Voorwoord. Een jaarverslag is een bundeling van bijdragen van verschillende partners. Aan ieder een hartelijke dank voor hun bijdrage

JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Strafinrichting Wortel – 2011

Voorwoord In dit jaarverslag kunt u de inspanningen in het kader van de hulpen dienstverlening vanuit de Vlaamse overheid van het afgelopen werkjaar in de Strafinrichting Wortel terugvinden. Niet alleen jarenlange tradities en verworvenheden komen aan bod, maar ook nieuwe realisaties, experimenten, … De grote uitdaging blijft om het aanbod aan hulpen dienstverlening voor gedetineerden te laten voortbestaan, te ontwikkelen en aan te passen aan de wijzigingen in de samenleving. Uit de neergeschreven inspanningen en resultaten kunnen we opnieuw inspiratie putten voor het nieuwe werkjaar. Een jaarverslag is een bundeling van bijdragen van verschillende partners. Aan ieder een hartelijke dank voor hun bijdrage.

Steven Van Campfort Beleidsmedewerker Vlaamse overheid

3

Inhoudstafel Voorwoord ............................................................................................................................. 2 Inhoudstafel........................................................................................................................... 3 Lijst met afkortingen .............................................................................................................. 4 Inleiding ................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis............................................................................. 6 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) .............................................................................................. 8 1. PMD-werking .............................................................................................................. 8 2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening ......................................................10 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .............................................15 1. Welzijn .......................................................................................................................16 2. Gezondheid ...............................................................................................................20 3. Onderwijs...................................................................................................................21 4. Tewerkstelling ............................................................................................................25 5. Sport ..........................................................................................................................25 6. Cultuur .......................................................................................................................26 7. Herstel .......................................................................................................................29 Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) ....................31 Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) ........................................34 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) ..............................37 Hoofdstuk 7: algemene conclusie .........................................................................................40 Bijlage 1

jaarverslag 2011 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de Strafinrichting Wortel

4

Lijst met afkortingen CAW CAP CBE CDRAG CGG CVO DRA GPA JWT JWW MO OO PI PMD PSD SI TB VCA VDAB VTE WEVO

Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Centraal Aanmeldingspunt voor oriëntatie en begeleiding van druggebruikers in het gevangenismilieu Centrum voor Basiseducatie Centrale Dienst van de Regie van de Gevangenisarbeid Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor Volwassenenonderwijs De Rode Antraciet Gezamenlijk Plan van Aanpak Justitieel Welzijnswerk Turnhout Justitieel welzijnswerk Maatschappelijke oriëntering Organisatieondersteuning Penitentiaire Inrichting Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psycho Sociale Dienst Strafinrichting Trajectbegeleiding Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Voltijds Equivalent Werkgroep Vorming en Ondersteuning


5

Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening aan gedetineerden te komen uitgebreid toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe.


6

Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis 1. Historiek In 1881 ontstonden de weldadigheidskoloniën van Hoogstraten, Wortel en Merksplas. Van dit tijdstip dateren ook de centrale gebouwen van Wortel. In 1913-14 verbleven in Wortel en Merksplas 5.400 mannen. De economische wederopbouw na WO I en de ontwikkeling van de sociale wetgeving hadden een sterke daling van het bevolkingscijfer tot gevolg. Gedurende de Bevrijdingsdagen, einde 1944, werden de gebouwen zwaar getroffen door het oorlogsgeweld. In 1945 werd de instelling definitief onder het toezicht van het Bestuur Strafinrichtingen geplaatst. In 1955 werd Wortel, na lange tijd een bijhuis te zijn geweest van Merksplas, een autonome instelling met een eigen begroting. Tot 1 maart 1993 was de Rijksweldadigheidskolonie het verdeelcentrum voor alle krachtens de wet van 1891 op de landloperij geïnterneerde mannen. Na de afschaffing van deze wet kreeg de inrichting een nieuwe bestemming. Vanaf dan spreken we van een strafinrichting. Sinds 1993 werden de gebouwen geleidelijk opgebouwd, beter beveiligd en gerenoveerd. Belangrijke infrastructurele aanpassingen inzake veiligheid werden uitgevoerd. In eigen beheer werd een nieuw cellulair complex uitgebouwd. Op 22 januari 1996 werd fase 1 (administratie en 87 cellen) in gebruik genomen. Fase 2 (56 cellen) werd in gebruik genomen op 24 juni 1996. De gevangenis evolueerde naar een halfopen inrichting waar ook langgestraften worden gehuisvest. De bouwwerken zijn niet enkel op capaciteitsuitbreiding gericht, maar worden ook in het kader van hulpen dienstverlening ingezet. Een vleugel van het oude landlopersgedeelte werd gerenoveerd en in 2010 als educatief centrum in gebruik genomen. Het merendeel van het groepsgerichte hulpen dienstverleningsaanbod (onderwijs, sport, cultuur) vindt hier plaats.

