Voorwoord. Vier weken lang. Armoede verjaart niet!

Voorwoord Vier weken lang. Armoede doen verjaren. Armoede de greep op het leven ontnemen. Armoede niet levenslang laten duren. Het kan. We doen het. We spelen een kaartspel voor meer verbondenheid met ouderen in armoede, met ouderen in eenzaamheid. We spelen tegen de uitsluitingsmechanismen van armoede.

Jean-Paul Vermassen

Wij hopen dat al wie deze map gebruikt er zelf deugd mag aan beleven en gesterkt wordt in het vertalen van geloof in daden en in het thuisbrengen van zijn daden in het Woord. Elke mens in armoede is er één teveel. Net daarom kunnen we uit Zijn woorden zoveel kracht putten. Alleen al enkele zinnen uit het evangelie van de eerste zondag verwoorden zo kernachtig waarom Welzijnszorg blijft doen wat het doet. “Want hij zal komen over alle bewoners van heel de aarde. Blijf te allen tijde waakzaam en bid dat u de kracht zult hebben……” (uit Lucas 21) Daniëlle Colsoul Welzijnszorg vzw

2 3 10 12 16 19 20 28 36 43 51 58 66

Voorwoord De adventscampagne van Welzijnszorg Vieringen De rode draad Visuele Symbolen inspiratiebronnen In elk van de vieringen... 1ste Zondag 2de zondag 3de zondag 4de zondag Kertsviering Partituren

2 Armoede verjaart niet!

Welzijnszorg zegt het klaar en duidelijk: het moet nu eens gedaan zijn met die stijgende koof tussen rijk en arm. Het kan als we de kaart trekken van warme verbondenheid

Maar ook vier weken lang mag elke christen zich uitgenodigd weten om die visie, die vraag van mensen in armoede naar een rechtvaardige samenleving en een menswaardig leven te verbinden met de grond van ons geloof. Die verbinding, dat religere, dat is de ziel van onze werking. Want vanuit de inspiratie die we uit de bronnen van ons geloof kunnen putten, krijgen de acties en de inzet van christenen een diepere dimensie, grijpen ze terug naar de grond van het bestaan van elke mens.

Liturgiemap Welzijnszorg 2012

Vier zondagen/weekends lang trekken we onze sterkste troeven. Vier zondagen/weekends lang sluiten we ouderen-in-armoede in onze armen.

Vier weken lang worden kerk en samenleving in ons land opgeroepen om front te vormen tegen het onrecht dat armoede is. Voor de samenleving, de burger doet Welzijnszorg dat via de publieke media, via campagnemateriaal en via de duizenden vrijwilligers die met onze boodschap in hun hart acties opzetten, handtekeningen verzamelen, fondsen werven, informatie verspreiden. Dat is de kern, het hart van onze werking. Want zonder al die inzet, al dat engagement blijft onze visie dode letter en wordt het stoffig archief.

De adventscampagne van Welzijnszorg en het kerkgebeuren Sterker dan ooit wordt aan christenen de vraag gesteld hoe zij zich verhouden tot wat er in de wereld gebeurt. Sterker dan ooit worden christenen uitgedaagd om datgene wat zij belijden, datgene wat zij geloven zichtbaar te maken in hun eigen leven en in hun maatschappelijk engagement. Mensen van vandaag verwachten en mogen van christenen verwachten dat zij authentiek en waarachtig in het leven staan. Als Welzijnszorg, als christelijke geïnspireerde solidariteitsorganisatie één rol zou hebben, dan zou die net daarin liggen dat zij een weg toont waarin christenen authenticiteit, engagement en geloof in het Rijk Gods kunnen beleven en uitdragen.

Armoede verjaart niet!


3

Om onze trouwe en nieuwe vrijwilligers elk jaar opnieuw te inspireren werken wij telkens rond een ander thema. In het Europees jaar van “actief ouder worden” gaat ook bij Welzijnszorg de aandacht naar ouderen in armoede. Naast de drempels en de uitdagingen die ieder mens bij het ouder worden ondervindt, wil Welzijnszorg laten zien hoe diezelfde drempels en moeilijkheden zodanig versterkt worden bij ouderen in armoede, dat voor velen de uitzichtloosheid dreigt. Niet alleen de eenzaamheid die vele ouderen treft, maar daarenboven het ontbreken van die materiële en menselijke mogelijkheden om een zinvol leven uit te bouwen tot het einde toe, maken van ouderen een kwetsbare groep. Elke dag worden we een beetje ouder. Ook mensen in armoede blazen jaarlijks een kaarsje uit. Hun feest heeft echter een bittere nasmaak want armoede verjaart niet. Wie in armoede leeft, vecht dagelijks om de eindjes aan elkaar te knopen, vaak vele jaren lang. Op hogere leeftijd uit armoede geraken, is nog zoveel moeilijker. En op het einde van je leven krijg je de rekening gepresenteerd. In België leven ongeveer 2.500.000 zestigplussers. Ze vertegenwoordigen momenteel 25% van onze bevolking. Gezien wij steeds langer leven, neemt het aantal jaarlijks toe. De groep ouderen is niet alleen divers, maar bovendien zeer kwetsbaar. Het risico op een leven in armoede ligt bij ouderen veel hoger dan bij de rest van de bevolking en de gevolgen op latere leeftijd zijn dramatisch: 1 op 5 ouderen wordt geraakt door armoede. Gemiste kansen op de arbeidsmarkt, ziekte, faillissement of een echtscheiding kunnen mensen de armoede induwen. En een leven in armoede is altijd een leven met minder … Met informatie over de problematiek, met mooi uitgewerkte materialen en met inspirerende werkmodellen wil Welzijnszorg een aanbod doen aan ieder die mee wil werken om die onrechtvaardigheden uit de wereld te helpen. Daarbij baseren we ons op de veelvuldige oproepen die we in het leven van Jezus terugvinden, in de vele diepgaande lezingen uit het Oude Testament. Daarin ligt immers de basis voor het kerkgebeuren van vandaag, daarin ligt onze voorkeuroptie voor de allerarmsten, voor de meest kwetsbaren, daarin ligt de begeestering tegen de stroom in te roeien. De liturgie is de plaats waar we rust, tijd en ruimte krijgen om dit tot in het diepst van onze ziel te laten doordringen, de liturgie is de plaats waar ik mij als individu en als gemeenschap durf en mag openstellen voor het appel van de kwetsbare anderen op mij, voor het appel van die grote, onkenbare Andere. Religie is verbinden, is voor Welzijnszorg verbinden tussen mensen, tussen zij die het goed

hebben en diegenen die uitgesloten worden, is voor Welzijnszorg verbinden tussen woord en daad, tussen leven en vieren. Deze liturgiemap is daar bij uitstek een uitwerking van; zij bevat een uiterst praktische gedeelte dat hierna volgt met tips en suggesties, zij bevat daarna een rijk aanbod voor elke viering in de advent en een krachtig eindpunt in de viering van Kerstmis.

1. Een getuige in de zondagsviering

Mensen die (professioneel) bezig zijn met het armoedethema: mensen uit Welzijnsschakels, Verenigingen Waar Armen het Woord Nemen, medewerkers uit projecten … zijn in elke regio te vinden. Onze medewerker in de regionale dienst kan u de nodige contactpersonen aanbevelen. Getuigen over een leven in armoede is niet evident, zeker niet in de eigen omgeving. Niet iedereen kan en wil in de kerk of voor (eigen) publiek spreken. Een schriftelijke getuigenis die wordt voorgelezen door de lector biedt een goed alternatief.

Een getuigenis vanuit een Welzijnsschakel of een project gesteund door Welzijnszorg

Door een getuigenis van een medewerker uit een project of een Welzijnschakel uit de buurt in één van de adventsvieringen te brengen, wordt het campagnethema concreet en zichtbaar gemaakt. Maak vooraf in de federatieploeg/werkgroep de keuze van een project. De educatieve medewerkers kunnen u een projectenlijst bezorgen en zijn ook bereid u bij deze keuze te helpen. Een getuige uit de eerste hand maakt de overgang van informatie naar solidariteit. Wie kan immers beter vertolken wat de problemen zijn en hoe daaraan gewerkt kan worden? Overleg met onze regionale medewerker welk project u wil aanspreken. U kiest een project als voorbeeld, om de campagne handen en voeten te geven. Deze keuze betekent niet dat de door de parochie ingezamelde gelden exclusief voor het gekozen project gebruikt worden. Het zijn de nationale en regionale projectencommissies die de collecte van Welzijnszorg verdelen over de projecten naargelang hun noden.

Afspraken met de projecten

Een vlotte samenwerking met de projecten vertrekt van duidelijke afspraken.


Een getuige over het thema

4 Liturgiemap Welzijnszorg 2012

De waarde van een levensecht getuigenis kennen we allemaal. Als christenen worden we immers wekelijks vanuit het concrete leven van Jezus aangesproken om ons geloof te verdiepen en ons leven in overeenstemming met dit geloof te leven. Daarvoor moeten we ons laten raken door die boodschap. Dit geldt ook voor de problematiek die Welzijnszorg elk jaar aankaart. Willen we het visioen van een nieuwe wereld realiseren dan moeten we ons laten raken door het concrete verhaal van mensen in armoede en de strijd tegen armoede. Een getuigenis is daar een middel bij uitstek voor, mits ze goed voorbereid, kort en krachtig is en uiteraard verwijst naar het campagnethema.

1. Een bevestiging Wanneer u een project contacteert, maakt u de nodige afspraken. Kort daarna ontvangt u vanwege het project een schriftelijke bevestiging. U kunt deze aanvullen waar nodig. Uiteraard geeft u deze aanvullingen (telefonisch) door aan het project. In deze bevestiging staan de afspraken rond het aantal vieringen, de aanvangsuren, de vergoeding ...

2. Financiële afspraken



5

De duidelijke afspraak met de projecten is dat zij geen ingezamelde gelden uit de viering(en) aanvaarden. Zij hebben wel recht op een billijke vergoeding voor hun medewerking ter plaatse. Deze vergoeding wordt door de uitnodigende parochie/federatie/werkgroep betaald. Volgende vergoedingen werden afgesproken:

Kilometervergoeding voor de auto: € 0,275 per kilometer.

Openbaar vervoer: de reële kostprijs.

Sprekersvergoeding voor een getuigenis of homilie in een viering: € 20,00 voor de eerste viering en € 10,00 voor de volgende vieringen in dezelfde parochie of federatie. Een spreekbeurt of deelname aan een gespreksavond: 2 50,00.

3. Inhoudelijke afspraken In elk vicariaat worden de projecten voorbereid op de campagne en krijgen ze tips om een goede getuigenis te brengen. Daarnaast ontvangt elk project een modelpredicatie die ze als leidraad kan hanteren, als hulpmiddel bij deze zeer specifieke manier van getuigen.

Nog enkele tips

Neem tijdig contact op met het project van uw keuze. Wees soepel: een project kan niet op 3 à 4 plaatsen tegelijk een getuigenis brengen op de collectezondag. Er zijn alternatieven: u kunt het project vragen voor een andere adventszondag en de collecte voor Welzijnszorg dan plannen. Zorg voor een goede wegbeschrijving. Wanneer u een getuige vraagt, dan brengt deze zijn/haar verhaal. Het is goed dat iemand van de parochie dit verhaal kadert in de campagne van Welzijnszorg. Zeker wanneer het project ervoor kiest om mensen in armoede zelf te laten getuigen, is een goede omkadering door de projectverantwoordelijke of iemand van de parochie noodzakelijk. Een getuigenis kan in interviewvorm verlopen. Ze heeft de meeste kans op slagen als de interviewer en de getuige samen voorbereiden.

2. Een geslaagde collecte op zaterdag 15 en zondag 16 december 2012 Een geslaagde collecte begint bij een goede voorbereiding. Solidariteit en inzet zijn immers geen eenvoudige opdrachten in onze huidige samenleving. We moeten zelf overtuigd zijn van de waarde van wat we doen, voor we anderen op een authentieke

manier kunnen vragen die solidariteit met ons te delen. Onze kerk heeft het raadzaam geacht om solidariteit met wie in ons land in armoede leeft concreet gestalte te geven, door ons in de advent op te roepen tot solidariteit voor mensen dichtbij ons en toch zo ver van onze eigen leefwereld verwijderd. Hoor de schreeuw van onmacht, volg deze zinvolle oproep en maak werk van de collecte.

Wat kunt u vooraf doen: de zondag vóór de advent

Adventskalenders en raamaffiches kunnen al een week voor de advent verdeeld worden. Plan een kaarsenverkoop een week vooraf, zodat gelovigen op tijd een adventskrans met Welzijnszorgkaarsen kunnen maken. Bestel tijdig uw materiaal via www.welzijnszorg.be.

Collecteweekend: gebruik de collecteomslagen en de campagnefolders Uit de ervaringen van vele parochies blijkt dat de collecte stijgt bij het gebruik van omslagen, zeker wanneer deze een week vooraf worden uitgedeeld. U kunt de omslagen uitdelen bij het binnenkomen. Ook de campagnefolder is nuttig als fondsenwervend middel. Het bevat een korte campagnevoorstelling én een overschrijvingsformulier. Mensen die dat willen, kunnen het overschrijvingsformulier gebruiken en hun gift rechtreeks overmaken. U kunt hen daartoe uitnodigen.

Enkele suggesties

In enkele parochies groeide de gewoonte om tijdens de advent wekelijks te collecteren voor Welzijnszorg. Ze vinden het belangrijk om uitdrukkelijk tijdens de sterke tijd van de advent solidair te zijn. De derde adventszondag staat dan uitgesproken in het teken van Welzijnszorg met de predicatie, de petitie enz. Nodig de plaatselijke seniorenverenigingen uit om mee te werken.

3. De solidariteit verbreden met andere fondsenwervingsmodellen Naast de collecte in de kerk zijn er nog heel wat mogelijkheden om geld in te zamelen. In de campagnekrant en op de website vindt u meer informatie. Toch willen we ze ook hier in de kijker zetten omdat ze goed (kunnen) aansluiten bij de komende vieringen.

Breng licht in het duister Wintermaanden, donkere maanden. Decembermaand, kerstmaand. Van advent naar Kerstmis: de overgang van duisternis naar licht. Kaarsen en kaarslicht zijn dan ook sterk verbonden met deze tijd van het jaar. U kunt met uw parochie Welzijnszorg ook steunen door een kaarsenverkoop te organiseren.


Een artikeltje in Kerk en Leven met het gekozen voorbeeldproject kan opgenomen worden op de lokale pagina’s.


Affiches, folders en collecteomslagen legt u best de hele campagne ter beschikking. Bestel ze tijdig. Nodig de parochianen uit om met de affiches de campagne zichtbaar te maken in het straatbeeld.

Doe dat liefst in het weekend voor of tijdens het eerste weekend van de advent. U biedt iedereen de kans om met mooie, eerlijk geproduceerde kaarsen de advent- en kersttijd sfeervol te verlichten. U kunt de kaarsen bestellen via www.welzijnszorg.be.

Maak een warm gebaar klaar Soep op de stoep: Steun de strijd tegen armoede met een kop soep. Warme soep. Lekker, gezond en een warm gebaar dat niet veel moeite kost.



