Voorwoord. Hoe sterk is de waterketen als de innovatiekracht verwatert?

2013 Jaarverslag

Jaarverslag 2013

Voorwoord Hoe sterk is de waterketen als de innovatiekracht verwatert?

‘Meer dan het verleden interesseert mij de toekomst, want daarin ben ik van plan te leven’. Een mooi citaat van de grote geleerde Albert Einstein, dat zich uitstekend laat verbinden aan WMD en de Nederlandse watersector in het algemeen. Al is een jaarverslag in de eerste plaats een terugblik; het dient bovenal ter verruiming en verscherping van de blik vooruit. In het hierna volgende verslag van de verschillende bedrijfssectoren wordt daarom telkens begonnen met een korte schets van toekomstige ontwikkelingen waar we krachtig op moeten voorsorteren. Een van de belangrijkste voorwaarden voor toekomstbestendigheid van deze sector, is innovatie. Daarmee wordt een breed maatschappelijk belang gediend. Het is dan ook begrijpelijk dat de overheid de watersector erkent als een van de sleutels tot versterking van de kenniseconomie. Maar hoe valt dan te verklaren dat diezelfde overheid het toezicht op de sector zodanig opvoert dat het innovatieve vermogen dreigt te verwateren?

‘Meer dan het verleden interesseert mij de toekomst, want daarin ben ik van plan te leven’, Albert Einstein

Graag benadruk ik nog eens dat de hele samenleving en alle veranderingen die daar plaatsvinden, worden weerspiegeld in ons grond- en oppervlaktewater. Daar vinden het verschuivende consumptiepatroon en het toenemende gebruik van hormonen en medicijnen hun weerslag. Daar worden de schadelijke effecten van nanodeeltjes en microplastics als eerste zichtbaar. De noodzaak om in waterzuivering voor de troepen uit te blijven lopen, wordt in de toekomst alleen maar groter. Met meer toezicht, verhoogde druk op tarieven en verdere centralisering lijkt die urgentie ernstig in twijfel te worden getrokken. Ik vind dat onbegrijpelijk en onverstandig. In dat perspectief is het duidelijk wat WMD te doen staat: behoud en vergroting van slagkracht. 2013 fungeerde wat dat betreft als brugjaar. Organisatiebreed hebben we onze kracht en intrinsieke waarden onder de loep gelegd en vastgesteld wat goed is en wat beter kan. Wij willen de vertrouwde en betrouwbare leverancier van betaalbaar drinkwater in Drenthe blijven, die staat voor hoogwaardige en moderne dienstverlening. Het klantbelang is leidend. Dat vraagt om een efficiënte organisatie, een focus op deskundigheid en initiatief, maatschappelijke betrokkenheid en samenwerkingsverbanden die de totale waterketen versterken. Organisatiestructuur en cultuur worden daarop afgestemd de komende jaren. Een mooie toekomst voor de WMD ligt in het verschiet, want daarin is WMD - zoals ooit Einstein - van plan te leven. Voor nu wens ik u veel leesplezier en inspiratie, K.J. Hoogsteen Directeur NV Waterleidingmaatschappij Drenthe 1

Inhoud Samenstelling

4

Raad van Commissarissen, directie, ondernemingsraad en aandeelhouders

4

Directieverslag

8

Klant

8

Watervoorziening

12

Exploitatie

17

Raad van Commissarissen

5

Personeel en diensten

21

Voorstel aan de aandeelhouders

5

Ander Water

25

Verslag van de Raad van Commissarissen

6

Financiën en Control

27



2

Jaarrekening

31

Overige gegevens

55

Enkelvoudige balans per 31 december 2013

32

Statutaire bepaling winst

55

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2013

33

Voorstel winstbestemming

55

Toelichting op de enkelvoudige balans en winst-en-verliesrekening

34

Geconsolideerde balans per 31 december 2013

43

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

56

Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2013

44

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2013

45

Toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening

46

Bijlagen Tabel waterkwaliteit 2013

58

Overzicht van de geconsolideerde werkmaatschappijen

60

3

Raad van Commissarissen, directie, ondernemingsraad en aandeelhouders Directie K.J. Hoogsteen

directeur

Ondernemingsraad J. Kikkert



voorzitter

G. Blom

secretaris

R. Heling

plv. voorzitter

T. Alkemade

lid

H. Kuiper

lid

M. Stanneveld-Mostert

(aangetreden op 22-05-2013)

lid

G. de Jonge

(aangetreden op 22-05-2013)

lid

Afgetreden zijn op 22-05-2013: H. Ramaker

lid

J. de Vries

lid

Aandeelhouders Provincie Drenthe

4

Aantal aandelen 973

Gemeente Aa & Hunze

64

Gemeente Assen

147

Gemeente Borger-Odoorn

64

Gemeente Coevorden

80

Gemeente Emmen

234

Gemeente Hoogeveen

122

Gemeente Midden-Drenthe

73

Gemeente Noordenveld

72

Gemeente Tynaarlo

45

Gemeente Westerveld

21

Gemeente De Wolden

51

Voorstel aan de aandeelhouders

Hierbij bieden wij u het door de directie opgestelde jaarverslag 2013 van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe aan met daarin opgenomen de jaarrekening over 2013. De jaarrekening is gecontroleerd door PricewaterhouseCoopers Accountants NV en van een goedkeurende controleverklaring voorzien. De controleverklaring is in de jaarstukken opgenomen.

Het jaarverslag en de jaarrekening zijn met de directie besproken in een vergadering van de Raad van Commissarissen waarbij ook de accountant aanwezig was. De winst-en-verliesrekening over 2013 sluit met een positief saldo van € 2.282.000. Voorgesteld wordt het statutair maximaal toegestane dividend ter grootte van 3%, zijnde de wettelijke rente per 1 januari 2013, van het geplaatste aandelenkapitaal aan aandeelhouders uit te keren en het restant aan de statutaire reserve toe te voegen. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt voorgesteld de jaarrekening vast te stellen. Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt tevens voorgesteld voor het jaar 2013 decharge te verlenen aan de bestuurder voor het gevoerde bestuur en aan de leden van de Raad van Commissarissen voor het gevoerde toezicht. Assen, 16 mei 2014

Namens de Raad van Commissarissen G.J. Jansen, voorzitter

5

Verslag Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft in 2013 zeven keer vergaderd in aanwezigheid van de bestuurder. In de vergadering die de jaarresultaten en de controleverklaring inzake de jaarrekening 2012 tot onderwerp had, waren ook de Manager financieel economische zaken en de externe accountant aanwezig.

In het verslagjaar werd onder meer aandacht besteed aan: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Hercertificering Lloyds Organisatieverkenning/toekomst WMD Grondtransacties Jaarverslag en jaarrekening 2012 Samenwerking met Waterbedrijf Groningen Samenstelling en benoeming nieuwe leden Raad van Commissarissen Rooster van aftreden leden Raad van Commissarissen Verslag crisisoefening Veiligheidsregio Drenthe d.d. 24 april 2013 Dienstverlening/klanttevredenheid benchmark drinkwatersector Kennismaking met de Ondernemingsraad Jaarverslag Ondernemingsraad WMD 2012 Benchmark 2012 Jaareindeverwachting 2013 Watervoorziening Noord-Drenthe Vertrouwenspersoon klokkenluidersregeling Compliance door ILT Financieel Plan 2014 en Investeringsplan 2014 Tarieven en tarievenregeling 2014 Onderzoek Visitatiecommissie Waterketen Advies projectgroep WMD2020 Toekomst WMD

De Raad van Commissarissen is actief betrokken geweest bij de heroriëntatie en de besluitvorming rondom de toekomst van de organisatie.

6

De leden van de Raad van Commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Daarbij wordt voor één commissaris een voordracht gedaan door Gedeputeerde Staten van Drenthe en voor drie commissarissen door clusters van gemeenten. Dat zijn: • Cluster Noord: gemeenten Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo • Cluster Zuidoost: gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen • Cluster Zuidwest: gemeenten Hoogeveen, Middenveld, Westerveld en De Wolden Voor twee commissarissen wordt door de Ondernemingsraad, conform versterkt adviesrecht, een voordracht aan de Raad van Commissarissen gedaan. De Ondernemingsraad heeft een recht van aanbeveling aan de rechtspersonen en organen die een voordracht aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders kunnen doen en voor een derde van de leden een zogenaamd versterkt aanbevelingsrecht. De Raad van Commissarissen en de Ondernemingsraad zijn een convenant overeengekomen waarin afspraken zijn gemaakt over de procedure rond dit versterkt aanbevelingsrecht. Bij de Raad van Commissarissen zijn tevens alle relevante toezichthoudende werkzaamheden in verband met NoordWater BV, dochtermaatschappij van NV Waterleidingmaatschappij Drenthe, ondergebracht.

NoordWater BV houdt de aandelen van diverse werkmaatschappijen waarin andere wateractiviteiten zijn ondergebracht. In 2013 is afgetreden: • De heer J. Kuper (per 1 februari 2013) In 2013 zijn drie commissarissen nieuw aangetreden: • de heer G.J. Jansen, voorzitter • de heer B.J. Bouwmeester • de heer S. Kremer

• De heer S. Kremer: geboren 30 oktober 1945, thans gepensioneerd, voorheen burgemeester van de gemeente De Wolden. Benoemd in 2013 op aanbeveling van de Ondernemingsraad. Relevante nevenfuncties: Penningmeester St. BANN personeelsdiensten, voorzitter Raad van Toezicht Monumentenwacht Noord en Oost Nederland, voorzitter Stichting ROP Noord-Nederland, lid bestuur ROP Nederland, vice voorzitter Raad van Toezicht Biliotheekservice Fryslân.

Naam

Jaar van aftreden

G.J. Jansen

2017

• De heer J.H. van der Laan: geboren 1 juli 1950, burgemeester van de gemeente Noordenveld. Vicevoorzitter van de Raad van Commissarissen. Voor de eerste maal benoemd in 2007 op voordracht van de gemeenten Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo. In 2013 opnieuw herbenoemd, nu voor een periode van vier jaar. Relevante nevenfuncties: voorzitter Raad van Commissarissen Sport Drenthe.

B.J. Bouwmeester

2017

Alle commissarissen hebben de Nederlandse nationaliteit.

T. Eerenstein

2015

S. Kremer

2017

J.H. van der Laan

2017

In 2013 is de heer J.H. van der Laan herbenoemd voor een periode van vier jaar. Per 1 maart 2013 is de samenstelling als volgt:

Vacature Korte beschrijving van de leden van de Raad van Commissarissen per 31 december 2013 • De heer G.J. Jansen: geboren op 7 november 1946. Benoemd in 2013 op voordracht van Gedeputeerde Staten van Drenthe. Thans gepensioneerd, voorheen Commissaris van de Koningin in Overijssel. Relevante nevenfuncties: bestuurslid Nat. Groenfonds, voorzitter Innovatienetwerk, voorzitter Faunafonds, voorzitter Waarderingskamer.

Over de bestaande vacature van commissaris vindt begin 2014 een voordracht door de Raad van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders plaats. Vanaf 1 januari 2013 is de Wet Bestuur en Toezicht van kracht. Deze wet heeft onder meer als doel om een meer evenwichtige verdeling tussen mannen en vrouwen te bereiken in het bestuur en de Raad van Commissarissen. Met een evenwichtige verdeling wordt bedoeld dat minimaal 30% van de zetels wordt bezet door mannen en minimaal 30% door vrouwen. Op dit moment voldoet de Raad van Commissarissen niet aan het doel van deze wetgeving. Voor de invulling van de nu openstaande vacature binnen de Raad van Commissarissen zal nadrukkelijk rekening worden gehouden met dit aspect.

• De heer B.J. Bouwmeester: geboren 28 juni 1959, burgemeester van de gemeente Coevorden. Benoemd in 2013 op voordracht van de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen. Relevante nevenfuncties: lid bestuur Veiligheidsregio Drenthe, vicevoorzitter Raad van Commissarissen NV Rendo Holding, voorzitter Energiecoöperatie Coevorden, voorzitter Drents portefeuillehoudersoverleg Milieu & Mobiliteit. • De heer T. Eerenstein: geboren 10 september 1952, wethouder van de gemeente Hoogeveen. Benoemd in 2011 op voordracht van de gemeenten Hoogeveen, Midden-Drenthe, Westerveld en De Wolden. Relevante nevenfuncties: namens gemeente Hoogeveen AvA Rendo, Stichting VAM (STIVAM).

7

Klant TOEKOMST De consument kan voor vrijwel elk product en elke dienst kiezen uit meerdere leveranciers. Drinkwater vormt daarop een grote uitzondering. Zo’n marktpositie lijkt comfortabel, maar brengt wel een extra grote verantwoordelijkheid met zich mee. Al helemaal omdat water de eerste levensbehoefte is en omdat de volksgezondheid direct afhankelijk is van de kwaliteit ervan. WMD staat al meer dan 75 jaar voor schoon, veilig, altijd voorhanden en betaalbaar drinkwater. Dat zal in de toekomst niet anders zijn. Zo constant als deze belofte is, zo veranderlijk zijn de omstandigheden waaronder WMD die moet inlossen. Deze dynamiek weerspiegelt zich onder andere in de dienstverlening. Aan snelle en multimediale communicatie worden steeds hogere eisen gesteld. Informatie moet zo transparant, volledig en toegankelijk mogelijk zijn. Ook in de administratieve organisatie dient het gemak voor de klant centraal te staan. In een veranderende wereld met een steeds kritischer wordende klant, nemen klantgerichtheid en klanttevredenheid alleen maar verder aan belang toe. Met de kwaliteit van de dienstverlening wil WMD tot de top drie in de benchmark van waterbedrijven blijven behoren. Dat vraagt onder meer om nauwgezette monitoring van prestaties en verdere verfijning en uitbreiding van de digitale dienstverlening.

8

AANSLUITINGEN Het totaal aantal administratieve aansluitingen per 31 december 2013 bedroeg 200.859. In 2012 waren dat 199.965. Het beleid van WMD is erop gericht om iedere klant individueel aan te sluiten; dat betekent een afname van het aantal centraal bemeterde en onbemeterde percelen. Eind 2013 waren er nog 187 centraal bemeterde percelen (flats) tegenover 196 het jaar ervoor. Het aantal onbemeterde percelen (zomerhuisjes) eind 2013 bedroeg 1.370. Dat zijn 16 percelen minder dan in 2012. Tabel 1 Aantal technische aansluitingen per 31 december Gemeente

2013

2012

Aa en Hunze

11.791

11.777

Assen

30.425

30.320

Borger-Odoorn

11.695

11.696

Coevorden

15.879

15.806

De Wolden

10.438

10.441

Emmen

47.983

47.794

Hoogeveen

24.996

24.981

Midden-Drenthe

15.180

15.156

Noordenveld

14.664

14.619

Tynaarlo

8.929

8.934

Westerveld

4.139

4.143

Overig

270

208

Totaal

196.389

195.875

Voor het begrip ‘aansluiting’ hanteert WMD de definities die in de benchmark van de drinkwatersector worden gebruikt: • Technische aansluitingen/installaties: ieder aansluitpunt waar op enig moment drinkwater kan worden geleverd (bemeterde, onbemeterde, centraal bemeterde of leegstaande percelen). • Administratieve aansluitingen: aantal technische aansluitingen plus het aantal wooneenheden achter een perceel met een centrale watermeter minus de leegstand.