2. Wortel anno 2011 en in de toekomst Populatie en capaciteit Sinds 1993 is Wortel een strafinrichting. Wortel kende in het verleden een dagpopulatie van 150 gedetineerden die in 2008 werd uitgebreid naar een capaciteit van 187 gedetineerden. In Wortel verblijven enkel mannelijke gedetineerden. Wortel had in 2011 een gemiddelde dagpopulatie van 185 gedetineerden. Met de bijkomende veiligheidswerken wijzigde ook de populatie: meer langer gestraften, meer mensen zonder wettig verblijfsstatuut. Ook in de nabije toekomst zal een aantal renovatie- en uitbreidingswerken de inrichting beheersen. In augustus 2010 startten de bouwwerken in functie van het masterplan Wortel, zijnde een capaciteitsuitbreiding van 120 gedetineerden. De nieuwe vleugel C zou nog in 2012 in gebruik genomen worden. Deze veranderingen hebben een impact op zowel het penitentiaire gebeuren als op de hulpen dienstverlening. We komen hier in de volgende hoofdstukken op terug. Sinds februari 2010 is de PI te Tilburg, die binnen het kader van een verdrag tussen Nederland en België ter beschikking gesteld wordt van de tenuitvoerlegging van bij Belgische veroordelingen opgelegde vrijheidsstraffen, een bijhuis van de SI Wortel. De 650


7 gedetineerden behoren tot het administratieve beheer van Wortel. De griffie is verantwoordelijk voor het administratief beheer van de dossiers, de rekendienst voor de rekeningen van de in Tilburg verblijvende gedetineerden. Wortel fungeert tevens als transit tussen de strafinrichtingen van herkomst voor inschrijvingen, uitgaansfaciliteiten, vrijstellingen, enz. Wortel is een afgelegen inrichting. De toeleiding van gedetineerden gebeurt in belangrijke mate vanuit Gent, Antwerpen en Dendermonde en maakt het er voor bezoekers niet gemakkelijker op. De afgelegen ligging heeft ook zijn consequenties naar bereikbaarheid voor de aanbodverstrekkers. Wortel blijft een inrichting met een gemoedelijke, informele sfeer waar er voldoende draagvlak is om de hulpen dienstverlening verder uit te bouwen.

Regime Wortel kent een halfopen regime dat de mogelijkheid biedt om op regelmatige basis te wandelen, aan activiteiten hulpen dienstverlening deel te nemen, te werken en bezoek te ontvangen. De inrichting stelt volgende zaken voorop: een humane bejegening van elke gedetineerde, het naleven van leefregels, wederzijds respect, zin voor orde en tucht, aandacht voor hygiëne en netheid. De strafinrichting heeft de ambitie om in de toekomst arbeid te garanderen aan elke werkwillige gedetineerde.

Justitiepersoneel Eind 2011 beschikt de Strafinrichting Wortel over 219 personeelsleden, waarvan 9 directieleden, 149 personen in het penitentiair kader, 29 personen in de administratieve diensten, 18 PSD- leden, 5 personen in de medische dienst, 8 geestelijken. Dit zijn de gegevens voor Wortel en Tilburg samen.