7

Ook parochies kunnen de massale soep op de stoepactie van Welzijnszorg steunen. In de koude wintermaanden verwarmt een lekkere kop soep de harten van de kerkgangers en mogelijke andere passanten. Organiseer na de weekendvieringen een soep op de stoepactie voor de kerk. Zo kan u, samen met ons, tonen dat u de kloof tussen arm en rijk onaanvaardbaar vindt. Maar er is meer, mensen maken kennis met de campagne van Welzijnszorg en het engagement van uw parochie. Want ook met één pot soep maakt u mee het verschil! Naargelang het thema van de campagne kunt u verenigingen uit uw parochie of federatie aanspreken om mee te werken. Voor 2012 denken we heel speciaal aan OKRA. Neem vandaag nog een kijkje op www.soepopdestoep.be en schrijf u in voor deze actie van Welzijnszorg. Wij sturen u dan een gratis Soep op de stoeppakket toe. De opbrengst van de soepactie wordt apart gestort op rekening BE21 0000 0000 0303 met vermelding van de gestructureerde mededeling die u ontvangt na inschrijving.

4. Eerlijk duurt het langst: de verschillende wijzen van afrekening. Welzijnszorg heeft uw bijdragen en uw financiële solidariteit nodig. Slechts 15 % van onze werking wordt door de overheid gesubsidieerd. Minder dan 10% van onze inkomsten gaat naar “overhead”. Meer dan 80% van onze uitgaven gaat naar onze doelstellingen en meer dan de helft daarvan rechtstreeks naar projecten. Met de financiële middelen streven wij het volgende na:

de samenleving moet blijven zien dat er ook bij ons armoede is, en elke mens, elke organisatie kan daar iets aan doen. Daar investeren wij in. Armoedebestrijding moet lokaal zichtbaar worden in kleine projecten die iets veranderen. Daar investeren wij in. Mensen in armoede mogen niet langer verstoken blijven van hun rechten. De politiek en het beleid hebben een taak. Daar vechten wij voor.

Welzijnszorg kan met haar ervaring en kennis de financiële middelen rechtvaardig en evenwichtig verdelen. We doen dit om te vermijden dat sommige projecten teveel en andere projecten te weinig middelen krijgen. Daarvoor doen wij een beroep op een grote groep onafhankelijke en deskundige mensen. Zij garanderen dat Welzijnszorg alleen projecten steunt die aan een reeks belangrijke criteria voldoen. De lijst van deze criteria en goedgekeurde projecten is verkrijgbaar op elke regionale dienst of op de website van Welzijnszorg.

Afrekening van de collecte

Giften vanaf € 40,00 geven recht op een fiscaal attest. Ingevulde overschrijvingsformulieren die in de schaal terechtkomen of via de collecteomslagen weer opgehaald worden, stuurt u naar Welzijnszorg nationaal, Huidevettersstraat 165 te 1000 Brussel. Doe dit onmiddellijk. Uw parochianen rekenen er immers op om hun fiscaal attest nog voor het lopende jaar te krijgen. Giften die pas na Nieuwjaar bij ons toekomen zijn niet meer fiscaal aftrekbaar voor het jaar 2012. Een kleine vergetelheid kan veel wrevel veroorzaken.

Afrekening kaarsenverkoop

Uw kaarsen hebt u vooraf besteld bij Welzijnszorg.

Daarvoor krijgt u een factuur aangeboden.

Deze factuur wordt betaald op het rekeningnummer dat op de factuur staat en met de juiste vermelding. Indien de instantie die de factuur betaalt een andere is dan diegene die ze besteld heeft, vermeld dit dan ook bij de referentie voor betaling. Kaarsen verkrijgen in depot is niet meer mogelijk omwille van de zware kostprijs van verzending en teruggave.

Afrekening campagnemateriaal

Voor de betalende materialen die u online besteld hebt, wordt een factuur afgeleverd. Deze factuur wordt betaald op het rekeningnummer dat op de factuur staat en met de juiste vermelding. Indien de instantie die de factuur betaalt een andere is dan diegene die ze besteld heeft, vermeld dit dan ook bij de referentie voor betaling.

Afrekening Soep op de Stoep

Opbrengsten van een Soep op de stoepactie worden NIET mee afgerekend met de collecte. Ze worden apart betaald. Het promomateriaal krijgt u van ons gratis. Wij rekenen er dan ook op dat de naam van Welzijnszorg, de naam van de soep op de stoepactie niet ingezet wordt voor andere doeleinden. Na de registratie van je actie kreeg je een overschrijvingsformulier en met je persoonlijke gestructureerde mededeling. Schrijf de opbrengst over MET deze mededeling op de rekening BE21 0000 0000 0303 met BIC code BPOTBEB van Welzijnszorg. Enkel zo kunnen wij de vele soepacties


Het collectegeld voor Welzijnszorg wordt overgemaakt aan het bisdom. Schrijf deze zo snel mogelijk over aan het bisdom, zodat wij op onze beurt tijdig de projecten kunnen betoelagen.


De collecte van de derde zondag van de advent is bestemd voor Welzijnszorg. Geld inzamelen voor andere instanties of eigen particuliere initiatieven is lovenswaardig, maar toch rekenen Welzijnszorg en de gesteunde projecten erop dat de opbrengst van deze collecte bij Welzijnszorg zelf terechtkomt.

opvolgen en je eigen actie afsluiten.

Afrekening andere acties



9

Alle opbrengsten van acties die buiten de collecte worden georganiseerd, stort u op rekeningnummer BE21 0000 0000 0303 met BIC code BPOTBEB. Duid in de mededelingenstrook aan over welke actie het ging. Kerstfeestje, wafelverkoop ... Zo krijgen we een beter zicht op alle initiatieven die er ten voordele van Welzijnszorg worden georganiseerd. Vermeld duidelijk van welke groep/parochie/federatie de storting komt. Zo kan Welzijnszorg de zendingen beter opvolgen.

Vieringen

10

Armoede verjaart niet! Liturgiemap Welzijnszorg 2012

© Welzijnszorg vzw - Lieven Dirckx



11

De rode draad doorheen de vieringen Inhoud en opzet

De lezingen vormen het hart van elke viering. Ze houden een oproep in om in het leven van alledag te doen wat Jezus deed: vanuit zijn diepe verbondenheid met God die hij Vader noemde, opkomen voor mensen in nood en de marge. Daarom plaatst Welzijnszorg elk jaar mensen in armoede in onze omgeving voor het voetlicht. In 2012 voert de organisatie campagne voor zestigplussers die amper of niet rondkomen. Welzijnszorg kaart hun zorgen en bekommernissen aan met de slogan: ‘Armoede verjaart niet’. De titels van de vieringen verwijzen naar het centrale thema van de lezingen én naar het kaartspel1, de sterke symboliek waarmee Welzijnszorg in het politieke dossier en de diverse materialen de knelpunten van zestigplussers in armoede op een speelse, maar kordate manier op tafel legt. De kruisbestuiving tussen de Bijbellezingen en ons dagelijks leven staat garant voor een eigentijdse en levensnabije liturgie met respect voor de traditie. U vindt in deze map vijf vieringen: vier voor de advent en een voor Kerstmis. De adventsvieringen zijn stevig uitgewerkt. Het aanbod voor de kerstviering bestaat meer uit aanzetten. U zal merken dat er een organische eenheid is nagestreefd tussen de adventsvieringen en de kerstviering, naar inhoud en symboliek. Uiteraard loopt er een stevige rode draad doorheen de teksten, waarin de oproep vanuit de Bijbelse boodschap en haar hedendaagse inkleuring vanuit de campagne van Welzijnszorg, hand in hand gaan. Twee visuele symbolen zijn verweven door de teksten heen en dragen het geheel: de adventskrans verzinnebeeldt de opgang naar het Licht van Kerstmis en de speelkaarten

1 Hierover leest u meer op p. 16 waar de symboliek en de implementatie in de vieringen wordt toegelicht.


De lezingen uit het eerste en tweede testament geven de adventsvieringen elk jaar een eigen kleur. In de driejaarlijkse cyclus is er nu een C-jaar in aantocht. De eerste lezingen komen telkens uit een profetenboek: achtereenvolgens horen we Jeremia, Baruch, Sefanja en Micha aan het woord. De evangelielezingen zijn iedere keer van de hand van Lucas. Tussen beide passages, die van de profeet en die van Lucas, is een onlosmakelijk verband, er licht een gemeenschappelijk thema op. Dat vindt u terug in de slagzin die boven elke viering staat.


Advent: elk jaar opnieuw kijken mensen uit naar licht in het donker, naar een wereld waarin vrede, gerechtigheid en liefde de boventoon voeren. Een wereld die geen mensen uitsluit. Pas als we die droom waarmaken, wordt het voluit licht. Kerstmis is elk jaar opnieuw het feest van Jezus’ geboorte, die het ‘Licht van de wereld’ genoemd wordt. Advent is evenwel niet lijdzaam afwachten, maar het is een krachtige oproep om dat licht te laten schijnen: in ons eigen hart en voor zovele oudere mensen-in-armoede in ons midden. Ze zijn vaak in een isolement terechtgekomen, hun leven is getekend door uitsluiting, en ze trachten hun armoede zo goed mogelijk te verbergen uit schaamte of uit angst voor reacties.

verwijzen naar de actuele aandachtspunten die Welzijnszorg aanreikt. Zo wordt het geheel betekenisvoller voor wie alles meemaakt. Dat alles wordt toegelicht in de volgende pagina’s. Alle vieringen worden aangeboden in de vorm van een eucharistieviering, maar de suggesties lenen zich ook uitstekend voor een gebedsdienst of woorden communiedienst, mits de nodige aanpassingen worden aangebracht. Elke viering begint met een drempelgebed. Dat speelt zich echt af bij de opening van de dienst en aan de voet van het altaar. We overschrijden bij het begin van elke viering innerlijk een drempel, we moeten ons hart nog openstellen voor God en voor de lezingen. Voorganger(s), lector(en) en acoliet(en) blijven daarom symbolisch, na de intredeprocessie, ook letterlijk vóór het altaar staan, aan de voet van de treden als die er zijn.



13

De homilie vormt een belangrijk scharniermoment in de woorddienst van elke adventsviering. Het deel van de viering dat eraan voorafgaat, staat bewust héél dicht bij de inhoud van de lezingen. De homilie sluit daarop aan met een levensechte getuigenis uit de gevarieerde leefwereld van zestigplussers. Dan volgt de commentaar op de lezingen. Meteen een oproep om gehoor te geven aan de aandachtspunten die de campagne van Welzijnszorg vooruitschuift. Dat appel doet ons letterlijk opstaan en samen onze geloofsbelijdenis uitspreken. Er wordt geen extra bezinningstekst na de communie aangereikt. We opteren voor een bezinnend communielied en een intens moment van stilte. Het is trouwens belangrijk om regelmatig stiltemomenten in te bouwen zodat mensen niet overspoeld worden door woorden en zodat welgekozen teksten kunnen bezinken en verinnerlijkt worden. Aan het einde van elke viering staan enkele tips om kinderen te betrekken in de viering of in een kindermoment of nevendienst.

Zondag per zondag • Eerste zondag: trek de kaart van de belofte

De lezingen getuigen van een groot vertrouwen dat er licht zal schijnen in donkere dagen. De profeet Jeremia verwoordt Jahwehs belofte dat hij David een wettige afstammeling zal schenken die het land rechtvaardig en eerlijk bestuurt. De evangelist Lucas bemoedigt de christenen die verwarde en onzekere tijden doormaken. Hij roept hen op waakzaam te zijn voor de komst van de Mensenzoon. De campagne vraagt aandacht voor een leefbaar inkomen voor ouderen in armoede en ze hoopt en vertrouwt erop dat die vraag door beleidsmakers kan beantwoord worden met een daadwerkelijke belofte.

• Tweede zondag: trek de kaart van de gerechtigheid

De Schriftlezingen bevatten een oproep tot radicale verandering om Gods komst in ons leven mogelijk te maken. “Sla de mantel van Gods gerechtigheid om, zet op uw hoofd de schitterende kroon van de Eeuwige ... God leidt het jubelende Israël in zijn heerlijk licht; met zijn barmhartigheid zal Hij hen omgeven én met zijn gerechtigheid”, zegt de profeet Baruch in de eerste lezing. Een passage uit het Lucasevangelie zet Johannes de Doper op de voorgrond. Met een citaat van Jesaja doet hij een oproep “Bereid de weg van de Heer, maakt zijn paden

recht ... Dan zal heel de mensheid Gods redding zien”.

De campagne vraagt aandacht voor de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorg die voor hen vaak onbetaalbaar is, en ze vraagt beleidsmakers de noden te zien, ‘barmhartig’ te zijn, zich écht te laten raken door wantoestanden en stevig op te komen voor gerechtigheid, voor betaalbare zorg op maat.

• Derde zondag: trek de kaart van het herverdelen

Op deze zondag wordt de campagne expliciet in de kijker geplaatst: met een speciale homilie die verwijst naar de campagne en voorbeeldprojecten, met de ondertekening van de petitie, en met een bijzondere omhaling voor de projecten van Welzijnszorg.

• Vierde zondag: trek de kaart van het vertrouwen

De lezingen gaan over de vervulling van de belofte, over vertrouwen in Gods komst in de persoon van Jezus. De profeet Micha zegt: “God komt in de Messiaanse koning die geboren zal worden uit Behlehem en die een mens van vrede zal zijn.” In het evangelie bezoekt Maria haar nicht Elisabeth. Waneer beide vrouwen elkaar ontmoeten, prijst de oudere Elisabeth de jonge Maria: “Zalig zij die geloofd heeft dat tot vervulling zal komen wat haar vanwege de Heer gezegd is.” De campagne vestigt er de aandacht op dat ouderen in armoede willen kunnen meetellen én meedoen aan het sociale leven. We moeten met zijn allen de drempels en kloven wegwerken die oudere mensen in armoede in een isolement duwen. Pas als uitsluiting doorbroken wordt, staan mensen op en komt hun levensdroom ‘tot vervulling’.

• Kerstmis

De eerste lezing komt in elke viering uit Jesaja. Het evangelie komt op de vooravond uit Matteüs (geslachtslijst en aankondiging van de geboorte van Emmanuël), in de nachtmis uit Lucas (Heden is u een Redder geboren) en op kerstdag uit het Johannesevangelie (de proloog).

Kerstmis is het feest van de vervulling: de Redder waarnaar we vier weken lang uitkeken, is geboren. Een belofte is vervuld. Kerstmis is een hoogtepunt! Het is evenwel geen eindpunt. Wij moeten Jezus’ liefdeswerk verderzetten, Hij heeft ons nodig om zijn woorden en daden elke dag weer in leven om te zetten, om gerechtigheid en barmhartigheid waar te maken “opdat een nieuwe wereld komen zal”. We hebben ons ingeleefd in de armoedesituatie van oudere mensen, we hebben


De campagne vraagt aandacht voor een gezonde en veilige woning, iets wat ouderen in armoede vaak moeten ontberen. Het wordt hoog tijd dat beleidsmakers en wij allen die problematiek aanpakken en dat er maatregelen komen om verdoken vormen van armoede op te sporen en weg te werken.


