WAAR
DESIGN EN
FAIRTRADE ELKAAR ONTMOETEN Wereldwinkel Eindhoven Hoogstraat 275 Eindhoven
Foto:Hetty de Groot
Inleiding Fairtrade producten zijn vaak met de hand gemaakt. Wie zijn die makers? Wie heeft het ontworpen? Elk product heeft zijn eigen verhaal. Als Nederlandse designers samenwerken met producenten in ontwikkelingslanden ontstaan er nieuwe verbindingen en nieuwe verhalen. In Wereldwinkel Eindhoven ontmoeten fair trade en design elkaar. Hoe richt je dan een fairtrade winkel eigentijds in om dat te laten zien? Tijdens de Dutch Design Week 2015 stelde Wereldwinkel Eindhoven een aantal designers de vraag: ‘Hoe kun je fair trade producten ontwerpen die authenticiteit uitstralen en ook eigentijds en duurzaam zijn?’ De designers presenteerden hun producten in de expositie en we gingen met elkaar in debat . Verder konden leerlingen van basisscholen aan de slag in ons designlab en kregen ze opdrachten over fair trade en design. 2
Nieuwe presentatie van de fairtrade producten in de wereldwinkel De opdracht die we ons stelden was: ‘Hoe kun je fair trade authentiek en eigentijds neerzetten?’ Het begon met een kritisch assortimentsonderzoek van de non-foodproducten. Welke producten passen dan? Alle vrijwilligers van de wereldwinkel hebben beargumenteerd welke producten ze graag in de collectie houden en welke eruit mogen. Het resultaat is dat de productgroepen ‘wonen’, ‘persoonlijke artikelen’ en ‘symbolische producten’ de meeste toekomst hebben. Dit strookt met de analyse van de omzetcijfers. De volgende vraag was: ‘Hoe vernieuwen we onze productpresentatie? Met deskundige hulp van Celine Sonneville is een nieuw inrichtingsplan gemaakt en uitgevoerd. Het resultaat is een lichte en mooie presentatie waarbij de fair trade producten goed tot hun recht komen.
Foto:Hetty de Groot
3
De expositie Voor de expositie zijn door Maria Hermanussen designers benaderd die in samenwerking met producenten in ontwikkelingslanden producten ontwerpen. De exposanten •Studio van Eijk en van der Lubbe •Studio Tjeerd Veenhoven •Studio Daphna Laurens •Esther Krak van Simbolica •Bureau Michelle Baggerman en Raquel Sereno van Anudando Aldine Burgman van Simbolica (fair trade importeur) is gevraagd hoe zij i.s.m. Esther Krak (designer) zorgt dat hun producten authentiek en nog meer eigentijds zijn. Verder lieten we in vervolg op onze expositie tijdens de Dutch Design Week 2014 zien hoe Raquel Sereno in Mexico werkt aan de productie van de ontwerpen van Michelle Baggerman. Bij Anudando worden nu van plastic afval mooie geweven stoffen gemaakt.
4
Het debat
Het traditionele ambacht. Tjeerd Veenhoven vertelt over het traditionele ambacht in India. Het wordt overgedragen van vader op zoon en heeft een lage sociale status. Nieuwe impulsen zijn nodig, maar worden in eerste instantie opgevat als belediging. Door simpele aanpassingen kan een meerwaarde bereikt worden. Maar de introductie daarvan vraagt om begeleiding. Tjeerd maakt daarbij gebruik van NGO’s. Verder is het ontwikkelen van nieuwe producten een creatief proces, waarbij je niet spreekt van fouten, maar van aanknopingspunten voor volgende stappen. Communicatie gaat niet met tekeningen maar door kleine stappen samen te maken. Daarbij staat gelijkwaardigheid voorop. Zo wordt ook van de ambachtslieden daar gevraagd te investeren.
