Verbondenheid
Samen
VAN
ESSENTIES
Zingeving
Waarderen
Mensen
Missie
Inspireren
Visie
Goede Dingen
Resultaatgericht
Delen
Bewustzijn
LEIDERSCHAP
Leider
Empathie
Erkennen
Peter van Dam
De Essenties Van Leiderschap
Versie 2, Februari 2013 Copyright © 2013 Zin In Leiderschap te Deventer Alles van deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook. Het enige wat wij vragen is de correcte bronvermelding van http://www.zininleiderschap.nl en de naam van de auteur: Peter van Dam.
1
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Inhoudsopgave Inleiding
3
Waarom dit ebook?
3
Onbegrip; onwetendheid of domheid
3
Dat kan anders
3
Wat is leiderschap
3
Waar gaat het over
4
Voor wie is dit ebook bestemd
4
Over de auteur
5
Leiderschap of management
6
Leiderschapsstijl
7
Chronisch gebrek aan leiderschap.
7
Dicht bij huis.
7
De Omkering.
8
De Essenties van Leiderschap
8
Bewustzijn.
8
Verbondenheid.
8
Zingeving.
9
Tips voor resultaatgericht leiderschap.
9
Ontwikkelen van Leiderschap
10
Over Zin In Leiderschap
10
Missie
10
Visie
10
Training en coaching
11
Duurzaam ontwikkelen
11
Nawoord
12
Uitdaging
12 2
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Inleiding Waarom dit ebook? Dit ebook is geschreven vanuit de stellige overtuiging dat door het leiderschap te verbeteren de wereld verbetert kan worden. Zoeken naar zingeving staat de laatste jaren meer en meer in de belangstelling. Ondernemers nemen deel aan workshops en cursussen. Over het algemeen echter associëren de meeste leiders en ondernemers spiritualiteit met zweverigheid die niet direct bijdraagt aan het verbeteren van bedrijfsresultaat.
Onbegrip; onwetendheid of domheid De associatie van spiritualiteit met zweverigheid heeft mijns inziens veel te maken met de manier waarop spiritualiteit wordt vermarkt. New age en alternatieve therapieën voeren de boventoon. Daarnaast lijkt het voor de mensen die zich met spiritualiteit bezig houden alles of niets te zijn. Spiritualiteit wordt daarnaast ook nog eens veel verward met religie en mensen die een westerse religie aanhangen verwarren spiritualiteit met “wazige zaken” uit het oosten die haaks staan op hun religie. Er is kortom veel onbegrip over het thema en de manier waarop u er mee bezig zou kunnen zijn.
Dat kan anders Foqis wil met Zin In Leiderschap een wezenlijke bijdrage leveren aan het veranderen van het imago van het zoeken naar zingeving binnen leiderschap. Het draagt bij aan de ontwikkeling van leiderschap in ruime zin. Het stelt mensen in de gelegenheid te werken aan de ontwikkeling van hun eigen persoonlijke leiderschap dat in allerlei situatie toegepast kan worden. Dit geldt voor de voorzitter van de raad van bestuur van een multinational, de voorzitter van de lokale afdeling van de plattelandsvrouwen en de leider van een sportteam in de hoogste of de laagste afdelingen. Het geldt voor iedereen die belast is met enige vorm van leiderschap.
3
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Wat is leiderschap Leiderschap is het beste uit uzelf en uit uw medewerkers halen. Organisaties zijn feitelijk samenwerkingsverbanden waar mensen samenwerken. Divers onderzoek wijst telkens weer uit dat er een aanzienlijk verschil bestaat tussen de verwachtingen en behoeften van de mensen en hetgeen leiders in de dagelijkse praktijk doen. Veel leidinggevenden zien het als hun belangrijkste taak om resultaten, cijfers, procedures en producten te verbeteren. De belangrijkste taak van een leidinggevende is natuurlijk het leiden van mensen. Leiden betekent ook het ontwikkelen en laten groeien van deze mensen. Hoe doet u dat dan als leidinggevende? Wat is uw basisstijl en hoe past u deze aan als dat nodig is? Durft u zich kwetsbaar op te stellen? Erkent en waardeert u uw medewerkers op de manier die zij nodig hebben? Bent u een goed voorbeeld voor uw omgeving?
