO en VO. Aan de hand van voorbeelden van het vermenigvuldigen van breuken liet ze docenten op een andere manier naar de leerboeken kijken en ervaren op welke manier ze aansluitproblemen kunnen herkennen. Docenten in beide werkgroepen reageerden enthousiast op de bijdragen van de promovendi. Irene en Geeke kijken dan ook terug op een geslaagde dag. Ze ervaren het beide als heel waardevol om vanuit hun eigen onderzoek een bijdrage te leveren aan de professionele ontwikkeling van docenten. Irene Stipthout & Geeke Bruin

Multiculturele klassen Onlangs heeft Kennedy Tielman vanuit het lectoraat leerstrategieën van Sanneke Bolhuis een workshop verzorgd op het seminar Verkomen Vroegtijdig Schoolverlaten in Tilburg. Het was een succesvolle workshop verzorgd aan een groep van ongeveer 50 personen bestaande uit voornamelijk docenten (v)mbo maar ook directieleden van enkele scholen uit Tilburg en omgeving en vertegenwoordigers van de gemeente Tilburg, Ministerie van OC&W en het provinciehuis in Den Bosch. De Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een verslag hierover op haar website geplaatst, zie http://www.voortijdigschoolverlaten.nl/nieuws.php?n_id=187 Verschillende deelnemers aan het seminar hebben zich inmiddels aangemeld voor actieonderzoek naar allerlei problemen in hun multiculturele klassen die Kennedy e.a. vanuit het lectoraat gaan begeleiden.



15

Als je moet, dan moet je!

Column

Woensdag 2 december; ‘s-ochtends sta ik al op met een kriebel in mijn buik. Vandaag wordt er namelijk ‘hoog’ bezoek verwacht bij FLOT: de staatssecretaris van onderwijs: Marja van Bijsterveldt. En ik mag vandaag in een groep met een aantal andere mensen van FLOT, die op allerlei manieren verbonden zijn met onderzoek en onderwijs, óók iets zeggen over wat ik allemaal doe. Een eer, maar vooral heel spannend, voor mij in ieder geval wel. Want ik zou heel graag willen dat mijn boodschap voor tijd, ruimte en aandacht voor het leren en werken van de ervaren docent zijn weg zal vinden in het onderwijs èn de politiek. Het zou iets vanzelfsprekends moeten zijn, maar dat is het nog niet. De politiek kan daarin deuren openen. Ik ben me volledig bewust van de heel lange weg die daar nog in te gaan is en zie deze dag als een heel klein stapje op die lange weg… En ieder stapje is er één! Maar goed, deze ambitieuze ideeën even daargelaten, ik voel me die dag eigenlijk heel klein en onervaren en doordrenkt met een ik-kom-pas-net-kijken gevoel. Van de zenuwen drink ik die dag liters koffie (nou ja, niet alleen die dag, maar goed). En ineens is het tijd. Ik ren nog even gauw naar het toilet, loop de kamer binnen waar Marja van Bijsterveldt ook plaats zal nemen en schenk –ach ja- weer een kop koffie in. En dan is ze daar. Ze blijkt een normale, aardige en geïnteresseerde vrouw te zijn en eigenlijk valt het, luisterend naar mijn voorgangers, allemaal best mee. De zenuwen zakken weg en ik voel me weer zekerder, wetende dat ik in de afgelopen jaren echt wel de kennis en ervaring heb opgebouwd om hier een zinvolle bijdrage te kunnen leveren. Gelukkig, denk ik nog… Echter, een irritant gevoel in mijn blaas bouwt zich op. Ik merk dat ik een deel niet meer mee krijg. Al mijn aandacht gaat naar mijn lichaam, er is geen houden meer aan: ik moet eigenlijk écht héél erg nodig!! Tegelijkertijd doe ik heel hard mijn best dat aan mezelf te ontkennen. En dan valt er even een natuurlijke pauze in de bijeenkomst, even tijd voor een hapje en bakje koffie… Koffie?! Help! Het gaat echt niet meer en alsof het heel normaal is zeg ik vrolijk:”Ok, dan ga ik even naar het toilet, want ik hou het echt niet meer vol!”. En, lieve lezers, dat is dus ook wat ik gedaan heb, ik ben tijdens deze unieke bijeenkomst opgestaan om naar het toilet te gaan, alsof het de normaalste zaak van de wereld is (En dat is het eigenlijk ook). Lang leve de zwakke blaas! Geloof me, ik baalde van mezelf, nog steeds een beetje als ik eraan terugdenk. Maar je verhaal vertellen zónder dat je lijf je probeert iets heel dringend duidelijk te maken gaat toch stukken beter. Toen ik, na mijn korte (ik ben wel heel snel namelijk) afwezigheid mijn verhaal vervolgens mocht doen, was onze staatssecretaris erg geïnteresseerd, stelde ze vragen en liep het uiteindelijk toch zoals ik hoopte en waar ik stiekem ook best tevreden op terugkijk. Koffie is echter een soort vijand geworden sinds die dag, en wordt niet meer gedronken voor en tijdens essentiële gelegenheden. Beter nog, ik denk dat ik helemaal niets meer drink dan. Hopelijk helpt iemand me daar nog even aan herinneren als ik mijn proefschrift ga verdedigen over een jaartje, want al is het de staatssecretaris, de koningin of een proefschriftverdediging: “als je moet dan moet je!” Maud Slaats