Hoe kun je fair trade producten ontwerpen die authenticiteit uitstralen en ook eigentijds en duurzaam zijn? Tjeerd Veenhoven stelt zich voor als designer/ondernemer die gefascineerd is door materialen. Hij heeft palmbladen bewerkt waardoor ze bruikbaar werden als grondstof voor ondermeer slippers. Het was een bottom up proces met ambachtslieden in India. Studio Van Eijk & Van der Lubbe heeft glasproducten ontwikkeld in opdracht van het merk Imperfect Design. Miriam van der Lubbe vertelt dat de ontwikkeling met glasblazers in Guatemala en het naar de markt brengen hier, twee verschillende processen zijn met een totaal andere dynamiek. Het is een uitdaging met de beperkte mogelijkheden daar iets te maken wat hier aanspreekt met gebruikmaking van gerecyclede materialen. De communicatie met de mensen daar loopt op een totaal andere wijze dan we gewend zijn.
Miriam van der Lubbe sluit hierop aan. Ze beschrijft het ontwikkelingsproces als een keten van kleine stapjes. Je begint met je te verdiepen in wat de werkplaats ter plaatse kan en in wat de context is van het productieproces. Waar zit de rek? Heen en weer gaat het; in eerste instantie veel brengen en minder halen. Het is interessant, ook vanuit een commercieel gezichtspunt, om het beste uit twee werelden te halen.
Aldine Burgman stelt zich voor als een Fair Trade importeur die nieuwe wegen is ingeslagen door een nieuwe productenlijn te maken met inschakeling van Esther Krak, een professionele designer. Hiermee is het product eenduidiger en kwalitatief beter geworden en de collectie completer. De tassen en sieraden zijn nu interessant voor een breder publiek dan dat van de wereldwinkels.
Aldine Burgman heeft geleerd van een valkuil om alles zelf te willen doen. Door professionals bij de productontwikkeling te betrekken is ze op het goede spoor gekomen. Het grootste probleem is de communicatie met de werkplaatsen daar. Tekeningen en proefmodellen werken niet. Het is een kwestie van naast elkaar gaan zitten. 6
Het naar de markt brengen. Monique Thoonen (van Imperfect Design) benadrukt dat design hier veel meer is dan het maken van een product. Het vraagt inspiratie en ook durf en ondernemerschap. Het in de markt zetten is daarbij nog het pittigste deel. Met je focussen op het beoogde marktsegment en goede fotografie (Glossy bladen moeten ook vol en hebben dus behoefte aan goed materiaal), gaat het balletje rollen.Tjeerd schakelt graag HBO studenten in bij het scherp krijgen van de marktkansen van een nieuw product.
En dan is er altijd nog een volgende stap: hoe bereik je een constante kwaliteit? Tjeerd vult aan: Je moet uitgaan van wat ze kunnen. In India wordt veel gewerkt met dagloners. De trend is korte termijn denken. Gestructureerd werken is dan moeilijk. Het is dus zaak een duurzame relatie met de ambachtslieden op te bouwen. Om een continue productiestroom op te zetten moet je er boven op te zitten. Tjeerd huurt daar plaatselijke NGO’s in. Hij merkt op dat de commercie de waardeketen heeft opgeknipt, waardoor veel is kapot gemaakt. Aldine bevestigt dat het moeilijk is kwaliteitsbesef bij te brengen. Zo moeten kleuren exact zijn. Dat is moeilijk over te brengen, maar als ze dan het uiteindelijke resultaat zien, dan valt het kwartje en zijn ze trots op het resultaat. 7
Meerwaarde voor de werkplaatsen daar.
Mike Jansen van Fair Forward en Aldine Burgman, beiden Fair Trade importeurs die werken vanuit Fair Plaza in Culemborg, merken op dat de Fair Trade certificering voor hen een belangrijk label is. Transparantie van de keten is daarbij één van de criteria.