Waar gaat het over In dit ebook gaan we in op de essenties van leiderschap. U krijgt praktische tips om inspirerend leiding te geven en uw mensen te laten groeien. Door het toepassen van de tips in het ebook kunt u een betere leider worden en de resultaten van uw organisatie helpen verbeteren.
Voor wie is dit ebook bestemd Dit ebook is geschreven voor iedereen die leiding geeft of leiding zou willen geven en bereid is kritisch naar zichzelf te kijken. Voor de eenvoud van het schrijven is gekozen voor de manlijke vorm. Dat wil geenszins zeggen dat alles wat hier is geschreven niet op vrouwen van toepassing zou zijn. Het is bedoeld voor iedereen die op een of andere manier interesse heeft in het thema leiderschap. Mannen, vrouwen, jong oud en van welke cultuur of achtergrond dan ook.
4
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Over de auteur Peter van Dam, geboren in 1953, al ruim 38 jaar gehuwd met mijn geweldig echtgenote Joke, vader van 2 prachtige dochters, schoonvader van twee geweldige schoonzo nen en inmiddels ook twee fantastische kleinzonen. Vanaf het eerste moment dat ik in een leidinggevende positie kwam, nu meer dan 40 jaar geleden, werd ik geïntrigeerd door de vraag: “Waarom doen mensen de dingen die zij doen en hoe kan ik daar invloed op hebben?” In alle trainingen en cursussen die ik zelf volgde zocht ik naar het antwoord op deze vraag. Hiermee was mijn passie voor leiderschap geboren. Sinds 1998 help ik, vanuit de diepe wens om mensen te helpen bij hun persoonlijke ontwikkeling en groei, met Foqis mensen en organisaties. Mijn persoonlijke ervaring op het gebied van leiderschap heeft enorm geholpen leiders in hun natuurlijk omgeving te kunnen begrijpen en te helpen. Vanuit Foqis is Zin In Leiderschap als centrum voor ontwikkeling van leiderschap ontstaan. Zin In Leiderschap richt zich op het ontwikkelen van leiderschap in de ruime zin. Verderop in dit ebook kunt u daarover meer lezen.
5
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Leiderschap of management Leiders houden zich bezig met mensen, visie, motivatie, inspiratie, strategie en missie. Hierdoor geven zij richting aan wat zij zelf doen en wat de mensen om hen heen doen. Zij leiden feitelijk bijna letterlijk de mensen om al hun talenten in te zetten om het beste te doen dat er te doen valt. Managers daarentegen houden zich veel meer bezig met controle, processen en procedures, met systemen en beleid. Zij volgen de leiders in hun omgeving. In een managementfunctie, voor zover er met mensen wordt gewerkt, is meestal een deel management en een deel leiderschap verenigd. Managers die ook leiding moeten geven, richten zich echter te vaak vooral of zelfs uitsluitend op het managen en vergeten dan te leiden. Zij gaan er gemakshalve vanuit dat de medewerkers toch wel doen wat ze zouden moeten doen. In de praktijk blijkt echter het tegenovergestelde. De medewerker heeft van nature behoefte aan leiding en richting en verwacht dat van zijn leiders. Als leiding uitblijft zoekt de medewerker zijn eigen richting. In veel situaties is dat niet de richting die de leider of manager graag had gewild. De verschillen tussen leiderschap en management zijn kort in het volgende overzicht samengevat.
Management Macht Meetbaar Vanuit noodzaak Druk, druk, druk Doel en actie Controle Angst
Waarde en nut Wantrouwend Behoedzaam Afdwingen, sturen Kort cyclisch Details Bewust
Transpiratie Deadlines Processen Systemen Procedures Plannen Structuur
De dingen goed doen Risico's beperken Ordening Meer door ver stand dan door gevoel geleid
Birth points Inspiratie Dienstbaar Mensen Helpen Motivatie Coachen en leren
De goede dingen doen Risico's aangaan Verandering Door verstand èn gevoel geleid
Leiderschap Gezag Haalbaar Vanuit verlangen Visie en vertrou wen Moeiteloos Overgave
Liefde Eenheid Waardigheid Uitnodigen Horizon Lijnen Awareness
6
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Zoals u ziet zijn de verschillen groot. In de inleiding heeft u al gelezen dat veel leidinggevenden zich meer bezighouden met management en te weinig met leiderschap. Feitelijk is het niet juist om de verschillen af te doen met deze opsomming. In elke managementfunctie komen zowel managementtaken als leiderschapstaken voor. Het gaat om de balans op het juiste moment.