We zijn halfweg. Kerstmis, de vervulling van een verwachting en belofte, komt in zicht. De lezingen roepen op tot vreugde. “De Heer, uw God, is bij u ... door zijn liefde maakt Hij u nieuw”, zegt de profeet Sefanja. In het evangelie maakt Johannes de Doper heel concreet wat we moeten doen om ons voor te bereiden op de komst van de Messias die zal dopen met de heilige Geest en met vuur: we moeten delen en gerechtigheid beoefenen. Het evangelie sluit af met de zin dat Johannes aan het volk ‘het goede nieuws’ verkondigt.

samen met Welzijnszorg actie gevoerd: heeft dat een betekenis gekregen voor ons (persoonlijk) standpunt en engagement, voor de inzet van onze (parochie) gemeenschap: zullen we voortaan meer aandacht geven aan zestigplussers in armoede? Hoe kunnen we oudere mensen in armoede, ook van hen die tot onze eigen gemeenschap behoren, blijven betrekken bij onze initiatieven? Hoe kunnen we onze steun aan de gekozen projecten bestendigen?



15

Visuele Symbolen We pleiten voor een dubbel symbool: de eeuwenoude adventskrans én speelkaarten waarvan de voorkant verwijst naar de lezingen en de achterkant naar de campagne van Welzijnszorg 2012.

De adventskrans In december is het koud en donker. We kijken uit naar licht. We dromen van warmte en verbondenheid tussen mensen.

Mia Verbanck

(intro van “Vragen en meegaan”, het Tekstenboekje van Spoor ZeS 2012)

Voor christenen is Jezus ‘het Licht van de wereld’. Dat verlangen naar licht wordt al eeuwenlang gesymboliseerd door de adventskrans. Met Jezus wordt alles anders. Hij is voorwerp van verwachting en hoop. Hij is de vervulling van een belofte. De adventskrans hangt of staat best centraal en goed zichtbaar in het koor. Het kan een ‘gewone’ adventskrans zijn of een hoge kandelaar waarop vier grote kaarsen kunnen worden ontstoken; daaronder kan een groene krans worden gevlochten eventueel met een lint doorheen. Het is de bedoeling dat het licht pas in de viering, tijdens de lichtritus, wordt ontstoken en niet vooraf. Men gebruikt hiervoor liefst een wiek (en a.u.b. geen lucifers of aansteker). De krans bevat traditiegetrouw vier kaarsen waarvan er elke week één meer wordt aangestoken. Op de laatste zondag voor Kerstmis, dat is dit jaar daags ervoor, branden alle kaarsen. We pleiten ervoor om in het midden van de adventskrans nog een vijfde, grotere kaars


Een sterke tijd, waarin ze nog intenser bouwen aan een wereld zonder uitsluiting, zonder armoede.


Christenen willen elk jaar bewust toeleven naar Kerstmis. Telkens weer herdenken ze de geboorte van Jezus van Nazareth. In blijde verwachting zijn ze. Advent noemen ze die tijd, want ‘Hij komt’.

16

te voorzien. Ze symboliseert het ‘Licht’ dat met Kerstmis in ons midden komt en waar wij in de advent nog op wachten. Vier weken lang is ze de ‘kaars van verwachting’. Ze wordt pas ontstoken op kerstavond: in de viering van kerstavond- of nacht wordt ze ‘kaars van de vervulling’ en nemen de voorgangers hieraan licht dat aan alle aanwezigen in de kerk doorgegeven wordt.

Het kaartspel

Een sterk symbool Aansluitend bij de campagne kiezen het politieke dossier en de vele materialen van Welzijnszorg voor de sprekende symboliek van speelkaarten. De kaarten van het kaartspel hebben een diepe betekenis.



17

De getallen zijn niet lukraak gekozen; ze komen uit het leven zelf en zijn dus zeer herkenbaar:

Een kaartspel heeft vier soorten kaarten, ieder met een eigen kleur: ruiten, schoppen, harten en klaveren. Die staan symbool voor de vier seizoenen, de vier elementen en de vier windrichtingen. Van bij het ontstaan in de Middeleeuwen verzinnebeelden de vier kleuren een stand uit de maatschappij:

de bekers of harten: de geestelijke stand,

de zwaarden, schoppen of pieken: de adel of militaire stand,

de munten, cirkels, ruiten of koeken: de kooplieden,

de polostokken, staven, eikels of klaveren: de boeren.

Per soort zijn er drie plaatjeskaarten: boer, vrouw en heer. Dit is een verwijzing naar de wet van drie. In totaal zijn dat dus 12 plaatjeskaarten, die symbool staan voor de twaalf kalendermaanden in een jaar of de twaalf tekens van de dierenriem. De dertien waardes per soort (aas tot en met heer) symboliseren de dertien maanmaanden in een jaar (13 x 28 dagen). De 52 kaarten symboliseren de 52 weken in een jaar. Als alle waardes bij elkaar worden opgeteld, is de uitkomst 364. Dat is nog net geen 365 (het aantal dagen in een jaar), maar daarvoor is de joker uitgevonden. Omdat sommige jaren een schrikkeljaar zijn (366 dagen), bevatten de meeste kaartspellen twee jokers.

Kaartspelen zijn gekend en populair bij oud en jong. Er bestaan vele varianten, allemaal al even boeiend voor de liefhebbers. Hoeveel oudere mensen zijn er niet aangesloten bij een kaartclub of spelen wiezen, manillen, bridge, zwartepieten ... in familie- of vriendenkring? Wie niet vlot meer buitenshuis kan, speelt thuis misschien een partijtje Patience of Mochelen. Ook als men zelf niet graag kaart, heeft men al kaarters bezig gezien en geproefd van het enthousiasme en de verwoede overwinningsdrift van de spelers. Kaarten schept verbondenheid! Welzijnszorg geeft de vier kleuren een eigen invulling, gekoppeld aan vier aandachtspunten i.v.m. ouderen in armoede. De kaarten verwijzen namelijk naar de vier gelukskaarten die we samen met en in naam van onze ouderen moeten trekken, opdat ze op een menswaardige wijze hun leven kunnen inrichten en verderzetten. Welzijnszorg kaart in deze campagne vier knelpunten aan:

schoppen staan voor de vraag naar ‘een leefbaar inkomen’

harten naar de bekommernis ‘geen zorgen om de (extra) zorg’

ruiten symboliseren de behoefte aan ‘een gezonde en veilige woning’

klaveren verwijzen naar de verzuchting om te ‘kunnen meetellen én meedoen’

Het kaartspel in de vieringen Centrale grondgedachte in de beeldspraak van het kaartspel Elke adventsviering is opgebouwd rond die centrale grondgedachte:

zondag 1: trek de kaart van de belofte

zondag 2: trek de kaart van de gerechtigheid

zondag 3: trek de kaart van het herverdelen

zondag 4: trek de kaart van het vertrouwen

Die centrale gedachte komt uit de lezingen. De aandachtspunten vanuit de campagne van Welzijnszorg sluiten hierbij naadloos aan. Zo vormt elke viering een organisch geheel waarin Bijbelse visioenen en hedendaagse werkpunten hand in hand gaan.

zondag 1: een schoppen kaart met een jonge zwangere vrouw

zondag 2: een harten kaart met een profeet

zondag 3: een ruiten kaart met Johannes de Doper

zondag 4: een klaveren kaart met een oudere en jongere vrouw in verwachting

kerstviering: een compilatiekaart met de vier kleuren en de vier figuren / taferelen

Bij de tweede, derde en vierde zondag staan de kaarten van de vorige zondag(en) voor de viering al goed zichtbaar en met hun voorkant naar de mensen opgesteld. Speelkaart draaien Bij het einde van de homilie wordt de speelkaart gedraaid. Aan de achterkant zien we een beeld dat verwijst naar het aandachtspunt uit de campagne van Welzijnszorg. Het beeld verwijst naar:

zondag 1: de vraag naar een leefbaar inkomen

zondag 2: de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorg

zondag 3: de behoefte aan een gezonde en veilige woning

zondag 4: de verzuchting om te kunnen meetellen én meedoen

kerstviering: de vier aandachtspunten uit de campagne

De eerste zondag wordt één kaart omgedraaid, de tweede zondag twee, de derde zondag drie en de vierde zondag alle vier. De speelkaarten en de kerststal De speelkaarten worden geïntegreerd in de wanden van de kerststal of opgesteld in de buurt van het kersttafereel. In elk geval is de achterkant van de kaarten zichtbaar zodat de solidariteit met “ouderen in armoede” a.h.w. deel uitmaakt van het kerstgebeuren.


Elke zondag wordt er bij de intredeprocessie een speelkaart mee naar voren gebracht. Daarbij is de voorkant zichtbaar. Daarop staat een figuur die verwijst naar de lezingen van die zondag:


Speelkaart aanbrengen

18

Praktisch



19

Maak de kaarten op stevig karton en op een grootte die evenredig is met de ruimte die u ter beschikking hebt en met het kersttafereel dat u zal opstellen. De ‘beelden’ die u kan aanbrengen op de voor- en achterkant van de speelkaarten, staan, net als alle teksten en campagnemateriaal, vrij downloadbaar op de website van Welzijnszorg. Voorzie een systeem dat u toelaat vier weken lang de kaarten vooraan en goed zichtbaar te laten rechtstaan. Denk er bij de ruimteverdeling aan dat u gaandeweg vijf kaarten naast elkaar moet kunnen opstellen en dat de adventskrans centraal hangt of staat.

Inspiratiebronnen Muziek Voor liederen hebben we o.a. inspiratie geput uit Zingt Jubilate (ZJ), het “Verzameld Liedboek. Liturgische gezangen op teksten van Huub Oosterhuis” (VL 2), de Taizécomposities3 en de Dominicusgemeente Amsterdam. Iedere keer geven we het nummer en de verwijzing op. We kregen ook drie liederen van Peter Biesbrouck. Eén ervan werd themalied en wordt telkens bij de offerande vermeld. Van enkele liederen staat achteraan, met toestemming van de uitgever, de partituur afgedrukt. Uiteraard zijn andere composities uit de mappen van de laatste jaren ook goed bruikbaar. Sommige groepen zingen niet, maar hebben wel de mogelijkheid om een lied te beluisteren. Daarom vermelden we ook cd-opnames die ons bekend zijn. De cd’s zijn meestal vlot te verkrijgen of te bestellen in liturgische centra.

Teksten Bij het maken van de liturgiemap schreven we vooral zelf nieuwe teksten. We vonden uiteraard ook inspiratie in bestaande teksten: de websites Zondagsvieringen, Kerkinherent en 4ingen, en de homilieën van Paul Kevers (De bijbel lezen in woord en daad C-jaar, Halewijn, 2009).

2 Verzameld Liedboek: Huub Oosterhuis, Verzameld Liedboek. Liturgische gezangen op teksten van Huub Oosterhuis, 2004, Kok/Halewijn 3 Taizé liederen- en gebedenboek, Gooi en Sticht, Kampen, 2008

In elk van de vieringen Vier weken bereiden we ons vol verwachting voor op het feest van Kerstmis. Deze tijd nodigt uit tot inkeer en inzet. We worden daartoe opgeroepen door de lezingen uit het eerste en het tweede testament én door de jaarlijkse campagne van Welzijnszorg die de mens in armoede centraal stelt en hem een concreet gezicht geeft. We willen die rode draad doen oplichten met een verbindend symbool (zie p. ... ) en met gemeenschappelijke elementen die elke week terugkomen. Zo is het duidelijk dat de vier weken voor Kerstmis één geheel vormen. Hierna vindt u suggesties voor gemeenschappelijke gebeden en liederen in de viering op enkele momenten die zich daartoe uitstekend lenen: het drempelgebed, het intredelied, de lichtritus, het antwoord bij het moment van verzoening, het vers voor het evangelie, de geloofsbelijdenis, het antwoord op de voorbeden, het gebed over de gaven, het grote dankgebed en de uitnodiging tot de vredewens en de communie.

De speelkaart wordt mee aangebracht. De voorkant met figuur is goed zichtbaar.

Drempelgebed of Intredelied Drempelgebed

Er wordt gebruik gemaakt van een compositie van Sieds Prins (tekst) en Tom Löwenthal (muziek), uitgegeven bij de Dominicusgemeente in Amsterdam – te beluisteren op de cd ‘Als wild gras’ (1999) – voor de partituur zie p. 75 1.

De cantor of het koor zingen: Laat onze woorden stijgen voor uw gezicht als wierook, zie in ons het verlangen een mens te zijn van U.

2.

De voorganger ontsteekt wierook in de wierookpot vóór het altaar. De speelkaart wordt centraal geplaatst.

3.

Allen zingen: Laat onze woorden stijgen voor uw gezicht als wierook, zie in ons het verlangen een mens te zijn van U.

De lector bidt naar Jesaja 45,84: Dauwt hemelen van omhoog, wolken laat de gerechte, als regen, neerdalen. Aarde open je, laat de verlosser geboren worden. 4 gekend als het gregoriaanse Rorate caeli


Intredeprocessie


Elke zondag van de advent heeft zijn eigen accent, ontleend aan zijn plaats in het geheel en aan de lezingen van de dag. De elementen eigen aan een zondag worden verderop uitgewerkt per viering.

Kom, o God, wacht toch niet langer. Maak los wat ons gevangen houdt. 4.

Allen zingen: Kom, adem ons open

5.

De lector bidt: Dat zal geschieden niet door kracht van geweld, maar door de Geest die zal komen en over ons heersen: wier oorsprong ligt in het verre verleden, wier stem herkend is door mensen al eeuwen.



21

Dat het recht zal herleven, de wingerd weer bloeien, de aarde voor mensen vrijheid zal zijn. 6.

Allen: Kom, adem ons open

Hierna zijn er twee mogelijkheden:

Men groet samen het altaar, de intredeprocessie ontbindt zich en iedereen gaat naar zijn plaats. Daarop volgen dan kruisteken en inleiding, De lichtritus sluit aan, gevolgd door kruisteken en inleiding. In dat geval zingt men de laatste keer beter niet “Kom, adem ons open”, maar “Voor het licht” (tekst Huub Oosterhuis – muziek: Tom Löwenthal), cd ‘Voor uw aangezicht’ 19 - partituur p. 72

Intredelied

Wie geen drempelgebed doet, start met een intredelied, eenzelfde lied met variabele strofes op elk van de vier zondagen – suggesties:

Op een God die door de eeuwen (ZJ 108) - cd ‘Door de wereld gaat een lied’, delen 1 en 18 Hoe ver is de nacht (VL 388/389) - cd ‘Eerste en laatste’ / ‘Laat mij maar zingen I’, cd 2 / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 2’

Als groen dat in de wintertijd (ZJ 110) – cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 6

Gij die aangeroepen wordt (ZJ 133), cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 16

Lichtritus v.

Eeuwige God, U die steeds een nieuw begin wilt maken met mensen, met de kaars(en) die we hier gaan ontsteken willen we een nieuw begin maken. Licht wordt aangestoken. Intussen zingen / beluisteren allen een van de volgende liederen:

Voor het licht (VL 569 tekst Huub Oosterhuis – muziek: Tom Löwenthal), cd ‘Voor uw aangezicht’ 19 / cd ‘Laat mij maar zingen II ‘3-16 - partituur p. 72

Als alles duister is (J. Berthier - Taizé) - zie map 2010 p. 63 en map 2011 p. 55

Jezus, U bent het licht (J. Berthier - Taizé ) - cd ‘Liederen uit Taizé’, 5 - Partituur p. 71

Lied om licht (melodie ZJ 206 – alternatieve tekst, zie map 2011, p. 54) – Lied 206 op cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 7 Wij wachten op de Koning (ZJ 129, 1, 2 en 3) - cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 14

V.

