BEKENDE WAREGEMNAREN
Waregem verliest ereburger Kardinaal Jan Schotte Bernard DELANGE
Kardinaal Schotte in Rome overleden In het Gemelli-ziekenhuis in Rome is maandagnamiddag de Vlaamse curiekardinaal Jan Pieter Schotte overleden. Schotte werd 76. Jan Pieter Schotte, op 29 april 1928 geboren in Beveren-Leie, studeerde canoniek recht aan de universiteiten van Leuven en Washington vooraleer in 1952 tot priester gewijd te worden. In 1984 werd hij tot bisschop gewijd en in 1985 tot aartsbisschop. Op 26 november 1994 werd Schotte. Paus Johannes-Paulus II aanvaardde begin 2004 het ontslag van de Belgische curiekardinaal wegens het bereiken van de leeftijdsgrens. De hoogste functie die Schotte bekleedde, was algemeen secretaris van de bisschoppensynode. Hij oefende die functie 18 jaar lang uit. De uitvaartliturgie voor Kardinaal Jan Schotte zal vrijdag om 11 uur gevierd worden in de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Paus Johannes-Paulus II zal voorgaan in de viering. Daarmee drukt hij ongetwijfeld zijn grote waardering voor zijn medewerker uit. Kardinaal Godfried Danneels zal aan de plechtigheid deelnemen. Kardinaal Schotte wordt in Rome begraven. Momenteel is de graftombe in de kerk van Sint-Juliaan-der-Vlamingen nog niet klaar, maar het is de bedoeling dat kardinaal Schotte later in zijn titelkerk begraven wordt. (belga)
M
et het bovenstaande bericht meldde het persagentschap Belga maandagavond 10 januari om 23.05 u. het overlijden van Kardinaal Jan Schotte. Het overlijden was al in de vooravond wereldkundig gemaakt door het Vaticaan en uitgebreid gedocumenteerd door de persorganen overal in de wereld. Kerknet, RKnieuws.net en de VlaamsNederlandse provincie van Missionarissen van Scheut kondigden het nieuws van het overlijden al aan in de late middag. Uiteraard kwam het nieuws van het overlijden van onze Belgische of Vlaamse kardinaal die avond ook uitgebreid aan bod in de nieuwsberichten op radio en tv. In Waregem en zeker in Beveren-Leie werd het verrassende overlijden van onze ereburger met bijzondere aandacht gevolgd.
de Gavergids 2005 / 1
4
Kardinaal Danneels prijst kardinaal Schotte als organisator "Een zeer sociaal voelend man" Geplaatst op 10/1/2005 om 22:36u door Theo Borgermans MECHELEN (RKnieuws.net) - Nadat hij in de late namiddag het overlijden vernam van kardinaal Schotte, maakte kardinaal Danneels, mede namens de Belgische bisschoppen, in een telegram zijn rouwbeklag over aan de Vaticaanse Staatssecretaris Sodano. In een reactie prees kardinaal Danneels kardinaal Schotte als een uitmuntend organisator en een sociaal voelend man. "De erfenis van kardinaal Schotte is de bisschoppensynode. Hij heeft die wereldvergadering van bisschoppen, dank zij zijn organisatorisch talent, uitgebouwd tot wat ze nu is. Prima gestructureerd en altijd goed georganiseerd. Als secretaris- generaal had hij geen directe inhoudelijke impact op de synode maar zijn invloed op de werkzaamheden van de synode en het synodesecretariaat was toch bijzonder groot. Hij was ongetwijfeld een vertrouwenspersoon en geestesgenoot van de paus. Hij heeft de paus altijd bijzonder loyaal gediend en voelde zich prima thuis in het curie-apparaat. Als afgevaardigde van de paus, heeft hij de paus in vele landen en bij vele gelegenheden vertegenwoordigd. Kardinaal