Editie 2015
Voorwoord Welkom bij ons dossier Cinque Terre. Het is een praktische aanvulling van onze website, die het nog gemakkelijker moet maken om je reis voor te bereiden. Ook tijdens je verblijf zal het dossier je zeker van pas komen. Het bevat uiteraard de basisinformatie die je ook op de website vindt, maar daarnaast is er nog heel wat extra informatie. o o o o o
Allerlei kaartjes waarmee je ook zonder echte wandelkaart op stap kunt gaan. Praktische tips voor het gebruik van het openbaar vervoer Enkele parkeertips, waarmee je de prijs van dit dossier onmiddellijk kan terugverdienen. Tips voor restaurants (we hebben ze niet allemaal zelf geprobeerd - selectie gebaseerd op Tripadvisor) Kortingbonnen, die het resultaat zijn van onze contacten met enkele lokale handelaars die we graag een duwtje in de rug geven. Wij vragen hen hiervoor geen vergoeding. We zijn er geweest en waren tevreden.
Het dossier is "printvriendelijk" gemaakt. Voor de teksten hebben we een grijstint gebruikt. Het aantal foto's is beperkt en hun formaat is herleid tot een minimum. Gebruik de inhoudstafel om te beslissen wat je print. Allicht zal je toch niet alles bezoeken wat beschreven staat. Je hoeft het dossier zelfs niet af te printen. Je kan het downloaden op je tablet en zelfs op je smartphone is het goed leesbaar. Uurregelingen, openingstijden en prijzen hebben de gewoonte al eens te veranderen. Eventuele verbeteringen mag je me steeds melden via e-mail (
[email protected]). Als er belangrijke berichten zijn in de loop van het jaar, dan publiceren we die zo snel mogelijk op de homepage van onze website. Ga dus ook nog even naar de website kijken voor je vertrekt.
Moet je je verblijf nog reserveren ? Suggesties voor een verblijfplaats vind je op de website. Ze zijn gebaseerd op onze eigen ervaring en op de aanbevelingen die we kregen van bezoekers van onze site. Maak je voor je reservaties gebruik van booking.com ? Wanneer je boekt via onderstaande link (of een soortgelijke link op de website) verdien ik een kleine commissie waarmee ik de website verder kan ontwikkelen.
http://www.booking.com/?aid=326230
Heb je na het lezen van dit dossier nog vragen ? Je mag me steeds contacteren via e-mail. Meestal krijg je binnen de 24 uur een antwoord op je vraag. Ik wens je alvast "buon viaggio". Frank
Sedert augustus 2013 werk ik full-time aan mijn website www.wandelenlangskusten.eu, een bewuste keuze om me, na 27 jaar in de financiële sector, met iets bezig te houden waar ik me volop kan uitleven. Naast Cinque Terre, vind je op de website ook 'soortgelijke' bestemmingen als de Amalfitaanse Kust, de Azurenkust, de Opaalkust, Lanzarote, Madeira, ...
Inhoud Voorwoord ............................................................................................................................................................................ 2
Cinque Terre - Vijf dorpen ....................................................................................................................................... 5 1. Riomaggiore ...................................................................................................................................................................... 7 1.1. Bezienswaardigheden in Riomaggiore ....................................................................................................................... 8 1.2. Wandelingen vanuit Riomaggiore.............................................................................................................................. 9 2. Manarola.......................................................................................................................................................................... 11 2.1. Bezienswaardigheden in Manarola .......................................................................................................................... 12 2.2. Wandelingen vanuit Manarola ................................................................................................................................. 12 3. Corniglia .......................................................................................................................................................................... 14 3.1. Bezienswaardigheden in Corniglia .......................................................................................................................... 15 3.2. Wandelingen vanuit Corniglia ................................................................................................................................. 15 4. Vernazza .......................................................................................................................................................................... 17 4.1. Bezienswaardigheden in Vernazza .......................................................................................................................... 18 4.2. Wandelingen vanuit Vernazza ................................................................................................................................. 18 5. Monterosso ...................................................................................................................................................................... 20 5.1. Bezienswaardigheden in Monterosso ....................................................................................................................... 21 5.2. Wandelingen vanuit Monterosso.............................................................................................................................. 21 5.3. Madonna di Soviore ................................................................................................................................................. 23 6. La Spezia ......................................................................................................................................................................... 25 6.1. Bezienswaardigheden in La Spezia .......................................................................................................................... 25 6.2. De Golf der Poëten................................................................................................................................................... 28 7. Portovenere...................................................................................................................................................................... 30 7.1. Bezienswaardigheden in Portovenere ...................................................................................................................... 30 7.2. Wandelingen vanuit Portovenere ............................................................................................................................. 31 7.3. Met de bus van La Spezia naar Portovenere ............................................................................................................ 31 7.4. Palmaria ................................................................................................................................................................... 31 7.5. Campiglia ................................................................................................................................................................. 32 8. Levanto ............................................................................................................................................................................ 33 8.1. Bezienswaardigheden in Levanto ............................................................................................................................ 33 8.2. Bonassola en Framura .............................................................................................................................................. 34 8.3. Wandeling in Levanto .............................................................................................................................................. 34 Wandelen in Cinque Terre ............................................................................................................................................... 