Vrijwilligerswerk bij de directie Europees recht van de FOD Buitenlandse Zaken Presentatie
Jacobs Marie (december 2014)
1
Vrijwilligerswerk bij de directie Europees recht van de FOD Buitenlandse Zaken Presentatie
Dit is een voorstel tot vrijwilligerswerk voor houders van een bachelor- of masterdiploma in de rechten en voor masterstudenten in de rechten. Beschrijving van de directie Europees recht en haar taken De directie-generaal “Juridische Zaken” van de FOD Buitenlandse Zaken telt vier directies: -
Intern recht (J1);
-
Europees recht (J2);
-
Internationaal recht (J3) en
-
Verdragen (J4).
De twee belangrijkste taken van de directie Europees recht zijn: tussenkomen in prejudiciële procedures en de belangen van de Belgische Staat in rechtstreekse beroepen voor het Hof van Justitie van de Europese Unie (HJEU) verdedigen.
Elke rechtsinstantie van een lidstaat die een vraag heeft over de uitlegging of geldigheid van een norm van het recht van de Europese Unie, kan of moet (in bepaalde gevallen) haar vraag voorleggen aan het HJEU. Die procedure wordt de “prejudiciële procedure” genoemd.
Het
doel
van de prejudiciële procedures is om
in alle lidstaten tot
een
gemeenschappelijke interpretatie van het recht van de Europese Unie te komen en te voorkomen dat een rechtshandeling van de Europese Unie die in een lidstaat als geldig of ongeldig wordt beschouwd, in een andere lidstaat anders zou worden beoordeeld. De meest uiteenlopende onderwerpen komen daarbij aan bod. De directie J2 heeft als taak het standpunt van België te verdedigen tijdens de schriftelijke en de eventuele mondelinge behandeling van de procedure.
De tweede belangrijke taak van de directie J2 is de verdediging van de belangen van de Belgische Staat in rechtstreekse beroepen.
2
In rechtstreekse beroepen dient België zich te verdedigen, of, wanneer België geen rechtstreeks betrokken partij is bij de procedure, kan het ervoor kiezen één van de partijen bij het rechtsgeding te steunen, bijvoorbeeld een andere lidstaat die het voorwerp zou uitmaken van een beroep.
Bij elk dossier dat bij het HJEU op initiatief van de Commissie tegen een lidstaat wordt ingediend, hoort een zogenaamde “precontentieuze” fase. Dat is een fase voor overleg en gedachtewisselingen tussen beide partijen. Indien België betrokken partij is, heeft de directie J2 de leiding over die eerste fase. Als de partijen in dat stadium geen overeenstemming bereiken, wordt het dossier ingediend bij het HJEU. De contentieuze procedure bevat ook een schriftelijk en een mondeling gedeelte.
De andere procedures waarover de directie J2 de leiding heeft zijn de hogere voorzieningen (dus het beroep) die België instelt tegen een voor de Belgische Staat nadelige uitspraak van het Gerecht of van het Gerecht voor ambtenarenzaken.
In Luxemburg is ook het Hof van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA-Hof) gevestigd (beter bekend onder het Engelse letterwoord EFTA - European Free Trade Association), dat de implementatie, de toepassing en de interpretatie van de rechtsregels van de Europese Economische Ruimte (EER) beoordeelt. België kan, naar voorbeeld van de prejudiciële vragen die aan het Hof van Justitie worden gesteld, opmerkingen neerleggen bij het EVA-Hof met betrekking tot de vragen die door de EVAlanden (Noorwegen, IJsland, Liechtenstein, maar met uitzondering van Zwitserland, dat geen lid is van de EER) worden gesteld.
De directie Europees recht is niet alleen betrokken bij zaken die aanhangig worden gemaakt bij het Hof van Justitie en het EVA-Hof, maar kan ook worden gevraagd om juridisch advies te verstrekken over vragen met betrekking tot het recht van de Europese Unie die door een federale overheidsdienst, een gedecentraliseerde instantie of de beleidscel van de minister worden gesteld.