Eeuwige God, om licht zijn we gekomen, licht in donkere dagen, licht op onze levensweg.

A.

Om warmte zijn we gekomen, warmte voor koude handen, warmte die de kou verjaagt.

V.

Om licht zijn we gekomen, zegen ons met het licht van uw ogen. Amen.

Antwoord bij het moment van verzoening

Bij U is de bron van het leven en in uw licht zien wij het licht (VL 690 en 724) - cd ‘Deze woorden’, lied 11 / cd ‘Om de tafel’ lied 11 - partituur p. 72

God, U bent liefde (ZJ 30 a)

God is vol liefde (Taizé) – liturgiemap 2011 p. 58

Wek mijn zachtheid weer (VL 742) - cd ‘Woord dat ruimte schept’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4

Bonum est confidere (J. Berthier - Taizé) – cd: Jubilate, 13 – liturgiemap 2011 p. 57

Licht in onze ogen (ZJ 127), cd ‘Door de wereld gaat een lied’, cd 14

Doorbreek de ban van ons gemis (ZJ 134) - cd ‘Door de wereld gaat een lied’, cd 18

Keer U om (VL 214) - cd ‘Laat mij maar zingen I’, cd 2

Vers voor het evangelie Alleluia, bereid de weg des Heren (ZJ 3 a)


Om troost zijn we gekomen, troost als het feest niet komt, troost om gemis.


Om blijheid zijn we gekomen, blijheid om het feest dat komt, blijheid met mensen om ons heen.

22

Geloofsbelijdenis

Geloofsbelijdenis 1

Ik geloof in God, Schepper van al wat bestaat, een goede Vader die alle mensen wil zien leven in vrijheid en gerechtigheid. Ik vertrouw me aan Hem toe en ben bereid om te leven volgens zijn wil: mee verantwoordelijkheid opnemen voor mens en samenleving.



23

Ik geloof in Jezus Christus, beeld van God, gekomen om ons van alle kwaad te bevrijden, om ons de weg ten Leven te tonen. Vernederd tot de kruisdood heeft God Hem hoog verheven als eerste van de mensen. Ik vertrouw me aan Hem toe en ben bereid om Hem te volgen: niet gefocust zijn op eer, bezit en macht maar hongeren en dorsten naar gerechtigheid voor allen. Ik geloof in de heilige Geest, Kracht van God, die mensen wil bezielen met het vuur van zijn grenzeloze liefde. Ik vertrouw me aan Haar toe en ben bereid om me door Haar te laten bewegen tot woorden en daden van gerechtigheid alle dagen van mijn leven. Amen. auteur onbekend

Geloofsbelijdenis 2

Ik geloof in God, oneindige Liefde die zich op verbijsterende wijze uitdrukt in de evolutie van kosmos en mens. En in Jezus, onze Messias, zijn unieke menselijke evenbeeld, geboren uit menselijke ouders, en toch geen mensenwerk, wel volledig vrucht van Gods reddingsinitiatief. Die de weg van lijden en dood gegaan is, op last van Pontius Pilatus gekruisigd is, gestorven is en begraven, maar niettemin in volheid leeft, want volkomen opgegaan in God en daardoor een goddelijke kracht ten goede geworden,

die de hele mensheid tot haar voltooiing zal brengen. Ik geloof in de inspirerende werkzaamheid van de Geest die Gods scheppende levensadem is, en in de wereldwijde gemeenschap waarin Jezus Christus verder leeft. En in Gods aanbod ons te genezen en ons te herscheppen tot (eindelijk) mensen. En in de goddelijke toekomst van de mensheid, een toekomst van leven. Roger Lenaers

Geloofsbelijdenis 3 (gezongen)

Omdat Gij het zijt, refrein (VL 558)- cd ‘Laat mij maar zingen II’, CD 3, Groter dan ons hart – liturgiemap 2011, p. 63 e.v.

Waar mensen elkaar dragen (Carlos De Soete) - map 2010 p. 64 en 2011 p. 56

Kom, o Heer (ZJ 11 a)

Offerandelied Themalied “Eerlijk spelen”, speciaal voor deze campagne ontworpen – De tekst en de bewerking is van Peter Biesbrouck, op basis van een lied van John Hatton (1710-1793) – De componist zorgde voor een versie met gitaarbegeleiding én voor een bewerking voor vierstemmig koor - Sabam nr: 374486250 -partituur p. 67

Gebed over de gaven V.

Goede God, maak ons beschikbaar en breekbaar als levend brood. Maak ons genietbaar als tintelende wijn voor hen die vreugde en vriendschap moeten missen. Kom onder ons en groei zienderogen in ons midden, in onze wereld. Amen.

Tafelgebed V.

We danken U, God, om uw wonderlijke geschiedenis met de mensen.

A.

Gij zijt het die de ziel in de schepping hebt gelegd zodat haar schoonheid van U kan spreken.


Antwoord op de voorbede


Ik geloof, ik vertrouw en waag de sprong om te geloven – tekst en muziek: Peter Biesbrouck - Sabam WIC 232818050 - partituur p. 70



25

Gij zijt het die de profeten woorden hebt gegeven om het volk van Israël te leiden en om van U te getuigen.

V.

Gij zijt het die Johannes de Doper hebt ingegeven de weg naar uw Zoon te bereiden door bekering en daden van gerechtigheid.

A.

Gij zijt het die uw Zoon, Jezus van Nazareth, ons bestaan hebt laten delen zodat de mensheid mocht ervaren dat Gij een en al liefde zijt.

V.

Zo hebt Gij uw liefde zichtbaar gemaakt en uw mededogen laten kennen. Daarom danken en loven we U met deze woorden:

A.

Heilig....

V.

Jezus Christus ging zijn weg. Soms een stem die roept in de woestijn, soms bekleed met warme woorden. Oneffen paden maakte Hij recht, zodat de lammen weer konden lopen. Heuvels van onmacht werden geslecht zodat blinden weer verder konden zien. Kronkelpaden maakte Hij recht zodat de mensen de weg naar U, God, weer vonden.

Zend dan nu de adem van uw Geest, God, over dit brood en deze wijn opdat we met Jezus dit Laatste Avondmaal samen kunnen vieren.

Hij bracht heil en bevrijding ook de avond voor zijn lijden en dood. Hij nam brood in zijn handen, dankte U, God en gaf het aan zijn vrienden met de woorden: Neem en eet, dit is mijn lichaam dat voor u gebroken worden.

Hij nam ook de beker, dankte U opnieuw

Blijf dit doen om mij niet te vergeten.

A.

Moge het delen van dit brood en deze beker ons sterken in de hoop dat een nieuwe wereld komen zal waar brood en liefde is genoeg voor allen. (VL 723 - cd ‘Om de tafel’ 16 - partituur p. 73 )

Of luisterlied “Telkens als wij eten van dit brood” uit “Om liefdes wil. Vijf gezangen voor een viering van een eucharistie” – cd ‘Dat een nieuwe wereld komen zal’ 12

V.

Op zijn woord gedenken we, rond brood en beker, zijn leven en sterven, maar ook dat Gij Hem hebt opgewekt en eeuwig leven hebt geschonken.

En we bidden om zijn Geest: dat Zij ons vaardig mag vinden om de weg van Jezus te bereiden. Dat Zij ons tot bekering brengt en in ons de goedheid mag leggen die was in Hem, Jezus Uw Zoon.

Dat we mensen van gemeenschap worden met een warm hart voor allen die ons tot hier hebben geleid en die met ons meegaan in geloof, hoop en liefde of die ons blijven begeleiden vanuit uw heerlijkheid waarheen zij ons zijn voorgegaan. We gedenken hen in de stilte van dit uur.

A.

Dat we mensen van gemeenschap worden die samen met paus en bisschoppen onze stem laten horen en zijn blijde boodschap van barmhartigheid blijven verkondigen en op die wijze hulde brengen aan U, God, door Jezus Christus, met Hem en in Hem, tot in eeuwigheid. Amen.

Piet Stienaers

Vredewens V.

Jezus, Gij nodigt ons uit om uw brood van vrede te delen.


en gaf hem rond aan zijn vrienden met de woorden: neem en drink, dit is de beker met mijn bloed. Het wordt voor u vergoten tot vergeving van uw zonden.


Maak ons tot dragers van uw toekomst. Maak ons tot mensen die bouwen aan een wereld van gerechtigheid en vrede, van menslievendheid en ruimte voor allen. Die vrede van de Heer zij altijd met u. En wensen we elkaar die vrede van harte toe.

Uitnodiging tot de communie V.



27

Goede God, op dit altaar hier staat gezegend brood, symbool van uw liefde voor ons die met open ogen willen uitkijken naar uw komst. We vragen U: kom in ons midden met uw Geest die ons laat zien waar het om gaat in het leven. Dit is het Lam Gods…

Eerste zondag Trek de kaart van de belofte

28


Intredeprocessie De schoppen speelkaart wordt aangebracht. Op de voorzijde zien we een jonge, zwangere vrouw. Op de achterzijde een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat verwijst naar de vraag naar een leefbaar inkomen.

Drempelgebed / intredelied zie p. 20 Kruisteken



29

V.

Vandaag stappen we de advent binnen, de voorbereidingstijd naar Kerstmis toe. In die tijd van verwachten, van uitzien naar vervulling, zijn wij hier samen om te bidden en te vieren. Van harte welkom aan u allen. Moge de goede God hier in ons midden zijn, Hij die is: Vader, Zoon en heilige Geest.

Inleiding V.

In onze liturgie nemen we vier weken lang de campagne van Welzijnszorg mee. Met de slogan ‘Armoede verjaart niet’ focust de campagne dit jaar op ouderen in armoede.

L.

eventueel afwisselend te lezen door twee lectoren We spelen een kaartspel voor meer verbondenheid met ouderen in armoede, met ouderen in eenzaamheid. We spelen tegen de uitsluitingsmechanismen van armoede. Vier zondagen/weekends lang trekken we onze sterkste troeven. Vier zondagen/weekends lang sluiten we ouderen-in-armoede in onze armen. Welzijnszorg zegt het klaar en duidelijk: het moet nu eens gedaan zijn met die stijgende kloof tussen arm en rijk. Het kan als we de kaart trekken van warme verbondenheid. Armoede wél doen verjaren. Armoede de greep op het leven ontnemen. Armoede niet levenslang laten duren. Het kan. We doen het. Vier weken lang trekken wij die kaart. Vandaag trekken we onze eerste troef: de kaart van onze belofte. De duisternis van uitgesloten zijn in de maatschappij mag niet blijven duren! Het licht van verbondenheid kan die duisternis verbreken. Advent en Kerstmis kunnen geboorte worden van een nieuwe tijd. Na het ik-tijdperk, trekt Welzijnszorg een nieuwe wij-tijd mee op gang. “Wij” tegen het uitsluiten van ouderen.

“Wij” tegen armoede. Doe jij mee? Trek ook jij de kaart van de belofte van blijvende verbondenheid?

Lichtritus zie p. 21 Moment van verzoening Psalm 25 Naar U, Levende, klimt mijn ziel. U vertrouw ik: dat Gij zijt.

mij. Van mijn ellende keer U niet af. Mijn vertrouwen beschaam het niet. Op U wachtte ik levenslang. Elke dag weer zoeken mijn ogen jou. Laat je nu vinden liefde. Keer je niet af. Huub Oosterhuis in ‘150 psalmen vrij’, Uitgeverij Ten Hove, 2011 – cd ‘Voor uw aangezicht’, nummer 2 Er zijn twee mogelijkheden:

De psalm wordt in zijn geheel gelezen en beaamd met een tekst “Heer, ontferm U over ons”, eventueel gevolgd door een lied uit de suggesties op p.22 De psalm wordt driemaal doorbroken met een antwoordtekst of – lied.


Door de nacht heen zien uw ogen


U verlang ik ooit te zien.

30

Openingsgebed



31

A.

Goede God, zoals een zwangere vrouw zien we verwachtingsvol uit naar de geboorte van Jezus, de komende Mensenzoon. Help ons uw tekenen te verstaan. Schenk ons de geest van onderscheiding om te zien waar Gij U openbaart, in onze wereld, in mensen, in het leven van elke dag. En help ons mee te bouwen aan uw visioen van gerechtigheid en vrede voor iedereen, in het bijzonder voor oudere mensen in armoede. Zo bidden we U in naam van Jezus, uw Zoon en onze Broeder. Amen.

Inleiding op de lezingen L.

De lezingen van deze eerste zondag van de advent getuigen van een groot vertrouwen dat licht zal schijnen in donkere dagen. De profeet Jeremia verwoordt Jahwehs belofte dat hij David een wettige afstammeling zal schenken die het land rechtvaardig en eerlijk bestuurt. De evangelist Lucas bemoedigt de christenen die verwarde en onzekere tijden doormaken. Hij roept hen op waakzaam te zijn voor de komst van de Mensenzoon.

Eerste lezing Jeremia 33,14-16

Tussenzang

Als die koning zal verschijnen

(ZJ 126, strofes 1 en 2)

Tastend langs de wand

(ZJ 130, strofes 1, 4 en 5)

Evangelie Lucas 21,25-28.34-36

Homilie “Richt je dan op en hef je hoofd, want jullie verlossing is nabij!”, horen we Jeremia in de eerste lezing. “Marcel, 90 jaar, stapt door de gang zwaar leunend op zijn rollator. Zijn rug, hals en hoofd meer en meer naar de grond gericht. Marcel voelt zich alleen op de wereld. Hij had altijd de kracht gevonden om op te staan, te wandelen, praatjes te maken … te leven! Die energie is hij nu kwijt. Je ziet het zo aan zijn lichaamshouding. Hij heeft nooit de middelen gehad voor

een actief sociaal leven en zijn leeftijdsgenoten en familie zijn één voor één weggevallen. Op een dag blijft Marcel in bed. De huisarts komt langs. Marcel richt zich op en vraagt: “Dokter. Ik ben op, aan het einde van mijn krachten,, ik wil verlost zijn. Mijn leven is goed geweest . Onze-Lieve-Heer mag me komen halen”… Tijdens deze advent willen we onze aandacht richten op de 60-plussers in onze samenleving. Eén op vijf ouderen leeft in armoede. Dat is veel, té veel. Er zijn soorten armoede bij ouderen: armoede aan relaties en vriendschappen, armoede aan levenskwaliteit en levensvreugde…, zeker ook financiële armoede die oorzaak en gevolg kan zijn van heel veel moeilijkheden die de generatie met pensioen dagelijks ervaart. Doorheen de advent vernemen we meer hierover.

