vanroosbroeck.book Page 1 Monday, January 27, 2014 3:34 PM
Inhoudsopgave Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
I.
Jeugdjaren (1898-1918) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kleuterspel en lager onderwijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «’t Oudaentje» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naar de Normaalschool voor Jongens en Sint Anna ter Muiden . . . . . . Flamingantisme en literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Jonge Tijd». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eerste benoeming tot onderwijzer en activisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een dubbele klap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
II. Jonge man (1919-1930) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van activisme naar Frontpartij. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pacifisme en journalistiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Contact met de Duitse pacifistische Jeugdbeweging. . . . . . . . . . . . . . . . Legerdienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oprichting van de Volkshogeschool Herman van den Reeck . . . . . . . . . Tweede benoeming tot onderwijzer en universitaire studies . . . . . . . . . Eerste historische publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wandplaten en aangepast onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Het wonderjaar te Antwerpen» en doctoraat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
III. Een historicus in bloei (1931-1939). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een nieuw begin en studiereis naar Duitsland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschiedenisleraar aan de Normaalschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
14 15 16 19 20 24 30
33 37 43 45 47 49 54 56 60
63 65 1
vanroosbroeck.book Page 2 Monday, January 27, 2014 3:34 PM
ROB VAN ROOSBROECK EN TIJDGENOTEN – HET VERDRIET VAN VLAANDEREN
Intellectueel leven en Groot-Nederlandse beweging . . . . . . . . . . . . . . . Dood van vader en politiek afscheid van Herman Vos . . . . . . . . . . . . . . Bijdrage tot «De lage landen bij de zee» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Franz Petri en andere Duitse connecties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multipele bezigheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begin van een bravourestuk: «De Geschiedenis van Vlaanderen», Delen 1 en 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Contacten met Petri in Keulen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «De Geschiedenis van Vlaanderen», Delen 3 tot 5. . . . . . . . . . . . . . . . . In de branding als correspondent voor «De Schelde» en «Volk en Staat» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieuwe pogingen tot samenwerking met Nederland . . . . . . . . . . . . . . . De historicus als gevraagd spreker in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . Spanning met Floris Prims . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verdere aandacht voor pedagogie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Valse hoop op vrede. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leo Picard ziet de oorlog komen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Oorlog en collaboratie (1940-1945). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duitse inval en onmiddellijke gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een «Militärverwaltung» met oude bekenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Petri doet beroep op Van Roosbroeck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van Roosbroeck treedt toe tot de Vlaamse SS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aangesteld als lid van de Commissie ter Herziening van de Schoolboeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … en als lid van de Nederlandsche Cultuurraad . . . . . . . . . . . . . . . . . Professor aan de universiteit van Gent, maar… niet aan die van Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voordrachten in Duitsland en Cultuurdagen van DeVlag. . . . . . . . . . . . Verschijning van «100 Groote Vlamingen» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schepen van Onderwijs en Bibliotheken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alfred Toepfer verschijnt op het toneel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deel 6 van «De Geschiedenis» laat op zich wachten . . . . . . . . . . . . . . . «Die Geschichte Flanderns» verschijnt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jozef Van Gansen herdacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
67 74 77 78 83 87 91 93 95 100 104 107 109 111 114 117 117 119 120 123 125 126 129 131 136 138 140 146 146 147
vanroosbroeck.book Page 3 Monday, January 27, 2014 3:34 PM
INHOUDSOPGAVE
V.