36 9. Sentiero Azzurro (het blauwe pad) .................................................................................................................................. 41 9.1. Riomaggiore - Manarola : Via dell'Amore ............................................................................................................... 41 9.2. Manarola - Corniglia ................................................................................................................................................ 42 9.3. Corniglia - Vernazza ................................................................................................................................................ 43 9.4. Vernazza - Monterosso ............................................................................................................................................ 44 10. Sentiero N° 1 (het rode pad) ......................................................................................................................................... 45 10.1. Portovenere - Telegrafo.......................................................................................................................................... 45 10.2. Telegrafo - Cigoletto .............................................................................................................................................. 46 10.3. Cigoletto - Termine ................................................................................................................................................ 47 10.4. Termine - Punta Mesco .......................................................................................................................................... 48 10.5. Punta Mesco - Levanto .......................................................................................................................................... 49 11. Lusvormige wandelingen .............................................................................................................................................. 50 11.1. Lus van Manarola naar Riomaggiore ..................................................................................................................... 50 11.2. De lus van Monterosso ........................................................................................................................................... 51 11.3. Monterosso - Vernazza .......................................................................................................................................... 52 11.4. Colle del Telegrafo................................................................................................................................................. 52 11.5. De lus van Portovenere naar Riomaggiore ............................................................................................................. 54 12. Cinque Terre Card ......................................................................................................................................................... 55 13. Lange Afstandswandelingen in de buurt van Cinque Terre .......................................................................................... 56 13.1. Alta via dei monti Liguri ........................................................................................................................................ 56 13.2. Via Francigena ....................................................................................................................................................... 57 Vervoer van, naar en in Cinque Terre ............................................................................................................................ 59 14. Trein .............................................................................................................................................................................. 60
15. Autobussen .................................................................................................................................................................... 63 15.1. Met de parkbussen de heuvels in ........................................................................................................................... 63 15.2. Bussen vanuit La Spezia ........................................................................................................................................ 63 16. Cinque Terre met de wagen – SP370 & SP51 ............................................................................................................... 64 17. Cinque Terre bezoeken met de boot .............................................................................................................................. 67 18. Met het vliegtuig naar Cinque Terre.............................................................................................................................. 70 18.1. Pisa ......................................................................................................................................................................... 70 18.2. Milaan : Malpensa & Linate Airport ...................................................................................................................... 71 18.3. Genua ..................................................................................................................................................................... 72 18.4. Bologna airport ...................................................................................................................................................... 73 19. Eten en drinken in Cinque Terre.................................................................................................................................... 74 19.1. Eten ........................................................................................................................................................................ 74 19.2. Drinken .................................................................................................................................................................. 75 19.2.1. Cinque Terre wijnen ....................................................................................................................................... 75 19.2.2. Heb je liever een biertje ? ............................................................................................................................... 75 De omgeving van Cinque Terre........................................................................................................................................ 76 20. Parco Naturale Regionale di Portofino .......................................................................................................................... 77 20.1. Portofino ................................................................................................................................................................ 77 20.2. Wandeling van San Rocco naar Portofino ............................................................................................................. 78 20.3. Wandeling in de Valle dei Mulini .......................................................................................................................... 79 21. Parco Naturale Regionale Montemarcello - Magra ....................................................................................................... 80 21.1. Lerici ...................................................................................................................................................................... 80 21.2. San Terenzo ........................................................................................................................................................... 80 21.3. Tellaro .................................................................................................................................................................... 80 21.4. Montemarcello ....................................................................................................................................................... 