KWALITEIT Kwaliteitszorg goed voor hercertificering In 2013 vond hercertificering voor NEN ISO 9001:2008 plaats. Het kwaliteitsmanagementsysteem van WMD voldoet aan de gestelde eisen, op grond waarvan het certificaat opnieuw is verlengd voor een periode van drie jaar. In het rapport van Lloyd’s Register, het internationale bureau dat de externe audit heeft uitgevoerd, staat

onder andere dat kwaliteitszorg merkbaar een volwaardige plaats in de organisatie heeft gekregen en beheerst wordt aangestuurd. ‘Er is veel draagvlak voor kwaliteitszorg; de cultuur van de organisatie is open.’ De audit had onder andere betrekking op de implementatie van de verbeterde klachtenprocedure en op de uitwerking van het thema ‘Klant centraal’ in een drie jaar durend programma dat in 2014 wordt ingezet. Klanttevredenheid langs Klantcontactmonitor De functie van auditor klantenprocessen binnen WMD is ingericht rond drie vragen: • Wat vindt de klant relevant in de dienstverlening? • Hoe waardeert de klant de dienstverlening? • Wat kan en wil WMD verbeteren en optimaliseren? In 2013 is de klantcontactmonitor gedurende zes maanden ingezet om de contacten binnen de sector Klant te monitoren. Uit de resultaten blijkt dat WMD redelijk tot goed scoort. Uiteindelijke verbeterpunten zijn allemaal geïmplementeerd. Besloten is om klanttevredenheidsonderzoeken voortaan in eigen beheer uit te voeren. Vragenlijsten voor de monitoring van klantcontacten in verband met installatieadvies, geplande werkzaamheden en storingen zijn inmiddels opgesteld. De eerste rapportage staat gepland in het eerste kwartaal van 2014. Verbeterde klachtenafhandeling In 2012 heeft een grondige herziening van de klachtenprocedure plaatsgevonden. In aansluiting daarop is in 2013 gewerkt aan de verbetering van de registratie, beantwoording en snelheid van afhandeling van klachten. Dit heeft geresulteerd in een klachtenaantal van 1.073. In 2012 werden 860 klachten geregistreerd en afgehandeld. De procentuele stijging van 25% is grotendeels toe te schrijven aan de verbeterde klachtenregistratie. Afhandeling klachten over druk, bruin water, geur of smaak Het aantal klachten wordt gerelateerd aan de gebeurtenis. Meerdere meldingen over één storing worden beschouwd als één klacht. In 2013 hadden gemiddeld 7 klachten betrekking op een te lage druk. Over bruin water kwamen totaal 66 klachten binnen. Bruin water kan zich voordoen bij een plotselinge grotere watervraag. Het sediment in de leidingen wervelt dan op en komt bij de klant uit de kraan. Dit komt vooral in de zomer voor; 65% van de bruinwaterklachten kwam in de periode juliseptember binnen. Klachten over een afwijkende kleur, geur of smaak van het water komen hooguit enkele malen per maand voor. Deze klachten krijgen een hoge prioriteit. Bij twijfel wordt onmiddellijk een monster genomen en onderzocht door Waterlaboratorium Noord BV (WLN).

9

Klantenpanel uitvoerig gehoord Het uit consumenten samengestelde Klantenpanel adviseert de WMD-directie gevraagd en ongevraagd over de dienstverlening. In 2013 heeft het panel actief meegedacht over de thema’s: • Vergroting van de zichtbaarheid van WMD en het product drinkwater • Communicatie bij storingen in de waterlevering • Vernieuwing website • Digitale nieuwsbrief • Maatschappelijk betrokken ondernemen • Bewust watergebruik Voor de afhandeling van klantvragen aan het panel is een secretaris benoemd.

KLANTENCONTACT Uitbreiding klantcontacten In 2013 is extra aandacht besteed aan klanten met nog openstaande vorderingen. Daartoe werd een extra telefoonnummer in gebruik genomen. Tabel 2 Klantencontacten Hoe

Telefonische bereikbaarheid

Aantal

Telefonisch Administratief

49.590

91,8

Technisch

9.849

97,6

Incasso

4.869

87,7

Schriftelijk Brieven

2.649

E-mails

3.570

Het aantal schriftelijke reacties van klanten is sinds 2012 toegenomen met 22%, het aantal reacties per e-mail met 32%. De contactmomenten per telefoon laten een stijging van 13% zien.

het jaar stond de teller al op 11.000 abonnees. Dat was boven verwachting. Met behulp van data-analyses kan de redactieformule steeds beter worden afgestemd op de informatiebehoefte van de klant.

BETALING Meteropname Voor het opmaken van de jaarrekening worden klanten verzocht om per december hun meterstand door te geven. Dat kan per e-mail of telefonisch. Van alle uitgestuurde opnameverzoeken heeft 93% van de klanten gereageerd. Sinds de antwoordkaart als optie is afgeschaft in 2012, neemt het aantal klanten dat de stand per internet doorgeeft, gestaag toe. Opvallend is het toenemend gebruik van de smartphone. Het totale internetgebruik (internet en mobiel internet) is met 3% ten opzichte van 2012 gestegen. Tabel 3 Wijze van doorgeven 2013

2012

Telefoon (voice response)

23%

25%

Internet

67%

69%

Mobiel internet

8%

3%

Direct klantcontact

2%

3%

Implementatie SEPA Alle betaalproducten, zoals de overschrijving, acceptgiro en incasso, worden in 2014 vervangen door producten die voldoen aan de regels voor SEPA, de Single Euro Payments Area. Sinds 4 november 2013 wordt op SEPAwijze geïncasseerd en uitbetaald. SEPA heeft tot doel om alle eurobetalingen in Europa te standaardiseren, zodat er over enkele jaren geen verschil meer is tussen een binnenlandse betaling en een eurobetaling van of naar andere Europese landen. WMD heeft in 2013 succesvol de overstap naar SEPA gemaakt.

Klant leidend op nieuwe website In januari 2013 is de vernieuwde website van WMD gelanceerd. Burgers, ondernemers en organisaties kunnen hier vanaf hun computer, tablet of smartphone op elk gewenst moment informatie vinden en hun WMDzaken regelen. De informatiebehoefte van de klant staat centraal in het ontwerp en de verdere ontwikkeling van de site. Informatie is eenvoudig en snel te vinden en wordt laagdrempelig gepresenteerd.

62% kiest voor digitale nota In 2013 zijn voorbereidingen getroffen voor de implementatie van de digitale nota. Bij het doorgeven van de meterstand konden klanten aangeven of zij voortaan van deze mogelijkheid gebruik willen maken. Zij ontvangen de nota dan als bijlage bij een e-mail en kunnen direct naar de betaalomgeving van hun eigen bank om per IDEAL te betalen. Daarmee besparen zij zich de € 1,60 administratiekosten die voor de papieren acceptgiro in rekening wordt gebracht. 62% van de klanten heeft aangegeven de nota voortaan digitaal te willen ontvangen.

Digitale nieuwsbrief: al 11.000 lezers Sinds het voorjaar van 2013 mailt WMD een digitale nieuwsbrief naar klanten die daar prijs op stellen. Via deze nieuwsbrief wordt actuele, interessante informatie snel en tegen geringe kosten verspreid. Door middel van links kan de lezer eenvoudig doorklikken naar de website van WMD. Klanten konden (en kunnen) zich aanmelden tijdens de metercampagne of via de website. Aan het eind van

Automatische incasso Aan 32.504 klanten is een e-mail verstuurd met het verzoek om op automatische incasso over te stappen. Daarvan zijn 13.070 e-mails daadwerkelijk geopend door de geadresseerden. De e-mailactie heeft erin geresulteerd dat 3% van het totaal aantal aangeschreven klanten op automatische incasso is overgegaan.

10

Minnelijk incassotraject WMD heeft besloten om het minnelijke incassotraject zelf ter hand te nemen. Voorheen werd dit traject uitbesteed aan een incassobureau, maar het succespercentage van 18% op de inning van relatief jonge vorderingen stelde teleur. Daarmee werd onvoldoende tegemoet gekomen aan de doelstelling (mede op grond van de Drinkwaterwet) om het aantal afsluitingen wegens wanbetaling tot het uiterste te beperken. In een speciaal ontworpen papieren en digitale mailing is de boodschap van een dreigende afsluiting zowel in tekst als beeld gecommuniceerd aan 2.683 klanten. Daarin werden zij aangeschreven voor het totale openstaande bedrag, dus inclusief eventuele oude vorderingen. Eind 2013 had circa 50% van de klanten de totale openstaande nota voldaan. Met een klein gedeelte van de klanten loopt nog een betalingsregeling. In deze categorie is inmiddels 55% van het totale openstaande bedrag voldaan. Afsluitingen Het aantal afsluitingen bedroeg 338, tegenover 584 in 2012. Met 2.759 klanten is een betalingsregeling getroffen, tegenover 1.874 in 2012. Backoffice Bandung volop in bedrijf Sinds 2013 is de WMD Country Office in Bandung volop in bedrijf. De dienstverlening heeft betrekking op verhuizingen, registratie van klantgegevens, verwerking van betalingen, opvoeren van nieuwe aansluitobjecten, verwerking van meterstandenuitval gedurende de meteropname en het uitvoeren van correctienota’s.

INSPECTIE BINNENINSTALLATIES BEDRIJVEN Prioritering naar risico’s Er zijn circa 1.700 controles uitgevoerd op binneninstallaties van bedrijven in Drenthe, met als doel het gevaar van verontreinigingen in het drinkwaternet op te sporen. Onvolkomenheden moeten door de klant worden hersteld. Als gevolg van de economische crisis kunnen sommige klanten de kosten daarvoor niet in een keer opbrengen. Daarom zijn afspraken gemaakt voor een gespreide realisatie van aanpassingen. De grootste risico’s genieten daarbij de hoogste prioriteit. Dit brengt wel de noodzaak tot extra controles met zich mee. Legionellapreventie Bij de uitvoering van de controletaken wordt erop gestuurd dat in ieder geval die aantallen controles worden gehaald die moeten worden uitgevoerd in het kader van de Interventiestrategie Legionellapreventie van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Deze strategie schrijft voor dat themagewijs jaarlijks een derde van de prioritaire instellingen (o.a. ziekenhuizen, zorginstellingen, horeca, campings en zwembaden) wordt gecontroleerd. De vereiste controles zijn uitgevoerd en gerapporteerd aan ILT.

11

Watervoorziening en omgeving TOEKOMST De kwaliteit van drinkwater is aan de strengst denkbare wetgeving en controle onderhevig. In de loop der jaren zijn er telkens nieuwe verontreinigingsvormen bijgekomen en dat zal in de toekomst niet anders zijn. Denk aan medicijnen, maar ook aan micro- en nanoplastics. Wat die laatste stoffen betreft, is er voor WMD geen reden tot acute zorg, maar het is wel zaak om snel zicht te verkrijgen in de omvang en de effecten op de lange termijn. In de komende jaren worden nog weer snellere en nauwkeuriger detectiemethodes ontwikkeld, evenals innovatieve vormen van waterzuivering. WMD is nauw betrokken bij uiteenlopende onderzoekstrajecten en innovatieve projecten. De ontwikkelingen op bijvoorbeeld het gebied van sensortechnologie zijn veelbelovend. De belangen van een waterbedrijf raken aan de maatschappelijke en commerciële belangen van vele andere partijen. Die raakvlakken worden in de toekomst alleen maar groter en complexer. Dat is inherent aan het feit dat drinkwater wordt gewonnen in natuur- en landbouwgebieden, in cultuurhistorisch waardevolle landschappen en op plekken waar mensen graag recreëren. Waar veel bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemerschap (MVO) op hun beleidsagenda hebben staan, is WMD ervan doortrokken. Duurzaamheid is een uitermate serieus, maar ook vanzelfsprekend thema binnen alle gelederen van de organisatie; zowel intern als in het veld. Daarnaast spant WMD zich ervoor in om water- en WMD-belangen op constructieve wijze te verknopen met maatschappelijke, technologische en/of recreatieve belangen van andere partijen in de samenleving, bijvoorbeeld op basis van functiecombinaties. Niet zelden leidt dat tot meerwaarde voor alle partijen; het geheel is meer dan de som der delen. Voorlichting en educatie spelen bij dat alles een belangrijke ondersteunende rol, deels in samenhang met sponsoring van relevante activiteiten en projecten.

12

WMD en natuur hebben elkaar nodig De waterwingebieden van de WMD liggen in een aantal van de mooiste Drentse natuurgebieden en landschappen. Dat is niet willekeurig zo bepaald. Integendeel, voor schoon water is een schone grondwaterbron nodig, in een omgeving die vrij is van meststoffen, bestrijdingsmiddelen en andere vormen van vervuiling. Alleen onder die omstandigheden

kan de natuurlijke filterwerking van de bodem optimaal worden benut. Nog voor de zuiveringsinstallatie eraan te pas komt, is het water al van een prachtige kwaliteit. Het mes snijdt aan twee kanten, want waterwinning bewijst zich steeds meer als voorwaarde voor instandhouding van al die mooie natuur. De gebieden worden beschermd en met rust

WATERVOORZIENING Drinkwatervoorziening Beilen Het productiestation Beilen voorziet in de drinkwaterlevering in een groot gebied in Midden-Drenthe en speelt een belangrijke rol in de drinkwaterproductie. Het water is middelhard. De drinkwaterbereiding voor Beilen wordt aangepakt ter verbetering van de waterkwaliteit, zodat een lager wasmiddelenverbruik mogelijk is en kalkafzetting wordt tegengegaan. In het voorjaar van 2013 zijn keuzes voor de toekomst gemaakt, op basis waarvan plannen zijn uitgewerkt. Er is voor gekozen om onthard water van productiestation Assen te mengen met het in Beilen geproduceerde water. Op 12 november 2013 is de aanleg van een 20 km lange transportleiding tussen beide stations van start gegaan. Dankzij deze aanvoer kan de helft van de zuivering in Beilen op termijn worden gesloten. Voor het in bedrijf blijvende deel ervan is in 2013 de ruwwateraanvoer vernieuwd. Winlocatie Zeijerveen Onder de golfbaan van de Drentse Golf- en Countryclub in Zeijerveen (Assen-West) ontwikkelt WMD een wingebied. Omdat de golfbaan duurzaam wordt beheerd, is dit een uitgelezen locatie voor waterwinning. In 2013 is de waterkwaliteit in beeld gebracht, zijn een pompput en twee waarnemingsputten geboord en is een pompproef

gelaten, waardoor zij een paradijs zijn voor veel en vaak zeldzame en bedreigde plant- en diersoorten. Door natuur en landschap in de provincie zorgvuldig te beheren en te ontwikkelen, boekt WMD dus winst op twee fronten: schoon water en een biodiversiteit om u tegen te zeggen.

uitgevoerd om de hydrologische effecten vast te stellen. Deze informatie is nodig voor de aanvraag van de winvergunning (in 2014 in te dienen bij de provincie) voor onttrekking van 1,5 Mm3/jr en een strategische hoeveelheid van 1 Mm3/jr.

SAMENWERKING IN DE WATERKETEN Groningen - Noord-Drenthe In 2011 hebben dertig gemeenten, twee waterschappen en twee waterbedrijven in het Eemsstroomgebied hun krachten gebundeld. Synergie moet uiteindelijk resulteren in een verlaging van maatschappelijke kosten. Intenties en doelen zijn vastgelegd in het landelijke Bestuursakkoord Water. De samenwerking heeft in 2013 verschillende resultaten opgeleverd: • Een gezamenlijke beleidsvisie • Notitie over assetmanagement met een voorstel voor een pilot • Aanzet tot een gezamenlijk bestek voor inspectie van rioleringen • Systeemconcept voor meten en monitoren • In clusterverband wordt gewerkt aan afvalwaterplannen en waterakkoorden In 2014 zal volop aandacht worden gegeven aan het concreter maken van de samenwerking. Er wordt een waterregisseur aangesteld om dit proces te coördineren.

13

Fusieoverleg waterlaboratoria In 2013 is gesproken over het samengaan van de laboratoria van Hunze en Aa’s en WLN. De besprekingen verlopen voorspoedig. Zuid-Drenthe In 2013 heeft WMD besloten om, eveneens op basis van het Bestuursakkoord Water, deel te nemen aan een samenwerkingsverband in het stroomgebied van het Waterschap Velt en Vecht in Zuidoost-Drenthe. Ook vijf gemeenten zijn hierbij aangesloten. Samenwerking met het Waterschap Reest en Wieden in Zuidwest-Drenthe is in voorbereiding. Technologische samenwerking noordelijke waterketen WMD, Waterbedrijf Groningen en de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s werken samen aan technologieontwikkeling in de waterketen. Als technologiecentrum van de waterbedrijven vervult WLN hierbij een belangrijke rol. Projecten zijn erop gericht om werkzaamheden in de waterketen te optimaliseren. In 2013 is onderzoek gedaan naar ziekenhuisafvalwater, biologisch ontzouten, grondstoffen uit rioolwaterzuiveringen, sensoren in de waterketen en organische microverontreinigingen in relatie tot duurzaam waterkwaliteitsbeheer.

