Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 5
Inhoudstafel
Inhoudstafel
5
Voorwoorden
11
Voorwoord Erik De Soir Voorwoord Patrick Van den Steene Voorwoord Frédéric Daubechies
11 14 16
Inleiding
19
1 2
19 22
3 4 4.1 4.2 4.3
Stress als optimale spanning… “Vroeger hadden we dat allemaal niet nodig! De mensen waren gewoon sterker! Nu hebben ze voor alles een therapeut nodig” Waarom moeten we dan nù iets aan (traumatische) stress doen? Politiemannen, geen supermannen! Bereid je nu voor, het is later dan je denkt! Indien je van jezelf vindt dat je goed bestand bent tegen stress, denk dan aan je collega’s! Wat valt er door crisisopvang te winnen op economisch en/of juridisch vlak? Je groeit erdoor als mens
23 25 26 26 29
Hoofdstuk 1. Stress, coping en stressbeheer
31
1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.1.1 1.3.1.2 1.3.1.3 1.3.2 1.3.3 1.3.4 1.3.4.1 1.3.4.2
31 32 34 34 35 36 37 38 38 40 41 42
Inleiding Historiek en definities Evolutie van de definiërende modellen van stress De transactionele conceptualisering van stress (Lazarus) De evaluatie Het aanpakken (of coping of aanpassingsstrategie) De doeltreffendheid van de aanpassingsstrategieën Andere modellen Definities en analysemodellen De verschillende benaderingen Het model « vraag – autonomie » in het werk van Karasek Het model van onevenwicht: inspanningen versus beloningen van Siegrist 1.4 Stress binnen de politiediensten 1.4.1 Stress binnen de politiediensten 1.4.1.1 Definitie
POLITIE PRAKTIJK BOEKEN
44 44 44 5
Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 6
STRESS EN TRAUMA BIJ DE POLITIE
1.4.1.2 1.4.2 1.4.2.1 1.4.2.2 1.4.3 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.2.1 1.5.2.2 1.6 1.6.1 1.6.1.1 1.6.1.2 1.6.2 1.6.2.1
Evolutie van stress gedurende de carrière De stressoren binnen het politiemilieu De stress te wijten aan de aard van de activiteit Werkstress De gevolgen van stress bij agenten Verdedigingsmechanismen bij agenten ten aanzien van stress De verschillende mechanismen Strategieën gebruikt « on scene » en a posteriori Strategieën « on scene » Strategieën die a posteriori gebruikt worden Stresspreventie bij de politiediensten Primaire preventie De selectie De opleiding Secundaire preventie De « immediate » interventie: de defusing of « het lont uit het ontploffingsmechanisme halen » 1.6.2.2 « Post-immediate »: de psychologische debriefing 1.6.3 Tertiaire preventie
44 45 46 47 54 63 63 64 64 65 65 65 66 67 69 69
Hoofdstuk 2. Psychotraumatologie: van traumatogene gebeurtenis tot psychotrauma
79
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.5 2.5.1 6
70 77
De Posttraumatische Stressstoornis (PTSS): historische 80 beschouwingen Traumatogene gebeurtenissen, acute stressreacties, post82 traumatische symptomen en de posttraumatische stressstoornis Traumatogene gebeurtenissen en traumatogene stress 82 Van traumatogene gebeurtenis tot psychologisch trauma of 84 psychotrauma Het psychologisch trauma volgens Freud 86 De ontmoeting met het “Reële van de dood” (le Réel de la mort) 89 Wanneer is een emotioneel-schokkende gebeurtenis potentieel 91 traumatisch – traumatogeen – voor een politieman? Traumatogene gebeurtenissen: “on-scene” gedragingen van 93 politiepersoneel Inleidende beschouwingen omtrent de individuele 93 kwetsbaarheid De driehoek van impact: basisconcept en casuïstiek 94 Het verloop van de acute stressreacties 97 Traumatogene gebeurtenissen: posttraumatische reacties op 101 korte termijn Traumatogene gebeurtenissen: posttraumatische reacties op 106 lange termijn De posttraumatische stressstoornis als eindtoestand? 106
MAKLU-UITGEVERS
Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 7
INHOUDSTAFEL
2.5.2 2.5.3 2.5.4 2.6
PTSS: symptomen van herbeleving PTSS: symptomen van vermijding en/of ontkenning PTSS: symptomen van verhoogde prikkelbaarheid en/of opwinding Besluiten
107 108 109 110
Hoofdstuk 3. Eerste Psychische Hulp bij Ongevallen (EPsyHBO)
113
3.1 3.2
113 116
3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.5
Wie is slachtoffer? Contactname met getroffenen van een traumatogene gebeurtenis Basisbehoeften bij de getroffenen van een traumatogene gebeurtenis. Materiële behoeften Behoefte aan informatie Eerste Psychologische Hulp bij Ongevallen door toepassing van de ONVEE – principes. Onmiddellijkheid Nabijheid Verwachtingen Eenheid Eenvoud Besluiten
119 119 119 120 120 121 123 124 125 125
Hoofdstuk 4. Gesprekstechnieken voor interventie na een traumatische gebeurtenis: het schokverwerkingsproces als uitgangspunt
127
4.1 4.2 4.2.1 4.2.2
127 128 128 130
4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5 4.3.6 4.3.7 4.4 4.4.1