Schotte was ook een bijzonder sociaal voelend man. Als voorzitter van Justitia et Pax was hij ongetwijfeld vertrouwd met de grote sociale vraagstukken van onze wereld en problematiek van de sociale rechtvaardigheid. Maar ook in de directe sociale verhoudingen met de werknemers van het Vaticaan had hij een belangrijke inbreng. Ten slotte wil ik nog aanstippen dat hij een uitstekend kerkjurist was. Samengevat kan ik zeggen dat de overleden kardinaal: een sociaal bewogen man, intimus van de paus en uitstekend organisator was. Ik druk dan ook mijn diepe waardering uit voor de diensten die hij de Kerk bewezen heeft en biedt zijn familie en congregatie mijn oprechte blijken van christelijk medeleven aan". (tb)
Overlijden was verrassing Ook voor de familie viel het overlijden van hun broer of neef onverwachts. Hij was enkele weken voordien nog op zending in Amerika, waar hij op 8 december 2004 als speciale gezant van paus Johannes-Paulus II nog de slotviering meemaakte van het Jaar van de Onbevlekte Ontvangenis in de kathedraal van Washington. Die plechtigheid viel samen met de 150ste verjaardag van de afkondiging van het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis. Hij was vergezeld van Mgr. Michael Bransfield, de rector van het Heiligdom van de Onbevlekte Ontvangenis in Washington, en David O’Connell, de voorzitter van de Katholieke Universiteit van Amerika. Hoewel de paus vorig jaar op 12 februari zijn ontslag als curiekardinaal aanvaardde, bleef hij nog actief in Rome als voorzitter van het Arbeidsministerie van het Vaticaan, dat hij al sedert 1989 leidde, en rechter van de Rota, het opperste gerechtshof van de Kerk. Op het Arbeidsministerie kreeg hij op 7 februari 2005 de Italiaanse kardinaal Francesco Marchisano als opvolger. Hij was ziek geworden in Amerika en moest noodgedwongen terugkeren naar Rome, waar hij werd opgenomen in het ondertussen door de ziekte van de paus nog bekender geworden Gemelli-ziekenhuis. Zijn jongste broer Hubert, uit Brugge, was hem daar komen opzoeken maar mocht op zijn aanraden in het weekend terug naar huis vertrekken. Zijn neef Urbain uit Zwevegem had nog maar net een nieuwjaarskaart ontvangen van de kardinaal met wensen in zeven talen. Ook voor zuster Irène, die nog in het ouderlijke huis langs de Grote Heerweg in Beveren-Leie woont, kwam het overlijden als een verrassing. Zelf kon ze op doktersadvies de begrafenis in Rome niet meemaken. De Beverse Kardinaal was een viertal maanden voordien voor het laatst thuis geweest in zijn geboortedorp. Op zijn Belgisch paspoort stond nog altijd zijn ouderlijke woning als zijn thuis genoteerd. Uit het Waregemse Millenniumboek vernamen we dat de kardinaal met zijn vorige paspoort 157 landen had bezocht. Toen hij in Beveren-Leie kwam overnachten, kon hij steeds gebruik maken van de Nissan van Irène om in de streek rond te rijden. Zijn andere broer Marc en zus Rosanne gingen Kardinaal Jan Schotte voor in de dood.
de Gavergids 2005 / 1
5
Toch hebben enkele berichten het over een overlijden aan de gevolgen van een slepende ziekte. De kardinaal was inderdaad ziek geworden na een bezoek aan Mongolië vorig jaar en was daar blijven mee sukkelen. De Zenit-redactie in het Nederlandse Hilversum had het eerder over “een kort ziekbed”, wat wellicht beter overeenkomt met de realiteit.