Onderzoekstafels Wetsus Met het oog op kennisbundeling en kennisontwikkeling zitten WMD, Waterbedrijf Groningen, WLN, Waterschap Hunze en Aa’s, Waterschap Noorderzijlvest en Wetterskip Fryslân sinds 2013 gezamenlijk aan tafel bij onderzoekstafels van Wetsus. In 2013 hebben zij deelgenomen aan de volgende onderzoekstafels: • Advanced Waste Water Treatment • Resource Recovery • Separation at Source Convenant duurzame energieopwekking waterbedrijven De sector van waterleidingbedrijven heeft in 2010 een convenant gesloten over duurzaam energieverbruik, met als ambitie om tot 2020 20% op energieverbruik te besparen en om 20% van het resterende verbruik zelf duurzaam op te wekken. Daartoe wordt onder andere de energie-inhoud van opgepompt grondwater als bron benut. Deze vorm van bodemenergie kan worden toegepast bij nieuwbouwprojecten in de directe omgeving van een productielocatie. Daarnaast kan de ondergrond worden benut voor koude- en warmteopslag, waarbij water het transportmiddel is. In 2013 is in Hoogeveen een innovatief systeem in gebruik genomen waarbij warmte uit opgepompt grondwater wordt geleverd aan een nieuw verzorgingshuis. WMD werkt hierin samen met het regionale energiebedrijf Rendo Duurzaam BV. In Emmen heeft WMD een energieconcept ontwikkeld voor een cluster ‘Centrum West’, dat uitgaat van twee warmtenetten voor de levering van warmte aan verschillende klanten. Opwekking van elektra voor de eigen waterproductie maakt deel uit van dit plan.

Onderzoek en Innovatie

Herstel van beekdal Sleenerstroom In 2013 is een provinciale subsidie aangevraagd en toegekend voor landschapsherstel rond het productiestation Valtherbos. De hier ontspringende Sleenerstroom heeft een laagte in het landschap uitgesleten, alleen is het oorspronkelijke beekdallandschap niet meer duidelijk te herkennen. Doel van het project is om de leesbaarheid van het landschap te vergroten op basis van herstel van beeldbepalende landschapselementen, zoals houtwallen. Spoelvijvers worden op een natuurlijker wijze ingepast en een voormalige fruitboomgaard wordt deels hersteld. Met een relatief eenvoudige ingreep en tegen relatief lage kosten wordt cultuurhistorische, ecologische en recreatieve meerwaarde bereikt. Het project wordt medegefinancierd door de Postcodeloterij en uitgevoerd in samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe. De werkzaamheden gaan in het voorjaar van 2014 van start.

14

In 2013 is een onderzoekplan geschreven voor de periode 2014-2016. Hierin zijn de onderzoeken beschreven en gepland die nodig zijn om de watervoorziening in de toekomst te kunnen waarborgen. Een deel van dit onderzoek wordt uitgevoerd door WLN. Samen met Waterbedrijf Groningen is een onderzoekprogramma voor 2014 opgesteld, gericht op kennis en innovatie voor beide bedrijven. WMD participeert in het bedrijfstakonderzoek van de drinkwaterbedrijven in Nederland, dat wordt uitgevoerd door KWR Watercycle Recycle Institute, het centrale onderzoekinstituut. Dit onderzoek is gericht op technische vraagstukken van de drinkwatersector. WMD participeert met Waterbedrijf Groningen in enkele Wetsus-onderzoektafels (Biofouling, Microbiological safety, Applied waterphysics en Sensoring), naast de eerder in dit verslag genoemde tafels waar WMD samen met waterschappen aan deelnam. Door de intensieve samenwerking zijn we verzekerd van goede kennis van de ontwikkelingen, terwijl zowel de kosten als de inspanning beperkt zijn. Innovatie is een belangrijk onderwerp voor andere waterdochters. Medewerkers van WMD en WLN worden ingehuurd om een bijdrage te leveren aan de technologische ontwikkeling.

Afronding SAWA In 2013 is het drie jaar durende project SAWA Sensors and Water afgerond met het congres ‘Sensors4Water’. Experts op het gebied van sensortechnologie en water uit binnen- en buitenland namen daar kennis van de behaalde resultaten en discussieerden over toekomstige ontwikkelingen in de toepassing van sensoren bij winning, distributie en zuivering. Dit samenwerkingsproject van de waterbedrijven van Drenthe en Groningen, WLN, sensorbedrijven en kennisinstituten heeft veelbelovende resultaten opgeleverd. SAWA bood een goed platform voor innovatieve ontwikkelingen op het gebied van sensortechnologie en water. WMD en Waterbedrijf Groningen maken met WLN gebruik van de binnen SAWA ontwikkelde kennis en technologie, in de verwachting dat de kwaliteit van het drinkwater op efficiëntere wijze kan worden geoptimaliseerd. Partijen hebben vastgesteld dat een goed datamanagementsysteem van essentieel belang is voor de toepassing van sensoren.

GROND- EN OPPERVLAKTEWATERBESCHERMING Stimuleringsbeleid schone landbouw Driekwart van het ruim 4.000 hectare grote grondwaterbeschermingsgebied van WMD is agrarisch gebied. Boeren worden daarom nauw betrokken bij de inspanning om de grondwaterkwaliteit te beschermen. Hoofddoel is om de uitspoeling van chemische middelen tot het uiterste te beperken. Nadat de provinciale subsidie tussen 2010 en 2012 voor kennisgroepen was stopgezet, heeft de provincie vanaf 2013 opnieuw stimuleringsgelden beschikbaar gesteld. Het streven is om meer boeren te stimuleren tot milieubewust agrarisch gebruik van het gebied. In keukentafelgesprekken met groepen boeren in grondwaterbeschermingsgebieden en LTO is in 2013 aandacht besteed aan: • Bodemgezondheid • Verhoging organische-stofgehalte in de bodem • Reductie van gewasbeschermingsmiddelen • Innovatie op basis van precisielandbouw • Deelname aan het programma Veldleeuwerik, gericht op verduurzaming van de bedrijfsvoering In het najaar van 2013 is het stimuleringsbeleid ondersteund door middel van de WMD-nieuwsbrief Balans voor boeren in grondwaterbeschermingsgebieden. Ook heeft WMD actief deelgenomen aan KANON: Kenniscentrum Akkerbouw Noordoost-Nederland. In 2014 krijgt de stimulering schone landbouw een impuls. Deze impuls maakt deel uit van het maatregelenpakket dat de provincie Drenthe heeft opgenomen in de uitvoeringsregeling bij de gebiedsdossiers voor alle waterwingebieden.

Wandelen in waterwingebieden Waterwingebieden zijn zeer geliefd bij natuurminnende recreanten. WMD zorgt daar voor instandhouding van hoogwaardige natuur. Hier zijn soorten te vinden die elders allang verdwenen zijn. Wandelaars zijn daarom van harte welkom in de gebieden. WMD participeert in dat kader in een wandelgids van Vewin, waarin wandelroutes worden gecombineerd met informatie over waterbronnen, winning, zuivering, veiligheid en natuurschoon.

Zonder is gezonder In 2013 is de in 2012 in gang gezette campagne ‘Zonder is gezonder’ voortgezet. Deze campagne richt zich op vermindering van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen bij onkruidbestrijding. Ook moet het aanzetten tot gebruik van alternatieven voor onkruidbestrijding op duurzaam tuinbeheer c.q. vermindering van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in particuliere tuinen. Initiatiefnemers zijn provincie Drenthe, WMD, IVN, waterschappen en Drentse gemeenten. In dit kader werd in 2013 de receptenwedstrijd ‘Verrukkelijk Onkruid’ uitgeschreven, waarin mensen werden uitgenodigd te koken met onkruid uit eigen tuin.

MILIEU Stoffenrichtlijn In 2013 is de inventarisatie uitgevoerd van de Stoffenrichtlijn. Deze richtlijn wordt op termijn vervangen door het Globally Harmonised System (GHS). Huidige etiketteringen worden daartoe vervangen en waar nodig worden werkplekinstructiekaarten aangepast. Handboek voor aannemers Bij wijze van leidraad voor externe partijen die in opdracht van WMD werkzaamheden verrichten, is het handboek ‘Veiligheids- en Milieuvoorschriften Aannemers’ samengesteld.

15

Duurzaam inkopen Er is een start gemaakt met het project Duurzaam inkopen. Doel is om eind 2014 organisatiebreed 80 tot 100% duurzaam in te kopen. Hier wordt overigens al in ruime mate invulling aan gegeven, maar in veel gevallen nog onbewust. Een belangrijk aandachtspunt is het wagenpark.

NATUUR Beheerplannen wingebieden In 2013 is een start gemaakt met het schrijven van nieuwe beheerplannen voor alle wingebieden. Conform de Provinciale Omgevingsverordening worden hier de huidige situatie, de verantwoordelijkheden en het beheer in vastgelegd. Natuurontwikkeling is een belangrijk thema. De daarin behaalde resultaten worden in een aparte brochure gepresenteerd. In 2014 worden plannen en brochure aan de provincie aangeboden. Natuur- en terreinbeheer Natuurlijk beheer van de golfbaan in Assen-West is gebundeld met het beheer in de wingebieden van WMD. De werkzaamheden zijn ondergebracht bij WMD-dochter BètaWater. Sinds 2013 neemt dit team eveneens het herstel van particuliere tuinen na een leidingbreuk ter hand. Voortvloeiend uit de maatschappelijke positie van WMD worden mensen met een zorgbehoefte bij natuur- en terreinbeheer ingezet. Natura2000 Voor het gebied Drentsche Aa wordt door Dienst Landelijk Gebied een beheerplan Natura2000 geschreven. In 2013 heeft dit nog geen eindresultaat opgeleverd. Vanwege de al lang lopende discussie over vermeende

verdrogingseffecten van de winning Assen/Lonerstraat heeft WMD zich sterk gemaakt voor een juiste weergave van de effecten van deze winning en handhaving van het gebruik van deze locatie. Daartoe is een paar jaar geleden tevens een akkoord gesloten met de provincie, waarin een nieuw wingebied op het golfbaanterrein in Assen-West als oplossing is opgenomen.

COMMUNICATIE Voorlichting en educatie In voorlichting en educatie staan belangrijke thema’s rond water centraal, zoals het doorspoelen van kranen na een vakantie of bij nieuwe leidingen, het tegengaan van Legionella en het voorkomen van schade aan leidingen en watermeter in vorstperiodes. Op aanvraag wordt voor belangstellende groepen - klanten en scholieren een excursie verzorgd naar productiestation Annen, in combinatie met een bezoek aan een waterwingebied. Een belangrijke boodschap is dat de drinkwaterproductie op milieuvriendelijke wijze plaatsvindt. Tegelijkertijd wordt een beroep gedaan op een bewuste omgang met de natuur en daarmee de waterbronnen. In 2013 was WMD betrokken bij het Jaar van de Duurzaamheid in de gemeente Aa en Hunze en de Dag van de Duurzaamheid in Emmen in het kader van het event ‘Duurzaam op Koers’. Ook heeft WMD diverse mogelijkheden benut om lezingen te verzorgen tijdens symposia en andere bijeenkomsten, om publicaties over innovaties aan media aan te leveren en om zich te presenteren tijdens diverse sportieve activiteiten in de provincie. Verder nam WMD deel aan het project Gezonde Leefstijl op scholengemeenschap Vincent van Gogh in Assen.

Wandelen voor Water Op 20 maart liepen 180 leerlingen uit groep 7 en 8 van drie basisscholen uit Assen en Smilde zes kilometer met zes liter water op hun rug. Zo konden zij ervaren hoe het voor kinderen in 16

ontwikkelingslanden voelt om water te moeten halen. Ondertussen wandelden zij maar liefst 10.000 euro bij elkaar. Met dit sponsorgeld steunen zij projecten gericht op de verbetering van drinkwater- en sanitatievoorzieningen

in Indonesië. Deze door WMD in samenwerking met stichting Aqua for All georganiseerde wandeling vond plaats in het kader van Wereld Waterdag van de Verenigde Naties.

Exploitatie TOEKOMST Drents drinkwater wordt getransporteerd via een ondergronds leidingnet met een lengte van maar liefst 11.000 km. Deze infrastructuur is een belangrijk bedrijfsmiddel van WMD. Leveringszekerheid is en blijft een van de voornaamste doelstellingen. Uiteenlopende maatregelen worden getroffen om het aantal minuten dat een klant geen drinkwater heeft, tot het uiterste te beperken. Een uitdaging waar WMD in de toekomst vaker meer mee te maken krijgt, hangt samen met intensivering van het gebruik van de ondergrondse ruimte. Er komen steeds meer kabels en leidingen bij. Onbelemmerde toegang en bescherming tegen graafschade en bovengrondse ruimtelijke ontwikkelingen zijn van vitaal belang om de drinkwaterbelangen veilig te kunnen blijven stellen. Dat vraagt om een gezamenlijke inspanning van overheid, nutsbedrijven en commerciële organisaties, evenals om ontwikkeling en toepassing van innovatieve technieken voor (pro)actief leidingnetbeheer.

17

PRODUCTIE Herijking onderhoudsbeleid WMD beschikt over twaalf productiestations, verspreid over Drenthe. Begin 2013 zijn de uitgangspunten voor het onderhoud van de installaties herijkt. Per vooraf bepaald kritisch installatieonderdeel is, zo nodig op stationsniveau, een analyse gemaakt van de gevolgen van falen. Aan de hand van deze analyse is beoordeeld hoe eventuele risico’s kunnen worden ingeperkt. Dit vormt de basis van de jaarlijks uit te voeren onderhoudswerkzaamheden. De analyses zijn afgerond en aan de hand daarvan is bepaald welk type onderhoud voor de beschouwde productiemiddelen aan de orde is. Ook is vastgesteld welke back-up maatregelen, waaronder reservestelling, in voorkomende gevallen aan de orde zijn. Omdat de installaties robuust zijn uitgevoerd en goed zijn onderhouden de afgelopen jaren, waren in 2013 overigens slechts kleine aanpassingen nodig. Die zijn inmiddels uitgevoerd.

NOORDENVELD

Projecten in 2013 In 2013 zijn diverse projecten opgestart en/of afgerond, alle gericht op verhoging van de leveringszekerheid of waterkwaliteit: • In Beilen is een deel van het vacuümsysteem vervangen door een druksysteem. Er is nu een aanzienlijk constantere bedrijfsvoering mogelijk. Dit is zichtbaar in de kwaliteit van het geproduceerde water. • Bij de stations Gasselte, Leggeloo, Noordbargeres en Valtherbos is het leidingwerk aangepast. Bij een eventuele uitval van de zuivering is het nu mogelijk om de reinwaterkelder vanuit het net te vullen en via reinwaterpompen weer aan het net te leveren. • In Zuidwolde is de regeling van de reinwaterpompen aangepast, waardoor het mogelijk is om beter te sturen op de uitgaande druk. Hierdoor kunnen de voorzieningsgebieden Hoogeveen en Zuidwolde met elkaar worden verbonden en is de hoeveelheid gewonnen water beter te regelen.

TYNAARLO

Annen ASSEN

Assen

AA EN HUNZE

Gasselte

BORGER-ODOORN

MIDDEN-DRENTE

Beilen

WESTERVELD

Valtherbos

Leggeloo

MEPPEL

Kruidhaars

EMMEN

Ruinerwold DE WOLDEN

Noordbargeres

Hoogeveen

Brand in Valtherbos Op 16 oktober brak brand uit in productiestation Valtherbos. Bij het wekelijkse proefdraaien van de noodstroomaggregaten vatte een aggregaat vlam. Dankzij snel handelen van de medewerkers en de te hulp geroepen brandweer bleef de schade beperkt. Ook de waterlevering is niet in gevaar in geweest.

COEVORDEN

HOOGEVEEN

Dalen Zuidwolde

Figuur 1 Voorzieningsgebied

KWALITEIT Drinkwaterproductiestation Distributiekantoor Distributiesteunpunt Hoofdkantoor

18

Resultaat kwaliteitscontrole Tijdens het gehele win-, zuiverings- en distributieproces voert WLN bacteriologische en chemische kwaliteitscontroles uit. Op enkele uitzonderingen na voldeed het gedistribueerde water aan de normen van het Waterleidingbesluit. In het grondwater op de Hondsrug komen in zeer lage concentraties stoffen voor die samenhangen met de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen. Een daarvan is 1,2-dichloorpropaan (dcp), waarvoor in de jaren tachtig aanvullende zuiveringen zijn gebouwd.

