Inhoud
Voorwoord van de redactie
11
1
21
2
Problemen in de schoolleeftijd: heeft het zin om ze te ordenen? Wied Ruijssenaars 1.1 Inleiding 1.2 Het ordenen van problemen als gangbare praktijk 1.3 Het ordenen van problemen: voldoen de bestaande systemen? 1.4 Problemen in de schoolleeftijd in een meer dynamische opvatting 1.5 Problemen in de schoolleeftijd en hun oorzaken bezien vanuit een dynamisch model 1.6 Problemen in de schoolleeftijd en de aanpak ervan bezien vanuit een dynamisch model 1.7 Het ordenen van problemen: compliceren of juist vereenvoudigen? 1.8 Tot slot Literatuur Waarom de appel vaak niet ver van de boom valt De invloed van genen en omgeving op de ontwikkeling van een kind Eveline L. de Zeeuw, Catharina E.M. van Beijsterveldt & Dorret I. Boomsma 2.1 Nature en nurture 2.2 Adopties en tweelingen 2.3 Het zoeken naar genen 2.4 Samenspel genen en omgeving 2.5 Cognitie
21 22 23 26 27 32 35 36 37
39 39 40 42 44 44
6
KINDEREN-IN-ONTWIKKELING OP DE BASISSCHOOL
2.6 Psychopathologie, gedrags- en emotionele problemen 2.7 Tot slot Literatuur 3
4
5
Gewetensontwikkeling, in het bijzonder de ontwikkeling van morele cognities Marcella van der Velden & Daan Brugman 3.1 Inleiding 3.2 Piagets theorie van morele ontwikkeling 3.3 Kohlbergs stadia van moreel oordelen 3.4 De domeintheorie volgens Turiel 3.5 Turiel’s criteriumoordelen en rechtvaardigingscategorieën 3.6 Domeinverschuiving 3.7 Cognitieve dissonantie 3.8 Cognitieve vertekeningen of denkfouten 3.9 Recent onderzoek naar morele ontkoppeling en domeinverschuiving bij kinderen in de basisschoolleeftijd 3.10 Slotsom Literatuur De seksuele ontwikkeling van het schoolkind Hanneke de Graaf 4.1 lnleiding 4.2 Ontwikkeling op seksuele deelgebieden 4.3 Mogelijke problemen en hoe hiermee om te gaan 4.4 Samenvatting Literatuur Spelpedagogiek van het schoolkind Roel de Groot 5.1 Inleiding 5.2 Spelend leren in de basisschool: een utopie? 5.3 Gecompliceerdheid van het gedrag 5.4 Kinderen en stoornissen in het spelgedrag 5.5 Tot slot Literatuur Bijlage 1, 2 en 3
49 55 56
59 59 61 63 67 68 71 72 73 75 76 77 79 79 80 85 88 89 91 91 92 96 101 108 110 111
INHOUD
6
7
8
Angst en trauma Frits Boer 6.1 Inleiding 6.2 Neurobiologie en psychologie van angst 6.3 Reactie op schokkende gebeurtenissen 6.4 Ontwikkeling van angst tot de schoolleeftijd 6.5 Angst in de schoolleeftijd 6.6 Traumaverschijnselen tot de schoolleeftijd 6.7 Traumaverschijnselen in de schoolleeftijd 6.8 Overmatige angst – wat opvoeders kunnen doen 6.9 Overmatige angst – als professionele hulp nodig is 6.10 Traumaverschijnselen – wat opvoeders kunnen doen 6.11 Traumaverhaal – wanneer professionele hulp nodig is Literatuur
115
Gedragsproblemen Gert Jan Verberne 7.1 Inleiding 7.2 Vignetten 7.3 Inleidende opmerkingen 7.4 Soorten gedragsproblemen: classificatie en anderszins 7.5 Factoren die verantwoordelijk kunnen zijn voor gedragsproblemen 7.6 Effectieve behandelmethoden 7.7 Slotbeschouwing Literatuur