broer en zus Schotte met een portret van de kardinaal
Ereburger van Waregem De Waregemse gemeenteraad kende de toen pas door de Paus als kardinaal benoemde Jan Schotte tijdens de raadszitting van 3 mei 1994 de titel toe van "ereburger van Waregem". Hij is geboren in Beveren-Leie en volgde in de periode 1940-1946 de Latijn-Griekse afdeling aan het Heilig-Hartcollege in Waregem. Hij was die jaren ondermeer ook actief bij de KSAafdeling van Desselgem/Beveren-Leie. Beveren-Leie en Waregem bleven bij hem een belangrijke plaats innemen. Jaarlijks probeerde toch even te vertoeven in de ouderlijke woonst langs de Grote Heerweg. In september 1985 beleefde zijn retorica-jaar van 1946 op zijn uitnodiging een onvergetelijke 40ste bijeenkomst bij de Paus in Rome. Als het even paste in zijn drukke agenda werden trouwens ook andere plaatselijke groepen door hem rondgeleid op het Vaticaan. Hij was in 1985 pas tot aartsbisschop benoemd en behoorde als algemeen secretaris van de Bisschoppensynode toen al tot de naaste medewerkers van de paus. Zijn hoge ambt binnen de katholieke kerk en zijn Waregemse reflex maakten hem tot een waardig ereburger. Begin 2000 zou hij in Waregem ook de overgang meemaken van gemeente naar stad. Volgens hem had Waregem zijn promotie tot stad vooral te danken aan zijn grote troeven: "Waregem is geen stad geworden omwille van historische veldslagen, door zijn kastelen of andere historische gebouwen, wel door de zin voor ondernemen én de werkkracht van zijn bevolking". Het overlijden van de kardinaal op maandag 10 januari 2005 was voor iedereen in Waregem, de familie incluis, een verrassing. De gemeenteraad van de dinsdag werd ingezet met een minuut stilte ter nagedachtenis van de ereburger. Er werden ook twee rouwregisters geopend, die nog tot het eind van die week konden ondertekend worden op het stadhuis te Waregem en in het ontmoetingscentrum ’t Klokhuis in Beveren-Leie. Een 18-koppige Waregemse delegatie was aanwezig op de indrukwekkende begrafenisplechtigheid in de SintPietersbasiliek te Rome. Ze bestond ondermeer uit burgemeester Yolande D'hondt, de Beverse schepen Rik Soens, deken Verhelst en de bestuursleden van de kerkfabriek van Sint-Jande-Doper in Beveren-Leie. de Gavergids 2005 / 1
6
Op zondag 23 januari celebreerde deken Frans Verhelst met een tiental collega’s een nadienst voor een volle Sint-Jan de Doperkerk in Beveren-Leie. Eregenodigden waren gouverneur Paul Breyne en het voltallige schepencollege. Deken Verhelst loofde tijdens de homilie de inzet, het sociaal gevoel en de intelligentie van de kardinaal. Op vrijdag 25 februari volgde op de vooravond van de première van het nieuwe Beverse massaspel Ben jij Elias in de Sint-Jan de Doperkerk nog de vertoning van de integrale begrafenismis in Rome. Van de anderhalf uur durende plechtigheid is er een DVD of videocassette beschikbaar. Het ligt in de bedoeling van het stadsbestuur dat de naam van de overleden ereburger later in herinnering blijft met een straatnaam in Beveren-Leie. Daarbij wordt gedacht aan het toekomstige plein langs de kerkdreef, tussen het ontmoetingscentrum 't Klokhuis, het kinderopvangcentrum en het geplande bejaardencentrum.