Grafiek 1 Voortschrijdend jaargemiddeld aantal breuken in hoofdleidingen 2008-2013 800 700 600 500 400 300

Inzicht in toekomstige waterkwaliteit

200 100

DISTRIBUTIE Onderbreking drinkwaterlevering Een spontane leidingbreuk of werkzaamheden in de ondergrond kunnen ervoor zorgen dat klanten het tijdelijk zonder drinkwater moeten stellen. Het gemiddelde aantal ondermaatse leveringsminuten (OLM) voor WMDklanten bedroeg in 2013 20 minuten (6½ gepland werk en 13½ storingen). In 2012 was het totaal 22 minuten. Door bij werkzaamheden aan het leidingnet extra aandacht te besteden aan het bedienen van de afsluiters, is geprobeerd om dit aantal minuten bij storingen te verlagen. Tot het derde kwartaal leek dit vruchten af te werpen. Helaas hebben de grote storm van eind oktober en een omvangrijke lekkage in Emmen medio november dat aantal weer doen stijgen. Als gevolg van de grote hoeveelheid leidingbreuken veroorzaakt door de storm in oktober, is het totaal aantal ongeplande ondermaatse leveringsminuten uitgekomen op 13½ minuten. Wanneer de storm niet zou hebben plaatsgevonden, zou het totaal aantal ongeplande ondermaatse leveringsminuten zijn uitgekomen op 10 minuten.

jul13

jan13

jul12

jan12

jul11

jan11

jul10

jan10

jul09

jan09

jul08

0 jan08

Voor de bewaking van wingebieden past WMD een monitoringsysteem toe. Daarbij wordt de grondwaterkwaliteit zowel in de bodem van de winputten als in de waarnemingsputten gemeten. Deze waarnemingsputten bevinden zich op een reisafstand van 15 jaar: de tijd die het water onderweg is tussen de waarnemingsput en de daadwerkelijke onttrekking. Verontreinigingen die bedreigend zouden kunnen zijn voor de winning, worden tijdig gesignaleerd. Nieuwe methoden voor monstername en verbeterde analyseapparatuur worden bij deze monitoring uiteraard onmiddellijk toegepast.

Diversen Gietijzer PVC Asbestcement

Extra toelichting: De toename van het aantal breuken in hoofdleidingen eind van het jaar is het gevolg van de herfststorm in oktober 2013.

Projectverlaging ongeplande OLM’s WMD kent een relatief hoog aantal hoofdleidingbreuken, waardoor ook de ongeplande OLM’s hoog zijn. In het voorjaar van 2013 is een project gestart om te onderzoeken hoe het aantal breuken en daarmee het aantal OLM’s kan worden verminderd. De grootste winst blijkt te kunnen worden behaald bij asbestcement leidingen onder relatief hoge druk. Deze hoge druk treedt vaak bij lage afgifte in de nachtelijke uren op. De hoogteverschillen in de provincie zijn hierbij mede van invloed. Er is een voorstel uitgewerkt om binnen bepaalde drukzones de drukken te beperken. Dat kan op twee manieren worden gedaan: • De leverdruk vanaf het productiestation wordt aangepast; • Lokaal wordt de druk verlaagd door middel van een of meerdere drukreduceerkleppen. Het project gaat in 2014 van start. Projecten in 2013 In 2013 zijn diverse projecten voltooid, voortgezet of in gang gezet. Een selectie: • Vervangingsprogramma hoofdleidingnet: in de afgelopen en komende jaren is en worden de slechtste delen van het oude asbestcement hoofdleidingnet vervangen door PVC. Dit gebeurt deels op eigen initiatief (via het vervangingsprogramma van WMD) en deels in combinatie met renovatieprojecten van gemeenten. In 2013 is 52 km vervangen.

19

• De aanleg van de transportleiding Assen-Beilen is in volle gang. De eerste gestuurde boringen zijn gereed en over een deel van het tracé is teelaarde verwijderd ten behoeve van archeologisch onderzoek. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen voor het inbouwen van de transportleiding in de productiestations van Assen en Beilen. • In het kader van de verdubbeling van de N33 tussen Assen en Zuidbroek moest het leidingnet op zes plekken worden aangepast om de drinkwaterlevering te kunnen waarborgen. Vijf aanpassingen zijn in 2013 uitgevoerd, de zesde volgt in 2014.

• De pilot Geoviewer Mobile voor monteurs is succesvol afgerond. De exploitatie van distributietaken is gebaat bij het gebruik van goed ontsloten geo-informatie. Dat leidt tot vermindering van fouten en een grotere efficiency. Kwetsbare klanten zijn in Geoviewer optimaal zichtbaar. Het uitvoeringsproject vindt in samenwerking met Waterbedrijf Groningen plaats en de uitrol staat voor medio 2014 op de planning.

Tabel 4 Mutaties hoofd- en transportleidingnet (in meters) 2013

2012

2011

2010

2009

4.787

8.940

13.426

14.729

38.739*)

Vervanging/renovatie

51.388

57.624

64.211

63.362

42.901

Totaal

56.175

66.564

77.637

78.091

81.640

Aanleg

*) inclusief transportleiding Annen – Tynaarlo 13 km.

Crisissituaties door storm en lekkage In het najaar van 2013 werd WMD geconfronteerd met twee crisissituaties waarbij klanten tijdelijk geen drinkwater konden tappen. Als gevolg van de zware storm op 28 en 29 oktober werden zo’n tweeduizend huishoudens getroffen. Omgewaaide bomen en frictie van wortelstelsels veroorzaakten rond de honderd leidingbreuken, met name rond Gasselte, Zuidlaren en Leggeloo. WMD-monteurs gingen onmiddellijk aan de slag met het sluiten van afsluiters. Samen met aannemers werd daarna de reparatie van getroffen aansluitingen opgepakt. Ondertussen werden transporteurs ingezet voor het rondbrengen van vijfliterflessen voor bewoners; een service die zeer werd gewaardeerd. Het crisisteam kwam drie keer bijeen. Binnen twee 20

dagen waren alle storingen verholpen. Helaas functioneerde de website niet helemaal naar behoren, waardoor WMD veel telefoontjes ontving. De hele operatie, met name de distributie van nooddrinkwater, kon rekenen op grote belangstelling van regionale en landelijke media. In de nacht van zondag 17 november werd voor de deur van een verzorgingshuis in de Emmer wijk Bargeres een groot lek geconstateerd. Het lekverlies bedroeg 1.000 m3 per uur. Nadat de afsluiters waren dichtgezet en het lek was geïsoleerd, ontstond in dezelfde leiding een tweede lek. De reparatie werd direct in gang gezet, maar helaas kon niet worden voorkomen dat de kelders van het verzorgingshuis en een

aantal woonhuizen blank kwamen te staan. In een aantal gevallen werkten ook de cv-installaties niet meer. De brandweer heeft deze kelders direct leeggepompt. Aan de ongeveer 800 klanten die zonder water zaten, werden vanaf drie uitgiftepunten voor nooddrinkwater vijfliterflessen uitgedeeld. Drie basisscholen waren genoodzaakt hun deuren te sluiten. Pas aan het begin van de maandagavond was het lek gedicht. Ook deze storing kreeg veel belangstelling van de media. De medewerkers van het terreinteam van WMD hebben geholpen bij het herstellen van de tuinen van de bewoners. De betreffende leiding wordt in 2014 vervangen om herhaling te voorkomen.

Personeel en diensten TOEKOMST Begin 2013 is een projectgroep binnen WMD gestart met een toekomstverkenning. Halverwege het jaar zijn de resultaten en het conceptadvies gepresenteerd tijdens personeelsbijeenkomsten, aan de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Aansluitend is het advies verder uitgewerkt tot de Toekomstvisie WMD 2013-2023, die in november aan de aandeelhouders is aangeboden. Kernvragen waren: • Hoe ziet de toekomstige organisatie van de drinkwatervoorziening in Drenthe eruit? • Welke bijstelling van cultuur en structuur is nodig om als bedrijf jong, innovatief en ondernemend te blijven? • Hoe kan de maatschappelijke betrokkenheid van WMD worden ingebed? • Welke vormen van samenwerking zijn wel of niet nodig? Uitgangspunt van het toekomstscenario is dat WMD zelfstandig drinkwater blijft leveren in Drenthe. Mede op basis van een analyse van sterke en zwakke punten is de toekomstvisie op hoofdlijnen gebouwd op de volgende verander- en verbeterslagen: • Cultuur: een andere mindset - mens volgt werk - moet resulteren in verhoogde efficiency. • Organisatiestructuur: er wordt een laag leidinggevenden geschrapt, waardoor er vier lagen overblijven: medewerker, teamleider, manager, directeur. • Aansturing: afdelingen worden door kleinere groepen leidinggevenden aangestuurd op basis van hun vakkennis en voorbeeldfunctie. Er wordt gestuurd op resultaat en in voorkomende gevallen worden mensen aangesproken op gedrag. Ook vanwege de introductie van Het Nieuwe Werken - flexibel werken in tijd en plaats - is het belangrijk dat leidinggevenden voldoende gewicht in de schaal leggen. • Werkhouding: er wordt een groter beroep gedaan op taakvolwassenheid, eigen verantwoordelijkheid en intensieve - horizontale - samenwerking. Medewerkers worden op basis van geschiktheid en, waar mogelijk, op basis van eigen voorkeur in functies geplaatst. • Zorgzaamheid en solidariteit gaan hand in hand met een duidelijk en transparant verandertraject op basis van een gelijke aanpak voor iedereen. • Formatie: het totale personeelsbestand wordt tot 2023 teruggebracht van 155 (31 december 2013) tot 117 fte voor WMD en 20 fte voor Ander Water. Dat gebeurt grotendeels via natuurlijke afvloeiing en eventueel herplaatsing.

21

PERSONEEL Arbeidsomstandigheden Ontwikkelingen in 2013: • Er is een bedrijfsbrede Risico Inventarisatie en Evaluatie uitgevoerd, die is vertaald naar een Plan van Aanpak. Afstemming, vaststelling en implementatie vinden in 2014 plaats. • In samenspraak met de afdeling Distributie is een alarmkaart voor gebruik in bedrijfsbussen en schaftwagens en op mobiele werkplekken ontwikkeld met daarop instructies voor hoe te handelen bij calamiteiten en ongevallen op mobiele werkplekken ontwikkeld. • Op basis van het Periodiek Arbeidsgeneeskundig Onderzoek fysieke belasting is een werkplekonderzoek uitgevoerd met betrekking tot zit/stastoelen in de Bottelarij. Resultaten zijn besproken met de leidinggevende en aanbevelingen zijn overgenomen en geïmplementeerd. • Er is een conceptbeleid opgesteld inzake ‘bijzondere groepen werknemers’ (jongeren, ouderen, zwangeren). In 2014 wordt het onderwerp afgerond en besproken met de OR. • Op landelijk niveau neemt WMD deel aan de totstandkoming van de arbocatalogus Sector Drinkwater. Hierin is onder andere aandacht voor veilig werken met asbestcement buizen en werken in verontreinigende grond. Afronding vindt plaats in 2014. • Op basis van veranderende wet- en regelgeving en herziening van geldende normen zijn een leidraad voor het keuren van arbeidsmiddelen en een leidraad voor opleidingen opgesteld. Bespreking en overleg vinden in 2014 plaats. • Er is twee keer informeel overleg gevoerd met de OR over de voortgang van arbo-aangelegenheden. • Er zijn 8 SOS-formulieren ontvangen. Met deze formulieren worden ongevallen en bijna-ongevallen gemeld en geregistreerd. Het totale verzuim in relatie tot deze meldingen bedroeg 39 dagen. In 2014 wordt het formulier uitgebreid met beroepsziekten. • Om het gebruik van de alleenwerkersbeveiliging in productiestations te verbeteren, zijn extra toestellen aangekocht. Alle productielocaties zijn nu bij de ingang voorzien van een ‘My bodyguard’. Arbeidsvoorwaarden In april 2013 is een akkoord bereikt over een nieuwe cao voor de watersector. Deze cao heeft een looptijd van 1 augustus 2012 tot en met 31 december 2014 en bevat afspraken over een eenmalige uitkering, een structurele loonsverhoging, een verhoging van de Hay-loonlijn en aanpassing van de AOW-leeftijdsgrens. Onderzocht wordt nog of de cao voldoende mogelijkheden biedt voor Het Nieuwe Werken. Daarnaast krijgt de Cao-doetank, waarin medewerkers worden betrokken bij de ontwikkeling van arbeidsvoorwaarden, een vervolg. Ook is afgesproken dat de consignatieregelingen in de verschillende bedrijfscao’s worden omgevormd tot een bedrijfsregeling per bedrijf.

22

Overlegvergaderingen Directie en OR hebben de volgende onderwerpen besproken: • Organisatieverkenning/efficiencyonderzoek • Ziekteverzuim, verzuimbenchmark, IZAbedrijfszorgpakket, sociaal-medisch team • Autoregeling • OR-verkiezingen en wijziging OR-reglement • Samenwerking WMD met andere partijen • Wacht- en storingsdienst • Reglement plan- en beoordelingsgesprekken • Jaarverslag, jaarrekening en financieel plan WMD • Jaarverslag OR • Het Nieuwe Werken • Werkoverleg Tabel 5 Ziekteverzuim Leeftijd

% 2013

2012

2011

2010

2009

<25

1,51

0,00

3,84

0,48

3,29

25-34

2,44

8,60

2,38

6,37

8,12

35-44

2,41

5,29

3,91

6,81

6,26

45-54

4,15

4,15

6,20

7,70

7,18

>55

5,96

6,34

7,43

5,30

6,66

Tabel 6 Man/vrouwverdeling Geslacht

% 2013

2012

2011

2010

2009

Vrouw

6,08

5,10

5,48

6,09

6,95

Man

4,23

5,61

6,13

6,70

6,03

Totaal

4,48

5,54

6,00

6,60

6,80

2013

2012

2011

2010

2009

4,48

5,54

6,00

6,60

6,80

Tabel 7 Totaal verzuimpercentage

Tabel 8 Verzuimduur 2013 Kort verzuim 8 dagen

1,03

Middellang verzuim 8-42 dagen

1,21

Lang verzuim >42 dagen

2,25

Formatie In 2013 is 1 nieuwe medewerker in dienst getreden en zijn 5 medewerkers uit dienst getreden. Het aantal fulltime medewerkers is gestegen met 1 en het aantal parttimers is gedaald met 1.

Tabel 9 Aantal werknemers per 31 december 2013

2012

2011

2010

Aantal werknemers

Aantal fte

Aantal werknemers

Aantal fte

Aantal werknemers

Aantal fte

Aantal werknemers

Aantal fte

167

155

171

159

167

156

170

160

Tabel 10 Verhouding fulltime en parttime medewerkers per 31 december 2013 2013

2012

2011

2010

2009

Fulltime

134

137

131

135

140

Parttime

33

34

36

35

33

167

171

167

170

173

Totaal

Tabel 11 Leeftijdsopbouw per 31 december 2013 Totaal

Leeftijd

Vrouw

Man

2013

2012

2013

2012

2013

2012

2

2

0

0

2

2

25-34

14

16

1

1

13

15

35-44

27

28

8

10

19

18

45-54

58

61

16

14

42

47

>55

66

64

5

5

61

59

167

171

30

30

137

141

<25

Totaal

Grafiek 2 Leeftijdsverdeling werknemers 2013

14

2 <25 25-34 35-44

27

45-54 >55

66

58 De gemiddelde leeftijd per 31 december 2013 is 50 jaar. YoungTalentPool In mei is gestart met de zogenoemde YoungTalentPool: jonge mensen met een mbo-, hbo- of wo-opleiding worden op oproepbasis ingezet

bij de afdeling Klant. Zij worden ingezet voor mail- en telefoonbeantwoording, leegstandscontrole en een mailen brievenactie aan klanten met een betalingsachterstand. De resultaten zijn goed. Trainees In 2013 waren twee trainees actief in verschillende projecten. Samen hebben zij zich gebogen over mogelijkheden voor energiebezuiniging binnen WMD. Een van hen heeft daarnaast een onderzoek op hoofdlijnen verricht naar het toegepaste kennissysteem, evenals naar alternatieve systemen voor assetmanagement. De andere trainee was betrokken bij het traject dat WMD doorloopt om tot een nieuw watervoorzieningsplan te komen. Deelname aan onderwijsprojecten De in 2012 gestarte participaties in de opleiding Allround operationeel technicus van het Drenthe College en in MBO Life Sciences van het Friesland College zijn voortgezet.