80 21.5. Bocca di Magra ...................................................................................................................................................... 80 21.6. Sarzana ................................................................................................................................................................... 81 22. Lunigiana ....................................................................................................................................................................... 82 22.1. Pontremoli .............................................................................................................................................................. 83 22.2. Sorano .................................................................................................................................................................... 84 22.3. Malgrate ................................................................................................................................................................. 84 22.4. Filetto ..................................................................................................................................................................... 85 23. De Toscaanse Kust ........................................................................................................................................................ 86 23.1. Carrara.................................................................................................................................................................... 86 23.2. Luni ........................................................................................................................................................................ 89 23.3. Ortonovo ................................................................................................................................................................ 90 24. Lucca ............................................................................................................................................................................. 91 25. Pisa ................................................................................................................................................................................ 94 26. Parma ............................................................................................................................................................................. 96 26.1. Bezienswaardigheden in Parma ............................................................................................................................. 96 26.2. Parmaham of Prosciutto di Parma .......................................................................................................................... 99 26.3. Parmezaanse Kaas of Parmigiano ........................................................................................................................ 100 26.4. Torrechiara ........................................................................................................................................................... 101 27. Genua .......................................................................................................................................................................... 102 27.1. Bezienswaardigheden........................................................................................................................................... 103 27.2. De Via Garibaldi - Palazzi dei Rolli..................................................................................................................... 105 27.3. Antiekmarkten in Genua ...................................................................................................................................... 106 28. Pavia ............................................................................................................................................................................ 107 29. Enkele veel gestelde vragen ........................................................................................................................................ 108 29.1.1. Cinque Terre in 1 dag ................................................................................................................................... 108 29.1.2. Cinque Terre in 2 dagen ............................................................................................................................... 108 29.1.3. Langer in Cinque Terre ................................................................................................................................. 109 30. Bijlagen ....................................................................................................................................................................... 110 30.1. Feesten in en om Cinque Terre ............................................................................................................................ 110 30.2. Acciughe sotto sale del Mar Ligure ..................................................................................................................... 111 30.3. Kortingbon ........................................................................................................................................................... 114
Cinque Terre - Vijf dorpen Cinque Terre ligt in het noordwesten van Italië aan de Middellandse Zee. Het behoort tot de regio Ligurië, één van de 20 regio’s waarin Italië is ingedeeld. Ligurië strekt zich uit van de Franse Kust, in het westen, tot Toscane in het oosten. Ligurië omvat op zijn beurt 4 provincies : Imperia, Savona, Genova en La Spezia.
20 regio's in Italië
4 provincies in Ligurië
Cinque Terre is een kleine strook aan de Middellandse Zee, gelegen in de provincie La Spezia en bestaat uit 5 dorpjes : Riomaggiore, Manarola, Corniglia, Vernazza en Monterosso.
5 dorpen in de provincie La Spezia
In ons "Cinque Terre" dossier nemen nemen we ook Portovenere, Levanto en La Spezia op in het hoofdstuk over de vijf dorpen, omdat ze door veel bezoekers gebruikt worden als uitvalbasis om Cinque Terre te verkennen. De 5 dorpen van Cinque Terre hebben ieder op zich een eigen temperament. Ze lijken tegen de flanken van de heuvels geplakt (Riomaggiore, Manarola, Vernazza), liggen op een klif hoog boven de zee (Corniglia) of proberen zich te profileren als badstad, met een zandstrand (Monterosso).
De vijf dorpen zijn autovrij. Overdag heerst er een gezellige drukte van toeristen die kuieren langs de vele winkeltjes, waar de lokale handelaars hun dag proberen goed te maken. 's Avonds, wanneer de dagjestoeristen opnieuw vertrokken zijn, daalt de rust neer over de dorpjes en tonen ze hun ware gelaat. In het hoogseizoen kan het te druk worden in de dorpjes. We kunnen je dan alleen maar aanraden om er 's morgens vroeg of 's avonds laat naartoe te trekken, als de grote horden toeristen verdwenen zijn. Je moet er misschien even je dagelijkse routine voor omgooien, maar het loont zeker de moeite.
Onze tips in de vijf dorpen 1. Huur een kamer in
en ga ontbijten in de bakkerij / bar vlakbij het haventje. Loop na het ontbijt even tot aan het kerkhof, zodat je de zon ziet opkomen achter Manarola. Tegen 10 uur zie je de eerste toeristengroepen toestromen in het dorpje. Tijd om de heuvels in te trekken voor een pittige wandeling.
2.
even stil onder aan de trappen die van het station naar de hoofdstraat leiden en beeld je in dat Sta in de hele straat hier verandert in een kolkende watermassa. De affiche aan de linkerkant toont wat er hier op 25 oktober 2011 echt gebeurde. Je kan niet anders dan voelen respect voor een gemeenschap die zo hard getroffen werd en er toch weer bovenop wist te komen ! Om een idee te hebben hoe dit kon gebeuren, ga je best naar Castel Doria. Van boven op de toren heb je een schitterend uitzicht op de vallei achter Vernazza. Als de weergoden hier toeslaan, stroomt al het water maar in één richting ...