Maud Slaats is promovenda bij FLOT en schrijft maandelijks een column over haar dagelijkse belevenissen

16

Nieuws van Fontys Nieuwe Fontyscampagne met studenten Deze week is Fontys een nieuwe campagne gestart waarin échte Fontysstudenten centraal staan. De campagne biedt studenten een podium voor hun bijzondere prestaties, visie, idee en/of maatschappelijk betrokkenheid. Voor meer informatie klik hier http://www.fontys.nl/portal/nieuws.aspx?id=10123&nieuws_idartikelsoort=12

Reorganisatie Facilitair Bedrijf komt op stoom In de begroting 2010 van Fontys wordt uitgegaan van de prognose dat de voorgenomen uitstroom bij het Facilitair Bedrijf (FB) op het einde van dat jaar is gerealiseerd. Dat zegt bestuurslid Wilma de Koning. Voor meer informatie klik hier http://www.fontys.nl/portal/nieuws.aspx?id=10128&nieuws_idartikelsoort=12 Boeken over begeleiding pubers en schrijven opiniestukken Docenten Johan Kessels en Bas Jongenelen van Fontys Lerarenopleiding Tilburg publiceerden allebei onlangs een boek. Kessels schrijft over de optimale begeleiding van pubers. Jongenelen maakte een handleiding voor het schrijven van opiniestukken. Voor meer informatie klik hier http://www.fontys. nl/nieuws.aspx?nieuws_idartikelsoort=12&nieuws_ idnieuws=10063

Boeken medewerkers Fontys OSO en FLOT Frank Cornelissen van Fontys OSO schreef een boek over actieonderzoek. William Buys van Fontys Lerarenopleiding Tilburg werkte mee aan een uitgave over de koppeling tussen onderwijs en beroepspraktijk in het mbo. Voor meer informatie klik hier http://www.fontys.nl/nieuws. aspx?nieuws_idartikelsoort=12&nieuws_idnieuws=10040 Hoge scores Keuzegids 2010 Hoewel we er al eerder van op de hoogte waren was het toch leuk om op Fontys online te lezen dat zowel de talen als de beta opleidingen van FLOT in de landelijke keuzegids op nummer 1 staan. Voor meer informatie: http://www.fontys.nl/portal/nieuws.aspx?id=10128&nieuws_idartikelsoort=12&nieuws_ trefwoord=keuzegids&nieuws_idnieuws=10094&nieuws_showarchived=1 Wijziging diploma-uitreikingsdatum Om vierdejaarsstudenten zoveel mogelijk de gelegenheid te geven hun diploma te ontvangen in het schooljaar waarin zij afstuderen, zijn de data van de diplomauitreikingen gewijzigd. In de jaaragenda staan ze gepland op 10 en 11 juni 2010. Dat wordt nu 8 en 9 juli 2010.

17

Periode

1

Week 34 35 35 35 35 36 36 36 36 36 36 37 37 37 37 38 38 38 38 38 38 39 39 39 39 40 40 40 40 40 40 40 40 41 41 41 41 41 42 42 42 43 43 43 43 44 45 45 45 45 45 45 46 46 46 46 46 46 46 46 47 47 47 47 47 47 47 47 48 48 48 48 48 48 49 49 49 49 50 50 50 50 51 51 51 51 51 51 52 52 52 53 53 2010 1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Begint op 17-08-09 24-08-09

Omschrijving Onderwijsvrij Activiteitenweek

31-08-09

Onderwijs 1

07-09-09

Onderwijs 2

Activiteiten Tik-week Introductiekampen: Bèta en Talen 24 t/m 28-08 M&M: 24 t/m 26-08 26-08 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 27-08 FO-bijeenkomst 13.00-16.00 28-08 opening studiejaar FLOT Introductie programma opleidingen nieuwe VT/DT studenten

