Wageningen IMARES De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee Pauline Kamermans
Wageningen IMARES is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO
De rol van schelpdieronderzoek in een duurzame ontwikkeling van de Waddenzee
Wat zijn schelpdieren? z Soorten z Levenswijze
Schelpdieren en beleid z Habitatvormende
structuur
z Voedselbron
Benodigde kennis over schelpdieren
Wageningen IMARES
Soorten in Waddenzee Latijnse naam Mytilus edulis Crassostrea gigas Cerastoderma edule Spisula solida Spisula subtruncata Ensis Donax vittatus Venerupis senegalensis Petricola pholadiformis Zirfaea crispata Mya arenaria Macoma balthica Scrobicularia plana Abra tenuis Tellina tenuis
Nederlandse naam Mossel (1) Japanse oester Kokkel (2) Stevige strandschelp Halfgeknotte strandschelp Mesheft Zaagje Gewone tapijtschelp Amerikaanse boormossel Ruwe boormossel Strandgaper (3) Nonnetje (4) Platte slijkgaper (5) Tere dunschaal Tere platschelp
Wageningen IMARES
Eten In ongeveer een week hele watermassa van de Waddenzee gefiltreerd
Wageningen IMARES
Eten en gegeten worden
Wageningen IMARES
Rol van schelpdieren in Waddenzee
Voedselweb Waterkwaliteit Sedimenthuishouding Habitatvormende structuur
Wageningen IMARES
Beleid schelpdieren i.v.m natuurwaarden
Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen Waddenzee Habitatvormende structuur z z
Stabiele droogvallende mosselbanken groot areaal Biogene structuren op permanent overstroomde zandbanken
Voedsel voor schelpdieretende vogels z
Toppereend, Eidereend, Brilduiker, Scholekster, Kluut, Bontbekplevier, Strandplevier, Goudplevier, Zilverplevier, Kanoetstrandloper, Drieteenstrandloper, Krombekstrandloper, Bonte strandloper, Grutto, Rosse Grutto, Wulp, Zwarte ruiter, Tureluur, Groenpootruiter, Steenloper en Kleine mantelmeeuw Wageningen IMARES
Monitoring
IMARES monitoring jaarlijks sinds 1992
Wageningen IMARES
Areaal stabiele droogvallende mosselbanken
Wageningen IMARES
Areaal stabiele droogvallende mosselbanken
Wageningen IMARES
Areaal stabiele droogvallende mosselbanken Areaal mosselbanken 5000
Hectares
4000 3000 2000 1000 0
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Voorjaar
Najaar
Wageningen IMARES
Japanse oesters
Wageningen IMARES
Japanse oesters
Problemen z z z z z
Overname mosselbanken Filtreren larven en voedsel Ongeschikt als voedsel voor vogels? Vernielen netten vissers Verwonden recreanten
Kansen z z z z
Nieuwe biogene structuur Belemmering gebruik Oogst Kweek
Wageningen IMARES
Beleid schelpdieren ivm visserij Beleidsbesluit Schelpdiervisserij 2005-2020 Ontwikkeling duurzame bedrijfstak z z z
Economisch rendabel Ecologisch verantwoord Maatschappelijk geaccepteerd
Investeren in alternatieve mosselzaadbronnen Efficiënter gebruik van het mosselzaad
Wageningen IMARES
Waarom alternatieve zaadbronnen? mosselzaad najaar
mln kg bruot
100.0 80.0 60.0
opgevist
40.0
bestand na visserij
Kweek percelen
20.0
19 92 19 94 19 96 19 98 20 00 20 02 20 04 20 06
0.0
mosselzaad voorjaar 120.0 80.0 60.0 40.0
Zaad visserij opgevist bestand na visserij
20.0 0.0 19 92 19 94 19 96 19 98 20 00 20 02 20 04 20 06
mln kg bruto
100.0
Wageningen IMARES
Mosselzaadinvangsystemen (MZI)
Wageningen IMARES
Zaadinvang larven 20000
10000
5000 0
Hammen 2001
0
broed
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 40 week no. 35 30 aantal per cm2
n/100l
15000
25 20 15 10 5 0 13
15
17
19
21
25
27
29
31
33
35
37
39
40
week
Wageningen IMARES
Zaadinvang M. edulis broedval
max. # broed per cm
2
300 250 200 Oosterschelde
150
Wadden Sea
100 50 0 0
5000
10000
15000
20000
max. # larven per 100 liter
Bij zelfde hoeveelheid larven meer broed in Waddenzee
Wageningen IMARES
MZI opbrengst
Evaluatie MZI projecten 2006 en 2007 z z z z
Waddenzee 51.000 kg/ha Voordelta 22.000 kg/ha Oosterschelde 18.000 kg/ha Totale opbrengst 2007 was 2 miljoen kg zaad
Verwachtte opbrengst in toekomst z z
Waddenzee 100.000 kg/ha gewenste hoeveelheid 30 miljoen kg -> 300 ha
Wageningen IMARES
Benodigde kennis voor duurzame ontwikkeling
Achterliggende processen en factoren die van belang zijn bij z z
z z z z
Broedvalsucces schelpdieren (o.a. klimaatverandering) Ontwikkeling en overleving van natuurlijke mosselbanken (droogvallend en permanent overstroomd) Natuurwaarden van mossel- en oesterbanken (droogvallend en permanent overstroomd) Opkomst van exoten zoals Japanse oester en Ensis Rol Japanse oester in voedselweb en als habitat Herintroductie van de platte oester
Wageningen IMARES
Wageningen IMARES Bedankt voor uw aandacht IMARES schelpdieronderzoekers: Bert Brinkman, Norbert Dankers, Frouke Fey, Jeroen Jansen, Pauline Kamermans, Aad Smaal, Karin Troost*, Arnon Uppabullung**, Jeroen Wijsman * aio i.s.m. RUG, ** aio i.s.m. NIOO-CEME
Wageningen IMARES is een samenwerkingsverband tussen Wageningen UR en TNO