Leiderschapsstijlen Door uw stijl van leiderschap aan te passen aan de situatie, de context en de doelstellingen is de kans dat de doelen gehaald meestal groter dan door vast te houden aan uw eigen basisstijl. Er zijn vele modellen waarmee uw leiderschapsstijl gedefinieerd kan worden. Het model dat u hier links ziet is in 2006 na uitgebreid onderzoek gemaakt met de doelstellingen een model te ontwikkelen dat als meetinstrument voor leider schapstijlen zou kunnen functioneren. Daarin zijn de onderzoekers zeker geslaagd! Tijdens training of coaching bepalen we samen met u uw basis leiderschapsstijl. Het vaststellen van uw leiderschapsstijl is feitelijk alleen bedoeld om u bewust te maken van uw vaste patronen, zonder daar over te oordelen. Om het beste uit u zelf en uit uw mensen te halen is flexibiliteit belangrijk en kunt u leren om te schakelen in uw stijl. Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Een bekend gezegde is: “Spreek mensen aan zoals u zelf aangesproken wilt worden”. Dat zou eigenlijk moeten zijn: “Spreek mensen aan zoals zij aangesproken willen worden”. Hierin schuilt een van de belangrijkste lessen voor leiders! Pas uw stijl aan, aan de mensen waar u leiding aan geeft, aan de context, de doelen en de situatie!
Chronisch gebrek aan leiderschap In de afgelopen jaren ben ik steeds meer tot de conclusie gekomen dat om de wereld te veranderen leiderschap essentieel is. Dat blijkt in elke crisis in de wereld. Mensen lijden onder de effecten van het leiderschap of juist het ontbreken ervan. Leiderschap is in die gevallen meestal gericht op de voordelen voor de leider en een kleine groep mensen daar omheen en het onderdrukken van de mensen.
7
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
De recente ontwikkelingen in Tunesië, Egypte, Syrië, Libië en nog enkele andere landen, is gebleken dat de effecten van het leiderschap diep ingrijpen. Het veroorzaakt zoveel ellende bij de mensen die het ondergaan dat zij langzaam maar zeker het heft in eigen handen nemen. Soms zijn ze zelfs bereid te sterven voor het behalen van hun doelstellingen en idealen.
Dicht bij huis Ook als we dicht bij huis blijven en kijken naar onze eigen situatie komt het steeds weer aan op leiderschap van anderen die ons leiden, dat niet tot het door ons gewenste resultaat leidt of gebrek aan leiderschap van onszelf. “Gebrek aan leiderschap klinkt nogal hard” hoor ik deelnemers aan trainingen en coaching wel eens zeggen. Uiteindelijk erkennen zij wel dat het in die situaties dat zij anderen de schuld gaven van hun eigen ellende, zij zelf op die momenten achteraf gezien in ieder geval niet datgene hadden gedaan wat zij eigenlijk diep in hun hart het liefste hadden gewild. Uiteraard schrijf ik dit zonder enig oordeel over hen die dit is “overkomen”. Ik heb het tenslotte ook zelf meegemaakt.
De Omkering De reden dat leiders veranderen is dat zij op een gegeven moment beseffen dat het genoeg is geweest. Dan komen zij in actie. De nadelen van het blijven doen wat zij doen zijn groter dan angst voor het nieuwe onbekende en het verlangen naar een betere situatie leidt tot de gewenste verandering.
De Essenties van Leiderschap Wij geloven er in dat als mensen daadwerkelijk hun eigen verantwoordelijk nemen in situaties dat het even tegen zit zij in staat zijn dit structureel te veranderen in de richting die goed is voor henzelf en de mensen die het verder aangaat. Wij geloven er ook in dat mensen over die eigenschappen en kwaliteiten beschikken die zij nodig hebben om te doen wat zij echt graag willen. Leiders in deze wereld hebben een bijzondere verantwoordelijkheid, niet alleen naar zichzelf maar ook naar de mensen die hen volgen.
8
© Zin In Leiderschap 2013
Autoriteit of positie is geen enkele garantie voor leiderschap!