Tot slot vertegenwoordigt de directie J2 België in de werkgroep “Hof van Justitie”. Die groep is een permanente werkgroep van de Raad van de Europese Unie, samengesteld
3
uit experts van de lidstaten, de Raad en de Commissie, die het HJEU uitnodigen om aan de vergaderingen deel te nemen. De werkgroep houdt zich bezig met alle vragen die verband houden met het functioneren van het Hof van Justitie en in het bijzonder met het Statuut van het Hof van Justitie, alsmede met de Reglementen voor de procesvoering van het Hof, het Gerecht en het Gerecht voor ambtenarenzaken. Vóór elke vergadering van de groep coördineert J2 het nodige overleg met de betrokken departementen en informeert vervolgens de werkgroep over het Belgische standpunt. Taken van de vrijwilliger1 Naargelang de duur van het vrijwilligerswerk en de eisen waaraan die moet voldoen, is een aanpassing van en/of keuze uit de hierna opgesomde taken mogelijk.
Alle voorgestelde taken worden verricht onder het toezicht van een medewerker van J2.
Nota’s opstellen over een specifiek vraagstuk van het recht van de Europese Unie. De medewerkers van J2 hebben niet altijd voldoende tijd om een bepaald onderwerp te bestuderen en daarover een nota te schrijven die nuttig is voor de hele dienst. Het loont nochtans de moeite om specifieke onderwerpen uit te diepen. De vrijwilliger zal dan ook de opdracht krijgen om ten behoeve van de dienst een juridische nota te schrijven over een bepaald onderwerp.
Een juridisch advies opstellen. Wat ook deel uitmaakt van het takenpakket van de vrijwilliger is een ontwerp van juridisch advies schrijven als antwoord op een vraag van een andere dienst van de FOD, een andere FOD of gedecentraliseerde overheid, of de beleidscel van de minister.
Bestaande juridische nota’s actualiseren. De Europese rechtspraak is voortdurend in beweging en er is dan ook nood aan een actualisering van de nota’s over specifieke onderwerpen van het recht van
1
Voor de leesbaarheid van de tekst wordt alleen de mannelijke term vrijwilliger gebruikt, maar de tekst slaat zowel op mannen als op vrouwen.
4
de Europese Unie. Na de nodige opzoekingen te hebben verricht, moet de vrijwilliger de bestaande nota’s actualiseren. De vaste rechtspraak van het Hof volgen. Het HJEU creëert heel wat vaste rechtspraak en het is dan ook belangrijk om tijdens een procedure naar die rechtspraak te kunnen verwijzen. J2 heeft de vaste rechtspraak in tabelvorm in kaart gebracht. De vrijwilliger heeft als taak de nodige opzoekingen te doen om die tabel regelmatig bij te werken.
Een repertorium opmaken van de arresten die de voorwaarden omschrijven waaraan een instantie moet voldoen om op het niveau van de Europese Unie als nationale rechterlijke instantie te worden aangemerkt. Het komt geregeld voor dat een partij zich beroept op de niet-ontvankelijkheid van een prejudiciële procedure, in die zin dat de aan het Hof voorgelegde vraag niet is uitgegaan van een “nationale rechterlijke instantie” in de zin van artikel 267 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Het Hof heeft zich dan ook genoodzaakt gezien in zijn arresten te bepalen aan welke kenmerken een nationale rechterlijke instantie moet beantwoorden om als dusdanig te worden aangemerkt. J2 is begonnen met de aanleg van een repertorium van dat soort arresten. De vrijwilliger heeft als taak dat repertorium verder uit te werken.
De schriftelijke behandeling van een prejudiciële procedure volgen en eraan meewerken. De vrijwilliger krijgt de kans om een prejudiciële en/of rechtstreekse procedure van bij aanvang te volgen en eventueel mee te werken aan de schriftelijke behandeling ervan. Die taak komt erop neer dat de vrijwilliger advies verstrekt over de inhoud van de opmerkingen/het verweerschrift die/dat namens de Belgische regering word(en)(t) ingediend. Verder neemt de vrijwilliger ook deel aan de coördinatievergaderingen met de bevoegde departementen.