Aldine verwacht niet dat de producten die voor de westerse markt ontwikkeld worden in de lokale markt worden afgezet. Wellicht wel goedkopere varianten voor de toeristische markt. Bij de producten van Tjeerd is dat anders, omdat dat een van zijn criteria is. Dat wil niet zeggen dat de werkplaatsen er geen baat bij hebben naast de extra omzet. Het gestructureerde werken is een belangrijke vaardigheid die ook bij het produceren voor de lokale markt van pas komt. En de product vernieuwing geeft een positieve impuls aan de technologie. Tjeerd ziet ook dat er een herwaardering van het vakmanschap ontstaat.
De Fair Trade certificering. Tjeerd hecht minder waarde aan het Fair Trade keurmerk. De bedoeling is goed, maar aan de uitvoering schort het. Aan de criteria wordt niet altijd strak de hand gehouden. Er is ook veel tussenhandel waar geen zicht op is. Wel hecht hij veel waarde aan het transparant maken van de keten. Ook andere aanwezige designers vinden het belangrijk dat het verhaal achter het product goed voor het voetlicht wordt gebracht. In de commerciële handel is daar meestal weinig ruimte voor. Bij de wereldwinkels is er die gelegenheid wel. Ook via internet is het goed mogelijk het gehele verhaal te vertellen en in beeld te brengen.
8
Samen met anderen moeten we inspelen op veranderende behoeften. Maar hoe doe je dat? Het vraagt zelf keuzes te maken, samen met anderen; ook van consumenten in hun koopgedrag. We zijn op zoek gegaan naar de antwoorden aan de hand van inspirerende voorbeelden van ondernemers en designers. Ze stelt het op prijs dat dit debat is gevoerd in het kader van de DDW 2015 te Eindhoven.
De afsluiting. Annet Goltstein concludeert dat veel kennis is gedeeld over “Hoe kun je fair trade producten ontwerpen die authenticiteit uitstralen en ook eigentijds en duurzaam zijn?”. Over de toekomst van wereldwinkels en de fair trade certificering kunnen we het wellicht volgend jaar hebben. Ze dankt eenieder voor zijn bijdrage en geeft het woord aan wethouder Jannie Visscher van de gemeente Eindhoven. Wethouder mevrouw Visscher sluit het debat af. Ze legt een link tussen het open staan voor samenwerken, wat een sterke kant is van Zuid Oost Brabant, en eerlijk delen en eerlijke handel, waar wereldwinkels voor staan.
9
Designroute
Voorafgaand aan het debat is door Yousra Khayati (studente International Bussiness Management ) een selectie gemaakt voor een kleine designroute. De route startte op Strijp-S waar op het Ketelhuisplein jonge designers hun werk konden tonen. Dan naar Plug-in-city, waar de bezoeker een dialoog aangaat met de bewoners over nieuwe mogelijkheden voor samen wonen en samen leven.
Bij Yksi zijn van dertig verschillende projecten, presentaties en producten te bezichtigen. Het thema van dit jaar is ‘’What if….’’, hiermee benadrukt de organisatie de verbeeldingskracht van ontwerpers met hun innovatieve concepten, producten en objecten en hun telkens weer verrassende experimenten. Dan naar Garden Mania , hier staat ‘’Circus of Life’’ centraal. Bij AtelierNL ontdekken we hoe geologie, archeologie en scheikunde samensmelten met fantasie en vernuft, om de wereld om ons heen vorm te geven.
Vervolgens naar MU waar KNOL het gedrag van zowel individuen als het collectief onderzoekt. Valt dat te vangen met ‘natuurlijke’ termen als zwermen of scholen, of kenmerkt menselijk kuddegedrag zich op andere manieren? Wij merkten daar al snel dat ook wij ons voegen naar het gewenste gedrag wat uitgestippeld was; dus ook kuddedieren? Kunnen we daar wat mee als promotors van Fair Trade?