De Essenties Van Leiderschap
Leiderschap is het vermogen om het beste in uzelf en anderen naar boven te brengen. Waar een leider ooit kon volstaan met de wetenschap dat hij “de baas” was, is dit nu al lang niet meer voldoende. Autoriteit of positie is geen enkele garantie voor leiderschap! Macht is niet gelijk aan gezag! De essentie van leiderschap is dat de leider de juiste dingen doet waardoor de mensen in zijn omgeving hun volledige potentieel benutten om de gezamenlijke doelen te bereiken. Terwijl de mensen hiermee bezig zijn hebben zij ook de overtuiging dat zijn hun eigen doelen verwezenlijken. De basis voor effectief leiderschap wordt gevormd door:
Bewustzijn Verbondenheid Zingeving Bewustzijn De moderne leider is niet alleen zelfbewust maar zich ook bewust van de impact die hij heeft op zijn omgeving en de omgeving op hem. Zelfbewustzijn betekent dus ook een grote mate van zelfkennis over bijvoorbeeld sterktes en zwaktes op verschillende vlakken. Hij is zich zoveel mogelijk volledig bewust wat hij doet en wat goed is voor hem en zijn omgeving. Hij leeft bewust en handelt bewust.
Verbondenheid De verbondenheid van de leider wordt gekenmerkt door de mate waarin hij ‘verbonden’ is met zijn omgeving. Verbondenheid ook tussen het hoofd en het hart ofwel het verstand en het gevoel. Wezenlijke verbondenheid vraagt om openheid.
Zingeving Waar doe u het voor, wat is de zin van het bestaan voor de leider, wat is zijn bijdrage en rol in het grote geheel? Hoe ziet hij dit grotere geheel? Voor een leider zijn dit essentiële vraagstukken die hij helder dient te krijgen om zijn leiding richting te geven. Richting die voor de mensen waar hij leiding aan geeft herkenbaar is en waar mensen achter willen staan.
9
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Tips voor resultaatgericht leiderschap Als u als leider meer grip op de situatie wilt krijgen en makkelijker resultaten wilt behalen vindt u hieronder een aantal belangrijke tips. • Ken uzelf. (Fysiek, kennis en vaardigheid, mentaal, emotioneel en spiritueel) • Weet waar u voor staat. (Zingeving, Waarden en normen) • Ontwikkel uzelf voortdurend. • Ontwikkel een duidelijke missie en een heldere visie en stel deze bij als dat ........ noodzakelijk is. • Weet wat u wilt en wees u bewust van uw diepere drijfveren. (Stel bezielende ..........en inspirerende doelen) • Weet wat daar voor nodig is en onderneem actie. • Communiceer en inspireer. • Wees empatisch vanuit uw hart. (Getraind is niet gelijk aan gemeend!) • Werk aan vertrouwen in uzelf, in uw mensen individueel, in uw team als ..........geheel en in uw organisatie • Help anderen dit vertrouwen te ontwikkelen. • Ken uw medewerkers en hun omgeving. Wie zijn zij en waar staan zij voor, .........wat vinden zij belangrijk, wat zijn hun missies, doelen, wensen en verlangens. .........(Fysiek, kennis en vaardigheid, mentaal, emotioneel en spiritueel) • Help uw medewerkers zich te ontwikkelen. • Geef uw medewerkers invloed en geef hen het gevoel dat ze belangrijk zijn. Tenslotte zijn ze dat ook! Pas deze tips toe in alles wat u als leider doet. Zorg dat u flexibel blijft en telkens uw stijl aanpast aan de situatie, context en doelstellingen.
Ontwikkelen van Leiderschap “Leiders worden geboren en niet gemaakt”, hoort u wel eens zeggen. Daar ben ik het niet mee eens. Mensen worden geboren en sommige van hen hebben meer aanleg voor leiderschap dan anderen, daar geloof ik wel in. U kunt leiderschap wel degelijk ontwikkelen en een ‘kunstmatig’ ontwikkelde leider kan een even goede leider zijn als een natuurlijke leider. Soms zelfs een betere! Om leiderschap te ontwikkelen is het onder andere noodzakelijk uzelf goed te kennen. Wat is belangrijk voor u en wat houdt u bezig? Wat zijn uw belangrijkste waarden en wat is voor u de zin van wat u doet, wie bent u en waar staat u voor. Waardoor wordt u geïnspireerd en gemotiveerd? Zodra u de antwoorden op deze vragen hebt, hebt u een aardige start gemaakt op weg naar zelfkennis: de belangrijkste voorwaarde voor mensenkennis.