de Waregemse delegatie in Rome
Paus leidde plechtigheid in Sint-Pietersbasiliek Bij de begrafenisplechtigheid op vrijdag 14 januari vanaf 11 u. in Rome bleek nogmaals het belang van Jan Schotte in Rome en hoe dicht de Beverse curiekardinaal stond bij paus Johannes-Paulus II. De dag na het overlijden bracht de paus in een mededeling al hulde aan de Vlaamse kardinaal. De paus wees er ondermeer op dat kardinaal Schotte grote diensten had geleverd aan de kerk. Hij volgde de sociale vraagstukken in de wereld “in volle trouw aan het evangelie en de leer van de kerk”. Tijdens de plechtigheid in de goedgevulde Sint-Pietersbasiliek nam de Paus, tot ieders verbazing, zelf uitzonderlijk lang het woord. Op de begrafenisplechtigheid was de Belgische kerk vertegenwoordigd door kardinaal Godfried Danneels en bisschop Roger Vangheluwe. Samen met de vertegenwoordigers van het Vaticaan en de stad Rome woonden ook familieleden, vrienden en een 18-koppige Waregemse delegatie onder leiding van burgemeester Yolande Dhondt de viering in de kerk bij. Het was duidelijk dat de kardinaal een hechte band had met de paus. We weten dat de Paus hem Jan noemde, maar hoe de kardinaal zich zelf richtte tot de Paus is nooit verteld. Paus Karol Wojtyla (°Krakau, 18 mei 1920) nam uitzonderlijk lang het woord uit waardering voor zijn trouwe medewerker. Hij herdacht Kardinaal Jan Schotte als een “man van vrede” en “onvermoeibare architect van communie”. De Paus, die zijn verdriet tijdens de mis niet verborgen hield, zei dat Schotte “van het belang van vrede een van de karakteristieke punten heeft gemaakt van zijn lange dienst aan de universele Kerk en in het bijzonder aan de Heilige
de Gavergids 2005 / 1
7
Stoel”. Het verslag van de plechtigheid in Zenit citeert de paus voorts nog: “Als een onvermoeibaar architect van communie, droeg hij actief bij aan de universele herderlijke zorg van de opvolger van Petrus […] Jan Schotte was een getuige van de liefde die van God komt en die het fundament vormt voor de eenheid van de Kerk”. Begraven in Rome Curie-kardinaal Jan Schotte werd voorlopig begraven op het monumentale kerkhof Campo Verano in Rome. Het stoffelijk overschot rust er in de grafkapel van de Kanunniken van het Kapittel van de Sint-Pietersbasiliek. Het blijft daar tot de werken in zijn titelkerk SintJuliaan-der-Vlamingen zullen uitgevoerd zijn. Dan wordt hij opgebaard in een eigen graftombe in de kerk. Aan zijn graftombe was al een tijd voorbereidend werk geleverd, maar dit komt nu in een stroomversnelling. Er valt wel nog een zwaar administratief dossier af te werken omdat de kerk geklasseerd is. Het is heel uitzonderlijk om in een kerk begraven te kunnen worden. Sinds 1870 mogen er volgens de Italiaanse wetgeving geen personen meer in een kerk bijgezet worden. Er kan wel een uitzondering gemaakt worden voor heel belangrijke figuren. De herbegraving mag niet verwacht worden vóór oktober van dit jaar. Dan zal ook de biografie van de kardinaal bewaard worden in de kerk, want in de kist zit een koker met een document waarin zijn levensloop is neergeschreven, eerder dit jaar opgesteld met trouwe supporters uit Beveren-Leie. Bij zijn kardinaalsaanstelling in 1994 kreeg Jan Schotte de kerk van Sint-Juliaan-derVlamingen toegewezen door de Paus. Het kerkje ligt verscholen in een klein steegje in Rome. Al van in de middeleeuwen biedt het onderdak aan Vlamingen die op bedevaart komen naar Rome. Mogelijk was één van de bezoekers toen de fameuze cartograaf Joseph de Coster uit Desselgem, die in 1749 vanuit Vlaanderen te voet een pelgrimstocht maakte naar Rome (zie artikel in deze en vorige Gavergids). Op de voorgevel zijn er nu drie wapenschilden aangebracht : dat van België, de Paus en van Kardinaal Jan Schotte zelf. Heel wat Waregemnaren bezochten het kerkje reeds en naar aanleiding van de begrafenis bracht de Waregemse delegatie nog een bezoek aan zijn laatste rustplaats.