KWALITEIT EN COMPLIANCE NEN ISO 9001:2008 In 2013 vond hercertificering voor NEN ISO 9001:2008 plaats. Het kwaliteitsmanagementsysteem van WMD voldoet aan de norm, op grond waarvan het certificaat is verlengd tot 24 april 2016. Eind 2013 is het programma voor de interne audits - als verplicht onderdeel van het ISO-traject - vastgesteld. Deze audits vinden begin 2014 plaats. De komende jaren staat een ingrijpende herziening van ISO 9001 op het programma. WMD heeft de ontwikkelingen op weg naar ISO 9001:2015 nauwlettend gevolgd in 2013 en heeft het onderwerp ook op de agenda van 2014 staan. Borging van wettelijke eisen De Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft bij alle drinkwaterbedrijven een audit verricht naar compliance. Daarbij is gekeken naar de wijze waarop naleving van wettelijke eisen is geborgd binnen de organisatie. De audit heeft zowel op harde elementen (zoals middelen en competenties) als op de organisatiecultuur (reactief/ proactief) betrekking. De conclusie van ILT is dat WMD tegemoet komt aan de vereisten van niveau 2 van het compliance-groeimodel. Niveau 2 heeft betrekking op bedrijven met een gecertificeerd of certificeerbaar managementsysteem conform bijvoorbeeld ISO-9001 of ISO-14001.

23

Deze bedrijven hebben de basis van het kwaliteitsdenken (borging en continue verbetering) in bepaalde mate aantoonbaar in de vingers, maar dit is niet specifiek gericht op het borgen van de naleving van wettelijke eisen managementsysteem. WMD voldoet nog niet aan alle eisen die aan niveau 3 worden gesteld. Dit niveau houdt in dat het bedrijf een effectief bewezen compliance managementsysteem heeft. Daarnaast heeft het bedrijf een managementsysteem dat specifiek is gericht op het borgen van de regelnaleving en het verbeteren van de nalevingprestaties. In 2014 neemt WMD de nodige maatregelen om medio dat jaar aan niveau 3 tegemoet te komen.

DIENSTEN GiGA GiGA is een gezamenlijke afdeling van WMD, Waterbedrijf Groningen en WLN die alle ICT-zaken voor de drie partners regelt. In 2013 stonden de volgende projecten op de agenda:

24

• Vervanging van een aantal grote verzamelservers, de zogenaamde Blade Rack Servers. Deze vervanging vindt eens in de vijf jaar plaats. • Calamiteitentest-ICT-oefening en de jaarlijkse hacktest: beide werden goed doorstaan. • Uitvoering van upgrades, zoals MS Sharepoint, Info EAM, AutoCAD, TopDesk en een groot aantal databases. • Microsoft Lync: introductie van de mogelijkheid tot mailen, chatten, bellen en videoconferencing via de pc. Medewerkers kunnen direct contact leggen met een of meerdere collega’s binnen WMD, Waterbedrijf Groningen en WLN. Het systeem maakt zichtbaar of iemand aan- of afwezig, bezet of beschikbaar is. Microsoft Lync zorgt voor verbetering van de onderlinge bereikbaarheid van collega’s. • Eerste stappen op weg naar de toekomstige mogelijkheid voor distributiemonteurs om informatie te ontvangen en te verwerken via iPad in plaats van laptop.

Ander Water TOEKOMST Water vervult een cruciale rol bij nationale en internationale vraagstukken op het gebied van verduurzaming en volksgezondheid. WMD zet zijn kennis en ervaring daarom breder in dan alleen voor drinkwatervoorziening in Drenthe. Zo wordt bovendien aangesloten op het speerpunt van de Rijksoverheid om van de watersector een van de sleutels tot verbetering van de kenniseconomie te maken. Onder de noemer Ander Water ontplooit WMD uiteenlopende activiteiten om de maatschappelijke meerwaarde van het bedrijf kracht bij te zetten. Zo worden waterdiensten op maat geleverd aan bedrijven die dagelijks grote hoeveelheden water gebruiken voor hun bedrijfsprocessen. De ambitie is om voor een toenemend aantal industriële bedrijven duurzame alternatieven voor grond- en drinkwater te ontwikkelen, desgewenst met een voor specifieke toepassingen geschikte samenstelling. In Millenniumdoelstelling 7 van de Verenigde Naties is vastgelegd dat het percentage mensen zonder toegang tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen in 2015 gehalveerd moet zijn ten opzichte van 1990. De Nederlandse overheid rekent op een actieve bijdrage van de waterbedrijven. WMD is sinds het eind van de jaren negentig op verschillende plaatsen in Indonesië actief om de kwaliteit en beschikbaarheid van drinkwater te verhogen. Lokale waterbedrijven worden op alle relevante onderdelen op het benodigde professionele niveau gebracht, om in de toekomst geheel zelfstandig te kunnen functioneren.

25

Gietwater voor glastuinbouw in Erica en Klazienaveen De beschikbaarheid van voldoende water van goede kwaliteit is essentieel voor de glastuinbouw. Voor de glastuinbouw in Zuidoost-Drenthe verzorgt BètaWater BV de winning, zuivering en distributie van hoogwaardig gietwater. Voor de gietwatervoorziening in Erica is in 2013 een aanvullende zuivering in gebruik genomen. Dankzij deze zuivering kan in beperkte mate water uit het nabijgelegen Griendtsveen worden ingezet, zodat het zoutgehalte van het gietwater kan worden verlaagd. Proceswater voor Norit Voor Norit in Klazienaveen (producent van actieve kool) produceert BètaWater gedemineraliseerd water uit oppervlaktewater. In 2013 is met Norit overleg gevoerd over toekomstige demiwaterlevering in Klazienaveen. NieuWater (NWTR) WMD is 50% aandeelhouder in NieuWater (NWTR). In 2013 zijn deze aandelen overgegaan naar NoordWater BV. De andere aandeelhouder is het waterschap Velt en Vecht, dat met ingang van 2014 samen met fusiepartner Waterschap Regge en Dinkel verder gaat onder de naam Vechtstromen. NWTR is ontwerper en eigenaar van de Puurwaterfabriek die in 2010 werd geopend in Emmen. Van gezuiverd rioolwater, afkomstig uit de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) van Emmen, wordt hier ultrapuur water gemaakt ten behoeve van oliewinning door de Nederlandse Aardolie Maatschappij BV (NAM) in Schoonebeek. De fabriek functioneert naar behoren. In 2013 heeft NWTR ingezet op uitbouw van activiteiten in en rond het werkgebied Drenthe en Twente. Groei moet voortkomen uit opdrachten voor ontwerp, bouw, beheer en/of bediening van waterinstallaties van aandeelhouders en industriële bedrijven. Deze inspanningen worden de komende jaren voortgezet. Eind 2018 moet NWTR zijn gegroeid tot een zelfstandige speler op watergebied. Uitbreiding van activiteiten in dierenpark Emmen De verhuizing van het dierenpark naar de Noordbargeres is aanleiding voor uitbreiding van de WMD-activiteiten. De zuiveringscapaciteit wordt fors opgeschaald (tot meer dan 9 miljoen m3 water per jaar) en de warmte-inhoud

26

van productiestation Noordbargeres wordt benut voor duurzame levering van verwarming en koeling van het park en andere gebouwen in Emmen, zoals het nieuwe theater. Daartoe is in 2013 gestart met de aanleg van een duurzaam warmtenet in het centrum. WMD in Indonesië WMD werkt samen met vijf waterbedrijven in Indonesië. De waterbedrijven zijn steeds beter in staat hun zaken te managen. Hun waterinkomsten zijn wederom gestegen. Het verhogen van watertarieven kan rekenen op verhoogd draagvlak in de politiek. Watermeteropname gaat binnen een aantal bedrijven al digitaal. 2013 stond in het teken van verdere reductie van het lekverlies en toename van het aantal aansluitingen. In januari bracht het bestuur van Stichting Waterprojecten Oost-Indonesië (SWOI) een bezoek aan Indonesië. In Manado op Sulawesi werd overleg gevoerd met de aandeelhouders van de PT Air Manado. Tijdens de bezoeken aan de beide andere locaties is het bestuur geïnformeerd over de ontwikkeling van de waterbedrijven PT Tirta Remu (Sorong op Papoea Nieuw Guinea) en PT Dreamsukses Airindo (Ambon). Mede als gevolg van deze bezoeken besloot SWOI om een deel schulden van de diverse bedrijven kwijt te schelden. In december vonden aandeelhoudersvergaderingen met alle PT’s plaats. Gesproken werd over hun financiële positie en hun toekomstige verzelfstandiging. De coördinatie tussen WMD en de bedrijven verloopt nu centraal vanuit Bandung via het WMD Country Office. 2013 was het eerste jaar waarin dochterondernemingen INOWA en WLN vanuit het WMD Country Office ondersteuning bieden aan de vijf waterbedrijven. Dankzij dit in 2012 opgezette landenkantoor kan de efficiency van de dienstverlening worden verhoogd. In 2013 zijn op basis van de ontwikkelingen in de afgelopen jaren nieuwe masterplannen opgesteld door de Indonesische PT’s. WMD is betrokken geweest bij het financiële gedeelte van de plannen en de afstemming met de budgetten voor 2014. Verder heeft WMD in 2013 de aandelen van PT Mitra Tirta Indonesia (MTI) overgenomen van Water Fund Holland B.V. De projectadministratie van MTI is succesvol geïmplementeerd in de bestaande systemen.

Financiën & Control TOEKOMST Binnen de drinkwatersector vergelijken de bedrijven hun relatieve prestaties via deelname aan een nationale benchmark. De Drinkwaterwet schrijft voor dat de individuele bedrijven vanaf 2015 eens per drie jaar een verbeterplan moeten opstellen op basis van de benchmark. WMD is het afgelopen jaar al begonnen met het vergroten van het inzicht in de kosten van de belangrijkste processen om mogelijke efficiencyverbeteringen op te sporen. Hiertoe zijn bezoeken gebracht aan en gegevens uitgewisseld met collega-waterbedrijven. Dit onderzoek wordt in 2014 voorgezet.

Verhoging fiscale kennis De sector Financiën & Control heeft in 2013 een klankbordgroep loontechnische en fiscale aangelegenheden opgestart. De klankbordgroep dient ter uitwisseling van kennis en optimalisering van de organisatie van fiscale processen. Op het gebied van scholingssubsidies heeft dit al resultaten opgeleverd. Daarnaast heeft de sector geïnvesteerd in BTW-kennis en een inventarisatie gemaakt van de huidige stand van zaken met betrekking tot de werkkostenregeling. Scheiding Drinkwater en Ander Water WMD is op diverse fronten actief geweest met de vereisten van de nieuwe Drinkwaterwet. Daartoe zijn aanpassingen uitgevoerd in het ERP-systeem. Ook is de dienstverlening tussen WMD als drinkwaterbedrijf en de Ander Water-entiteiten op transparante wijze contractueel

vormgegeven. In lijn daarmee zijn in 2013 verdere stappen gezet om te komen tot een geïntegreerd Financieel Plan Drinkwater en Ander Water. Het streven is om in 2014 beide plannen volledig te integreren. Verder is een start gemaakt met het opzetten van een kwartaalrapportage Ander Water die qua vorm en inhoud gelijk zal zijn aan de huidige rapportage inzake drinkwater. SAP-facturatiesysteem In 2011 is WMD van start gegaan met de inrichting en het gebruik van het SAP-facturatiesysteem. De SAPreleases zijn in 2013 grotendeels uitgevoerd en afgerond. De implementatie van support packages en enhancement packages is uitgesteld. Samen met de sector Klant heeft de sector Financiën & Control gewerkt aan het opzetten en implementeren van het AO/IC Internal Control Framework. Vanuit organisatorisch oogpunt is het van belang om een gedegen controlesysteem te hanteren.

27

Kengetallen (enkelvoudig) Kengetallen jaarrekening WMD 2013

2012

2011

2010

2009

32.571

32.148

32.404

33.359

32.525

x 1,000 m3

1.604

1.560

1.387

1.695

1.635

x 1,000 m3

30.967

30.588

31.017

31.664

30.890

x 1,000 m3

2.842

2.823

2.823

3.069

2.506

x 1,000 m3

28.125

27.765

28.194

28.595

28.384

x 1,000 m3

4.915

4.920

4.925

4.945

4.947

in km

Aantal technische aansluitingen

196.389

195.875

195.152

194.562

193.977

per 31/12

Aantal administratieve aansluitingen

200.859

199.965

199.737

200.088

199.539

per 31/12

150,65

143,65

171,47

179,09

183,22

in €

Rentepercentage langlopende leningen

3,10

3,25

3,51

3,43

3,96

in %

Gemiddeld aantal werknemers (Fte)

157

158

157

161

161

73.389

73.203

69.220

66.547

66.025

1.251

1.240

1.243

1.207

1.198

57,50

52,00

52,00

41,00

38,00

in €

0,55

0,55

0,75

0,88

0,92

in €

Gemiddeld verbruik per aansluiting

118,99

119,42

122,24

124,54

124,58

in m3

Kosten waterverbruik per huishouding exclusief btw

122,94

117,68

143,68

150,60

152,61

in €

133.609

131.812

130.135

123.030

118.798

680

673

667

633

612

8.964

8.959

13.941

11.072

12.628

28,0

28,7

29,4

29,9

29,3

30.861

29.033

35.180

37.154

37.105

x €1,000

Geactiveerde bedrijfslasten

1.805

1.832

2.103

1.379

1.768

x €1,000

Overige opbrengsten

6.153

6.006

5.826

6.444

6.646

x €1,000

Saldo rentelasten en -baten

2.386

2.502

2.560

2.485

2.344

x €1,000

Personeelskosten inclusief sociale- en pensioenlasten

11.522

11.566

10.867

10.714

10.630

x €1,000

Overige kosten

15.485

14.985

15.956

15.587

15.439

x €1,000

358

348

6.603

6.707

6.354

x €1,000

Bedrijfsresultaat vóór afschrijvingen

9.068

7.470

7.123

9.484

10.752

x €1,000

Afschrijvingen

7.136

7.243

6.812

6.982

7.617

x €1,000

Resultaat exclusief deelnemingen

1.932

227

311

2.502

3.135

x €1,000

1,8

1,1

1,1

2,0

2,3

Algemeen Productie en inkoop Niet in rekening gebracht verbruik Verkopen Verkopen engros Verkopen in eigen voorzieningsgebied Lengte hoofdleidingnet

Kosten per administratieve aansluiting (cnf benchmark)

Personeelskosten per werknemer (Fte) Aantal technische aansluitingen per werknemer

in €

Huishoudelijk verbruik Vastrecht m prijs incusief grondwaterbelasting 3

Balans Boekwaarde materiële vaste activa per 31/12 Boekwaarde per aansluiting per 31/12 Investeringen in het jaar (netto) Solvabiliteit (EV in % van het balanstotaal)

x €1,000 in € x €1,000 in %

Winst- en verliesrekening Netto omzet water

Grondwaterbelasting

Rentedekkingsratio

28

Vergelijking resultaat 2013 met FP2013 In het Financieel Plan 2013 is voor het boekjaar 2013 een positief resultaat begroot van € 884.000. Het gerealiseerd resultaat van de vennootschap bedraagt € 2.282.000. Onderstaand een toelichting op de afwijkingen: (x € 1.000)

1.Netto omzet Lagere verkopen drinkwater als gevolg van een sneller dan verwacht dalend gemiddeld verbruik. Enigszins gecompenseerd door meer verkopen engros

-

144

2. Geactiveerde bedrijfslasten Zowel de stijging van de inzet eigen personeel als de omvang van de voorbereidingsuren zijn achtergebleven bij het plan. Overigens is de realisatie 2013 conform 2012

-

295

+ + + + +

328 220 118 115 57

-

71

+ + +

165 326 102

6. Personeelskosten Een aantal vacatures uit het FP2013 zijn niet ingevuld

+

297

7. Afschrijvingskosten Lagere lasten als gevolg van schattingswijziging vervoermiddelen en minder/verschoven geplande investeringen

+

545

-

114 167 167 133 100 223 109

+

402

10. Deelnemingen Beter resultaat Noordwater Beter resultaat NieuWater Resultaat overige deelnemingen

+ + +

108 190 11

Saldo overige afwijkingen

-

63

Totaal afwijkingen

+

1.398

3. Overige opbrengsten Lagere externe incassokosten door meer uitvoering in eigen beheer en meer incassokosten in rekening kunnen brengen bij de klant Meer aansluit- en verhuiskosten in rekening gebracht Hogere subsidies, huur- en pachtopbrengsten Hogere doorbelasting van kosten aan ander wateractiviteiten Stijging overige opbrengsten 4. Kosten energie Hogere kosten als gevolg van wijziging energiebelasting 5. Uitbesteed werk Minder ingeleend personeel Minder aannemerskosten bij onderhoud distributie door meer zelf doen Minder overige onderhoudskosten

8. Overige kosten Afwaardering lening Waterfund Holland Hogere huisvestingskosten Hogere automatiseringskosten Voorziening dubieuze debiteuren Hogere advieskosten Afrekening splitsing drinkwater en ander water Stijging overige kosten 9.Financiële lasten Minder rentelasten door gunstiger dan verwachte marktomstandigheden en door piekfinanciering met laagrentende kasgeldleningen

29

30

Jaarrekening 2013

31

Enkelvoudige balans per 31 december 2013 Voor winstverdeling (bedragen in duizenden euro’s) Ref.