3.
In worden in het kleine haventje kajaks verhuurd. Zorg ervoor dat, als het weer het toelaat, je zwemkledij bij hebt en trek er op uit om de Via dell'Amore en Riomaggiore vanop zee te bezichtigen.
4.
Snuif in ook wat cultuur op. De kerkjes in het oude stadscentrum zijn er heel speciaal. Bovenop de heuvel ligt de chiesa di San Francesco en als je nog iets hoger gaat tot aan het kerkhof, krijg je een mooi uitzicht op Monterosso en Punta Mesco cadeau.
5.
Loop in het smalle winkelstraatje in, en loop vooral door tot je helemaal aan het einde komt, op het Terrazza di Santa Maria. Geniet er van een schitterend uitzicht op de kust en waarom niet van een mooie zonsondergang !
Riomaggiore Riomaggiore is het eerste van de vijf dorpen, komende van La Spezia. Het telt zo'n 2.000 inwoners en is daarmee met Monterosso het grootste dorp. De eerste vermeldingen van het dorp gaan terug tot de twaalfde eeuw. Riomaggiore ligt verspreid over twee valleien. Op zeeniveau zijn de twee delen van het dorp met elkaar verbonden door een tunneltje (ong. 200 meter lang). Hogerop loopt ook een weg. De huizen hebben de typisch ligurische kleuren (rood, roze, oker) en leunen tegen de helling aan. Als je het station (1) buiten komt, ben je in het kleinste deel van Riomaggiore. Buiten het station, heb je er enkel een paar restaurantje. Je hebt er drie mogelijkheden : o o
o
Links kun je de trap nemen die naar de Via dell'Amore leidt. Hoewel deze wandelweg momenteel is gesloten, moet je toch een kijkje gaan nemen. Je kan er meteen ook profiteren van onze eet-tip bij Pié di Mà (2). Rechts ga je de tunnel in die naar het commerciële centrum van het dorp loopt. Als je de tunnel uitkomt, kan je links de hoofdstraat, met talrijke winkeltjes, omhoog gaan. Rechts kan je het terras op, vanwaar je een uitzicht hebt op het haventje en op de hoofdstraat. Langs de trappen rechtdoor loop je door een klein en donker steegje naar het haventje (3), waar de boot naar Portovenere en Manarola aanlegt. Links van het haventje kan je nog een eindje doorwandelen tot op een klein afgelegen keistrandje (4). De weg die schuin links naar omhoog loopt, leidt je via enkele bochten naar de hoofdkerk van het dorp. Vandaar kan je dan verder afdalen naar het commerciële centrum en het haventje.
Kom je met de wagen, dan moet je parkeren langs de SP 32 (Via de Gasperi - prijs 2 à 3 EUR per uur). Hou er rekening mee dat er in het hoogseizoen (juli / augustus) maar een beperkt aantal plaatsen beschikbaar is. Voor de fotografen : het mooiste uitzicht op Riomaggiore heb je vanaf de SP 370, ter hoogte van de afslag naar Riomaggiore. (zie ook in het hoofdstuk SP 370).
1 3
6
2
5
3
4
1.1. Bezienswaardigheden in Riomaggiore Chiesa dell'Assunta (5) : Kerkje (16de eeuw) bovenaan de hoofdstraat. Boven het altaar hangt een triptiek van Maria met kind, met aan de zijkanten de Heilige Franciscus en de Heilige Johannes. Links van het altaar staat een houten beeld van Maria met kind dat dateert uit de 14de eeuw, dat de Madonna met Ketens genoemd wordt. De ketens verwijzen naar de periode van de invallen van de muzelmannen die de lokale bevolking in de ketens sloegen en vervolgens een losgeld vroegen om ze vrij te laten. Chiesa di San Giovanni Battista (6) : Kerkje (14de eeuw) in de bovenstad, dat in de 19de eeuw in een neogotisch jasje werd gestoken. De voorgevel is opgetrokken in het typische strepenpatroon van wit marmer en zwarte steen, en met de rosas, die geflankeerd wordt de vier evangelisten. Vanop het plein voor het kerkje heb je (een minder mooi) uitzicht op de daken van de huizen van Riomaggiore.