voorgevel van Sint-Juliaan-der-Vlamingen, met links onderaan het wapenschild van Jan Schotte
de Gavergids 2005 / 1
8
Tot slot nog het gedetailleerde overzicht van het leven van Kardinaal Jan Schotte dat te lezen was op KerkNet op maandag 10 januari 2005. BELGISCHE KARDINAAL SCHOTTE OP 76-JARIGE LEEFTIJD OVERLEDEN BRUSSEL (KerkNet) - De Belgische kardinaal Jan Pieter Schotte is maandagmiddag in het Gemelliziekenhuis in Rome op 76-jarige leeftijd overleden. Kardinaal Schotte, die in 1928 geboren werd, was jarenlang één van de belangrijkste gezagsdragers in het Vaticaan. Hij werd op 29 April 1928 geboren in Beveren-Leie, in het bisdom Brugge. In 1946 trad hij in Brussel toe tot de Missionarissen van Scheut. Op 3 augustus 1952 werd hij priester gewijd. Op 20 december 1983 werd hij door de paus tot titulair bisschop van Silli aangesteld en op 6 januari 1984 bisschop gewijd. Op 24 april 1985 werd hij aartsbisschop en secretaris-generaal van de Bisschoppensynode. Studies bij Scheut en in Leuven De Belgische kardinaal studeerde van 1953 tot 1956 Kerkelijk Recht aan de Katholieke Universiteit van Leuven, en van 1962 tot 1963 aan de Katholieke Universiteit van Amerika in Washington DC. Van 1956 tot 1962 was hij vice-rector van het seminarie van de Scheutisten in Leuven. Tijdens die periode, van 1955 tot 1962, was hij tevens professor Kerkelijk Recht aan het Theologisch Seminarie van Scheut in Leuven en assistent aan het Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen aan de Katholieke Universiteit in Leuven, waar hij van 1957 tot 1962 assistent was bij Mgr. W. Onclin. In 1963 werd hij rector van het Missieseminarie van de Scheutisten in Washington DC. Die functie bleef hij bekleden tot in 1966. Carrière in Rome Zijn carrière in Rome kreeg een belangrijke wending in 1967, toen hij algemeen secretaris werd van de Missionarissen van Scheut in Rome, een taak die hij tot in 1972 bleef bekleden. Tijdens die periode ontwikkelde hij tevens een grote belangstelling voor internationale en sociale aangelegenheden, onder meer als voorzitter van de SEDOS Werkgroep voor Ontwikkeling (Rome, 1968-1972) of als lid van de bestuursraad van Agrimissio (1969). In 1968 nam hij deel aan de ronde tafel tijdens de tweede voltallige vergadering van Rechtvaardigheid en Vrede, een commissie die een sterke stempel zou blijven drukken op zijn leven. Ook binnen de Unie van Religieuzen had hij veel belangstelling voor die thematiek. Zo was hij tevens vice-voorzitter van de Commissie voor Rechtvaardigheid in de Wereld van de Unies van Hogere Oversten (Rome, 1969-1972) en vice-voorzitter van het gemeenschappelijke Comité van de Mannelijke en Vrouwelijke Unies van Hogere Oversten (USG-UISG), naar aanleiding van het Jaar van de Vrede door rechtvaardigheid (Rome, 1972). Diplomaat en rechterhand van de paus De Belgische kardinaal was jarenlang bijzonder nauw betrokken bij de diplomatie van de Heilige Stoel. Zo was hij verbonden aan het Staatssecretariaat van de Paus Paulus VI (van 1972-1978), Johannes-Paulus I (1978) en Paus Johannes-Paulus II (1978-1980). In 1980 werd hij secretaris van de Pauselijke Commissie Iustitia et Pax (1980-1983). Hij was tevens lid van de Pauselijke Commissie voor Migranten en Reizigers (1980-1985); raadgever voor de Pauselijke Raad voor Latijns-Amerika (1980-1985) en van het Secretariaat voor Niet-Christenen (1981-1985). Hij was ook jarenlang lid van de gemeenschappelijke Werkgroep van de Heilige Stoel en de Wereldraad van Kerken (vanaf 1981). Later was hij staflid voor