31 december 2013

31 december 2012

Activa Vaste activa Materiële vaste activa

2

133.609

Financiële vaste activa

3

7.989

131.812 8.540 141.598

Vlottende activa (ten hoogste 1 jaar)

140.352

4

Voorraden Vorderingen Liquide middelen

574

591

4.067

4.645

656

234 5.297

5.470

146.895

145.822

PASSiva Eigen Vermogen

5

Gestort en opgevraagd kapitaal

97

97

412

412

Statutaire reserve

40.922

40.708

Reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen

-3.511

-557

Wettelijke reserve

1.001

994

Onverdeelde winst

2.282

224

Herwaarderingsreserve

Voorzieningen

6

Langlopende schulden

7

Leningen

Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar)

41.878

675

627

73.903

73.290

8

Schulden aan kredietinstellingen

24.246

23.680

Schulden aan handelscrediteuren

2.411

2.342

Belastingen en premies sociale verzekeringen

767

756

Schulden aan participanten waarin wordt deelgenomen

203

107

3.487

3.142

Overige schulden

32

41.203

31.114

30.027

146.895

145.822

Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2013 (bedragen in duizenden euro’s) Ref.

2013

2012

Netto omzet Drinkwaterverkopen

10

30.861

29.033

Geactiveerde salarissen

11

1.805

1.832

Overige bedrijfsopbrengsten

12

6.153

6.006 38.819

36.871

Bedrijfslasten Waterinkopen

13

Elektrische energie Chemicaliën e.d.

345

335

1.342

1.421

405

361

Kosten uitbesteed werk

14

5.277

5.787

Personeelskosten

15

11.522

11.566

Afschrijvingen

16

7.136

7.243

Grondwaterbelasting

17

358

348

Overige bedrijfskosten

18

8.116

7.081

Bedrijfsresultaat

34.501

34.142

4.318

2.729

Rentebaten

355

414

Rentelasten

-2.741

-2.916

Financieel resultaat

Resultaat deelnemingen Resultaat

19

20

-2.386

-2.502

1.932

227

350

-3

2.282

224

33

Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening 1. Algemeen Activiteiten NV Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) is gevestigd aan de Lauwers 3 te Assen. Dit is tevens de statutaire vestigingsplaats van de vennootschap. De activiteiten van WMD en haar dochtermaatschappijen bestaan voornamelijk uit de zorg voor en instandhouding van de (drink)watervoorziening in haar verzorgingsgebied, benevens het verrichten van alle werkzaamheden, daarmede in verband staande, in de ruimste zin. Algemeen De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaarde in overeenstemming met de toelichting op deelnemingen in hoofdstuk 24 van de geconsolideerde jaarrekening. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar hoofdstuk 24 en 25 van de toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening. 2. Materiële vaste activa De samenstelling en het verloop van de boekwaarden is als volgt: Totaal Aanschafwaarde

Gebouwen en terreinen

Machines en installaties

Leidingen

Overige

Werken in uitvoering

246.939

73.371

56.844

96.004

18.531

Cumulatieve afschrijvingen

-115.127

-28.157

-40.805

-34.482

-11.683

Boekwaarde per 1 januari 2013

131.812

45.214

16.039

61.522

6.848

2.189

8.994

8

460

4.717

923

2.886

Afschrijvingen

-7.167

-1.351

-2.110

-1.780

-1.926

Aanschafwaarde desinvesteringen

-4.881

-195

-823

-3.252

-611

4.851

195

823

3.252

581

Boekwaarde per 31 december 2013

133.609

43.871

14.389

64.459

5.815

5.075

Aanschafwaarde

250.800

73.186

56.480

97.467

18.592

5.075

Cumulatieve afschrijvingen

-117.191

-29.315

-42.091

-33.008

-12.777

Boekwaarde per 31 december 2013

133.609

43.871

14.389

64.459

5.815

0-2,5

10-20

2

10-25

Investeringen onder aftrek van bijdragen van derden per saldo

Cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen

Afschrijvingspercentages

34

2.189

5.075

3. Financiële vaste activa De samenstelling en het verloop van de boekwaarden is als volgt: Deelnemingen in groepsmaatschappijen

Vorderingen op groepsmaatschappijen*

Overige deelnemingen

Vorderingen op niet geconsolideerde deelnemingen

Overige vorderingen

8.540

-37

4.308

1.184

1.924

1.161

-2.955

-2.955

2.759

45

3.229

-515 -114

-50

1.810

1.111

Totaal Boekwaarde per 1 januari 2013 Koersverschillen Investeringen Voorziening wegens incourant

-206

Resultaat deelnemingen

350

Dividend

-42 -154

504

-499

Boekwaarde per 31 december 2013

7.989

-499 -3.101

7.537

632

* Over deze vorderingen wordt 4 % (2012: 4 %) interest berekend

2013 Deelnemingen in groepsmaatschappijen NoordWater BV PT Mitra Tirta Indonesia

2012

Belang in %

Bedrag

Belang in %

Bedrag

100%

-3.094

100%

-37

99%

-7 -3.101

-37

7.537

4.308

7.537

4.308

Vorderingen op groepsmaatschappijen NoordWater BV Overige deelnemingen

Vestigingsplaats

Drentsche Golf & Country Club BV

Assen

Water Fund Holland BV

Belang in %

Belang in %

20,0%

276

20,0%

260

Nieuwegein

9,0%

42

9,0%

43

KWH Water BV

Nieuwegein

2,5%

25

NieuWater BV

Assen

Waterlaboratorium Noord BV

Glimmen

Reststoffenunie Waterleidingbedrijven BV

Nieuwegein

Futuro BV

Voorburg

25 516

50,0%

183

50,0%

218

2,9%

10

2,9%

10

25,0%

138

20,0%

112

674 Af: Voorziening wegens incourant

2,5% 50,0%

1.184

-42 632

1.184

1.450

1.450

Waterfund Holland BV

114

114

Drentsche Golf & Country Club BV

360

360

1.924

1.924

Vorderingen op niet geconsolideerde deelnemingen Waterlaboratorium Noord BV

Af: Voorziening wegens incourant

-114 1.810

1.924

Hypothecaire leningen

624

643

Vof Anloo

215

245

Vof Hondsrug

125

125

Dierenpark Emmen

127

139

20

9

Overige vorderingen

Diversen Totaal financiële vaste activa

1.111

1.161

7.989

8.540 35

4. Vlottende activa De vlottende activa zijn als volgt samengesteld: 2013

2012

574

591

2.159

1.482

-573

-372

639

489

36

229

Omzetbelasting

450

328

Voorschot Stichting Vakantieverblijven

318

340

Voorraden Distributie- en verpakkingsmateriaal Vorderingen (ten hoogste 1 jaar) Debiteuren en af te rekenen met afnemers Voorziening oninbare vorderingen Groepsmaatschappijen Participanten

Stichting Watervoorziening Oost-Indonesie Overlopende activa en overige vorderingen

437 1.038

1.712

4.067

4.645

Liquide middelen Kas Kredietinstellingen

Totaal vlottende activa

3

6

653

228

656

234

5.297

5.470

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de vennootschap. 5. Eigen vermogen Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bestaat uit 5.000 aandelen elk groot nominaal € 50,00. Hiervan zijn in 2013 geplaatst en volgestort 1.946 aandelen (in 2012: 1.946 aandelen). 2013

2012

Maatschappelijk kapitaal

250

250

Aandelen in portefeuille

-153

-153

97

97

Gestort en opgevraagd kapitaal

36

De overige componenten van het eigen vermogen zijn als volgt weergegeven: Herwaarderingsreserve

Totaal Stand per 1 januari 2013

41.781

412

Winstverdeling 2012

40.708

Reserve omrekenings verschillen

Wettelijke reserve deelneming

-557

Onverdeelde winst

994

224

Dividend 2012 Reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen

Statutaire reserve

-3

224 -224

-3

-2.954

-2.954

Mutatie herwaarderingsreserve Mutatie wettelijke reserve deelnemingen

-7

Onverdeelde winst 2013 Stand per 31 december 2013

7

2.282 41.106

2.282 412

40.922

-3.511

1.001

2.282

6. Voorzieningen Deze post bestaat uit:

Voorziening jubilea

2013

2012

675

602

Voorziening deelneming Totaal

25 675

627

Voorziening jubilea

2013

2012

Stand per 1 januari

602

617

Dotatie boekjaar

138

31

Onttrekking boekjaar

-65

-46

Stand per 31 december

675

602

De voorzieningen zijn van langlopende aard.

Deze voorziening is gevormd voor de in de toekomst uit te betalen personeelsbeloningen in het kader van 10-, 20-, 30- en 40-jarig dienstjubilea alsmede een ontslaguitkering bij einde dienstverband. Voorziening deelneming Waterlaboratorium Noord BV Stand per 1 januari

2013

2012

25

123

-25

-98

0

25

Dotatie boekjaar Onttrekking boekjaar Stand per 31 december

In 2011 is de Stichting Waterlaboratorium omgezet in een besloten vennootschap. Als gevolg hiervan zijn de bestemmingsreserves van de stichting omgezet in statutaire reserves bij de vennootschap. Deze voorziening houdt verband met de statutaire reserve bij deze deelneming, waarop een bestedingsverplichting rust.

37

7. Langlopende schulden De langlopende schulden betreffen onderhandse leningen van kredietinstellingen, pensioenfondsen en dergelijke. 2013

2012

84.747

85.676

-11.457

-9.929

13.000

9.000

86.290

84.747

Aflossingen komend jaar

-12.387

-11.457

Stand per 31 december

73.903

73.290

Leningen Stand per 1 januari Afgelost Nieuwe leningen

De nieuwe lening in 2013 betreft een lening met een looptijd van 10 jaar. De aflossing is lineair. De rente bedraagt 2,77%. Jaar van aflossing

Totaal

0-2 %

2-4 %

4-6 %

6 -8 %

2014

12.387

1.800

9.200

1.137

250

2015

11.463

1.800

8.700

713

250

2016

11.463

1.800

8.700

713

250

2017

11.463

1.800

8.700

713

250

2018 e.v.

39.514

39.514

86.290

46.714

35.300

3.276

1.000

Voor de langlopende schulden zijn geen zekerheden gesteld.

38

8. Kortlopende schulden Deze kortlopende schulden zijn als volgt samengesteld: 2013

2012

11.859

12.223

Kredietinstellingen Rekening-courant1) Aflossingsverplichting langlopende leningen

12.387

11.457

Stand per 31 december

24.246

23.680

2.411

2.342

551

542

139

136

77

78

Stand per 31 december

767

756

Schulden aan participanten waarin wordt deelgenomen

203

107

1.708

1.479

442

467

Overige

1.337

1.196

Stand per 31 december

3.487

3.142

31.114

30.027

Handelscrediteuren

Belastingen en premies sociale verzekeringen Loonheffing Sociale verzekeringen Pensioenpremies Waterbelasting en grondwaterheffing

Overige schulden Te betalen vakantierechten Te betalen interest

Totaal kortlopende schulden

Bij de bankiers is een rekening-courant beschikbaar van € 14.000.000. Er zijn geen zekerheden gesteld of bijzondere voorwaarden aan dit krediet verbonden. Per 1 januari 2014 is de rekening-courant verlaagd naar € 10.000.000.

1)

9. Niet uit de balans blijkende verplichtingen WMD is aansprakelijk voor de schulden van VOF Anloo en VOF Hondsrug. WMD heeft zich garant gesteld voor een bedrag van € 19,3 miljoen voor de door NieuWater B.V. aangegane lening bij NV Bank Nederlandse Gemeenten. WMD staat garant voor de betalingsverplichtingen van aflossing en rente zoals die jaarlijks verschuldigd is door Stichting Waterprojecten Oost-Indonesië aan de Rabobank met betrekking tot de verstrekte geldleningen van € 5,5 miljoen. De garantstelling is beperkt tot de aflossing en rente zoals die jaarlijks verschuldigd is en strekt zich niet uit tot toekomstige verplichtingen. WMD is inzake energie-inkoop (vastleggen energieprijs tot medio 2016) langlopende financiële verplichtingen aangegaan tot een bedrag van € 3.434.029.

39

Verplichting

=< 1 jaar

> 5 jaar

1-5 jaar

Totaal

Kantoormiddelen

46.089

2.066

48.155

Leaseauto's

19.272

Schoonmaakcontract

40.259

104.673

144.932

105.620

106.739

212.359

19.272

10. Drinkwaterverkopen 2013

2012

Kleinverbruik

24.258

23.270

Grootverbruik

4.377

3.884

Levering zusterbedrijven

1.202

857

Vergoeding brandkranen en sprinklers

1.024

1.022

30.861

29.033

Totaal opbrengsten

11. Geactiveerde salarissen Dit betreft toegerekende personeelskosten aan in eigen beheer vervaardigde productie- en distributiemiddelen. 12. Overige bedrijfsopbrengsten Dit betreft alle opbrengsten die geen verband houden met de verkoop van water, zoals opbrengst werken voor derden, opbrengst huren en pachten en vergoeding incasso- en afsluitkosten. 13. Waterinkopen Dit betreft ingekocht water bij collega waterbedrijven. 14. Kosten uitbesteed werk Tot deze post behoren onder meer de kosten van uitbesteed onderhoud aan terreinen, gebouwen, machines en installaties en leidingwerken, kosten van uitzendkrachten, onderzoek waterkwaliteit en computercentrum. 15. Personeelskosten 2013

2012

8.930

8.787

890

1.094

1.211

1.126

Overige personeelskosten

491

559

Totaal personeelskosten

11.522

11.566

Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten

40

16. Afschrijvingen 2013

2012

Bedrijfsgebouwen- en terreinen

1.351

1.374

Machines en installaties

2.110

1.930

Leidingen en watermeters

1.780

1.683

Overige vaste bedrijfsmiddelen

1.926

2.295

7.167

7.282

Resultaat bij verkoop

-31

-39

Totaal afschrijvingen

7.136

7.243

Materiële vaste activa

17. Grondwaterbelasting Dit betreft een grondwaterheffing van € 0,01100 (2012: € 0,01084) 18. Overige bedrijfskosten Tot deze post behoren onder meer de kosten van waterzuivering en waterwinning, huisvestingskosten, kosten technische bedrijfs- en vervoermiddelen, reis- en verblijfkosten, belastingen en verzekeringen, porti- en telefoonkosten, adviezen, algemene bedrijfsbehoeften en vergoeding landbouwschaderegeling. 19. Financieel resultaat De rentelasten hebben betrekking op betaalde rente op leningen. De rentebaten hebben betrekking op ontvangen hypotheekrente leningen personeel evenals de rentevergoeding op overige leningen. 20. Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen is als volgt samengesteld:

NoordWater BV

2013

2012

-102

-629

PT Mitra Tirta Indonesia

-52

NieuWater BV

515

500

16

35

Waterlaboratorium Noord BV

-10

184

Water Fund Holland BV

-43

-93

Drentsche Golf & Country Club BV

Futuro BV Totaal

26 350

-3

Het resultaat over boekjaar 2013 is voor € 325.000 gemuteerd in de Financiële Vaste Activa (ref 3) en voor € 25.000 in de Voorziening Deelneming Waterlaboratorium Noord BV (ref 6). In het resultaat van Noordwater is begrepen een verbetering van het resultaat van de Indonesische groepsmaatschappijen als gevolg van een kwijtschelding van een deel van hun schulden door de Stichting Waterprojecten Oost-Indonesië.

