Waarde familieleden van Jozef Denruyter, René Laermans en Georges Lambrechts, Waarde collega’s uit de gemeenteraad, Dames en heren, De Tweede Wereldoorlog vormt onmiskenbaar één van de meest donkere pagina’s uit onze geschiedenis. Nooit eerder was oorlog immers zo bruut en alomvattend. Nooit eerder werden massaal en gericht zoveel burgerslachtoffers gemaakt. Nooit eerder kregen we te maken met regimes die systematisch en op industriële schaal burgers vermoordden. Nooit eerder werden kernwapens gebruikt. De trieste balans is dan ook onbevattelijk: 50, sommigen zeggen zelfs 70 miljoen mensen werden gedood en dat in vele uithoeken van de hele wereld. De grote meerderheid van die tientallen miljoenen slachtoffers waren burgers. Dat wordt vaak teveel vergeten. Het betrof mensen die in de verste verte niets met die oorlog te maken hadden, maar er toch hun leven bij inschoten. De oorlog en de bezetting hebben ook in ons land een zware tol geëist, en diepe wonden geslagen. Dit was in onze regio niet anders. Zoals in vele andere gemeenten werd ook onze lokale gemeenschap getroffen. Het trieste dieptepunt in Glabbeek was de dood van 3 dorpsgenoten op 19 oktober 1943, gisteren 70-jaar geleden. Jozef Denruyter, René Laermans en Georges Lambrechts, maakten alle drie deel uit van een groepje gewapende weerstanders van de Nationale Koninklijke Beweging. Hun activiteiten bestonden er vooral in ’s nachts in gemeentehuizen in te breken om er zegeltjes en bevolkingsregisters te stelen. Voedingsmiddelen waren immers gerantsoeneerd.
Alleen tegen afgifte van zegeltjes kon men voldoende voedsel kopen, maar wie ondergedoken was, kreeg er geen. De gestolen zegeltjes waren bestemd voor de familie van weerstanders en ondergedokenen. En de bevolkingsregisters werden meegenomen om de Duitsers te beletten namen te vinden van jonge mannen die verplicht konden worden in Duitsland te gaan werken. Maar ook ’s nachts trokken deze weerstanders er vaak op uit om de velden met koolzaad te vernietigen. De Duitsers verplichtte de landbouwers dit te planten omdat ze dit koolzaad gebruikten om er brandstof van te maken voor hun voertuigen. Toen ze opgepakt werden voor deze daden kregen ze aanvankelijk een veroordeling van drie maanden. Maar de Duitsers brachten hen na hun veroordeling over naar de gevangenis van Sint-Gillis waar de Oberfeldcommandant in Brussel op 4 oktober genadeloos de hoogste straf uitsprak: de doodstraf! Op 19 oktober werd het vonnis voltrokken – gisteren 70 jaar geleden - om 7.30 uur werden ze alle drie op de Nationale Schietbaan in Schaarbeek gefusilleerd. De feiten voor deze reinste moord door de Duitse bezetter maakt dit drama nog groter, want de tenlastelegging voor deze verzetsdaden waren totaal buiten proportie met de strafmaat. Zij waren geen strijders of soldatenmoordenaars. Zij probeerde met hun verzetsdaden vooral het leven van hun medemensen te verbeteren tijdens de oorlog. Dit maakt het verhaal van deze drie Glabbeekse mannen nog zoveel meer aangrijpend, ze werden gedood zonder enige ernstige reden, zelfs in oorlogstijd was hun dood brutaal en onbegrijpelijk.