135
Roken, drinken en andere verslavingen, een probleem? Iris Hilderink, Ingrid Schulten & Frits Prins 8.1 Inleiding 8.2 Alcohol 8.3 Roken 8.4 Blowen en harddrugs 8.5 Energiedrankjes 8.6 Internet 8.7 Middelengebruik en kwetsbare groepen 8.8 Preventieprogramma’s Literatuur
115 115 118 120 121 125 126 128 129 130 132 133
135 135 136 138 143 153 155 156 159 159 160 163 165 166 167 168 169 171
7
8
KINDEREN-IN-ONTWIKKELING OP DE BASISSCHOOL
9
Eet- en gewichtsproblemen bij schoolkinderen Lien Goossens, Ellen Moens, Julie Vandewalle, Kim van Durme & Caroline Braet 9.1 Inleiding 9.2 Definiëring, prevalentie en prognose 9.3 Etiologie 9.4 Screening 9.5 Behandeling 9.6 Richtlijnen en adviezen voor ouders en opvoeders Literatuur
10 Gedwongen hulpverlening Peter van der Laan 10.1 Inleiding 10.2 Jonge kinderen en criminaliteit in Nederland 10.3 Intermezzo: jonge kinderen en criminaliteit in het buitenland 10.4 Het beleid en jonge kinderen en criminaliteit 10.5 Daadwerkelijk ingrijpen 10.6 Ter afsluiting: de huidige stand van zaken Literatuur 11 Passend Onderwijs, van selectie naar kans Luc Stevens 11.1 Inleiding 11.2 Het probleem: de mismatch tussen de vraag van de leerling en het onderwijsaanbod 11.3 Naar dialogisch onderwijs 11.4 Constructief onderwijsbeleid 11.5 Weer Samen Naar School en gedifferentieerd vmbo 11.6 Classificatie en de rugzak 11.7 Een perspectief voor passend onderwijs: dialogisch onderwijs Literatuur 12 De verplichte eindtoets: niet doen! Jan Steenhuis 12.1 Samenvatting 12.2 Inleiding 12.3 Het ‘meten is weten’-principe
173 173 174 175 179 183 187 189 193 193 194 198 199 201 202 206 209 209 211 215 217 219 223 227 234 235 235 236 237
INHOUD
12.4 Is goed onderwijs eigenlijk wel te meten? 12.5 Evidence-based onderwijs 12.6 De nieuwe tijdgeest: efficiëntie en resultaat 12.7 Ten slotte Literatuur 13 De diagnose van dyslexie: het oplossen van dilemma’s Aryan van der Leij 13.1 Klinisch beeld 13.2 Beschrijving en prevalentie 13.3 Dyslectisch profiel 13.4 Differentiële diagnose 13.5 Het oplossen van de dilemma’s 13.6 Tot slot Literatuur 14 Dyscalculie bij kinderen in het basisonderwijs Johannes E.H van Luit 14.1 Inleiding 14.2 Dyscalculie, een afbakening 14.3 Kinderen met dyscalculie in de onderzoeksliteratuur 14.4 Kenmerken van kinderen met dyscalculie 14.5 Wanneer beginnen de problemen? 14.6 Hoe kan dyscalculie worden gediagnosticeerd? 14.7 Indicering 14.8 Wet- en regelgeving betreffende dyscalculie Literatuur 15 Pesten, gevolgen en aanpak Bob van der Meer 15.1 Inleiding 15.2 Definitie pesten 15.3 Gevolgen 15.4 Aanpak 15.5 Tot slot Literatuur
239 243 245 247 250 251 251 252 259 264 272 275 277 281 281 282 282 284 286 287 291 294 296 301 301 301 302 308 320 321
9
10
KINDEREN-IN-ONTWIKKELING OP DE BASISSCHOOL
Slotwoord
327
Over de auteurs
329