41

21. Overige informatie Gemiddeld aantal werknemers Gedurende het jaar 2013 had de vennootschap, uitsluitend in Nederland, gemiddeld 157 werknemers (FTE) in dienst (2012: 158). Verantwoording uit hoofde van de Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) Op 1 januari 2013 is de Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden. In deze nieuwe wet zijn regels vastgelegd over de maximale bezoldiging van bestuurders en topfunctionarissen in de (semi)publieke sector. Jaarlijks wordt de WNT-norm vastgesteld in een ministeriële regeling. De managementverantwoordelijkheid van WMD ligt bij de directeur van WMD. De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor de bezoldigingsstructuur van de directeur. Het bezoldigingsbeleid bij WMD, voor de Raad van Commissarissen en de bestuurder, is in lijn met de bepalingen uit de WNT. Bezoldiging Raad van Commissarissen De commissarissen ontvingen gezamenlijk een vergoeding van € 18.400 over 2013 (2012: € 14.700). De commissarissen in overheidsdienst ontvingen de vergoeding niet persoonlijk. Totale bezoldiging 2013

Dienstverband in het jaar (in dagen)

G.J. Jansen, voorzitter

4,7

306

J.H. van der Laan

4,1

365

T. Eerenstein

3,4

365

B.J. Bouwmeester

2,8

306

S. Kremer

3,1

334

J. Kuper

0,3

31

Bezoldiging bestuurder De totale bezoldiging van de bestuurder, directeur K.J. Hoogsteen, bedroeg op grond van de WNT € 218.000 over 2013 gesplitst in een beloning van € 186.000 en een voorziening ten behoeve van beloningen betaalbaar op termijn van € 32.000. De bestuurder heeft geen belastbare vaste- en variabele onkostenvergoedingen ontvangen in 2013 en is het gehele jaar 2013 in dienst geweest. Op grond van Boek 2 BW bedroeg het salaris van de bestuurder in 2013 € 147.000 (2012: € 144.000) en werd daarnaast € 71.000 (2012: € 66.000) betaald voor vakantielasten, sociale lasten, pensioen enz. Toelichting bij het samenstellen van de WNT verantwoording Bij de samenstelling van bovenstaande verantwoording uit hoofde van de WNT zijn de Beleidsregels toepassing WNT d.d. 27 februari 2014 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als uitgangspunt gehanteerd. WMD herkent de door de Minister van BZK in zijn kamerbrief d.d. 27 februari 2014 onderkende uitvoeringsproblemen met betrekking tot externe niet-topfunctionarissen, en heeft deze categorie in lijn met de door de Minister voorgestelde gedragslijn niet in de WNT verantwoording betrokken.

42

Geconsolideerde balans per 31 december 2013 Voor winstverdeling (bedragen in duizenden euro’s)

Ref.

31 december 2013

31 december 2012

Activa Vaste activa Materiële vaste activa

26

148.006

Financiële vaste activa

27

10.380

151.553 11.499 158.386

163.052

Vlottende activa (ten hoogste 1 jaar) Voorraden

967

1.070

Vorderingen

6.700

7.349

Liquide middelen

2.973

2.369 10.640

10.788

169.026

173.840

PASSiva Groepsvermogen*

28

41.203

41.878

Aandeel derden

29

-390

-803

Voorzieningen

30

935

1.129

Langlopende schulden

31

Leningen kredietinstellingen Overige leningen Achtergestelde leningen*

82.183

82.050

756

298

10.670

15.578 93.609

97.926

Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Schulden aan kredietinstellingen

24.965

24.160

Schulden aan handelscrediteuren

2.916

2.939

Belastingen en premies sociale verzekeringen

1.021

885

203

107

Schulden aan participanten waarin wordt deelgenomen Overige schulden

4.564

5.619 33.669

33.710

169.026

173.840

* Deze posten vormen gezamenlijk het aansprakelijk vermogen ten bedrage van € 51.873 (in 2012: € 57.456)

43

Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2013 (bedragen in duizenden euro’s)

Ref.

2013

2012

Netto omzet Waterverkopen

37.937

37.512

Geactiveerde bedrijfslasten

33

2.107

2.274

Overige bedrijfsopbrengsten

9.118

7.551 49.162

47.337

Bedrijfslasten Waterinkopen Elektrische energie Chemicaliën e.d. Kosten uitbesteed werk

345

336

1.823

2.154

911

1.056

8.301

8.950

Personeelskosten

34

14.865

15.167

Afschrijvingen

35

8.496

8.713

358

348

9.450

8.123

Grondwaterbelasting Overige bedrijfskosten

36

Bedrijfsresultaat Rentebaten Rentelasten

37

Financieel resultaat

Resultaat voor belastingen

44.847

4.613

2.490

522

718

-3.133

-1.397 -2.611

-679

2.002

1.811

Winstbelastingen

38

-130

-484

Resultaat deelnemingen

39

625

517

2.497

1.844

-215

-1.620

2.282

224

Resultaat na belastingen Minderheidsbelang van derden

Resultaat

44

44.549

Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2013 (bedragen in duizenden euro’s)

Bedrijfsresultaat Afschrijvingen Mutatie voorzieningen

2013

2012

4.613

2.490

8.552

8.706

-194

-29

Verandering in werkkapitaal Vorderingen

649

-661

Voorraden

103

-77

Kortlopende schulden

-42

Kasstroom uit bedrijfsoperaties

Ontvangen/betaalde interest Betaald dividend Winstbelasting

1.428

13.681

12.595

-2.611

-679

-3

-3

-130

Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen in materiële vaste activa per saldo

-5.005

(Des)investeringen in financiële vaste activa per saldo

-1.424

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Mutatie reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen

2.166 710

-484 -2.744

-1.166

10.937

11.429 -8.645 -430

-6.429 -2.954

-83

13.538

9.000

-17.855

-12.538

413

1.755

Mutatie herwaarderingsreserve Nieuwe lening Aflossing langlopende schulden Mutatie aandeel derden Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-9.075

-491

-6.858

-2.357

2.954

83

604

80

Stand per 1 januari

2.369

2.289

Stand per 31 december

2.973

2.369

Koersverschillen Mutatie geldmiddelen

45

Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 22. Algemene toelichting Stelselwijzigingen In 2013 hebben zich geen stelselwijzigingen voorgedaan. Schattingswijziging In 2013 is de afschrijvingstermijn op vervoermiddelen verlengd van vier jaar naar zes jaar en is er een restwaarde toegevoegd van 10% van de aanschafwaarde, overeenkomstig nieuwe inschattingen betreffende de levensduur en restwaarde van deze activa. Deze schattingswijzigingen zijn prospectief verwerkt. Schattingen Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, zijn de relevante oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten. Grondslagen van de consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens van WMD opgenomen, samen met die van haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin WMD direct of indirect overheersende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enige andere wijze de financiële- en operationele activiteiten kan beheersen. De hiervoor beschreven groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. Wanneer er sprake is van een belang in een joint venture, dan wordt het desbetreffende belang gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, danwel proportioneel geconsolideerd, indien dit leidt tot een beter inzicht. Van een joint venture is sprake indien als gevolg van een overeenkomst tot samenwerking de zeggenschap door de deelnemers gezamenlijk wordt uitgeoefend. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties met derden buiten de Groep zijn gerealiseerd. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij geldende waarderingsgrondslagen voor de Groep. In de geconsolideerde jaarrekening zijn naast de vennootschap WMD de volgende deelnemingen betrokken: naam

vestigingsplaats

deelname in %

NoordWater BV

Assen

100

PT Mitra Tirta Indonesia

Bandung

99

Voor een overzicht van alle deelnemingen die in de consolidatie zijn betrokken wordt verwezen naar bijlage 2. Verbonden partijen Als verbonden Partijen worden aangemerkt alle rechtspersonen waarover WMD overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan uitoefenen. Ook rechtspersonen en natuurlijke personen die overwegende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis in WMD kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. WMD is verbonden met de Stichting Vakantieverblijven van WMD: een stichting die vakantieverblijven exploiteert die kunnen worden verhuurd aan (oud) werknemers van WMD. Deze verbonden partij is niet in de consolidatie betrokken. WMD was eind 2012 ook verbonden met de Stichting Aqua et Labor, welke in 2013 is geliquideerd.

46

Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen op geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. 23. Algemene grondslagen Algemeen De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans en de winst- en verliesrekening zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar, met uitzondering van de hierboven beschreven toegepaste schattingswijziging voor afschrijvingen- en restwaarde op vervoermiddelen. Vreemde valuta • Functionele valuta De posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van de economische omgeving waarin de groepsmaatschappij haar bedrijfsactiviteiten voornamelijk uitoefent (de functionele valuta). De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s; dit is zowel de functionele als de presentatievaluta van WMD. • Transacties, vorderingen en schulden De Indonesische groepsmaatschappijen van WMD leggen transacties en balansposten in hun administraties vast in de eigen functionele valuta, te weten de rupiah. WMD neemt commerciële transacties welke luiden in rupiah op tegen de wisselkoersen die gelden op de dag van de transacties. WMD rekent monetaire balansposten uitgedrukt in een vreemde valuta om tegen de koers per balansdatum. Koersverschillen die voortvloeien uit de afwikkeling van deze transacties en uit de omrekening van monetaire posten worden in het resultaat verwerkt. Valutakoersverschillen op leningen en andere financiële instrumenten voor zover deze het valutarisico in verband met de netto investering afdekken worden verwerkt in het eigen vermogen onder de post ‘reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen’. Koersverschillen die zijn verantwoord onder de post ‘reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen’, zijn niet uitkeerbaar tenzij de desbetreffende deelneming is verkocht of geliquideerd. • Groepsmaatschappijen Bij de consolidatie rekent WMD de balansen van de Indonesische groepsmaatschappijen om in euro’s tegen de koers per balansdatum. De winst- en verliesrekeningen van deze entiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de gemiddelde wisselkoersen van de desbetreffende periode. De valatukoersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van de netto investering in de Indonesische groepsmaatschappijen, worden verwerkt in het eigen vermogen onder de post ´reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen’. Operationele leasing Leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij WMD ligt, worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract.

47

24. Grondslagen voor waardering activa en passiva Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, onder aftrek van de bijdragen van derden betrekking hebbende op het desbetreffende actief, verminderd met de lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte toekomstige gebruiksduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardevermindering die op balansdatum wordt verwacht. Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa, waaronder begrepen gronden die zijn verworven met het doel om deze in erfpacht uit te geven, noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, worden de rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Deze rente wordt via de resultatenrekening verantwoord. Rente op gronden die zijn verworven met het doel om deze in erfpacht uit te geven blijft onderdeel uitmaken van de vervaardigingskosten, ook al worden deze uiteindelijk niet in erfpacht gegeven. De gronden ten behoeve van het project Waterland en het Dierenpark Emmen zijn gewaardeerd op vervangingswaarde op het moment van ingebruikname. Voor de gronden ten behoeve van het project Waterland en het Dierenpark Emmen welke nog niet in gebruik zijn genomen is een herwaarderingsreserve gevormd. Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten worden rechtstreeks in het resultaat verantwoord. Financiële vaste activa • Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij het kunnen uitbrengen van 20% of meer van de stemrechten. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaardemethode negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover WMD in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen. De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden, uitgaande van de waarden bij eerste verandering, de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering, vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde: afwaardering vindt plaats ten laste van de winst- en verliesrekening. • Vorderingen op deelnemingen De onder financiële vaste active opgenomen vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Na eerste verwerking worden deze vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk is aan de nominale waarde, zo nodig onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. • Overige vorderingen De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen, hypothecaire leningen verstrekt aan oud-werknemers van WMD en overige vorderingen. Deze vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Na eerste verwerking worden deze vorderingen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk is aan de nominale waarde, zo nodig onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa WMD beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. De opbrengstwaarde is bepaald met behulp van de actieve markt. Een bijzondere-waardeverminderingsverlies wordt direct als een last verwerkt in de winst-en-verliesrekening.

48

Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Vlottende activa • Voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs, zijnde de laatst betaalde inkoopprijs, of lagere marktwaarde. Bij de bepaling van de marktwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. • Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. • Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Eigen vermogen • Statutaire reserve Conform artikel 27 van de Statuten van WMD, kan jaarlijks een door de directie met goedkeuring van de Raad van Commissarissen te bepalen percentage van de vennootschappelijke winst worden gereserveerd. • Herwaarderingsreserve Voor de gronden ten behoeve van het project Waterland en het Dierenpark Emmen welke nog niet in gebruik zijn genomen is een herwaarderingsreserve gevormd. Indien herwaarderingen in de herwaarderingsreserve zijn verwerkt, worden de gerealiseerde herwaarderingen bruto ten gunste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Zie voor een nadere toelichting op de omrekening van vreemde valuta en de post ‘reserve omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen’ de algemene grondslagen. • Aandeel derden Het aandeel derden als onderdeel van het groepsvermogen wordt gewaardeerd tegen het bedrag van het nettobelang in de netto-activa van de desbetreffende groepsmaatschappijen. Voor zover de desbetreffende groepsmaatschappij een negatieve nettovermogenswaarde heeft, worden de negatieve waarde en de eventuele verdere verliezen niet toegewezen aan het aandeel derden, tenzij de derden-aandeelhouders een feitelijke verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen voor hun rekening te nemen. Zodra de nettovermogenswaarde van de groepsmaatschappij weer positief is, worden resultaten toegekend aan het aandeel derden. • Wettelijke reserve deelnemingen Wijzigingen in de balanswaarde bij deelnemingen in groepsmaatschappijen als gevolg van mutaties in de herwaarderings- of winstdelingsreserve van de deelnemingen worden in de wettelijke reserve deelnemingen verantwoord, welke is verwerkt in het eigen vermogen. De wettelijke reserve wordt op individuele basis bepaald. Voorzieningen • Algemeen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. • Voorziening jubilea De voorziening jubilea wordt opgenomen tegen de contante waarde van de verwachte uitkeringen gedurende het dienstverband. Bij de berekening van de voorziening wordt onder meer rekening gehouden met verwachte salarisstijgingen en blijfkans. • Schulden Langlopende en kortlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde, waarbij rekening wordt gehouden met transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden. Na eerste verwerking worden de schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk is aan de nominale waarde. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden worden opgenomen onder kortlopende schulden.

49

25. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten over het jaar. De opbrengsten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd. Koersverschillen Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening van monetaire posten worden in de winst-enverliesrekening verwerkt in de periode dat zij zich voordoen. Netto-omzet • Drinkwateromzet Drinkwateromzet omvat de opbrengsten uit het aan afnemers in rekening gebrachte waterverbruik dat toegerekend is aan het desbetreffende boekjaar. • Geactiveerde salarissen Dit betreft toegerekende personeelskosten aan in eigen beheer vervaardigde productie- en distributiemiddelen. • Overige bedrijfsopbrengsten Dit betreft alle opbrengsten die geen verband houden met de verkoop van water, zoals opbrengst werken voor derden, opbrengst huren en pachten en vergoeding incasso- en afsluitkosten. Bedrijfslasten Onder bedrijfslasten wordt verstaan de aan de omzet toe te rekenen directe en indirecte kosten, waaronder grond- en hulpstoffen, kosten uitbesteed werk en andere externe kosten, personeelskosten, afschrijvingskosten van materiële vaste activa en overige bedrijfskosten die toerekenbaar zijn aan de omzet. Personeelsbeloningen • Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. • Pensioenen WMD heeft een pensioenregeling voor haar medewerkers afgesloten bij het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds. Deze pensioenregeling is door WMD verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De over het boekjaar verschuldigde premie wordt als last verantwoord. Behalve de betaling van premies heeft WMD geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregeling. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of een vermindering van toekomstige betalingen. Ultimo 2013 bedraagt de dekkingsgraad van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds 105,9%, waarmee wordt voldaan aan de dekkingsgraad die opgelegd is vanuit de overheid. Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Op grond wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast. Boekwinsten en -verliezen uit de incidentele verkoop van materiële vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen. Rentebaten en –lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva.

