7
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’?
Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn 24 mei 2016
“Als de HEER het huis niet bouwt, vergeefs zwoegen de bouwers” Psalm 127 NBV
Inhoudsopgave Inleiding
3
Wat er vooraf ging: de eerste commissie Toekomstige huisvesting PGU
3
Opdracht voor de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting PGU
4
Werkwijze
5
Overleg met externen
6
Overwegingen
7
Advies
7
Bijlage 1 ‘Van twee kerken naar één’, eindverslag cie. Toekomstige huisvesting PGU Bijlage 2 ‘Toekomst kerkgebouwen’, notitie 5-1-2016 van college van kerkrentmeesters Bijlage 3 Gespreksverslag Stichting Kerkelijk Waardebeheer op 12 april 2016 Bijlage 4 Kerkelijk centrum De Schutse als onderdeel van een appartementencomplex
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
2
Inleiding “Hoe willen we met elkaar kerk zijn? We zijn een geloofsgemeenschap, mensen samen onderweg met God. Maar we zijn ook een organisatie, die moet kiezen waar zij tijd, geld en energie aan besteedt. Niet alles kan immers. Wat kiezen we, hoe willen we kerk zijn in deze tijd en in deze plaats.” Zo begon de Protestantse Gemeente te Uithoorn het beleidsplan dat in juni 2015 werd vastgesteld. We besloten dat we echt één gemeenschap willen zijn en met elkaar in één kerkgebouw willen samenkomen, niet meer verdeeld over twee gebouwen. Daarnaast speelde natuurlijk de ontwikkeling van minder mensen en middelen mee. We willen ook in de toekomst een kerkelijk ‘huis’ zeker stellen, een centrale plaats waar we samen kunnen komen om lief en leed te delen en waar we de christelijke boodschap kunnen horen en uitdragen. Een breed samengestelde commissie Toekomstige huisvesting PGU onderzocht in het najaar van 2015 welke huisvesting de PGU het beste past. Deze commissie kwam met het rapport Van twee kerken naar één. Een vervolgcommissie ging begin 2016 met dit rapport aan de slag. Resultaat daarvan is dit rapport: Waar staat ons kerkelijk ‘huis’? We zijn er als commissie al werkende steeds meer van overtuigd geraakt dat het zeer belangrijk is dat we de kerk in ons midden houden. Het is daarvoor noodzakelijk dat we onze tijd, geld en energie niet steeds moeten besteden aan de zorg voor ons bezit, maar vooral kunnen inzetten voor de opbouw van de kerk als ‘tempel’ (ontmoeting met God) en als ‘herberg’ (ontmoeting met elkaar en andere zoekenden en vragenden). Wij geloven niet dat God uit Uithoorn verdwijnt. Wel willen we als kerk onze blik (misschien nog meer) naar buiten richten en aansluiting zien te vinden bij de vragen die in de maatschappij leven. Uit onze traditie valt enorm veel te putten om mensen te inspireren, te bemoedigen en zin te geven.
Wat er vooraf ging: de eerste commissie Toekomstige huisvesting PGU De eerste commissie Toekomstige huisvesting PGU verkende de verschillende mogelijkheden die gemeenteleden en kerkenraad hadden aangedragen: 1. De Thamerkerk als enig kerkgebouw behouden en De Schutse afstoten. 2. De Schutse als enig kerkgebouw behouden en de Thamerkerk afstoten. 3. De Schutse slopen en vervangen door een multifunctioneel gebouw, waarin zich een goede kerkzaal bevindt. Uiteindelijk zouden wij alleen van de kerkzaal eigenaar zijn. De Thamerkerk afstoten. 4. De Hoeksteen moet een nieuwe bestemming krijgen. Is het mogelijk dat gebouw opnieuw als kerkgebouw te gaan gebruiken? Zowel De Schutse als de Thamerkerk afstoten. De commissie maakte op basis van statistisch materiaal een inschatting van het toekomstig kerkbezoek. Ze onderzocht het huidige gebruik van de kerkelijke ruimtes en de praktische gevolgen van de overgang van twee kerkgebouwen naar één. Op 11 januari 2016 bood zij de kerkenraad het rapport aan ‘Van twee kerken naar één’ (bijlage 1). De commissie heeft voorwaarden opgesteld waaraan de toekomstige kerk minstens zou moeten voldoen, namelijk: naast de kerkzaal nog zes extra ruimten (kindernevendienst, jeugdruimte, crèche, kerkelijk bureau, twee vergaderzalen en een ruime keuken). De commissie constateerde dat de Thamerkerk in de huidige vorm niet aan die eisen voldoet. De Schutse in zijn huidige vorm voldoet daaraan nagenoeg wel. Optie vier (De Hoeksteen) is niet uitgewerkt. De volgens informatie verwachte grote onderhoudskosten en de noodzakelijke aanpassingen van de grote zaal tot kerkzaal