De jongste was nog geen 20, de oudste 33, het waren drie jonge mannen die in ons dorp goed aangeschreven stonden. En plots wachtte daar de kogel. Want alle genadeverzoeken werden verworpen, en het vonnis werd slechts 14 dagen na hun arrestatie al voltrokken. Opmerkelijk zijn ook de laatste woorden in hun brieven aan familieleden en vrienden, wetende dat ze zouden sterven bleven ze als ware patriotten heldhaftig rechtop staan voor god en vaderland. Dit maakt van Jozef Denruyter, René Laermans en Georges Lambrechts échte Glabbeekse helden. Dames en heren, een onverwerkt oorlogsverleden heeft het leven van velen blijvend getekend. De nood om terug te kijken, is bij hen die het meegemaakt hebben dan ook groot. De eerste naoorlogse generaties zijn opgegroeid in families getekend door de oorlog, met verhalen van ‘zij die erbij waren’ en veel vragen over wat er gebeurd is met degenen die het niet overleefden. Zo zijn hele generaties doordrongen van de idee van die verschrikkelijke oorlog, en het besef van de gruwel die nooit meer mocht en mag gebeuren. Nu de overlevers van de oorlog stilaan minder talrijk worden, zullen die verhalen ook steeds minder verteld worden. Tegelijkertijd is voor hen die het niet meemaakten de neiging om zich af te keren van een pijnlijk en gruwelijk verleden soms sterk. Het risico bestaat dat de komende generaties, steeds minder zullen willen weten over deze donkere episode uit onze geschiedenis. Daarom vind ik de herdenking van vandaag ook zo belangrijk. Het helpt mee de herinnering levend te houden, de herinnering aan de gruwel die zich heeft afgespeeld in ons eigen dorp, nog maar 70 jaar geleden.
“Wie zich het verleden niet herinnert, is gedoemd het opnieuw te beleven” luidden de wijze woorden van schrijver-filosoof Georges Santayana. Het is onze democratische en menselijke plicht dat we zorgen dat ook zij die na ons komen, achterom kijken en lessen trekken. De geschiedenis moet een waarschuwing zijn voor de gevolgen van totalitarisme en extremisme. Hier ligt een belangrijke taak weggelegd voor de overheid. Er moet blijvend geïnvesteerd worden in herinneringseducatie en in goed onderwijs. Maar het is ook belangrijk dat zo’n initiatieven op lokaal vlak ontplooid worden. Het maakt de gevolgen van een ‘groot’ historisch feit veel tastbaarder en reëler. De oorlog is ineens veel dichterbij en veel minder ver-vanmijn-bed. Zoals bijvoorbeeld de brieven die de 3 terdoodveroordeelde Glabbekenaren de avond voor hun terechtstelling aan hun ouders schreven, plaatsen de Tweede Wereldoorlog in een gans anders perspectief dan een reportage over grote krijgsverrichtingen op één of ander televisiekanaal. Beste aanwezigen, beste familieleden van de drie Glabbeekse helden die we vandaag herdenken, als we één les uit het helaas veel te korte en zo bruut beëindigde leven van Jozef Denruyter, René Laermans en Georges Lambrechts moeten onthouden, dan is het dat een gesloten wereldbeeld de voedingsbodem was voor collectieve waan, en dat precies dit gesloten wereldbeeld de legitimatie was voor ondenkbare misdaden. Democratie is geen perfect systeem – het is tijdrovend, het vraagt toegevingen, het vraagt moeite – maar het is de beste manier om de samenleving te organiseren.
Dankzij ons democratisch systeem leven wij nu in een maatschappij waar mensen vrij kunnen geloven, zeggen, denken wat ze willen. Dankzij democratie leven wij in een maatschappij waar je niet vervolgd, onderdrukt of vermoord wordt omwille van je geslacht, je huidskleur, je afkomst, je politieke overtuiging of je levenswijze. De 3 Glabbekenaren die 70 jaar geleden terechtgesteld werden, hebben tot het uiterste moeten ervaren wat het betekent als deze rechten je ontnomen worden. Laten we hen niet alleen gedenken en eren met deze viering en tentoonstelling, maar laat ons hen ook gedenken en eren in ons dagelijks handelen, in onze houding tegenover elkaar en de samenleving. Pas dan zal herinnering echt zinvol zijn. Ik dank u. Peter Reekmans Volksvertegenwoordiger 1ste Schepen gemeente Glabbeek