Rekening houden met het schokverwerkingsproces? Fasen van het schokverwerkingsproces De impact: de initiële schok De dialectiek van het psychotrauma: van doorwerking tot integratie Het individuele opvanggesprek in de acute fase Het individuele ondersteuningsgesprek in tijd en ruimte Het voeren van een individueel ondersteuningsgesprek: basishoudingen Het individueel opvanggesprek: structuur en informatie bieden Het individueel opvangesprek: bijkomende opmerkingen Aandachtspunten voor de individuele eerstelijns hulpverlening: wat te doen? Structuur van het individuele opvanggesprek Enkele tips voor eerstelijns individuele opvang na traumatogene gebeurtenissen Vroegtijdige interventies na ingrijpende gebeurtenissen De emotionele ventilatiesessie
POLITIE PRAKTIJK BOEKEN
135 135 136 137 138 140 141 142 145 147 7
Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 8
STRESS EN TRAUMA BIJ DE POLITIE
4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.5.5 4.5.6 4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.7 4.7.1 4.7.2 4.7.3 4.7.4
De recuperatiesessie De stabilisatiesessie Partieel besluit over vroegtijdige interventies Aanpak en nazorg door de ontkoppeling of debriefing van traumatogene stress (Traumatogene Stress Debriefing – TSD) Algemeen Verloop van een traumatogene stress debriefing Gedeeltelijke doelstellingen De opvangers of “debriefers” Praktische schikkingen Samenstelling van de groep Fasen van de debriefing Evaluatie ter plaatse De eerste ontlading of defusing De volledige stressevaluatie door de traumatogene stress debriefing Besluit: Leiding na een schokervaring Psychologische groepsdebriefing Identificatie van de leider met de groep Nauwkeurige informatie Rituelen Besluiten
151 152 156 157 157 157 158 159 160 160 162 162 162 163 169 169 169 169 170 170
Hoofdstuk 5. Traumatogene stress en de leefkern van de politieagent 171 5.1 5.1.1 5.1.2 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5 5.7
8
Het verbergen van stress in de politiepraktijk Cumulatieve stress bouwt zich slechts langzaam op Cumulatieve stress doet zich plots voelen Politiewerk en stress in de leefkern Misvattingen over politieagenten Uitingen van stress in het gezin Preventieve uitbouw van een sociale mantel Mantelzorg aan getroffenen van traumatogene stress: Algemene principes om je partner of gezinslid te steunen Moedig een goed gesprek aan Luister écht en veroordeel niet Bevestig je partner in zijn gevoelens Bevestig het vertrouwen dat je in de capaciteiten van je partner hebt Vermijd het geven van de zogenaamde gouden raad of adviezen Besluiten
172 174 174 175 177 178 179 180 181 181 182 182 182 184
MAKLU-UITGEVERS
Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 9
INHOUDSTAFEL
Hoofdstuk 6. Model voor de preventie, de aanpak en de nazorg bij traumatogene gebeurtenissen in de politiepraktijk
185
6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.1.4 6.1.5 6.1.6
185 190 190 191 192 193 196
6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3
6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.4
6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.4 6.5
Preventie door anticipatief beheer van traumatogene stress Sensibilisatiefase Planningsfase Voorlichtingsfase: de initiële informatie- en discussiesessies Aanvullende initiatieven Selectie, opleiding en training van crisis respons teams (CRT) Specifieke voorbereiding op traumatogene gebeurtenissen door anticipatief beheer van schokervaringen door CRT Beheer van traumatogene stress tijdens en na traumatogene gebeurtenissen Het initiëren van de korpsopvang Korpsopvang na een majeure traumatogene gebeurtenis Korpsopvang na inzet met gewond of gedood personeel uit eigen rangen Structuur van het opvanggesprek of de Traumatogene Stress Debriefing (TSD) na confrontatie met een emotioneelschokkende en/of traumatogene gebeurtenis Eerste opvanggesprek – TSD 1: binnen de 72 Hr post-impact Tweede opvanggesprek – TSD 2 Derde opvanggesprek – TSD 3 Beheer van traumatogene stress langere tijd na (3 à 4 maanden) confrontatie met een traumatogene gebeurtenis in de werksituatie Valkuilen voor een “gezonde” doorwerking Doorwerkingsproblemen Gedragsveranderingen Verdere deskundige begeleiding, consultatie en doorverwijzing Besluiten
197 197 199 200 201
201 203 204 205
205 206 206 207 207
Bijlage I Het Studiecentrum voor Stress en Trauma (SCST) De Firefighter & Medical Emergency Stress Teams De dienst Psychologische Ondersteuning voor Intervenanten (API) – service Appui Psychologique aux Intervenants Het stressteam van de federale politie
209 211 216 220
Bijlage II Detailanalyse van de Traumatogene Stress Debriefing (TSD)
POLITIE PRAKTIJK BOEKEN
225
9
Stress en trauma bij de politie:Bleu au cœur
13-03-2009
11:51
Pagina 10
STRESS EN TRAUMA BIJ DE POLITIE Bijlage III Fysiologische aspecten van stress
237
Bijlage IV Individuele Stress Fiche van de Politieagent Bibliografie
10
243 247
MAKLU-UITGEVERS
