Vrijdag 7 september 2012 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Overhandiging kwaliteitslabel ‘Erkend Cultureel Archief’ aan Archief OCMW Gent, Ieper en Waregem
Geachte OCMW-voorzitter Versnick, Geachte burgemeester Vanryckegem, Geachte schepen Verschoore, Geachte OCMW-raadsleden, Dames en heren,
Steden, gemeenten en OCMW’s zijn al een tijdje verplicht om een archief bij te houden. Misschien zag men dit in het begin als een last. Zo’n eindeloze stapel paperassen: dat verstop je het liefst ergens in een kelder of op een zolder. Het mocht ook niet te veel geld kosten.
1
Maar daar is een kentering in gekomen, en gelukkig maar. Heel wat lokale besturen investeren in hun archieven want archieven zijn het geheugen van hun stad of gemeente. Zij bieden niet alleen handige informatie aan een ambtenaar die een dossier na 5 jaar wil heropenen. Meer nog bieden ze een schat van informatie aan onze inwoners en worden ze zo een onderdeel van ons cultureel erfgoed. Historisch en intellectueel is zo’n archief enorm waardevol. Hoe kunnen we anders concepten als armoede, bijstand & huisvesting vergelijken met vroeger en als we geen idee hebben van hoe het er vroeger aan toe ging? Of nauwelijks cijfers hebben? Sinds 2009 reiken we met de Vlaamse Gemeenschap niet enkel kwaliteitslabels
uit
aan
musea,
maar
ook
aan
culturele
archiefinstellingen en erfgoedbibliotheken. Zo’n label erkent een evenwichtige en kwaliteitsvolle uitvoering van de vier basisfuncties van erfgoedorganisaties: verzamelen, behouden, onderzoeken en voor een breed publiek ontsluiten van cultureel erfgoed. Vooral dat ontsluiten vind ik bijzonder belangrijk: archieven hoeven niet onder een eeuwige stolp gehouden worden. 2
Met het toekennen van de kwaliteitslabels wil ik de kwaliteit van de collectiebeherende
cultureel-erfgoedorganisaties
in
Vlaanderen
zichtbaar maken, maar ook stimuleren. Die labels maken ons trouwens een internationale pionier: niet alle landen beseffen welke goudklompjes er in hun archiefkasten schuilen of weten niet hoe je die goudklompjes moet ontginnen. Dit jaar kwamen drie aanvragen binnen van archiefdiensten van overheden. Tot nu toe zijn binnen de Vlaamse archiefwereld bij uitstek publiekrechtelijke archieven te weinig bekend voor de buitenwereld. Maar velen ontwikkelen achter de schermen een werking van hoog niveau. De zorg voor en het ontsluiten van erfgoed raakt soms wat ondergesneeuwd door hun vele andere opdrachten. Dat is jammer, want de erfgoedcollecties van deze archieven verdienen het om goed verzorgd te worden en aan een breed publiek gepresenteerd te worden.
3
Ik ben dan ook heel blij dat drie van deze organisaties in 2012 de stap hebben gezet om zich als culturele archiefinstelling te laten erkennen door de Vlaamse Gemeenschap.
Dames en heren, We zijn vandaag te gast in het archief van het OCMW Gent, en kunnen met eigen ogen zien waarom deze organisatie het kwaliteitslabel ten volle verdient. Ik waardeer in het bijzonder het indrukwekkende parcours dat het OCMW met zijn archiefdienst doorlopen heeft en waarbij de culturele archiefwerking nu een integraal deel uitmaakt van de werking. Het OCWM Gent kan dan ook voor andere Vlaamse OCMW-besturen een voorbeeldrol vervullen, voor het beheer en de omgang met hun cultureel erfgoed. Ik denk bijvoorbeeld aan de inspanningen rond het vondelingenarchief. Gent gaf trouwens al het goede voorbeeld met het STAM, dat ook al een kwaliteitslabel, en bovendien de Museumprijs 2012 (voor ‘haar 4
herkenbare verhaal en identiteit’) kreeg. Maar Gent geeft niet als enige het goede voorbeeld. Ook het stadsbestuur van Ieper diende dit jaar een aanvraag in voor de erkenning van hun stadsarchief als culturele archiefinstelling. Hun stadsarchief heeft al veel ervaring met publiekswerking. Zo zette Ieper als één van de eerste archiefdiensten in Vlaanderen al in op het aanbieden van digitale bestanden via de eigen website. Het nieuwe archiefgebouw is aangepast aan de hedendaagse normen voor kwaliteitsvol archiefbeheer, met de mogelijkheid om goede klimaaten vochtigheidsomstandigheden te creëren en met voldoende faciliteiten
voor
de
bezoekers,
zoals
bijvoorbeeld
laptopaansluitingen. Weg dus met het cliché van de vochtige kelders of bestofte zolders. De derde in het trio dat ik vandaag in de bloemetjes wil zetten, is het stadsarchief van Waregem. Ook zij werken al vele jaren aan een modern archiefbeleid dat oog heeft voor zowel de klassiek decretaal opgelegde bestuurlijk-administratieve archiefwerking, als voor een
5
culturele archiefwerking met een doordachte visie op een stadsarchief als een cultureel-erfgoedorganisatie. Dat doen ze bijvoorbeeld met hun specifieke inzet voor behoud en beheer, digitalisering en de focus op het ‘paardenerfgoed’. Ik moedig dat graag aan. Elke stad of gemeente heeft zo zijn eigen kwaliteiten en troeven, die je ook in het respectievelijke OCMW-archief kunt terugvinden en ontsluiten.
Ik hoop dat deze kwaliteitslabels voor jullie alle drie een aanmoediging zijn om door te gaan op de ingeslagen weg. Tegelijk zijn deze labels een erkenning voor de kwaliteitsvolle cultureelerfgoedwerking in overheidsarchieven. In 2004 bedacht archivaris Bart De Keyser zijn boek over
gemeentearchieven binnen het
cultureel-erfgoedbeleid met de titel ‘In de zon én in de schaduw’. Ik denk dat het duidelijk is dat dit vandaag niet meer opgaat. Ik zou het vandaag eerder ‘In de zon en uit de schaduw’ willen noemen. Ik wil alle OCMW-voorzitters en -raadsleden van harte feliciteren met hun
6
visie en inzet en wens jullie allen veel energie en succes voor de toekomst! Ik dank u. Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur
7