Tot slot gaan we naar de Wereldwinkel voor de lunch , de presentaties van de designers en het debat. Onderweg hebben de deelnemers met elkaar van gedachten gewisseld en zijn er nieuwe contacten gelegd, die ook waardevol zijn voor toekomstige samenwerking. 10
In samenwerking met CultuurStation hebben Florike Martens en Marianne Kemps een workshop ‘fair trade en design’ ontwikkeld voor de basisscholen. In de wereldwinkel was een designlab ingericht met een papierwerkplaats, een plasticwerkplaats en een stofwerkplaats. De kinderen mochten in het designlab experimenteren met het materiaal en maakten zeer originele ontwerpen. Terwijl de ene helft van de groep actief was als ‘designer’ in het designlab kreeg de onderzoeksgroep allerlei vragen over de designers, werkwijze en de materialen. Ze mochten onder andere zelf ervaren hoe het is om van plastic tassen een draad te spinnen. Ze gingen op zoek naar producten gemaakt van bananenblad, autobanden, oude kranten en andere materialen. Ze kregen allerlei opdrachten b.v. over met de mond geblazen glas uit Guatemala en over van plastic tassen gesponnen draad. Uiteraard mochten de onderzoekers ook ontwerpen en gingen de ontwerpers ook onderzoeken.
Foto:Hetty de Groot
De deelnemers en de docenten waren heel enthousiast. Zowel de onderzoeksopdrachten over fair trade en design als het zelf ontwerpen met beperkte middelen (in ontwikkelingslanden wordt ook gewerkt met materiaal dat voor handen is) vonden de kinderen leuke uitdagingen.
Workshops voor scholen 12
PR en Sociale media Net als vorig jaar tijdens de DDW is de fietskar ingezet voor promotie van fair trade en design. Twee maatschappelijke stagiaires van het Augustinianum hebben zich verdiept in fair trade en design. Ze zijn er met de fietskar op uit getrokken om flyers te verspreiden en mensen enthousiast te maken. De verhalen van de producenten, de makers van de fairtrade producten en de verhalen van de designers geven nieuwe verbindingen. Op de website van de Dutch Design Week waren we uiteraard present, maar vooral onze facebook pagina https:// www.facebook.com/wereldwinkelEindhoven en onze website www.wereldwinkeleindhoven.nl krijgen steeds meer bezoekers. Tot nu toe hadden op facebook gemiddeld zo’n 200 bezoekers per week, dat is in de DDW gestegen naar meer dan 1000 bezoekers . Ook onze website wordt steeds beter bezocht. Vooral als er activiteiten gemeld worden. 75% van de bezoekers zijn tussen de 18 en 44 jaar. In de wereldwinkel willen we nog meer gebruik gaan maken van de sociale media. Stichting Futuris gaat ons helpen om sneller achtergrondverhalen zichtbaar te maken met behulp van ICT.
14
Met dank aan Gemeente Eindhoven Jannie Visscher
Tjeerd Veenhoven,
Studio Tjeerd Veenhoven
Cees Volwater
Michelle Baggerman en Raquel Sereno
Maria Hermanussen
Daphna Isaacs
wethouder gemeente Eindhoven gemeente Eindhoven
Anudando
projectleiding Fair Trade en Design
Studio Daphna Laurens
Mike Jansen
Annet Goltstein
Fair Forward
Monique Thoonen
Cream Consult , debatleiding
Celine Sonneville
Imperfect Design
Hetty de Groot
Buro-e, productpresentatie
Lonneke Zintel,
fotograaf
Marianne Kemps
Dais & Lon Communicatie
Sylvia van der Wouw en Florike Martens
projectleiding Wereldwinkel Eindhoven
De vrijwilligers en stagiaires van Wereldwinkel Eindhoven
CultuurStation
Miranda van der Zandt
Studio van der Zandt, curator
Aldine Burgmans en Esther Krak Simbolica
Miriam van der Lubbe
Studio van Eijk en van der Lubbe
15
www.wereldwinkeleindhoven.nl
[email protected]