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
3
zouden voor teveel financiële problemen zorgen. De commissie stelde ook adviezen op voor wat er bij iedere variant verder onderzocht zou moeten worden voor een weloverwogen keuze. Zie daarvoor bijlage 1. rapport Van twee kerken naar één De commissie voegde twee varianten toe aan de hierboven genoemde vier varianten. 5. Wanneer het zover is dat we teruggaan tot één kerkdienst op de zondagmorgen dan kan deze allereerst in De Schutse gehouden worden. Afhankelijk van de verwachte daling van het aantal kerkgangers zouden we over tien jaar (of zoveel vroeger of later) De Schutse kunnen afstoten en de kerkdiensten in De Thamerkerk houden. 6. Ook is de volgende optie denkbaar, gezien de aandachts- en uitgangspunten: kerken in de Thamerkerk en het organiseren van het doordeweekse kerkelijke leven in De Schutse. Daarvoor moet de Thamerkerk worden uitgebreid met ruimten en het complex De Schutse worden omgebouwd tot een appartementencomplex met daarin ruimte voor kerkelijke activiteiten zoals Bezinning & Verdieping, de ontmoetingsmaaltijden, het KerkCafé Uithoorn, etc. De kerkenraad besprak Van twee kerken naar één, het rapport van de eerste commissie, op 26 januari 2016. Het moderamen benoemde vooruitlopend op deze bespreking op 12 januari een vervolgcommissie.
Opdracht voor de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting PGU Gezien de urgentie van de financiële problemen van onze gemeente en de verwachte versnelde toename daarvan, was het belangrijk dat op heel korte termijn een vervolgcommissie voortvarend verder ging. De commissie bestond uit de volgende personen: Jaap van Dijk, Emmelien Huisman, Ton Kodde, Henk Mathlener en Piet Vingerling en ging op 22 januari aan het werk. De aanvullende opdracht aan de vervolgcommissie was: 1. Onderzoek de haalbaarheid en wenselijkheid van de varianten die nu voor liggen. De commissie baseert zich voor haar werk: - op het rapport van de eerste commissie Van twee kerken naar één (bijlage 1) - op de notitie Rangschikking scenario’s van 12 januari 2016 van het moderamen (zie hieronder bij werkwijze) - op de notitie van 5 januari 2016 van de kerkrentmeesters over de toekomst van de kerkgebouwen en de financiën (bijlage 2). 2. Indien nodig wint de commissie deskundig advies in. De kerkrentmeesters hebben daarvoor € 5.000,00 beschikbaar gesteld. Mocht een hoger bedrag gewenst zijn dan dient vooraf een onderbouwd verzoek te worden ingediend bij de kerkrentmeesters. 3. De commissie brengt voor 1 juni 2016 haar eindverslag uit en zal maandelijks tussentijds rapporteren aan het moderamen. In haar eindrapport legt zij de kerkenraad een zo beperkt mogelijke hoeveelheid beargumenteerde reële keuzemogelijkheden voor (liefst één of twee). Voor het laten afvallen van de andere mogelijkheden geeft zij de argumenten. De commissie baseerde zich mede op het Beleidsplan Protestantse Gemeente Uithoorn 2015 -2020.
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
4
Werkwijze Het moderamen heeft in haar vergadering van 12 januari 2016 de scenario’s die de vervolgcommissie moest onderzoeken gerangschikt. Deze rangschikking vormde de basis van het onderzoek van de commissie: 1. De Schutse blijft open en de Thamerkerk wordt niet meer gebruikt (verkoop of beheer door derden). 2. De Schutse blijft de komende 10 jaar open en de Thamerkerk wordt niet meer gebruikt (beheer door derden?). Na 10 jaar is de Thamerkerk aangepast en wordt de Thamerkerk gebruikt en De Schutse afgestoten. 3. De Thamerkerk blijft open en wordt aangepast. Daarna wordt De Schutse afgestoten. 4. De Schutse wordt afgebroken en op die plaats worden een nieuwe kerk en appartementen gebouwd. De Thamerkerk kan pas daarna worden afgestoten, tenzij er op een andere plaats gekerkt kan worden. Doordeweekse kerkelijke activiteiten worden tijdelijk elders gehouden. 5. De Thamerkerk wordt afgestoten. Elders worden een nieuwe kerk en appartementen gebouwd. Daarna wordt De Schutse verkocht. 6. De Thamerkerk wordt aangepast. Daarna wordt De Schutse afgebroken en op die plaats worden zalen voor de kerk en appartementen gebouwd. Kerkdiensten worden in de Thamerkerk gehouden en het doordeweekse kerkelijk leven vindt plaats in De Nieuwe Schutse. Voor die tijd worden de doordeweekse activiteiten tijdelijk elders gehouden.