Het evangelie lijkt voor ons geschreven. Er zullen tekenen zijn. Mensen zullen sidderen van angst, mensen worden onmachtig, mensen raken afgestompt door de zorgen van het dagelijkse leven. En midden deze chaos schrijft Lucas ons toe: “Jullie verlossing is nabij! Richt u op! Wees waakzaam.” Paul Kevers schrijft: “Dat zijn de twee basishoudingen van de christen in de advent: hoopvol omhoog kijken en staande blijven. Verwachten en waakzaam zijn. Goddelijke belofte en menselijke inzet mogen niet van elkaar worden losgemaakt.” God zoekt zich telkens opnieuw, ook in deze advent, medestanders om zijn belofte waar te maken. Dit jaar in het bijzonder voor de oudere generatie. Opdat ook ieder van hen “opgericht kan wandelen”! Hierna volgt wat muziek of een moment van stilte. Iemand staat op, draait de kaart van de figuur, de vrouw die de belofte in zich draagt, om zodat de achterkant zichtbaar wordt. Daarop zien we een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat verwijst naar de vraag naar een leefbaar inkomen .


En hier klinkt het woord van belofte: “Een telg zal ontspruiten aan Davids stam”. Een telg… een kind… toekomst! En dat kind draagt de belofte in zich dat recht en gerechtigheid gehandhaafd zullen worden. In een kind wordt God mens. Het kind, de telg aan Davids stam is de Mensenzoon, Jezus van Nazareth, brenger van gerechtigheid. Vandaar onze eerste figuur: een jonge vrouw zwanger van deze belofte!


“Uw verlossing is nabij…” klinkt het bij Jeremia. Met “verlossing” verwijst Jeremia naar het visioen van een nieuwe wereld waar zowel brood – dit wil zeggen materiële middelen – als liefde – dit wil zeggen levensvreugde – genoeg is voor iedereen. Op die verlossing hoopte het volk toen, op die verlossing hopen zovele mensen in onze samenleving nu. Die verlossing noemde het Joodse volk toen en noemen wij nog steeds: “Gerechtigheid”.

Geloofsbelijdenis V.

Richten we ons op en spreken we samen de geloofsbelijdenis uit – zie p. 23-24

Voorbede



33

V.

Wenden we ons vol vertrouwen tot God en leggen wij Hem alles voor wat ons hart beroert op onze weg naar Kerstmis.

L.

Bidden we voor mensen die God zoeken: dat ze Hem vinden, voor hen die menen God te bezitten: dat ze Hem zoeken, voor allen die de toekomst vrezen: dat ze vertrouwen, voor hen die mislukt zijn: dat ze nieuwe kansen krijgen ... Laten we bidden.

L.

Bidden we voor een levende geloofsgemeenschap, waarin mensen bij elkaar komen voor bezinning en verdieping en zó aantrekkelijk vuur en enthousiasme wekken, bezield door de geest van Jezus Christus ... Laten we bidden.

L.

Bidden we voor waakzame mensen die het onrecht, dichtbij en veraf, voortdurend onder onze aandacht brengen, die de kaart trekken van mensen in armoede, die mogelijkheden scheppen waar ze eerst niet leken te zijn en die in de crisis groeipijnen zien van een nieuw elan. Dat het ons nooit aan zulke mensen ontbreken mag ... Laten we bidden …

L.

Bidden we voor onze gemeenschap hier verzameld, voor mensen die ons ter harte gaan en om wie we ons zorgen maken, voor onze dopelingen en vormelingen, voor hen die gaan trouwen, voor hen die gestorven zijn en wij gedenken in deze viering speciaal … Laten we bidden.

V.

Levende God, Gij zond uw Zoon Jezus. Help ons zoals Hij zwakke mensen te helpen en nabij te zijn. Wij vragen het U in zijn naam. Amen.

Offerandelied zie p. 24 Gebed over de gaven zie p. 24 Tafelgebed zie p. 24 Onze Vader Vredewens zie p. 26 Uitnodiging tot de communie zie p. 27 Communielied ter bezinning

Jij die bent (ZJ 758) Dat een nieuwe wereld komen zal (map 2011, p. 60) - cd ‘Dat een nieuwe wereld komen zal’, nummer 23

Fluister dan dat je gelooft, adventslied 2005 - tekst en muziek: Peter Biesbrouck Sabam WIC 232816250 - partituur zie p. 69 De tafel der armen / Wat in stilte bloeit (VL 869) - op cd ‘De steppe zal bloeien’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4 / ‘Een taal van hoop en vrede’ cd 2-3

Slotgebed A.

V.

Deze viering riep ons op tot waakzaamheid, zorgzaamheid en aandacht. Als wij zo’n mensen zijn en worden, kan God geboren worden in ons midden.

Op onze weg naar Kerstmis zegene ons de goede God, die wij noemen: Vader, Zoon en heilige Geest.

En gaan wij dan heen in vrede…


Zending en zegen


Goede God, ga met ons mee doorheen deze advent. Telkens we een kleine of gekwetste mens ontmoeten, komen we U tegen. Help ons dat wij samen met Welzijnszorg de kaart trekken van oudere mensen in armoede die vaak ‘miserie’ moeten spelen en die niet rondkomen met hun klein pensioen. Pas dan kunt Gij opnieuw geboren worden in Jezus van Nazareth, uw Zoon en onze Broeder. Amen.

Als je kinderen kan betrekken in de viering en / of in een kindernevendienst



35

Kinderen steken de eerste kaars van de adventskrans aan en we vertellen hun over de betekenis van advent, adventskrans, Welzijnszorg Kinderen vertellen wat ze op de affiche zien en lezen de slogan. Er kan een gesprekje ontstaan over: vieren jullie graag jullie verjaardag? Hoe vieren jullie dit? Oudere mensen zeggen soms: “Ik verjaar niet meer”, weet je wat ze daarmee bedoelen (ze worden niet graag een jaartje ouder!). Maar daarover gaat het niet op de affiche. Armoede verjaart niet, wil zeggen: armoede gaat niet voorbij. Heel vaak gebeurt het: één maal arm, altijd arm. En daar willen we dit jaar iets aan doen. We zouden graag hebben dat alle oude mensen het goed hebben, geen honger of geen koude moeten leiden. We willen niet dat mensen één maal arm, levenslang in armoede moeten leven. Als begeleider kan je in een krant zoeken naar een artikel dat vertelt over een zaak die verjaard is. Verwijzend naar dit artikel kan je duiden: als iets te lang geleden is, kan de persoon niet meer gestraft worden. De zaak is verjaard, zeggen we dan. Zo is dit niet bij armoede. Armoede gaat nooit zomaar voorbij. Daar moeten we inspanningen voor doen. Dit jaar willen we zoeken hoe we oudere mensen in armoede kunnen helpen. De Robby-pop zit bij de adventskrans. Wat gebeurt er dit jaar met hem en zijn vrienden? We zingen de 1ste strofe van het lied: “Eerlijk spelen” – partituur p. 67


Trek de kaart van de gerechtigheid


Tweede zondag

36

Intredeprocessie De harten speelkaart wordt aangebracht. Op de voorzijde zien we een profeet. Op de achterzijde een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat verwijst naar de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorgkosten.




37

V.

Op weg naar het kerstfeest zijn we hier bijeen. We kijken uit naar de geboorte van Jezus. Hij is onze toekomst. Van harte welkom aan u allen. Maken we samen het kruisteken in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest

Inleiding L.

We gaan verder met ons kaartspel voor de uitsluiting van armoede. We trekken deze week de troefkaart van de gerechtigheid, gesymboliseerd door de profeet.

Zoals Johannes de Doper toen rondtrok, zo spreken wij tot mensen vandaag: “Zie toch de tekenen rondom je, zie hoe deze samenleving nood heeft aan warme woorden, aan zorg voor respect en waardigheid.”

Kom en doe mee, want elke mens heeft nood aan contact met medemensen, niemand kan zonder anderen, een samenleving kan echt niet zonder warme solidariteit. Iedereen tot z’n recht laten komen, dat is goed voor iedereen. Gerechtigheid is echt een sterke troef. Ouderen er nog bij laten horen, jongeren en ouderen met een hart voor elkaar, iedereen begaan met de eerste prioriteit van goede samenlevingsopbouw: geen armen en eenzamen in ons midden. Doe jij mee? Trek ook jij de kaart van de gerechtigheid?

Lichtritus zie p. 21

Moment van verzoening Psalm 126 Gezegend God-Ik-zal-er-zijn Wij hebben de muren, steen voor steen, en de poorten, herbouwd en uw huis en de huizen der armen. Wij hebben de grote Heren hun gronden ontnomen

Er zijn twee mogelijkheden:

De psalm wordt in zijn geheel gelezen en beaamd met een tekst“Heer, ontferm U over ons”, eventueel gevolgd door een lied uit de suggesties op p. 22 De psalm wordt driemaal doorbroken met een antwoordtekst of -lied.

Openingsgebed A.

Eeuwige God, Gij spreekt tot ons via profeten. Help ons hun woorden te verstaan: met uw licht, barmhartigheid en gerechtigheid omringt Gij uw mensenkinderen. En Gij roept ons op de paden recht te maken en de weg te effenen voor de komst van Jezus, de Gezalfde. Help ons deze woorden in concrete daden om te zetten en ons in te zetten voor een maatschappij die zich om ouderen in armoede bekommert. Dat vragen we U in naam van Jezus, uw Zoon en onze Broeder. Amen.


De Schriftlezingen van deze zondag bevatten een oproep tot radicale


Huub Oosterhuis in ‘150 psalmen vrij’, Uitgeverij Ten Hove, 2011


de goden der Heren ontmaskerd, hun slaven bevrijd, hun gouden kalveren omgesmolten tot ploegen, weggenomen de schuldenlast van de schouders der armen.

verandering om Gods komst in ons leven mogelijk te maken. Sla de mantel van Gods gerechtigheid om, zet op uw hoofd de schitterende kroon van de Eeuwige.”, zegt de profeet Baruch in de eerste lezing. “God leidt het jubelende Israël in zijn heerlijk licht; met zijn barmhartigheid zal Hij hen omgeven én met zijn gerechtigheid”. Een passage uit het Lucasevangelie zet Johannes de Doper op de voorgrond. Met een citaat van Jesaja doet hij een oproep “Bereid de weg van de Heer, maakt zijn paden recht.” “Dan zal heel de mensheid Gods redding zien”, horen we in de slotzin.

Eerste lezing Baruch 5,1-9



39

Tussenzang

Er komt gehoor in onze nood ( ZJ 109) – cd ‘Door de wereld gaat een lied’, deel 14 Als God ons thuis brengt, naar psalm 126 (ZJ 922 of VL 122) - cd ‘Laat mij maar zingen I’ cd 1-14 Luisterlied ‘Vrede is onze weg’ op de cd ‘Bestemming’, Carlos Desoete met het koor Solied

Evangelie Lucas 3,1-6

Homilie “Elza en Ward vonden elkaar in het Woon- en Zorgcentrum. Dagelijks zijn ze met elkaar op stap. Vroeger was het anders. Elza stond er jaren alleen voor, zij had een klein pensioen en was afhankelijk van anderen voor hulp in het dagelijks leven. Weinig weerbaar als ze was,moest ze die hulp soms zwaar betalen, haar leven werd onhoudbaar. Ze hadden haar nooit gezegd welke rechten ze had en waar ze terecht kon voor opvang . Het enige dat haar nog restte was vluchten.. Ze sliep in de bijtende kou in de bushalte. De dag bracht ze door in een fastfood restaurant; ‘s morgens zittend in een hoekje met één frisdrank, in de namiddag met één koffie. Op een avond stopten Marie en Jeanne, parochievrijwilligers, aan de bushalte. Zij zagen Elza en beseften dat er iets moest gebeuren. Ze boden hulp en brachten haar naar het ziekenhuis. Marie en Jeanne bekommerden zich verder om haar, zochten met de sociale dienst naar een oplossing. Elza kon naar het Woon- en Zorgcentrum. Nog nooit was Elza zo gelukkig!” “Zij die in tranen zaaien, zullen oogsten met gejuich”, zingt psalm 126. Ook de profeet Baruch brengt een troostlied voor Jeruzalem: “Jeruzalem, leg het gewaad van je verdriet en je lijden af en hul je voorgoed in de waardigheid van Gods majesteit”. Hoe hopen en dromen wij dat deze belofte voor iedereen, in het bijzonder voor de oudere generatie in onze samenleving, waar zou mogen worden. Helaas, de campagne van Welzijnszorg toont ons de realiteit: dat is niet voor alle Elza’s weggelegd. Al te vaak betekent eenmaal arm, altijd arm. Armoede verjaart niet, zegt de slogan. Armoede blijft je achtervolgen, tekent je voor het leven. Omdat je als kind minder

kansen kreeg om te studeren, omdat je gezondheid meer schade leed, omdat je geen appeltje voor de dorst kon sparen… Daarom lijkt de psalm “Zij die in tranen zaaien, zullen oogsten met gejuich” voor veel ouderen in armoede zo ver weg! En toch. En toch roept de profeet – de figuur van deze week –, roept Johannes ons toe: “Maak de weg recht, elke berg en elke heuvel moet geslecht worden.” Elk obstakel dat het geluk van medemensen in de weg staat – vooral de ouderen in onze samenleving – moet weggewerkt worden. Als belangrijke obstakels benoemt de eerste lezing ons onvermogen tot barmhartigheid, tot gerechtigheid. Een (negatief) oordeel vellen, is vaak zoveel gemakkelijker, ja soms logischer, dan barmhartigheid betonen, dan zien zoals God ziet.


Richten we ons op en spreken we samen de geloofsbelijdenis uit – zie p. 23 - 24

Voorbede V.


L.

Bidden we voor de profeten van nu, mensen die de vinger op de wonde leggen en wantoestanden aanklagen, die in hun manier van optreden bevrijding brengen, die menselijke gebrokenheid met mildheid tegemoet treden, die het leed van anderen helpen verlichten ... Laten we bidden.

L.

Bidden we dat onze zorgen verder reiken dan onszelf, dat we oog en oor hebben voor medemensen in nood, in het bijzonder voor ouderen in armoede. Dat we in het kaartspel van het leven niet ‘passen’, maar met hen ‘meegaan’ zodat ze niet vereenzamen ... Laten we bidden.

L.

Bidden we voor onszelf op weg naar Kerstmis. Dat we de essentie niet uit het oog zouden verliezen: de geboorte van het Kind dat heet: ‘Ik zal er zijn voor jou.’ ... Laten we bidden.

L.

Bidden we voor onze gemeenschap hier verzameld,


Hierna volgt wat muziek of een moment van stilte. Iemand staat op, draait de eerste schoppen kaart met de jonge zwangere vrouw en de harten kaart met de profeet, om zodat de achterkant zichtbaar wordt. Daarop zien we een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat bij de eerste kaart verwijst naar de vraag naar een leefbaar inkomen en bij de tweede kaart naar de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorg.


Ook vandaag hebben we in de lezingen, net als vorige week, de tweezijdigheid die elke advent aanwezig is. Enerzijds is er in de 1ste lezing de belofte die God ons geeft: God zal zelf de weg bereiden. God zelf brengt het volk terug naar Jeruzalem, naar de stad met de naam: ‘vrede door gerechtigheid’. In het evangelie zijn het de mensen die de weg voor God moeten bereiden. Mensen, wij dus, moeten obstakels wegwerken. En ons wordt beloofd: door het beoefenen van de gerechtigheid en de barmhartigheid zullen we Gods redding zien, zullen we God in Jezus, de Mensenzoon mogen ontmoeten. God belooft ons zijn gerechtigheid. De mens, wij dus, wordt opgeroepen om die te bespoedigen. Wachten en verwachten. Gerechtigheid is zowel gave Gods als opdracht voor de mens. Het is onze gave en onze opdracht in deze advent.

voor mensen die ons ter harte gaan en om wie we ons zorgen maken, voor onze dopelingen en vormelingen, voor hen die gaan trouwen, voor hen die gestorven zijn en wij gedenken in deze viering speciaal … Laten we bidden.