10
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Over Zin In Leiderschap Missie Het is onze missie een wezenlijke bijdrage te leveren aan de duurzame ontwikkeling van mensen en organisaties door het leiderschap te helpen verbeteren. Door actief leiderschap te bevorderen willen wij helpen bouwen aan een betere wereld.
Visie Persoonlijk geloof ik er in dat wij als mensen in staat zijn onze eigen verantwoordelijk te nemen in situaties dat het even tegen zit. De ervaring leert ook dat dit niet altijd makkelijk is en soms zelf als onmogelijk wordt ervaren. Zolang we de schuld van onze ellende bij anderen leggen ontslaan we onszelf van onze eigen verantwoordelijkheid iets te ondernemen om de situatie te veranderen. Schijnbaar is de prikkel om te veranderen niet sterk genoeg en accepteren we de situatie. In mijn visie zijn mensen in staat om alles te doen wat nodig is om hun eigen geluk te bereiken. Zij zullen dat niet altijd als zodanig ervaren en daarom niet altijd het initiatief nemen om iets te veranderen. Tot het moment dat zij hun situatie niet langer kunnen of willen accepteren en zij in actie komen. Wij zijn als (mede)mens verantwoordelijk voor ons eigen doen en laten en daarmee ook verantwoordelijk voor de effecten van dat gedrag. Als Zin In Leiderschap een bijdrage wil leveren aan de ontwikkeling van leiderschap en aan een betere wereld stelt dat specifieke eisen aan alles dat we doen. Dat betekent dat we bij alle keuzes die we maken na zullen moeten denken over de gevolgen ervan. Keuze van een locatie, papier, drukwerk, communicatie, CO2 compensatie enzovoort. Een goed voorbeeld doet goed volgen. Zin In Leiderschap zal wat mij betreft een voorbeeld moeten zijn voor de verandering die u in de wereld zou wensen. Er is een risico dat sommige mensen denken dat zingeving, spiritualiteit, idealen en commerciële gedrevenheid en resultaatgerichtheid niet samengaan. Ik geloof dat dit heel goed kan en Zin In Leiderschap bewijst dat dagelijks.
Training en coaching Foqis geeft vanaf 1998 training en coaching op het gebied van leiderschap onder de naam van Zin In Leiderschap. Wij begeleiden organisaties, ondernemers en leidinggevenden op alle niveaus hun persoonlijk leiderschap te verbeteren. Onze programma’s zijn altijd op maat van de deelnemers.
11
© Zin In Leiderschap 2013
De Essenties Van Leiderschap
Ook tijdens de open trainingen spelen wij in op de doelstellingen van de deelnemers.
Duurzaam ontwikkelen Om de effectiviteit en efficiency van onze activiteiten zo groot mogelijk te maken ondersteunen wij zo veel mogelijk activiteiten door middel van onze leeromgeving. Deze leeromgeving stellen wij laagdrempelig ter beschikking aan andere trainers en coaches om ook hen te helpen hun toegevoegde waarde te vergroten.
Nawoord U bent aan het einde van dit ebook gekomen en ik hoop dat het u heeft geïnspireerd. Nu u het ebook heeft gelezen bestaat de kans dat u het volledig oneens bent of juist volledig mee eens of misschien weet u het nog niet. Vanzelfsprekend stel ik uw reactie erg op prijs.
Uitdaging In de tussentijd daag ik u uit voor u zelf na te gaan hoe het is gesteld met u persoonlijk leiderschap en de leiderschap binnen uw organisatie, bedrijf of vereniging. Maakt u voor u zelf de balans eens op aan de hand van de opsomming van de tips voor resultaatgericht leiderschap op pagina 10. Wilt u hulp of gewoon eens ergens over praten laat u mij dan weten? Voor uw gemak treft u hier nog onze contactgegevens:
Zin In Leiderschap Buitenkamp 10 7429 AV Deventer 0851042452 Voor informatie over elearning, scans, onderzoeken en assessments: www.foqis.nl Voor informatie over de ontwikkeling van leiderschap: www.zininleiderschap.nl
12
© Zin In Leiderschap 2013