Verzamelen van gegevens Bij de beoordeling van de mogelijke varianten hebben we recente cijfers van kerkbezoek en vrijwillige bijdragen en reële prognoses op basis van de leeftijdsopbouw van onze gemeente meegenomen. (zie bijlage 1 de pagina’s 10 t/m 12) We hebben extra gegevens verzameld: 1. Om een eerste indruk te krijgen van de haalbaarheid van nieuwbouwplannen lieten we een stichtingskostenopzet maken voor nieuwbouw van een complex van appartementen boven een kerkzaal, gelegen op de plek van de huidige kerkzaal van De Schutse. Er werd gerekend aan diverse opties: vier of zes woonlagen, wel of geen ondergrondse parkeervoorziening, één- of tweelaags. Conclusie: Berekeningen door deskundigen toonden aan dat zelfs zonder eigen parkeervoorziening, die wel noodzakelijk is, nieuwbouw financieel niet verantwoord is. Het tekort zou zelfs zonder parkeergarage circa € 100.000,00 en met een tweelaagse parkeervoorziening circa € 1.700.000,00 zijn. Omdat nieuwbouwplannen op dit moment niet urgent zijn (zie verder bijlage 4), heeft de commissie geen andere varianten, zoals vergroting van het bouwvolume of het inschakelen van een marktpartij, onderzocht. 2. Onderhoudskosten. Die werden onderzocht voor zowel de Thamerkerk, de huidige Schutse als voor het kerkelijk complex na nieuwbouw op de plek van de huidige kerkzaal van De Schutse. Conclusies: De onderhoudskosten van de Thamerkerk zijn onzeker. De monumentenstatus brengt verplichtingen met zich mee en de subsidies lopen terug. De onderhoudstoestand van De Schutse is goed en de onderhoudskosten zijn relatief laag en beter in te schatten. Daar komt bij dat de energiekosten laag zijn vanwege de zonnepanelen. De verwachte onderhoudskosten van nieuwbouw zijn laag.
Overleg met externen Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
5
De commissie liet zich adviseren door de volgende deskundigen: a. De heren Duco Stadig en Ruud Koedijk van de Protestantse kerk van Amsterdam. Zij waren betrokken bij onderzoek en uitvoering van geslaagde verbouw- en nieuwbouwprojecten van kerkgebouwen in Amsterdam. Zij adviseerden de kerken van Den Haag bij het proces van fuseren en afstoting van kerkgebouwen. Zij schreven mee aan ‘Help, onze kerk loopt leeg’ , een ‘kleine’ handleiding voor kerkbestuurders (zie www.toekomstreligieuserfgoed.nl ). Uitkomst gesprek: De situatie in Amsterdam en Uithoorn zijn qua ontwikkelmogelijkheden niet vergelijkbaar. Zij adviseerden op grond van ervaringen in den lande verder met klem de plaats van het vieren van de erediensten en het houden van andere kerkelijke activiteiten niet los te koppelen. b. De stichting Fonds Kerkelijk Waardebeheer. Deze organisatie ondersteunt zowel protestantse als rooms-katholieke kerken door in kaart te brengen welke kerkgebouwen duurzaam behouden kunnen worden ten behoeve van het pastoraal beleid en voor welke gebouwen een andere invulling gezocht moet worden. Commissieleden bezochten een door deze stichting georganiseerde regionale bijeenkomst voor kerken die met deze problematiek bezig zijn. Daarna kwamen mevrouw mr. Petra Stassen en de heer Erik Lingeman, respectievelijk directeur en adviseur van de stichting, naar Uithoorn voor een overleg met onze commissie. Zij schreven daarvan een gespreksverslag (bijlage 3) met daarin een drietal duidelijke aanbevelingen: 1. Besluit als kerkgemeente of men langzaam naar het einde hobbelt, of dat men voldoende energie heeft om de slag naar de toekomst te maken. Onze indruk is dat uw gemeente voldoende in huis heeft op zichzelf opnieuw op de kaart te zetten. Dit vergt wel een stevig proces van bezinning naar innovatie. Bij dit proces kunt u zich het beste professioneel door een externe laten begeleiden. In een aantal situaties is voor deze begeleiding waarschijnlijk subsidie te krijgen. 