V.


Offerandelied

zie p. 24

Gebed over de gaven zie p. 24 Armoede verjaart niet!


41

Tafelgebed zie p. 24 Onze Vader Vredewens zie p. 26 Uitnodiging tot de communie zie p. 27 Communielied ter bezinning

Kwam van Godswege (ZJ 112 strofes 1, 2, 4) Dat een nieuwe wereld komen zal (map 2011, p. 60) - cd ‘Dat een nieuwe wereld komen zal’, nummer 23 De tafel der armen / Wat in stilte bloeit (VL 869) - op cd ‘De steppe zal bloeien’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4 / Een taal van hoop en vrede’ cd 2-3 Fluister dan dat je gelooft, adventslied 2005 - tekst en muziek: Peter Biesbrouck Sabam WIC 232816250 - partituur zie p. 69

Slotgebed A.

Eeuwige God, laat het woord van uw adventsprofeten in ons wortel schieten: leer ons met Baruch dromen hoe uw wereld worden zal, laat ons wakker liggen van de oproep van Johannes de Doper. En help ze ons vandaag in praktijk omzetten. We willen de handen uit de mouwen steken en hen bijstaan. Pas dan kunt Gij opnieuw geboren worden in Jezus van Nazareth, uw Zoon en onze Broeder. Amen.

Zending en zegen V.

De wereld lijkt vaak een spel van hoger-lager. Ons wordt gevraagd om te strijden voor gelijkwaardige kaarten voor iedereen.

God wil ons daarbij tot steun zijn met zijn zegen: in de naam van + de Vader, de Zoon en de heilige Geest. Amen.


Aansteken van de tweede kaars van de adventskrans…

De Robby-pop vertelt het eerste dagboekfragment, zie adventskalender...

De begeleider nodigt de kinderen uit aan oma en/of opa te vragen welke herinneringen zij bewaren aan het Kerstfeest bij hen thuis. De profeet en ook Johannes de Doper roepen dat we ons moeten klaarmaken voor de komst van Jezus. Ze vragen om alles wat Gods droom in de weg staat, op te ruimen. Armoede is zo’n obstakel. Net zoals de profeet roept Welzijnszorg ons op om armoede bij ons weg te werken, vooral de armoede bij oudere mensen.


Zingen we die oproep uit met de 2de strofe van het lied ‘Eerlijk spelen’– partituur zie p. 67


Zoals de juf in het Robby-verhaal kan de begeleider een oma of opa uitnodigen die komt vertellen over de H. Mis van vroeger, over Kerstmis vieren zowel thuis als in de kerk…



Derde zondag

Trek de kaart van het herverdelen

43

Intredeprocessie De ruiten speelkaart wordt aangebracht. Op de voorzijde zien we Johannes de Doper. Op de achterzijde een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat verwijst naar de behoefte aan een gezonde en veilige woning.


[En waar het gebruikelijk is: Die sfeer van blijheid is ook merkbaar in de kleur van de liturgie: het donkere paars maakt plaats voor het lichtere roze: licht komt er aan. Kerstmis is in zicht. ]

Maken we samen het kruisteken in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest.

Inleiding L.

We hebben nog troeven zitten in ons kaartspel voor meer verbondenheid in de samenleving. Vandaag trekken we de derde kaart, gesymboliseerd door Johannes de Doper: de kaart van eerlijke herverdeling van welvaart en welzijn. “Wie deelt, vermenigvuldigt.”

Johannes de Doper is concreet en het loopt als een rode draad door het evangelie van Lucas: “Wie veel kleren heeft, kan delen. Wie intelligentie, geld en macht heeft, kan een rechtvaardige samenleving maken. Wie meer dan genoeg eten heeft, kan de honger van anderen opheffen.”

Elk van ons heeft kansen, elk van ons heeft iets te bieden. Kom en doe mee met Welzijnszorg. Gerechtigheid wil concreet en werkzaam worden. Gerechtigheid, het is meer gelijkheid in inkomen en pensioenen, meer gelijkheid in comfort van leven, meer gelijkheid in deelname aan het maatschappelijke leven. Ja, herverdelen is een sterke troef. Doe jij mee? Trek ook jij de kaart van het herverdelen?


Vol vreugde komen we hier vandaag samen, vol verlangen naar gerechtigheid en vrede. voor de derde zondag op rij kijken we uit naar de geboorte van Jezus.


V.

Lichtritus

zie p. 21

Moment van verzoening Beurtgebed om vergeving naar Jesaja 64-65 (alternerend voorganger – allen)



45

V. A.

Wat wij niet durfden hopen; Jij doet het met ons, ongehoord en ongezien zijn jouw werken. Vuur word Jij, dat ons doet ontvlammen, warmte die ons doet bruisen als water.

V.

Jij maakt ons tot mensen die recht doen, op de weg van jouw woord vinden wij richting.

A.

Als bladeren waren wij, gevallen, verdord, verwaaid in de wind, verspreid en vertrapt.

V.

Verdwenen van onze lippen jouw naam, Verborgen jouw blijvende Nabijheid.

A.

En toch: onze Vader wil Jij zijn, geboetseerd zijn wij door jouw handen.

V.

A.

V.

A.

V.

A.

‘Hier ben Ik’ zeg Jij, en Je laat Je vinden, ongezocht komt jouw Nabijheid aan het licht.

Naar ons strek Jij Je handen uit, al streven wij tegen en keren ons af.

Als een lied schep Jij vreugde in ons, overstemmend huilen en klagen.

Nooit vergeefs zal ons doen meer zijn, niet voor de ondergang zijn wij geboren.

Voordat wij jou roepen, weet Jij van ons, onrecht verdwijnt in jouw Nabijheid. ‘Hier ben Ik’ – van oudsher jouw naam. Wees op ons met jouw zegen en blijf ons nabij.

Het beurtgebed wordt besloten met een lied uit de suggesties op p.22

Openingsgebed A.

© Welzijnszorg vzw - Lieven Dirckx

Eeuwige God, bron van leven, de geboorte van Jezus van Nazareth komt dichterbij. Vreugde vervult ons hart. Vertrouwvol bidden we U:

open ons voor uw woord dat hoop en perspectief biedt, en dat ons oproept om te delen met wie minder heeft. Maak uw liefde in ons werkzaam, maak ons nieuw, doe ons omzien naar oudere mensen in armoede. Dat vragen we U door Jezus, uw Zoon en onze Broeder. Amen.

Inleiding op de lezingen L

Sefanja 3,14-18a

Tussenzang

Voor kleine mensen (ZJ 207) De tafel der armen / Wat in stilte bloeit (VL 869) - op cd ‘De steppe zal bloeien’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4 / ‘Een taal van hoop en vrede’ cd 2-3


Homilie ter gelegenheid van collectezondag ten voordele van Welzijnszorg Herverdelen.

Dat is de kaart die we vandaag trekken. Voor Welzijnszorg de troefkaart voor een rechtvaardige samenleving, een rechtvaardige wereld. Maar herverdelen jaagt ons angst aan. Angst omdat er zoveel onbeantwoorde vragen zijn, vragen die we soms zelfs niet hardop durven uitspreken, vragen die tegenstanders van solidariteit maar al te graag gebruiken, net om ons angst aan te jagen. Gaan we zelf nog wel genoeg hebben? Komt dat wel bij de juiste mensen terecht? Blijft er niet te veel plakken? Gaan diegenen die krijgen dan niet bij de pakken blijven zitten? Verandert er wel iets als ik dat geld geef? Verandert er niet te veel met de opbrengst van ons herverdelen? Stellen we onze grenzen nu al niet teveel open?


Eerste lezing


De lezingen roepen op tot vreugde. “De Heer, uw God, is bij u ... door zijn liefde maakt Hij u nieuw”, zegt de profeet Sefanja. In het evangelie maakt Johannes de Doper heel concreet wat we moeten doen om ons voor te bereiden op de komst van de Messias die zal dopen met de heilige Geest en met vuur: we moeten delen en gerechtigheid beoefenen. Het evangelie sluit met de zin dat Johannes aan het volk het goede nieuws verkondigt.

De lezingen van vandaag helpen ons een heel eind op weg “Wees niet bang, Sion! Laat de moed niet zinken!” horen we de profeet Sefanja roepen.



47

En toch zijn mensen bang, bang voor de toekomst, bang voor een kommervolle oude dag, zorgen om de zorg die we niet kunnen krijgen en ga zo maar door. Voor mensen in armoede is dit toekomstperspectief nog veel meer onzeker. Met de slagzin “Armoede verjaart niet” maakt Welzijnszorg ons dit duidelijk. In het Europees jaar van “actief ouder worden” gaat ook bij Welzijnszorg de aandacht naar ouderen in armoede. Naast de drempels en de uitdagingen die ieder mens bij het ouder worden ondervindt, wil Welzijnszorg laten zien hoe diezelfde drempels en moeilijkheden zodanig versterkt worden bij ouderen in armoede, dat voor velen de uitzichtloosheid dreigt. Niet alleen de eenzaamheid die vele ouderen treft, maar daarenboven het ontbreken van die materiële en menselijke mogelijkheden om een zinvol leven uit te bouwen tot het einde toe, maken van ouderen een kwetsbare groep. Het risico op een leven in armoede ligt bij ouderen veel hoger dan bij de rest van de bevolking en de gevolgen op latere leeftijd zijn dramatisch: 1 op 5 ouderen wordt geraakt door armoede. Gemiste kansen op de arbeidsmarkt, ziekte, faillissement of een echtscheiding kunnen mensen de armoede induwen. En een leven in armoede is altijd een leven met minder … Elke dag worden we een beetje ouder. Ook mensen in armoede blazen jaarlijks een kaarsje uit. Hun feest heeft echter een bittere nasmaak want armoede verjaart niet. Wie in armoede leeft, vecht dagelijks om de eindjes aan elkaar te knopen, vaak vele jaren lang. Op hogere leeftijd uit armoede geraken, is nog zoveel moeilijker. En op het einde van je leven krijg je de rekening gepresenteerd. Wat het meest treft in vele getuigenissen is dat de kansen om uit de armoede te geraken op die leeftijd ook sterk dalen, je kan je niet meer “opwerken”, je kan geen nieuwe job meer zoeken, je pensioen gaat niet meer verhogen; en toch zien we dat niet weerspiegeld in extra initiatieven en projecten voor ouderen in armoede. Iemand die meewerkte aan het dialoogproces met mensen in armoede getuigde als volgt: Vroeger was het lidgeld 25 euro, ondertussen is het al 30 euro. Ik vind dat veel geld. Ik ben nogal sportief en moest dan ook een extra zegel van 6 euro kopen, anders kan je niet met die activiteiten meedoen. Als ze een kerstfeestje organiseren ben je algauw 25 euro kwijt. En dan nog je drinken, want dat is niet in de prijs inbegrepen. Als je een reis wil meedoen kost dat ook enorm veel geld. Voor mensen die dat kunnen is dat allemaal oke, mijn zus kan dat allemaal betalen, dat is voor haar geen probleem. Ik heb maar een heel klein inkomen en dat is voor mij wel moeilijk. Ik vind dat het voor ouderen best wel wat goedkoper mag zijn. Ik heb een tijdje aan de toenmalige voorzitster van de plaatselijke afdeling wel mijn verhaal kunnen doen, en zij begreep mijn probleem wel. Ze stelde zelfs voor om in maandelijks kleine bedragen mijn deel te betalen. Maar daar doe ik niet aan mee. Maar zelfs als de uitstap gratis zou zijn, kan ik nog niet mee ik heb geen middelen om een tasje koffie te drinken, laat staan eens iemand te trakteren.. Ik vind dit allemaal veel te duur. Dus ik ben nu geen lid meer. Opnieuw worden we – wellicht vandaag op zijn scherpst – met de tweeledigheid van de advent geconfronteerd. God brengt, schenkt ons vreugde, maar niet zonder het engagement van mensen.

“Wat moeten wij doen?” vragen de Joodse mensen aan Johannes de Doper. Het antwoord is heel concreet: delen. Delen van je tijd, delen van je talenten, zoals velen van jullie doen in bewegingen en organisaties waarvan OKRA een voorbeeld is, maar ook delen volgens onze eigen mogelijkheden. Het lijkt alsof ook de samenleving het heeft opgegeven om oplossingen te zoeken voor ouderen in armoede; daarom wil Welzijnszorg inzetten op die initiatieven die daar iets aan veranderen, aan initiatieven die extra aandacht hebben voor de ouderen. Daarom zet Welzijnszorg vandaag in op vorming aan de ouderenorganisaties, de gepensioneerdenbonden, om hen te helpen zoeken, hen te helpen zien waar zij een rol kunnen spelen in het verkleinen van de kloof tussen rijk en arm. Daarom zet Welzijnszorg in op projecten die mensen in armoede tot hun recht laten komen, maar ook bijdragen tot het verkrijgen van hun rechten en hun terechte plaats in onze samenleving. (vertel hier over een voorbeeldproject uit de streek)

Hierna volgt wat muziek of een moment van stilte. Iemand staat op, draait de eerste schoppen kaart met de jonge zwangere vrouw, de tweede harten kaart met de profeet, en de derde ruiten speelkaart met Johannes de Doper. Nu wordt de achterkant zichtbaar. Daarop zien we een beeld uit de campagne van Welzijnszorg: de eerste kaart verwijst naar de vraag naar een leefbaar inkomen, de tweede kaart naar de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorg en de derde kaart naar de behoefte aan een gezonde en veilige woning.



Voorbede V.


L.

Bidden we voor een levende geloofsgemeenschap, waarin ieder zich thuis voelt bij de ander, waarin gastvrijheid heerst,


Delen… en op deze wijze medewerkers worden van Gods belofte dat we de Mensenzoon zullen ontmoeten, dat met Hem het koninkrijk van gerechtigheid en barmhartigheid verwezenlijkt zal worden. Dan wordt waar wat Lucas schrijft: Johannes De Doper verkondigt goed nieuws! Aan ons om dat goede nieuws, in het bijzondere voor ouderen in armoede, waar te maken!


Delen met en voor Welzijnszorg, betekent ook samen tegen armoede. Een kleine bijdrage kan alleen niets veranderen, als we vele kleintjes samen leggen zijn we in staat om de droom en het visioen van de profeten vandaag en morgen wat meer mogelijk te maken, in het bijzonder voor die mensen die ons en onze bijdrage nodig hebben om menswaardig te mogen leven.

48

waar zorg is om de ander, waar eenzame mensen contacten krijgen, waar zieke en bejaarde mensen bezocht wordt, waar oudere mensen geholpen worden … Laten we bidden.



49

L.

Bidden we voor een levende geloofsgemeenschap, waarin het samenkomen rond brood en wijn een levendig gebeuren is, waar mensen durven bidden voor de nood in de eigen omgeving en ver daarbuiten, waar we ons echte geloven in Jezus Christus uitzeggen en uitzingen … Laten we bidden.