de Speciale Synode van Bisschoppen in Nederland (1980), persverantwoordelijke voor de Bisschoppensynode over het Gezin (1980) en van de Bisschoppensynode voor Boete en Verzoening (1983). Hij was tevens voorzitter van de Commissie die het Charter voor de Rechten van het Gezin (1981-83) uitwerkte, rapporteur van de informele raadpleging over nucleaire ontwapening die van 18-19 januari 1983 in Vaticaanstad plaatsvond. In 1983 werd hij vice-voorzitter van de Pauselijke Commissie Iustitia et Pax (1983-1985). Secretaris-generaal van de Bisschoppensynode In 1985 werd hij secretaris-generaal van de Bisschoppensynode. In die hoedanigheid nam hij deel aan de tweede buitengewone bisschoppensynode (1985), de zevende gewone synode over leken (1987), de
de Gavergids 2005 / 1
9
achtste gewone synode over de priestervorming (1990), de speciale synode voor Europa (1991), de speciale synode voor Afrika (1994) en de negende gewone synode over het gewijde leven (1994). Hij was raadgever van de Congregatie voor Bisschoppen (1986-1994 ), lid van de Pauselijke Commissie voor de Universele Catechismus (1986-1992), en lid van de Interdicasteriële Commissie voor de Catechismus van de Katholieke Kerk (vanaf 1993). In 14 april 1989 werd hij voorzitter van het pas opgerichte Arbeidsministerie van het Vaticaan en in datzelfde jaar ook raadgever van de Commissie voor Latijns-Amerika (CAL) van de Congregatie voor Bisschoppen (1989-1994). Pauselijke entourage De Belgische kardinaal maakte deel uit van de pauselijke entourage tijdens de bezoeken aan Ierland (1979), de Verenigde Naties (1979), de Verenigde Staten (1979), de Democratische Republiek Congo (1980), Congo-Brazzaville (1980), Kenia (1980), Ghana (1980), Burkina Faso (1980), Ivoorkust (1980), Frankrijk (1980), de Internationale arbeidsorganisatie in Genève (1982), Nederland (1985), Luxemburg (1985), België (1985), Ivoorkust (1990), Angola (1992) en Oeganda (1993). Hij maakte tevens deel uit van de delegatie van de Heilige Stoel bij verschillende gelegenheden, en in het bijzonder tijdens internationale vergaderingen. Dat was onder meer het geval tijdens de VNbevolkingsconferentie in Boekarest (Roemenië, 1974); de VN-Wereldvoedselconferentie in Rome (1974); het Comité van de Verenigde Naties voor Industriële ontwikkeling in Wenen (Oostenrijk, 1976); en de Internationale Conferentie voor vluchtelingen uit Zuid-Oost-Azië in Genève (Zwitserland, 1979). Hij leidde de delegatie van de Heilige Stoel tijdens de Wereldconferentie voor Nucleaire Ontwapening in Upsala (Zweden, 1983) en vertegenwoordigde de Heilige Stoel tijdens de algemene vergadering van de Club van Rome in Tokio (Japan, 1984). De Belgische kardinaal kreeg tevens verschillende onderscheidingen, waaronder die van ereridder van het Heilig Graf van Jeruzalem, ridder van de Leopoldsorde in België en officier van het Legion d'honeur in Frankrijk.
het wapenschild van Kardinaal Jan Schotte met zijn wapenspreuk PARARE VIAM DOMINO PACIS ("Zich inzetten voor de echte vrede die van God komt") Bronnen
de websites KerkNet, RKnieuws.net en wareber.linkoverzicht.be diverse jaarboeken van de heemkundige kring De Gaverstreke, Waregem De Gavergids, tijdschrift van de Waregemse Gidsenkring, december 1994 Diamant, oud-leerlingenblad van het Heilig-Hartcollege, Waregem Millenniumboek, Waregem, 2000 diverse artikels in De Standaard, Het Nieuwsblad, Het Volk, Het Wekelijks Nieuws - Krant van WestVlaanderen mondelinge informatie van Jules Godefroid, Hugo Verermen en Eric Claes
de Gavergids 2005 / 1
10