2. Ga zakelijk(er) om met de Thamerkerk. Dit kan zijn door het eigendom af te stoten, mits daar een goede context voor kan worden geschapen, of door deze commercieel te verhuren of te verpachten. Uitgangspunt zal dan zijn dat deze kerk niet meer gebruikt wordt voor vieringen. Het kerkgebouw mag de PGU geen geld en geen zorgen kosten. 3. Vieringen vinden plaats in De Schutse. Dit gebouw is daarnaast prima geschikt (te maken) voor toekomstgerichte manieren van kerk-zijn. En we overlegden met: c. De heer A.J.M. van Huik, voorzitter van de stichting Beheer Historisch Erfgoed Uithoorn over de mogelijkheden van de Thamerkerk. Conclusies gesprekken: Hij suggereerde vergaderplaatsen te zoeken in de directe omgeving van de Thamerkerk (kantines van bedrijven en in De Morgenster van OTT) en zegde steun toe bij overleg met de Gemeente Uithoorn en bouwbedrijven over mogelijke uitbreiding van de Thamerkerk. Nadeel van deze opties is dat we afhankelijk blijven van externen, veel moeten investeren en deze oplossing niet op korte termijn is te realiseren. d. De wethouders Ria Zijlstra (o.a. Zorg en Welzijn) en Hans Bouma (o.a. Vastgoed) en ambtenaren van de gemeentelijke afdeling Vastgoed over de mogelijkheden van het Schutsecomplex. De gemeente Uithoorn is op het moment aan het nadenken over de toekomst van de Bibliotheek, De Hoeksteen, De Scheg en het Buurtnest. Zij vonden het interessant om te weten dat wij nu aan het nadenken zijn over de toekomst van ons kerkelijk centrum De Schutse en willen daarover later nog wel verder met ons spreken.
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
6
Overwegingen In het kort de belangrijkste opties:
Thamerkerk De Thamerkerk is geen kerkelijk centrum waarin alle activiteiten van onze gemeenschap kunnen samenkomen met voldoende ruimte voor kerkdiensten, vergaderingen, jeugdwerk, maaltijden etc. (zie beleidsplan 2015-2020). De commissie ziet op grond van verwachte kosten en gebrek aan ruimte geen mogelijkheden dat daar te realiseren. Nu niet en ook in de toekomst niet. Nieuwbouw op de plek van De Schutse Nieuwbouw van een appartementencomplex met daarin een kerkzaal, op de plaats van de huidige kerkzaal van De Schutse, valt af omdat die optie op dit moment financieel niet sluitend is te krijgen. Voor de komende jaren is nieuwbouw niet urgent omdat De Schutse voldoet aan onze huidige behoefte. Een proces van bezinning op hoe wij in de toekomst kerk willen zijn zou ertoe kunnen leiden dat er andere eisen gesteld gaan worden aan een daarbij passend kerkelijk centrum. Zie verder bijlage 4. Nieuwbouw op een andere locatie Nieuwbouw op een andere locatie is niet realistisch, omdat wij dan zowel de kosten van de sloop van het huidige Schutsecomplex als de kosten van de nieuwe grond zouden moeten dragen. De Schutse De Schutse is centraal gelegen in een goede omgeving die volop ruimte biedt voor toekomstgericht kerk zijn (Beleidsplan 2015-2020). Door onze blik naar buiten te richten en samenwerking aan te gaan met andere maatschappelijke organisaties kunnen we synergie, wederzijds voordeel, bereiken. Doelstelling kan zijn om de kerk weer midden in de maatschappij te plaatsen en zo van betekenis te laten zijn. Niet alleen voor de bekende kerkgangers, maar ook voor de groep daaromheen en voor niet-kerkelijk betrokkenen (o.a. Kerkcafé Uithoorn, Preek van de Leek, ontmoetingsmaaltijden en koffie-ochtenden). De kerk moet voor mensen als een huis kunnen voelen. Het is dus niet goed de zondagse vieringen op een andere plek te laten plaatsvinden dan de andere doordeweekse kerkelijke activiteiten. Deze activiteiten versterken elkaar.
Advies De vervolgcommissie Toekomstige huisvesting PGU adviseert unaniem:
Kies voor kerkelijk centrum De Schutse als uw enige kerkgebouw, waarin en van waaruit alle kerkelijke activiteiten plaats vinden en onttrek de Thamerkerk aan de eredienst.
Waar staat ons kerkelijk ‘huis’ mei 2016 Eindrapport van de vervolgcommissie Toekomstige huisvesting voor de Protestantse Gemeente te Uithoorn
7