L.

Bidden we voor mensen die armoede kennen en schrijnend tekort, die niet comfortabel kunnen wonen. Die in hun afhankelijkheid en ellende aangewezen zijn op de goede wil van anderen. Dat wij hen daadwerkelijk helpen en komen tot delen … Laten we bidden.

L.


V.



Kwam van Godswege (ZJ 112, 1, 5 en 6) Dat een nieuwe wereld komen zal (map 2011, p. 60) - cd ‘Dat een nieuwe wereld komen zal’, nummer 23 De tafel der armen (VL 869) - op cd ‘De steppe zal bloeien’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4 Fluister dan dat je gelooft, adventslied 2005 - tekst en muziek: Peter Biesbrouck Sabam WIC 232816250 - partituur zie p. 69

Slotgebed A.

V.

Op onze weg naar Kerstmis zegene ons de goede God, die wij noemen: Vader, Zoon en heilige Geest.

En gaan wij dan heen in vrede …


Aansteken van de derde kaars van de adventskrans… De Robby-pop vertelt het tweede dagboekfragment, zie adventskalender op woensdag .... Kinderen kunnen aanvullen met het verhaal dat ze op school gehoord hebben. Wat hebben jullie vernomen van jullie oma’s en opa’s over het Kerstfeest? Johannes de Doper vraagt ons om iets te doen, om te delen. We nodigen de kinderen uit om wat tijd en talent te delen door een kerstkaart te maken. Deze kaarten zullen volgende week worden verzameld. We vertellen de kinderen over een concreet project - zo mogelijk dicht uit de buurt – die zich engageert voor ouderen in de samenleving. Voor meer info zie: de campagnekrant, de adventskalender op … We zingen de 3de strofe van het lied: ‘Eerlijk spelen’– partituur p. 67


Deze viering riep ons op tot verbondenheid met oudere mensen die van het leven te weinig kansen krijgen. Ze riep ons op om Welzijnszorg te steunen en te delen wat we kunnen missen. Als wij zo’n mensen zijn en worden, kan God geboren worden in ons midden.

Zending en zegen


Eeuwige God, bron van leven, via uw profeten nodigt Gij ons uit tot vrede en gerechtigheid, tot liefde metterdaad. Kom ons met uw genade tegemoet en vervul ons overvloedig met uw zegen, opdat wij gehoor geven aan uw roepstem en doen wat moet worden gedaan: delen met wie minder heeft. Dat vragen wij U door Jezus die uw woord heeft gehoord, uw wil heeft volbracht en nu leeft bij U in eeuwigheid. Amen.



Vierde zondag

Trek de kaart van het vertrouwen

51

Intredeprocessie De klaveren speelkaart wordt aangebracht. Op de voorzijde zien we een oude en jonge zwangere vrouw. Op de achterzijde een beeld uit de campagne van Welzijnszorg dat verwijst naar de verzuchting om te kunnen meetellen én meedoen.

Drempelgebed / intredelied zie p. 20 Kruisteken V.

In ons hart groeit meer en meer het verlangen naar Kerstmis. Van harte welkom in deze viering, waarin wij ons intens op dit feest voorbereiden in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest.

Inleiding

We volgen het voorbeeld van vrouwen, van vrouwen in hun kracht. Doorheen de geschiedenis droegen vrouwen de lastigste dingen. Ze waren sterk juist in tijden van moeilijkheden. Zo ook bij Maria en Elisabeth. Als hun zonen ter dood worden gebracht, blijven zij overeind. Ze weten dat de droom van gerechtigheid niet eindigt in armoede, in onrecht, in doodslag. Macht valt van de troon, altijd. Rijkdom vergaat, altijd. Slaven staan op, overal. Armen komen voor zichzelf en elkaar op, overal. Gerechtigheid zal voltooid worden, vroeg of laat. Ook in de komende tijd zal het moeten gebeuren: jong en oud zullen welvaart moeten herverdelen. Kom, wij trekken onze laatste kaart: Geloven dat gerechtigheid in vervulling zal gaan, geloven dat belofte zal standhouden. Armoede zal verjaren. Armoede kan haar greep op het leven verliezen. Armoede hoeft niet levenslang te zijn. Als dat gebeurt, wordt het echt Kerstmis: doorbraak van licht in duisternis.


Vierde adventszondag. We trekken onze laatste kaart in ons kaartspel van de uitsluiting van de armoede. Het is de kaart van de trouw aan onze beloften, ook in moeilijke momenten, de kaart van vertrouwen in voltooiing en vervulling, gesymboliseerd door een oudere en een jonge vrouw.


L.

52

Lichtritus zie p. 21 Moment van verzoening Psalm 80 Herder van heel de aarde, hoor. Gij die ons bijeenhoudt en aanvoert, verschijn ons, wees onze Zichtbare. Laat onze ogen uw overwicht zien. Ga voort ons te bevrijden.



53

Laat nu het keerpunt zijn: dat wij zoeken uw ogen dat Gij zoekt ons gezicht. Gij, van de engelenlegioenen: wendt Gij U af, beledigd, schuilt Gij weg in wolken en nevel? Tranenbrood heb ik gegeten, bekers tranen gedronken. Vijanden lachen ons uit. De buurt heeft het ook wel gehad. Laat nu het keerpunt zijn: dat wij zoeken uw ogen, dat Gij zoekt ons gezicht. Huub Oosterhuis in ‘150 psalmen vrij’, Uitgeverij Ten Hove, 2011 Er zijn twee mogelijkheden:

De psalm wordt in zijn geheel gelezen en beaamd met een tekst “Heer, ontferm U over ons” eventueel gevolgd door een lied uit de suggesties op p. 22 De psalm wordt driemaal doorbroken met een antwoordtekst of -lied.

Openingsgebed A.

Levende God, die ons nabij zijt in mensen, morgenavond vieren we Kerstmis. Vervul ons van genade, open ons voor uw levenskracht, zoals Gij dat gedaan hebt aan Maria, de moeder van Jezus. Zalig was ze omdat ze geloofde dat tot vervulling zou komen wat haar vanwege de Heer gezegd was. Bevestig ook in ons het vertrouwen in U,

kom ons tegemoet in Jezus, uw Zoon en onze Broeder. Amen.


De lezingen gaan vandaag over vertrouwen in Gods komst in de persoon van Jezus. De profeet Micha zegt: God komt in de Messiaanse koning die geboren zal worden uit Bethlehem en die een mens van vrede zal zijn. In het evangelie bezoekt Maria haar nicht Elisabeth. Elisabeth prijst Maria: “Zalig zij die geloofd heeft dat tot vervulling zal komen wat haar vanwege de Heer gezegd is.”

Eerste lezing Micha 5,1-4a

Tussenzang


Homilie

“Na het solidariteitsmaal zitten de medewerkers samen koffie te drinken. Zoals het de laatste tijd wel vaker gebeurt, gaat het gesprek over de kleinkinderen. Hoe lief ze wel zijn en hoe intens je als grootouder genieten kan. Liesbet staat op en gaat afwassen. Zovele jaren terug heeft ze moeizaam leren aanvaarden dat haar kinderwens niet in vervulling zou gaan. Niemand heeft haar ooit gezegd dat die pijn in alle hevigheid zou terugkeren, nu ze beseft dat ze nooit als oma zal aangesproken worden. In de namiddag gaat Liesbet op bezoek bij Tanja. Zo geeft ze Tanja,die alleen voor de opvoeding van 2 kleine kinderen, de kans om een cursus te volgen. Tanja had alleen nog ondersteuning van haar moeder maar die is onlangs gestorven. De kleine Marijn is er het hart van in en is ontroostbaar. hij mist duidelijk zijn oma. Bij het voorlezen van een verhaaltje neemt Liesbet Marijn op schoot. “Jij ruikt net als mijn oma” zegt de kleine peuter en even leunt hij met zijn hele wezen dicht tegen Liesbet aan…” De profeet Micha schrijft als aankondiging van de nieuwe koning: “Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer.” Zoals zo vaak spant de profeet de boog van het verleden naar de toekomst. Dat is wat de Bijbelse profeten voortdurend doen. De geschiedenis van het Joodse volk, het verhaal van God met de mensen, tegen het licht houden van de belofte dat er een koninkrijk komt van gerechtigheid en vrede. Ook op deze 4de adventszondag horen we deze belofte: er zal een nieuwe koning aantreden, iemand die als een herder het volk zal weiden en vrede zal brengen. De belofte uit het verleden zal in de toekomst haar vervulling vinden. Op voorwaarde, voegen we er elke adventszondag aan toe: dat wij er in het heden aan werken! Vanuit de Welzijnszorgcampagne krijgen we een heel concreet werkplan om de belofte, het koninkrijk van gerechtigheid en vrede te realiseren: samen tegen armoede! Armoede uitsluiten. We vernamen er de voorbije zondagen meer over. Vorige week deelden we met concrete projecten die de armoede, vooral dan bij ouderen, proberen tegen te gaan.


De tafel der armen / Wat in stilte bloeit (VL 869) - op cd ‘De steppe zal bloeien’ / ‘Laat mij maar zingen II’, cd 4 / ‘Een taal van hoop en vrede‘ cd 2-3


O kom, o kom Immanuël (ZJ 121)

Ook in het evangelie is er een ontmoeting tussen twee generaties, Elisabeth en Maria. Elisabeth, onvruchtbaar en al op leeftijd, wordt moeder van de profeet. De baanbreker, de voorloper, de wegwijzer naar de vervulling van de eeuwenoude belofte: een nieuwe koning die het volk als een herder zal weiden en vrede zal brengen. Maria, een jonge vrouw, een meisje nog, wordt moeder van Gods Zoon, de Mensenzoon… Zij draagt de vervulling van de eeuwenoude profetenwoorden in zich. Ook wij kijken naar de geschiedenis. Onze christelijke geschiedenis van vallen en opstaan, van slagen en mislukken, van hoop en teleurstelling. Maar ook wij ontmoeten doorheen deze geschiedenis van 20 eeuwen telkens opnieuw apostelen en profeten, heiligen en gelovigen die tastbaar teken zijn van Gods menswording. Net zoals het Joodse volk zijn geschiedenis schrijft en overal sporen ziet van God die met zijn volk is begaan, zo schrijven wij in onze christelijke traditie dit verhaal verder. Elk jaar opnieuw zingen we: “Scheur toch de wolken weg en kom”, en elk jaar opnieuw antwoordt God: in mensen wil Ik geboren worden.



55

Morgen vieren we Kerstmis. Zoals de kleine Marijn even met zijn hele wezen heel dicht tegen Liesbet aanleunt, zo mogen wij ons met heel ons wezen toevertrouwen aan onze God die Mens wordt onder ons. Hierna volgt wat muziek of een moment van stilte. Iemand, draait de eerste schoppen kaart met de jonge zwangere vrouw, de tweede harten kaart met de profeet, de derde ruiten speelkaart met Johannes de Doper en de vierde klaveren kaart met een oude en jonge zwangere vrouw. Nu wordt de achterkant zichtbaar. Daarop zien we een beeld uit de campagne van Welzijnszorg: de eerste kaart verwijst naar de vraag naar een leefbaar inkomen, de tweede kaart naar de zorgen die ouderen zich maken om de (extra) zorg, de derde kaart naar de behoefte aan een gezonde en veilige woning en de vierde kaart naar de verzuchting om te kunnen meetellen én meedoen.



Voorbede V.


L.

Bidden we voor mensen die de kunst verstaan naar anderen te luisteren; mensen die kunnen horen, zien en zwijgen en helpen heel vanzelfsprekend vinden. Dat het onze samenleving en kerk nooit aan zulke mensen ontbreken mag … Laten we bidden.

L.

Bidden we voor die oudere mensen die hoge drempels ondervinden om te kunnen deelnemen aan het sociale leven en daardoor het gevaar lopen om te vereenzamen. Laten we bidden ...

L.

Bidden we voor mensen die zich inzetten voor de plaatselijke gemeenschap; mensen die hun hart nooit tot zwijgen laten brengen en

die zich het lot van ouderen in armoede aantrekken. Dat het onze samenleving en kerk nooit aan zulke mensen ontbreken mag … Laten we bidden. L.


V.


Magnificat (J. Berthier - Taizé) - partituur zie p. 71

Mijn hart zingt voor de Heer (ZJ 748)

Iedere tijd opnieuw (ZJ 533)

“En het geschiedde” in Michaël Steehouder, Een kring van mensen, Teksten voor liturgie, Gooi & Sticht, 1990 – partituur zie p. 74 Dat een nieuwe wereld komen zal (map 2011 p.60) - cd ‘Dat een nieuwe wereld komen zal’, nummer 23 Fluister dan dat je gelooft, adventslied 2005 - tekst en muziek: Peter Biesbrouck Sabam WIC 232816250 - partituur zie p. 69




Slotgebed A.

Levende God, Gij hebt de wereld bedoeld als een plek waar menselijke warmte en liefdevolle uitstraling nieuw leven mogelijk maken. Zoals een moeder geborgenheid wil geven aan het kind dat ze in haar schoot draagt, zo verlangen wij ook naar een samenleving waarin liefde en samen delen sleutelwoorden zijn. Vanuit die droom leven wij naar Kerstmis toe, hier en nu, morgen en overmorgen totdat uw koninkrijk op aarde zal gevestigd zijn. Amen.

Zending en zegen Armoede verjaart niet!


57

V.

Onze verwachting is gesterkt in dit uur. Wij zien uit naar het komende feest van Jezus’ geboorte. We bereiden ons voor. Moge het een gezegende dag zijn voor ons allemaal. Zegene ons de goede God, die wij noemen: Vader, Zoon en heilige Geest. En gaan wij dan heen in vrede …

Als je kinderen kan betrekken in de viering of een nevendienst

Aansteken van de vierde kaars van de adventskrans… De Robby-pop vertelt het derde dagboekfragment – zie adventskalender woensdag... Kinderen kunnen aanvullen met het verhaal dat ze op school gehoord hebben. Ze kunnen ook vertellen wat zij met de klas hebben gedaan voor of met oudere mensen. De kerstkaarten (zie vorige zondag) worden verzameld. De plaatselijke OKRAverantwoordelijke is aanwezig en vertelt over hun activiteiten, in het bijzonder over de aandacht die ze geven aan mensen in moeilijkheden, eenzaamheid … Hij / zij zal de kaarten bezorgen aan mensen die heel weinig bezoek krijgen. Wanneer dit kan georganiseerd worden, kunnen de kinderen uitgenodigd worden mee te gaan op bezoek en kunnen dan zelf hun kaart afgeven (eventueel kunnen ze met enkelen meegaan, verkleed als herder, en een kerstlied zingen). Zingen we de 4de strofe van het lied ‘Eerlijk spelen’ – partituur p. 67

Kerstviering

58


Enkele aanzetten

De vier speelkaarten van de adventszondagen zijn geïntegreerd in de wanden van de kerststal of in de buurt van het kersttafereel opgesteld. De kaarten zijn gedraaid met hun achterkant naar de mensen in de kerk, zodat de solidariteit met ‘ouderen in armoede’ a.h.w. deel uitmaakt van het kerstgebeuren. De vijfde kaart wordt mee aangebracht in de intredeprocessie. Op de voorzijde en de achterkant staat een compilatie van de vorige vier kaarten, want de kerstviering is het moment waar we vier weken naar toe geleefd hebben. De ‘verwachting’ is meer en meer gegroeid naar ‘vervulling’. Omdat er traditiegetrouw heel wat mensen in de kerk zijn die niet deelnamen aan de adventsvieringen, is het goed dat de voorganger of de lector in de inleiding kort verwijst naar de symboliek van de kaarten en naar de figuren en taferelen die erop staan. U vindt daartoe de nodige inspiratie in het overzicht vooraan p. 17



59

Lezingen

Avond – vigiliemis

Jesaja 62,1-5 Matteüs 1,1-25 (of: Matteüs 1,18-25)

Nacht

Jesaja 9,1-3.5-6 Lucas 2,1-14

Dag

Jesaja 52,7-10 Johannes 1, 1-18 of 1-5.9-14

Liederen

Mensen die gaan in het duister (ZJ 203)

Al wie dolend in het duister (ZJ 204)

Het volk dat wandelt in het duister (ZJ 219)

Komt ons in diepe nacht ter ore (ZJ 206)

Uit uw hemel zonder grenzen (ZJ 212)

Omdat Hij niet ver wou zijn (ZJ 105)

In den beginne was het Woord (ZJ 225-227)

Door het donker hier gekomen (ZJ 229)

Fluister dan dat je gelooft - tekst en muziek: Peter Biesbrouck - Sabam WIC 232816250 partituur zie p. 69 De vijfde strofe van het themalied “Eerlijk spelen”, speciaal voor deze campagne ontworpen – De tekst en de bewerking is van Peter Biesbrouck, op basis van een lied van John Hatton (1710-1793). De componist zorgde voor een versie met gitaarbegeleiding én voor een bewerking voor vierstemmig koor - Sabam nr: 374486250 - zie p. 67 De traditionele kerstliederen

Lichtritus V.