Santuario della Madonna de Montenero : Heiligdom (14de eeuw) in de heuvels achter Riomaggiore. Vanop het plein voor het heiligdom heb je een schitterend uitzicht op de ganse kust en met een beetje goede wil, zie je van hieruit zelfs de vijf dorpen liggen in één beeld. Het Santuario is bereikbaar via de Sentiero N° 3, die vrij steil omhoog gaat. De Sentiero 3a doet er nog een schepje bovenop. Begin juni (weekend in de buurt van 12 juni) wordt er het feest van de Signora di Montenero gevierd. Het heiligdom maakt deel uit van de "heiligdommen van de Cinque Terre", samen met het Santuario di Nostra Signora della Salute in Manarola (Volastra), het Santuario di Nostra Signora delle Grazie in Corniglia (San Bernardino), het Santuario di Reggio in Vernazza en het Santuario della Madonna di Soviore in Monterosso. Let tijdens je wandeling in Riomaggiore ook eens op de muurschilderingen die op verschillende plaatsen zijn aangebracht. o o o o
Bij het buitengaan van het station. Aan het gemeentehuis (boven in het dorp, op de weg van de kerk naar het station). Aan de uitgang van de tunnel, vind je een collectie muurtegels. Op de SP 370, ter hoogte van de parking voor de autobussen, vind je 2 muurschilderingen die aangebracht werden ter gelegenheid van de tijdrit die er in 2001, bij de 100ste verjaardag van de Giro werd gereden.
In het haventje van Riomaggiore kan je bootjes of kano's huren, ideaal om de kust op een andere manier te verkennen. Prijs : 12.5 EUR / uur voor een roeiboot, 25 EUR / uur voor een motorbootje van 4 meter (geen vaarbewijs nodig). Meer info : www.cinqueterredalmare.com
Wandelingen vanuit Riomaggiore Vanuit Riomaggiore kan je volgende wandelingen maken : meer informatie (en kaartjes) vind je verderop in ons dossier. o o o o
Sentiero 531 naar Manarola : kort maar hevig, met veel trappen. Sentiero 501 naar Sella la Croce : stevige wandeling naar een hoogte van 500 meter. Sentiero SVA (ex N°3) naar de Colle di Telegrafo (516 meter hoog) via de Santuario della Madonna di Montenero (341 m hoog). De Via dell'Amore is tot nader order gesloten.
Onze eet-tip : A Pié di Mà Schoonheid en tragiek gaan soms hand in hand. Toen vader en zoon Celano in 2009 begonnen met de verbouwing van een oud schuurtje tot een bar/restaurant met terras, aan het begin van de Via dell'Amore, hadden ze er al een lange strijd opzitten met de lokale autoriteiten. Maar hun ontwerp was zodanig in harmonie met de omgeving dat ze uiteindelijk toch de nodige vergunningen kregen. De ligging is uniek : bij het begin van de Via dell’Amore, op amper 50 meter van het station van Riomaggiore. Het uitzicht op de kust is fantastisch, zeker bij de ondergaande zon. Maar in 2012 sloeg het noodlot toe. Een rotsblok kwam beneden op de Via dell'Amore en het kustpad werd afgesloten. 'A Pié di Mà' is nog wel bereikbaar, maar de constante stroom aan voorbijgaande toeristen is verleden tijd. Hopelijk niet voor altijd. De wijnbar “A Pié de Mà’ wordt uitgebaat door Yvonne Riccobaldi, van opleiding oenologe en in 2012 tot beste sommelier van Ligurië verkozen. Van midden maart tot
(enkel ’s avonds van 19.30 tot 23 uur). Je doet er best aan om je plaatsje een dag voordien te reserveren, want het aantal plaatsen is beperkt. Reservaties : Yvonne (tel. +39.0187.921037 of +39.338.2220088 Meer info : www.apiedema.com
Andere restaurant-tips in Riomaggiore o o o o
Trattoria "via dell'amore" di Rosa Raffaella piazza Rio Finale, 8, 19017 Riomaggiore, +39 (0)187 920860 Enoteca Dau Cila, Via San Giacomo 65, 19017 Riomaggiore, +39 (0)187 760032 Il Borgo di Campi, Via Litoranea, Riomaggiore, +39 (0)187 760111 Bar e Vini, Via Dell'Amore, Riomaggiore, Self-service bar
De trein nemen in Riomaggiore
(A = weekdagen, B = zon- en feestdagen; C = alleen dinsdag en woensdag, D = zaterdag en feestdagen, F = niet op zaterdag en feestdagen)
De parkbus nemen in Riomaggiore