Stages en onderwijsvrij Zomervakantie

Week 34 35 35 35 35 Start afrondende stage (lint): 36 drie dagen per week* (i.o.) 36 31-08 opening studiejaar Fontys in de Concertzaal Tilburg 15.00-17.30 Start stage Innovatief 36 Beroepsonderwijs op do* 36 02-09 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 36 04-09 overleg beleids MT 13.00-16.00 36 07-09 overleg expertisegroepen: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 37 09-09 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 37 10-09 FCD-bijeenkomst 09.00-12.00 37 11-09 overleg regel MT 09.00-12.00 37 14-09 actie-onderzoek Bachelor intervisie: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 38 14-09 studentenraad 16.00-17.00 38 14-09 IMR-vergadering 17.15-19.15 38 16-09 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 38 17-09 Stagemarkt 14.00-16.00 38 18-09 overleg beleids MT 13.00-16.00 38 21-09 teamoverleg: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 39 23-09 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 39 24-09 Koersdagen MT met lectoren 39 25-09 Koersdagen MT met lectoren 39 28-09 FO/SLB jaar1 bijeenkomst op teamniveau: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 40 29-09 nieuwe medewerkers bijeenkomst 09.00-11.30 40 29-09 diploma-uitreiking Kopopleiding door Doekle Terpstra in Tilburg 14.30-16.00 40 30-09 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 40 01-10 docenten werkplaats 13.00-16.00 40 01-10 diploma-uitreiking (verdeling opleiding volgt) 40 02-10 diploma-uitreiking (verdeling opleiding volgt) 40 02-10 overleg beleids MT 13.00-16.00 40 05-10 overleg expertisegroepen: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 41 05-10 Dag van de leraar 41 07-10 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 41 09-10 Kenniskring Eigentijds Toetsen en Beoordelen 09.30-12.30 41 09-10 overleg regel MT 09.00-12.00 41 12-10 IMR-vergadering 17.15-19.15 AS;IBO 42 14-10 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 42 16-10 overleg beleids MT met lectoren 13.00-16.00 42 19-10 teamoverleg: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;IBO 43 21-10 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 43 22-10 FCD/OD bijeenkomst 09.00-12.00 43 23-10 overleg regel MT 09.00-12.00 43 Herfstvakantie 44 02-11 SLB bijeenkomst: tijdens vergaderband 08.30-10.30 Geen stageactiviteiten; 45 m.u.v. Kopopleiding 45 04-11 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 Kopopleiding start oriënterende 45 stage (blok, volle week)* 45 05-11 Conferentie beroepsonderwijs 45 06-11 Kenniskring Eigentijds Toetsen en Beoordelen 09.30-12.30 45 09-11 Masterclass lectoraat 15.00-17.00 AS;IBO 46 11-11 Innovatieochtend 09.00-12.00 Start Kopopleiding hoofdfase 46 stage (lint) op woe,do* 46 11-11 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 46 11-11 SLB professionalisering 13.00-16.00 46 11-11 docenten werkplaats 13.00-16.00 46 12-11 FO-bijeenkomst 13.00-16.00 46 13-11 overleg regel MT 09.00-12.00 46 16-11 FO/SLB jaar 1 bijeenkomst op teamniveau: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;HS (Kop) Start hoofdfase stage 47 maatschappijleer op do, vrij* 47 18-11 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 Start blokstage Innovatief 47 Beroepsonderwijs 47 18-11 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 op ma, di, do en vrij* 47 19-11 Alumni-avond 17.00-21.00 47 20-11 overleg beleids MT 13.00-16.00 47 21-11 Open dag 10.00-14.30 47 23-11 actie-onderzoek Bachelor intervisie: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;HS (ma, Kop);IBO 48 23-11 studentenraad 16.00-17.00 48 23-11 IMR-vergadering 17.15-19.15 48 25-11 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 48 27-11 Kenniskring Eigentijds Toetsen en Beoordelen 09.30-12.30 48 27-11 pilotschouw (hele dag) 48 30-11 overleg expertisegroepen: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;HS (ma, Kop);IBO 49 02-12 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 49 03-12 FCD-bijeenkomst 09.00-12.00 49 04-12 overleg beleids MT 13.00-16.00 49 07-12 teamoverleg: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;HS (ma, Kop);IBO 50 09-12 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 50 10-12 ADEF-ICT conferentie 10.00-16.00 50 11-12 overleg regel MT 09.00-12.00 50 14-12 bijeenkomst opleidingscoördinatoren: tijdens vergaderband 08.30-10.30 AS;HS (ma, Kop);IBO 51 16-12 Kerstontbijt 51 16-12 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 51 16-12 docenten werkplaats 13.00-16.00 51 17-12 Koersdagen MT 51 18-12 Koersdagen MT 51 Kerstvakantie: onderwijsvrij 52 21 t/m 24-12 (gebouw open) 52 25-12 gebouw gesloten 52 Kerstvakantie: collectieve sluiting 53 28-12 t/m 01-01, gebouw gesloten 53