50

Activeren van rentelasten Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa, waaronder begrepen gronden die zijn verworven met het doel om deze in erfpacht uit te geven, noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, worden de rentelasten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Rente op gronden die zijn verworven met het doel om deze in erfpacht uit te geven blijft onderdeel uitmaken van de vervaardigingskosten, ook al worden deze uiteindelijk niet in erfpacht gegeven. Vennootschapsbelasting Ingevolge de Wet op de Vennootschapsbelasting 1969 (artikel 2, leden 3 en 7) is de vennootschap niet onderworpen aan de heffingen van deze wet. Bij de deelnemingen, die belastingplichtig zijn, wordt de belasting over het resultaat berekend door toepassing van het geldende tarief op het resultaat van het boekjaar. Met fiscaal vrijgestelde bedragen, dan wel niet aftrekbare bedragen wordt dienovereenkomstig rekening gehouden. Ultimo 2012 is de Nederlandse belastingplicht beëindigd. 26. Materiële vaste activa De samenstelling en het verloop van de boekwaarden is als volgt: Gebouwen en tereinen

Machines en installaties

151.553

47.280

20.777

80.136

3.360

5.005

-253

-381

3.155

2.484

-8.552

-1.442

-2.755

-4.355

-

Boekwaarde per 31 december 2013

148.006

45.585

17.641

78.936

5.844

Aanschafwaarde

275.086

75.450

65.403

128.389

5.844

Cumulatieve afschrijvingen

127.080

29.865

47.762

49.453

-

Boekwaarde per 31 december 2013

148.006

45.585

17.641

78.936

5.844

Totaal Boekwaarde per 1 januari 2013

Investeringen per saldo Afschrijvingen

Overige

Werken in uitvoering

27. Financiële vaste activa De samenstelling en het verloop van de boekwaarden is als volgt:

Totaal

Niet geconsolideerde deelnemingen

Vordering op niet geconsolideerde deelnemingen

Overige vorderingen

Belastingen*

Boekwaarde per 1 januari 2013

11.499

1.216

3.447

5.907

929

(Des)investeringen per saldo

-1.138

-528

-57

-423

-130

625

625

-606

-123

-370

10.380

1.190

3.020

Resultaat deelnemingen Koersverschillen

Boekwaarde per 31 december 2013

-113

5.484

686

* Van de verrekenbare verliezen is het (nog) niet waarschijnlijk dat toekomstige fiscale winst binnen één jaar beschikbaar komt ter compensatie of dat verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut.

51

De niet geconsolideerde deelnemingen zijn als volgt samengesteld: 2013 Gewaardeerd op verkrijgingsprijs

belang in %

bedrag

2012 belang in %

bedrag

11,0%

43

Water Fund Holland BV Nieuwegein

9,0%

KWH Water BV Nieuwegein

2,5%

25

2,5%

25

Reststoffenunie Waterleidingbedrijven BV Nieuwegein

2,9%

10

2,9%

10

Gewaardeerd op nettovermogenswaarde*

Bij: Naar voorzieningen

35

78

895

636

930

714

260

502

1.190

1.216

* De volgende niet geconsolideerde deelnemingen zijn gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode: Naam PT Ecosam NieuWater BV

Vestigingsplaats

Deelname in %

Balikpapan

45,0%

Assen

50,0%

PT WLN

Manado

47,7%

Futuro BV

Voorburg

25,0%

Waterlaboratorium Noord BV

Glimmen

50,0%

Assen

20,0%

Drentsche Golf & Country Club BV

28. Groepsvermogen Voor de toelichting op het groepsvermogen en het verloop van het eigen vermogen van de vennootschap wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. 29. Aandeel derden Het verloop van het aandeel derden is als volgt: 2013

2012

-803

-2.558

413

1.755

-390

-803

2013

2012

Jubilea

675

602

Deelnemingen

260

527

Totaal

935

1.129

Stand per 1 januari Mutaties boekjaar Stand per 31 december

30. Voorzieningen Deze zijn als volgt samengesteld:

52

31. Langlopende schulden De achtergestelde leningen hebben betrekkingen op de Stichting Waterprojecten Oost-Indonesië. 32. Overige activa en passiva Voor de toelichting op overige activa en passiva wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige jaarrekening. 33. Waterverkopen 2013

2012

Waterverkopen binnen Nederland

30.629

31.279

Waterverkopen binnen Indonesië

7.308

6.233

37.937

37.512

Totaal

De tarieven binnen Nederland zijn met ingang van 2013 verlaagd als gevolg van het afschaffen van de Rijksgrondwaterbelasting. 34. Personeelskosten Gedurende het jaar 2013 had de onderneming 813 werknemers (FTE) in dienst (2012: 899), waarvan 635 in het buitenland (2012: 709). 35. Afschrijvingen In de afschrijvingskosten is een boekwinst van € 32.000 begrepen voor afgestoten activa (2012: € 45.000). 36. Overige bedrijfskosten In de overige bedrijfskosten zijn positieve koersverschillen van € 29.000 begrepen (2012: € 91.000). 37. Rentelasten De rentelasten hebben betrekking op rente op leningen. 38. Winstbelastingen De operationele bedrijfsactiviteiten van WMD zijn onderworpen aan verschillende winstbelastingregimes met wettelijke belastingtarieven die variëren van 0% tot 20% (2012: 0 tot 25%). Deze verschillende tarieven, tezamen met fiscale faciliteiten in diverse landen en de behandeling van fiscale verliezen, resultaten vrij van belastingheffing alsmede niet aftrekbare kosten, leidden in het verslagjaar tot een gemiddelde effectieve belastingdruk van 6,4% (2012: 26,7 %). De effectieve belastingdruk is de winstbelasting gedeeld door de winst vóór belastingen volgens de geconsolideerde winsten verliesrekening. 39. Resultaat deelnemingen Niet geconsolideerde deelnemingen

2013

2012

NieuWater BV

515

500

Water Fund Holland BV

-41

-93

PT WLN

118

-108

Waterlaboratorium Noord BV

-9

184

Futuro BV

26

Drentsche Golf & Country Club BV

16

34

625

517

Totaal

53

40. Overige informatie Accountantshonoraria Door PricewaterhouseCoopers Accountants NV zijn de volgende bedragen met betrekking tot het boekjaar in rekening gebracht.

Controle jaarrekening Andere controlewerkzaamheden Andere niet-controlediensten Totaal

2013

2012

109

108

0

8

32

105

141

221

De overige posten in de winst- en verliesrekening zijn toegelicht in de enkelvoudige jaarrekening. Assen, 16 mei 2014

De directeur K.J. Hoogsteen

54

De commissarissen G. J. Jansen B. J. Bouwmeester T. Eerenstein S. Kremer J.H. van der Laan

Overige gegevens Statutaire bepaling winst Statutaire bepalingen De statutaire bepalingen ten aanzien van de winstbestemming luiden als volgt: Artikel 26 1. Van de vennootschappelijke winst kan jaarlijks door de directie met goedkeuring van Raad van Commissarissen een te bepalen percentage worden gereserveerd, terwijl daarop voorts in aftrek worden gebracht de niet gedelgde verliessaldi van de voorgaande jaren, alsmede de belastingen die ten laste van de winst geheven zijn of geheven zullen worden, zo nodig door schatting vast te stellen. 2. De aldus resterende winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. Van deze winst mag slechts een dividend worden uitgekeerd tot een percentage van maximaal de wettelijke rente. Van het vorenstaande kan slechts worden afgeweken door de algemene vergadering op basis van een besluit genomen met drie vierde van de uitgebrachte stemmen, tenminste vertegenwoordigende meer dan eenenvijftig procent (51%) van het geplaatste aandelenkapitaal, in een vergadering waarin tenminste twee derde van het geplaatste aandelenkapitaal vertegenwoordigd is. Dit besluit behoeft de goedkeuring van de Raad van Commissarissen genomen met algemene stemmen in een vergadering waarin alle commissarissen aanwezig dan wel vertegenwoordigd zijn. Voorstel winstbestemming Voorgesteld wordt het maximaal toegestane dividend, ter grootte van 3%, zijnde de wettelijke rente per 1 januari 2013 van het geplaatste aandelenkapitaal, aan aandeelhouders uit te keren en het restant aan de statutaire reserve toe te voegen. Derhalve: a. Dividend (3 %) b. Toevoegen aan statutaire reserve

€ 3.000 € 2.279.000

De onverdeelde winst is als afzonderlijke post onder het Eigen Vermogen opgenomen.

55

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2013 van N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe te Assen gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2013 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

56

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Groningen, 23 mei 2014 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend A.L. Koops-Aukes RA

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Paterswoldseweg 806, 9728 BM Groningen, Postbus 8060, 9702 KB Groningen T: 088 792 00 50, F: 088 792 94 24, www.pwc.nl ‘PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions. Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennoctschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop) voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

57

Bijlage 1: Waterkwaliteit 2013 Annen Omschrijving

Eenheid

Rein

Assen

Ruw

Rein

Beilen

Ruw

Rein

Dalen

Ruw

Rein

Gasselte

Ruw

Rein

Hoogeveen

Ruw

Rein

Ruw

Aluminium

ug/l

<0,5

<0,5

0,8

<0,5

1,6

0,5

0,7

1,5

1,6

1,7

8,0

0,9

Ammonium

mg/l

<0,05

0,1

<0,05

0,5

<0,05

0,3

<0,05

0,2

<0,05

<0,05

<0,05

0,5

Calcium

mg/l

48,4

52,5

51,2

75,2

70,6

69,8

57,4

38,1

47,3

32,6

44,9

86,1

Chloride

mg/l

11,4

12,8

27,2

28,8

21,7

22,7

55,1

56,3

22,1

22,9

23,8

26,8

D.O.C. (opgelost organisch koolstof)

mg/l

1,1

1,5

1,8

2,1

2,9

3,7

1,8

2,6

0,9

1,0

4,4

5,5

Electrisch geleidend vermogen bij 20 C

mS/m

28,4

31,6

35,6

47,9

41,0

42,9

46,9

43,3

30,5

26,7

32,2

51,5

<0,02

4,6

<0,02

4,0

<0,02

7,2

<0,02

11,3

<0,02

7,5

<0,02

8,3

1,2

1,9

1,9

1,7

1,8

4,4

4,3

1,4

1,4

1,6

1,7

IJzer

mg/l

Kalium

mg/l mg PtCo/l

<5

Magnesium

mg/l

4,0

Mangaan

mg/l

<0,005

Natrium

mg/l

8,1

9,6

19,8

21,2

13,3

12,9

27,6

28,2

12,1

12,0

15,8

16,9

Nitraat

mg/l

<0,5

<0,5

1,5

<0,5

1,0

<0,5

2,0

1,2

<0,5

<0,5

1,7

<0,5

Nitriet

mg/l

Ortho fosfaat

mg/l

Silicium

mg/l

Sulfaat

mg/l

4,1

7,7

1,1

0,6

16,1

19,1

72,4

72,0

23,8

24,3

<0,5

<0,5

Temperatuur

graden C

10,7

10,4

11,4

11,0

10,6

10,5

10,3

10,1

9,7

9,6

11,4

11,2

Totale hardheid

mmol/l

1,4

1,5

1,5

2,1

2,0

2,0

1,8

1,3

1,4

1,0

1,4

2,5

Troebelheid

FTU

0,2

Waterstofcarbonaat

mg/l

167,6

185,8

193,1

283,8

221,4

235,9

118,1

84,2

132,1

103,2

174,6

318,4

pH

7,5

7,4

7,8

7,2

7,5

7,2

7,7

6,5

7,8

7,1

8,1

6,9

mg/l

11,3

<0,5

9,2

<0,5

9,9

<0,5

10,3

<0,5

11,4

<0,5

10,6

<0,5

Kleur bij 455 nm

Zuurgraad Zuurstof

58

<5 4,2

6,4

0,2 <0,005

<5

6,4 6,5

6,2

0,1 <0,005

6,3

8,3

0,2 <0,005

<0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,06

0,7

<0,06

nb

10,7

<0,06

0,6

11,0

0,1

<0,06

<5 8,0

0,4 <0,005

4,6

7,8

7,9

0,3 <0,005

0,2

0,02 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 0,5

8,3

0,2

4,5

8,9

<0,06

0,4

8,2

0,1

<0,06

0,6

11,7

0,1

0,1

Kruidhaars Omschrijving

Eenheid

Rein

Ruw

Leggeloo Rein

Ruw

Noordbargeres

Ruinerwold

Valtherbos

Rein

Rein

Rein

Ruw

Ruw

Ruw

Zuidwolde Rein

Ruw

Aluminium

ug/l

<0,5

<0,5

<0,5

<0,5

<0,5

0,6

1,0

3,4

<0,5

1,9

<0,5

1,6

Ammonium

mg/l

<0,05

0,1

<0,05

0,1

<0,05

0,2

<0,05

0,5

<0,05

0,1

<0,05

1,1

Calcium

mg/l

56,2

33,5

53,4

53,2

49,1

50,9

53,5

58,5

47,2

16,1

49,1

72,5

Chloride

mg/l

21,6

22,0

23,9

26,7

37,5

37,9

17,1

15,9

24,6

22,9

18,2

23,3

D.O.C. (opgelost organisch koolstof)

mg/l

1,7

2,0

2,2

2,9

1,7

2,2

5,4

6,9

1,1

1,5

4,0

7,3

Electrisch geleidend vermogen bij 20 C

mS/m

33,8

27,7

33,3

36,0

38,9

42,9

32,4

36,1

30,6

21,3

31,7

46,8

IJzer

mg/l

<0,02

11,5

<0,02

8,8

0,0

14,4

<0,02

7,2

<0,02

14,6

0,1

10,3

Kalium

mg/l

1,9

1,9

1,8

1,8

4,5

4,2

1,1

1,1

1,4

1,3

1,3

1,7

mg PtCo/l

<5

Magnesium

mg/l

3,9

Mangaan

mg/l

<0,005

Natrium

mg/l

11,9

12,0

13,2

13,3

19,4

19,3

10,5

10,3

13,9

12,5

14,9

17,2

Nitraat

mg/l

<0,5

<0,5

4,3

4,5

1,0

0,5

1,5

<0,5

0,6

<0,5

3,2

<0,5

Nitriet

mg/l

Ortho fosfaat

mg/l

<0,06

Silicium

mg/l

10,2

Sulfaat

mg/l

28,9

30,5

15,5

15,8

64,0

66,3

5,1

4,3

28,4

24,6

<0,5

<0,5

Temperatuur

graden C

10,4

10,3

10,7

10,2

10,4

10,2

10,6

10,8

9,9

9,6

10,9

10,6

Totale hardheid

mmol/l

1,6

1,0

1,5

1,5

1,5

1,5

1,6

1,7

1,3

0,5

1,4

2,1

Troebelheid

FTU

0,2

Waterstofcarbonaat

mg/l

153,7

Kleur bij 455 nm

Zuurgraad Zuurstof

<5 3,7

4,1

0,4 <0,005

<5 4,1

6,8

0,3 <0,005

<5

12,4 6,8

5,3

0,5 <0,005

5,6

3,4

0,2 <0,005

8,9 3,0

5,1

7,5

0,6 <0,005

0,3

<0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 <0,016 0,8

<0,06

1,3

10,2

155,8

0,7

7,5

0,1 105,1

<0,06

99,4

0,6

11,3

137,3

182,2

<0,06

0,6

8,3

<0,1

0,4 171,6

<0,06

124,4

0,9

11,1

<0,1 219,7

0,1

0,2 64,0

179,8

291,1

pH

7,6

6,7

7,8

7,1

8,0

7,0

7,8

6,9

7,7

6,6

7,4

6,7

mg/l

11,0

<0,5

10,9

<0,5

11,5

<0,5

11,0

<0,5

10,4

<0,5

8,7

<0,5

59

Bijlage 2: Overzicht van geconsolideerde werkmaatschappijen naam

vestigingsplaats

deelname in %

BètaWater BV

Assen

100

VOF Anloo

Annen

37

VOF Hondsrug

Annen

50

IndoWater BV

Assen

100

Tirta Drenthe BV

Assen

100

Tirta Sulawesi BV

Assen

100

Tirta Maluka BV

Assen

100

Tirta Papua BV

Assen

100

Manado

97,5

Assen

100

PT Ake Maluku Utara

Bandung

95

PT Inowa Prima Consult

Bandung

70

Ambon

58

Biak

51

PT Tirta Remu

Sorong

51

PT Air Manado

Manado

51

PT Air Tomohon

Tomohon

51

PT Wedu Merauke

Merauke

51

PT Air Minum Baliem

Wamena

51

PT Tirta Inti Drenthe BV Ad Fontes BV

PT Dream Sukses Airindo PT War Besrendi

PT Tirta Numbay

Jayapura

51

PT Air Minahasa Selatan

Minahasa

51

60

61

2013 Jaarverslag

Waterleidingmaatschappij Drenthe Postbus 18 9400 AA Assen T (0592) 85 45 00 [email protected] wmd.nl

Lay-out: Alam Setiawan, Itergo, Bandung