Een mondelinge behandeling bijwonen. Gelet op de gemiddelde duur van een procedure en de korte tijd van het vrijwilligerswerk, zal de vrijwilliger de mondelinge behandeling van een
5
prejudiciële en/of rechtstreekse procedure waaraan hij heeft meegewerkt niet kunnen bijwonen. Als er evenwel een mondelinge behandeling plaatsheeft in de loop van het vrijwilligerswerk kan hij wel worden betrokken bij de mondelinge behandeling van een ander dossier en daarvoor dan de mondelinge behandeling voor het Hof bijwonen.
Arresten samenvatten voor het jaarverslag. Elk jaar schrijft J2 een jaarverslag dat, onder andere, een samenvatting bevat van de arresten in zaken waarin België is tussengekomen. Syntheses maken is voor een jurist een belangrijke vaardigheid. De vrijwilliger krijgt daarom de opdracht om voor het jaarverslag een samenvatting te maken van bepaalde arresten die door het HJEU en/of door het EVA-Hof zijn gewezen.
Wekelijkse briefing van de medewerkers over de gewezen arresten. Het is belangrijk dat J2 op de hoogte blijft van de actualiteit bij het HJEU. Daarom krijgt de vrijwilliger de opdracht geregeld de website van het HJEU te raadplegen en de arresten te bekijken waarover het HJEU een perscommuniqué heeft bekendgemaakt. Op de wekelijkse vergadering van J2 geeft de vrijwilliger dan een mondelinge samenvatting van die arresten. De tabel van de beschikkingen bijwerken. Om een aantal redenen komt het alsmaar vaker voor dat het Hof bij beschikking beslist en niet bij arrest. J2 heeft een lijst en een klassement van de sinds 2009 uitgevaardigde beschikkingen. De vrijwilliger heeft als taak om dat klassement bij te werken. Deelnemen aan een vergadering van de werkgroep “Hof van Justitie”. Zoals gezegd in de inleiding, bestaat de werkgroep “Hof van Justitie” uit deskundigen van de achtentwintig lidstaten van de EU, de Commissie en de Raad. Het is boeiend om mee te maken hoe het er in de praktijk aan toe gaat bij de beraadslaging over Europese thema’s en de onderhandelingen tussen de lidstaten en de vertegenwoordigde instellingen.
6
Deelnemen aan een vergadering van de directie-generaal Europese Zaken (DGE) van de FOD. De DGE organiseert vergaderingen over vraagstukken die verband houden met het Unierecht. Tijdens deze vergaderingen geven de deelnemers toelichting bij het Belgische standpunt dat op de vergaderingen met de andere lidstaten zal worden uiteengezet en verdedigd. Het persoverzicht beheren via de RSS-feeds. Een aantal directies in de FOD, waaronder J2, hebben een RSS-feed om de abonnees ervan snel van informatie te kunnen voorzien. Met die flux kan J2 dus belangstellenden op de hoogte houden van de stand van zaken in dossiers die het HJEU behandelt. De RSS-feeds bevatten informatie die afkomstig is van de persdienst van de instellingen van de Europese Unie en informatie van de pers in het algemeen. De vrijwilliger zal de actualiteit moeten volgen en de relevante informatie delen. In de database de ingekomen correspondentie registreren en het klassement ervan bijhouden. In de database Eurtransbel registreert J2 alle correspondentie over de procedures voor het HJEU en het EVA-Hof. Personen die van J2 toegang krijgen tot de database kunnen dus alle dossiers voor het HJEU en het EVA-Hof op de voet volgen. De vrijwilliger houdt vervolgens ook het papieren klassement van de ingekomen correspondentie bij. Die taak is voor de vrijwilliger een goede gelegenheid om inzicht te verwerven in de verschillende soorten dossiers die J2 behandelt.
7