In de vier weken van de advent hebben wij vol verwachting naar deze nacht toegeleefd. Gaandeweg is onze hoop gevoed en daarom hebben wij – week na week – telkens één kaars meer ontstoken. Die kaarsen ontsteken wij vannacht opnieuw.

Deze nacht vieren wij de vervulling van alle beloften in Jezus van Nazareth, licht van Gods licht. We ontsteken de vijfde kaars, die we tijdens de advent de ‘kaars van verwachting’ noemden. Vandaag wordt ze de ‘kaars van de vervulling’. Aan haar licht nemen we licht dat wordt doorgegeven aan de aanwezigen in de kerk.

Intussen zingen we “Voor het licht” (tekst Huub Oosterhuis – muziek: Tom Löwenthal) – cd ‘Voor uw aangezicht’ 19 - partituur zie p. 72

A.

Eeuwige God, open uw hemel en maak het licht op aarde opdat wij in de ogen van het Kind, dat in deze nacht geboren is, uw aangezicht bespeuren en voorgoed mogen weten hoezeer Gij ons lief hebt en met ons wilt zijn alle dagen en nachten van ons leven tot in eeuwigheid. Amen.

Geloofsbelijdenis zie p. 23 - 24 Voorbede V.

Laat ons bidden tot onze God om de doorbraak van zijn licht, onstuitbaar, zoals een kind geboren wordt.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken in onszelf, in hen die ons dierbaar zijn, in onze kinderen… Laat ons bidden.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken in onze zorg om de schepping, in onze omgang met anderen, in al wat wij doen en ondernemen… Laat ons bidden.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken


Openingsgebed


Aansluitend wordt ook de vijfde kaart gedraaid.

60



61

in onze kerk, van hoog tot laag: in de koers die zij gaat, in haar dienst aan de wereld… Laat ons bidden.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken in onze samenleving: in de zorg voor ouderen, in het behoud van de vrede… Laat ons bidden.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken in hen die zijn teleurgesteld, in de mensen die verdrietig zijn, in allen die geen uitkomst zien… Laat ons bidden.

L.

Dat Gods licht moge doorbreken in onze gemeenschap, in alle aanwezigen, in onze dopelingen; in hen die gaan trouwen; in de zieken onder ons; in hen die gestorven zijn en die wij in deze viering speciaal gedenken… Laat ons bidden.

V.

Gij die ons hoort, wees God-met-ons, omwille van Jezus, uw woord aan de wereld, uw ware licht.

naar Gerard Kock

Tafelgebed V.

God, om ons te raken en te beroeren, om uw woord in ons midden te laten klinken, hoorbaar als een mensenwoord, zijt Gij verschenen in Jezus van Nazareth, Kind van mensen, Kind aan huis bij U.

A.

Om ons te raken en te beroeren heeft Hij ons leven gedeeld, de grootheid en de onmacht, de heerlijkheid en de gebrokenheid. Hij heeft de wereld bekeken met de verwonderde ogen van een kind. Hij heeft vragen gesteld aan maatschappij en geloof zoals dat jonge mensen eigen is. Hij heeft gekozen om zijn weg te gaan zoals mensen doen.

V.

Om ons te raken en te beroeren heeft Hij de wereld een nieuw aanschijn gegeven, werden de beloften waar die Gij van oudsher in mensen had gelegd.

A.

Heilig ....

V.

Waar Hij het leven raakte en uw glimlach over de schepping bracht kwamen mensen weer tot leven. Hij haalde herders van hun verloren velden, de koningen uit hun bevroren paleizen en blinden uit hun donker bestaan. Hij gaf lammen kracht in de voeten en melaatsen de zuiverheid van hun huid. Hij maakte de belofte van zijn geboorte meer dan waar, ook toen Hij de avond voor zijn lijden en dood met zijn vrienden samen was om tafel en woorden te delen.

Zend dan nu de adem van uw Geest, God, over dit brood en deze wijn opdat we met Jezus dit Laatste Avondmaal samen kunnen vieren.

Hij nam brood in zijn handen, dankte U, God, voor heel zijn bestaan, brak het brood in een teder gebaar en reikte het zijn leerlingen toe met de woorden: neem en eet, in dit brood wordt de belofte werkelijkheid want dit ben Ik, mijn lichaam, dat voor u gebroken en gegeven wordt.

Hij nam ook de beker met wijn, dankte U opnieuw en gaf hem aan zijn leerlingen met de woorden: neem en drink, in deze beker wordt uw heil bezegeld, want dit ben Ik, mijn bloed, voor u en allen vergoten tot vergeving van zonden.

Blijf dit doen om Mij te gedenken.

V.

Daarom willen wij Hem gedenken, God, en in ons hart bewaren: niet alleen de belofte van zijn geboorte,

Daarom danken we U, God, en huldigen U met de woorden:





63

maar ook zijn leven en lijden en dat Hij voortleeft tot vandaag bij U en in ons als hoop op een toekomst voor eeuwig.

A.

En wij bidden om zijn Geest: dat Zij ons heiligen mag zoals herders en koningen geheiligd werden tot mensen van geloof, dat Zij ons vaardig mag vinden zijn belofte waar te maken en zijn liefde door te geven.

V.

Dat wij dit doen in gemeenschap met elkaar, met allen die de kring vormen waarin zijn belofte voortleeft, alle gelovigen en van zoveel mensen die ons dierbaar zijn. Dat wij dit doen in gemeenschap met overledenen die wij aan uw liefde toevertrouwen.

A.

Dat wij gemeenschap vormen met elkaar en zo U dank en hulde brengen met Jezus en in de kracht van zijn Geest vandaag en altijd, tot in eeuwigheid. Amen.

Piet Stienaers

Uitnodiging tot de communie v.

In deze nacht van nieuw leven worden wij uitgenodigd te breken en te delen.

Zie dit gebroken brood, het Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld …

Bezinning na de communie 1 De Morgenster van Amsterdam In Amsterdam noemt men iemand een ‘morgenster’, die op de dagen dat de vuilophaaldienst langs komt voor dag en dauw, bij het ochtendgrauwen, de straten doorkruist, van vuilnisbak naar vuilnisbak, op zoek naar nog bruikbare zaken die een ander al heeft afgeschreven en langs de kant van de weg gezet. Een ‘morgenster’, een mooie naam voor een armzalige bezigheid? Wie bepaalt of ik rijp ben voor de vuilnis? In onze leefwereld krijg je de meeste punten voor economische bruikbaarheid, rendement, marktwaarde en macht. Maar als je bruikbaarheid op alle fronten laag is, dan raak je als snel langs de stoeprand van de maatschappij. Wat toch al bijna is uitgedoofd en geen uitstraling meer heeft, zoals een kwijnende pit in de olielamp, kan immers net zo goed meteen gesmoord? En wat toch al geknakt is, zoals een rietstengel, door te zware belasting of te felle wind, kan meteen in de groene container. Maar dan is daar die Morgenster. Iemand die langskomt en zich bekommert om al dit

afgeschreven leven, zo droomt Jesaja. Hij penseelt met zijn beelden een mens met oog voor het kleine, die waarde ziet in het waardeloze. Oog hebben voor wat gering is, dat is zijn kracht. Een uitspraak van een recentere dichter, Lucebert, moet in de hemel bedacht zijn: ‘Alles van waarde is weerloos’. Hoe vaak Gods naam ook verbonden is met macht, almacht, zelf verbindt Hij zich aan kleine mensen. En zijn handlangers gaan voor dag en dauw langs de stoepranden van het leven. Sytze de Vries in ‘De mens in het kind’, Uitgeverij Meinema, 2007, blz. 96

Bezinning na de communie 2

Stuur ons weer engelen, God, wachters in de nacht, waakzaam uitziend naar de morgen. Stuur ons weer engelen, God, boodschappers van uw woord van trouw te midden onbetrouwbaarheid. Stuur ons weer engelen, God, die wapens van geweld geweldloos ons uit handen nemen. Stuur ons weer engelen, God, met sterke, tedere vleugelslag, voor dolenden een veilige haven. Stuur ons weer engelen, God, met lachende gezichten die zingen over vrede. Stuur ons weer engelen, God, liefdevogels uit uw hemel, geest en kracht voor onze aarde. Stuur ons weer engelen, God, die schoonheid scheppen in uw spoor, vreugde brengen in uw naam. Stuur ons weer engelen, God,


Stuur ons weer engelen, God, vuurtorens van geloof door wie het onmogelijke mogelijk wordt.


Stuur ons weer engelen, God, die licht ontsteken aan sterren van hoop. Stuur ons weer engelen, God, met bekers van troost voor een wereld vol verdriet.

die diep in ons het kind aanraken, aandachtig voor wie weerloos is. Stuur ons weer engelen, God, dromers, zieners, herders voor wie het leven heilig is. Stuur ons weer engelen, God, die wijzen naar het Kind, Zoon van uw gerechtigheid. Stuur ons weer engelen, God, die beroeren en ontroeren, het is de hoogste tijd ...



65

Zr Caritas Van Houdt © Uitgeverij Muurkranten, Brugge

Partituren

Eerlijk spelen (Peter Biesbrouck / John Hatton - Sabam 374486250) éénstemmige versie & vierstemmige versie Fluister dan dat je gelooft (Peter Biesbrouck - Sabam WIC 232816250) Ik geloof, ik vertrouw en waag de sprong om te geloven (Peter Biesbrouck - Sabam WIC 232818050)

Jezus, U bent het licht (Jacques Berthier – Taizé) *

Magnificat (Jacques Berthier - Taizé) *

Voor het licht (Huub Oosterhuis / Tom Löwenthal)*

Bij U is de bron van het leven (Huub Oosterhuis / Tom Löwenthal)*

Moge het delen van dit brood en deze beker (Huub Oosterhuis / Antoine Oomen)*

En het geschiedde (Michaël Steehouder – melodie Creator alme siderum)*


* overgenomen met toestemming van Gooi en Sticht te Utrecht (www.gooiensticht.nl) ** overgenomen met toestemming van de Dominicusgemeente te Amsterdam


Laat onze woorden stijgen voor uw gezicht… Kom adem ons open (Sieds Prins / Tom Löwenthal)**

Eerlijk spelen (1 stemmig) (Peter Biesbrouck / John Hatton)



67

Eerlijk spelen (4 stemmig) (Peter Biesbrouck / John Hatton)





Fluister dan dat je gelooft

(Peter Biesbrouck)

69

Ik waag de sprong om te geloven (Peter Biesbrouck)



Jezus, U bent het licht ( Berthier - Taizé)



71

Magnificat (Berthier - Taizé)

Voor het licht (Huub Oosterhuis - Tom Löwenthal)

`∏È45^^5&*5(*-&5*5()554`∏È4_4)475D-5Q+5_)5_)4`∏È4*(5c4-)5^&4-z455585π-= 3

4

Die ons voor het licht ge - maakt hebt dat wij

in uw naam

Ik

zal er

zijn.

Bij U is de bron van het leven (Huub Oosterhuis - Tom Löwenthal) 2x eenstemming 2x in canon

`5=-6Q5-5Q+_-)6(*-x55-5x5`5(5-c55_-5b55-_5+5Q5-x5-= .. 4 3

.

Bij

U is de bron van het le — ven .

en

in

uw

licht

..

zien wij het

licht.


spreek licht,wees hier aan - we - zig


le — ven:

72

Moge het delen van dit brood en deze beker (Huub Oosterhuis - Antoine Oomen)

`∏44^4-^^55^5^55^^-444555 `∏5&5|&5|(5-((5(6D)5D-vF7 `∏4^^5-(6)5_6È+4-Q64HQ5745`∏4n4(6(5-+4G6A647444445 `∏4*4-(4(5c4-p44--444455 4 4

Mo — ge het



73

de — len

van dit

brood en de - ze be - ker ons ster - ken in de hoop__ .

dat een nieu - we we - reld .

waar brood en

lief — de is

ge — noeg voor

al — len

.

ko - men zal

En het geschiedde (Michaël Steehouder - melodie Creator alme siderum)

`Ÿ5)5*5)5+5+5Q5_5+55 `Ÿ5+5Q5_5+5_5)5(5)55 `Ÿ5+5_5(5)5_5)5(5*55 `Ÿ5*5)5_5+5_5)5(5)5-= Zo don - ker

de

we - reld

is,

wij blij - ven niet

in

de - ze

nacht:

geen woord van God blijft zon - der kracht.

2.

Zoals het ooit geschiedde met Maria en Elisabet: twee vrouwen zonder macht en staat in wie Gods toekomst open gaat:

5.

Wij weten hoe Hij heeft gedaan met mensen ver van ons vandaan zo zal Hij doen met ons vandaag: God opent toekomst, maakt verhaal.

3.

‘Het zal de machtigen vergaan, wie zwak is zal in vrijheid gaan, de wapens worden neergelgd, de armen komen tot hun recht’.

6.

Dat ons geschiede naar uw woord, dat ons toekomst helder wordt, dat nacht het laatste woord niet is maak zo met ons geschiedenis.

4.

Zoals geschiedde in de nacht met herders, eenzaam op hun wacht: een helder en bevrijdend licht dat vreugde bracht op hun gezicht.


wij gaan in duis - ter - nis,


zo stil

als

Laat onze woorden stijgen voor uw gezicht... kom adem ons open (Sieds Prins - Tom Löwenthal)



75

76


Voorwoord. Vier weken lang. Armoede verjaart niet!

Recommend Documents