Bijdragen in getinte pers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tijdens de Jodenvervolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diep verstrengeld in de collaboratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jef Van de Wiele en de Duits-Vlaamse Cultuurdagen in Brussel . . . . . . Publicaties in « De SS-Man» en «Balming». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De geallieerde troepen naderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vlucht naar Duitsland en Landsleiding in Bad Pyrmont . . . . . . . . . . . . Op hoop van zegen naar Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontnuchtering en laatste stuiptrekkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Op zoek naar een schuiloord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
148
Ondergedoken en meestal incognito (1945-1958) . . . . . . . . . . . . . Verscholen in de sinjorenstad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het anoniem schrijven om den brode begint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Golfslag» als klankbord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Wit en zwart» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vermomd naar Noord-Brabant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Albert Van de Poel biedt toevlucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het anoniem publiceren gaat verder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Borms» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2x Cyriel Verschaeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De norbertijnen komen ter hulp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begin van een correspondentie met Lode Baekelmans en eerste bezoekers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Knut Hamsun, Sven Hedin en Napoleon vertaald . . . . . . . . . . . . . . . . . Een meisjesroman en een verhaal voor jongens . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijdragen in verschillende tijdschriften. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hernieuwd contact met Petri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanmelding in Nederland, met steun van Pieter Geyl . . . . . . . . . . . . . . Intrek in Oosterhout, met de hulp van August Commissaris. . . . . . . . . Stilaan uit de anonimiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … maar anoniem medewerker aan «Flandria Nostra». . . . . . . . . . . . . Rob Van Roosbroeck 60. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
179
151 154 157 161 162 164 172 176 178
179 181 182 188 192 193 198 199 201 204 207 210 214 218 224 227 228 232 235 237
3
vanroosbroeck.book Page 4 Monday, January 27, 2014 3:34 PM
ROB VAN ROOSBROECK EN TIJDGENOTEN – HET VERDRIET VAN VLAANDEREN
4
VI. Heropleving als historicus (1959-1968) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eerste naoorlogse publicaties als historicus in Oostenrijk en Duitsland Gustav Adolf Rein en de Ranke-Gesellschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alfred Toepfer en stichting van de Vondelprijs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Contact met Friedrich Carl Marwede in Bremen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het «Kyffhäuser Verband» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geïntensifieerde contacten met Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naoorlogse doorbraak als historicus in Nederland en Vlaanderen . . . . Bezoek van Jef Van de Wiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lid van de Ranke-Gesellschaft en deelname aan haar activiteiten . . . . Toekenning van de Rembrandtprijs aan Albert Servaes. . . . . . . . . . . . . «Europa één» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weigering tot genadeverzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maurits Naessens geëerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
239
VII. Meewind en tegenwind (1969-1975) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Emigranten» verschijnt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijdragen in «Periscoop». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Willemsen verdedigd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ranke-medaille voor Van Roosbroeck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Laatste Cyriel Verschaeve-herdenking in Solbad Hall . . . . . . . . . . . . . . Eerste toegelaten bezoek aan België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een klein geschenk voor Elias en anderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herrie rond het project voor een nieuwe «Geschiedenis van Vlaanderen». . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … maar geen Vondelprijs voor Elias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maurits Naessens roert zich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . «Twintig eeuwen Vlaanderen» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cyriel Verschaeves lichamelijk overschot naar Vlaanderen ontvoerd. . . De Marnixring eert Van Roosbroeck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Willem de Zwijger tweemaal in het Mercatorfonds . . . . . . . . . . . . . . . . Nostalgie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
275
239 240 244 247 249 250 252 256 259 262 265 268 272
275 277 277 280 283 285 286 287 292 292 295 297 299 300 302
vanroosbroeck.book Page 5 Monday, January 27, 2014 3:34 PM
INHOUDSOPGAVE
VIII. De laatste twaalf jaren (1976-1988). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De laatste delen van «Twintig eeuwen Vlaanderen». . . . . . . . . . . . . . . . Deelname aan een project van Petri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verscheidene historische bijdragen in Duitsland en België . . . . . . . . . . Voor zijn 80ste verjaardag: de Vondel-medaille . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … de erepenning van de Nederlandse Cultuurgemeenschap . . . . . . . . … en de gouden erespeld van de Gemeente Oosterhout . . . . . . . . . . . «Filips II»: kader voor een biografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het verleden duikt weer op . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het laatste boek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijden van Juliana Stoclet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overlijden van Rob Van Roosbroeck en begrafenis op het Schoonselhof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
305
Epiloog. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
325
Noten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
337
Lijst van Van Roosbroecks geschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
399
Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
417
Personenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
427
Trefwoordenregister. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
443
Lijst van afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
449
305 307 309 310 311 313 315 316 320 321 322
5