Nieuws van buiten 14-09-09

Onderwijs 3

Kennis leraren in opleiding landelijk vastgesteld 21-09-09 Onderwijs 4 Studenten van lerarenopleidingen mogen straks pas afstuderen als ze slagen voor een landelijke kennistoets. Die kennistoetsen worden de komende tijd ontwikkeld in redactieteams waarin ook vertegenwoordigers van 28-09-09 DeOnderwijs 5 FLOT participeren. toetsen zijn gebaseerd op de kennisbases die voor al onze bacheloropleidingen zijn vastgelegd en onlangs aan de staatssecretaris van onderwijs zijn aangeboden. Voor meer informatie klik hier http://www.fontys.nl/portal/nieuws.aspx?id=10114&nieuws_idartikelsoort=13 05-10-09

Onderwijs 6

Conferentie ‘Voortreffelijk onderwijs. Morele vorming op school’ Op 2 februari 2010 organiseert het Centrum van Ethiek de conferentie ‘Voortreffelijk onderwijs. Morele 12-10-09 Onderwijs 7 vorming op school’ voor schoolopleiders uit het voortgezet onderwijs. Ook lerarenopleiders zijn van harte welkom.19-10-09 Lezingen en Onderwijs 8 masterclasses zullen worden verzorgd door o.a. Paul van Tongeren, Pieter Vos (lector gereformeerde Hogeschool Zwolle) en drs. Sjoerd Slagter (voorzitter VO-raad). Locatie: Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Voor meer informatie, mail Wouter Sanderse [email protected].

2

26-10-09 02-11-09

Onderwijsvrij (Her)tentamens

09-11-09

Kantelweek

16-11-09

Onderwijs 1

23-11-09

Onderwijs 2

30-11-09

Onderwijs 3

07-12-09

Onderwijs 4

14-12-09

Onderwijs 5

21-12-09

Onderwijsvrij

28-12-09

Onderwijsvrij Onderwijsvrij

04-01-10

Onderwijs 6

11-01-10

Onderwijs 7

18-01-10

Onderwijs 8

25-01-10

(Her)tentamens

01-02-10

Kantelweek

Instituutsagenda

04-01 jaaropening FLOT 9.00-10.00 06-01 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 08-01 overleg regel MT 09.00-12.00 11-01 overleg expertisegroepen: tijdens vergaderband 08.30-10.30 11-01 IMR-vergadering 17.15-19.15 13-01 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 15-01 Kenniskring Eigentijds Toetsen en Beoordelen 09.30-12.30 15-01 overleg beleids MT 13.00-16.00 18-01 teamoverleg: tijdens vergaderband 08.30-10.30 20-01 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 22-01 overleg regel MT 09.00-12.00 25-01 actie-onderzoek Bachelor intervisie: tijdens vergaderband 08.30-10.30 27-01 overleg coördinatoren masteropleidingen (incl. accreditatie) 11.00-12.30 28-01 FCD-bijeenkomst 09.00-12.00 29-01 overleg beleids MT met lectoren 13.00-16.00 01-02 Masterclass lectoraat 15.00-17.00 02-02 Innovatieochtend 09.00-12.00 02-02 SLB professionalisering 13.00-16.00 03-02 bijeenkomst docenten voorbereiding onderzoek master 11.00-12.30 03-02 docenten werkplaats 13.00-16.00 04-02 Studiedag Pakkende Vorm! 04-02 FO-bijeenkomst 13.00-16.00 05-02 Kenniskring Eigentijds Toetsen en Beoordelen 09.30-12.30

AS;HS (ma, Kop);IBO

AS;HS (ma, Kop) ;IBO

AS;HS(ma);IBO Afsluiting Kopopleiding hoofdfase stage (lint)* Geen stageactiviteiten

AS;HS(ma);IBO Start oriënterende stage (blok, volle week)*

1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5

18