Infrastructuur hulpen dienstverlening Personeel voltijds equivalent

Het merendeel van de groepsgerichte hulpen dienstverleningsactiviteiten is ondergebracht in het educatief centrum in het oude landlopersgedeelte: bibliotheek, computerlokaal, landschapsbureau voor medewerkers hulpen dienstverlening, leslokaal, fitness, ruimte voor tafeltennis en spinning en schildersatelier. Deze lokalen werden in september 2010 in gebruik genomen. Verder bevindt zich hier een polyvalente ruimte, die zowel door Justitie (verdeling kantineproducten,…) als Vlaamse Gemeenschap (proclamatie onderwijs,…) gebruikt wordt. Op korte termijn zal een leskeuken en fietsatelier in gebruik genomen worden. Het individueel hulpen dienstverleningsaanbod (trajectbegeleiding JWT, VDAB detentieconsulent, CAP) vindt plaats in gesprekslokalen in het cellulair gedeelte. De trajectbegeleiders van JWT beschikken over een gesprekslokaal, dat ze delen met de moreel consulent en de medewerker van het CAP. Een ander gesprekslokaal wordt gedeeld met de leden van de PSD. In geval van lokalennood, wat zich wel eens voordoet, wordt uitgeweken naar de advocatenlokaaltjes buiten het cellulair gedeelte. In vleugel C wordt een tiental gesprekslokalen voorzien. Twee ‘ontspanningsruimten’ zullen ook gebruikt kunnen worden voor vorming en onderwijs.


8

Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulpen dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken.

1. PMD-werking 1.1.

Organogram

algemeen PMD en werkgroep PMD

Kernteam

WG anderstaligen/ECM

WG bibliotheek

Overleg onderwijs

Structo

Cliëntoverleg

1.2.

Overlegstructuur

Beleidsniveau: Het algemeen PMD (Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening) kan gezien worden als de algemene vergadering van het hulpen dienstverleningsbeleid. Binnen het algemeen PMD worden de algemene beleidslijnen uitgezet. De belangrijkste agendapunten zijn het jaarverslag en jaaractieplan. In principe vindt het algemeen PMD eenmaal per jaar plaats. De werkgroep PMD is een driemaandelijks overlegorgaan met een aantal vaste agendapunten: evaluatie van het afgelopen en planning van het toekomstige aanbod, stand van zaken en planning van werkgroepen, lopende initiatieven of projecten. Daarnaast komen specifieke thema’s of domeinen aan bod.


9 In 2011 werd de PMD- structuur geëvalueerd, zowel wat inhoud als samenstelling betreft. Het onderscheid tussen algemeen PMD en werkgroep PMD was voor de betrokkenen onvoldoende duidelijk. Bovendien werd vastgesteld dat het (algemeen) PMD voornamelijk een orgaan is waar beleidslijnen en actiepunten bekrachtigd worden en in mindere mate geformuleerd en bediscussieerd worden. Ook omtrent de samenstelling van beide overlegorganen is nog onduidelijkheid. De oorspronkelijk vooropgestelde samenstelling van hoofdzakelijk het algemeen PMD komt niet meer overeen met de huidige realiteit. In 2012 wordt de samenstelling verder uitgeklaard. We werken toe naar een algemeen PMD (december 2012) waar we trachten te komen tot een meer gedragen beleids- en jaaractieplan 2013. De bestaande tweedeling algemeen PMD en werkgroepen PMD wordt behouden. De interactie hiervan met het kernteam wordt als zeer positief ervaren. In vergelijking met andere gevangenissen kent Wortel minder domein- of themaspecifieke werkgroepen. Dit heeft deels te maken met het (voorlopig) kleinschalige karakter van Wortel en met de aanwezigheid van een driemaandelijkse werkgroep PMD. In 2010 werd vanuit het PMD een werkgroep anderstaligen/etnisch-culturele minderheden opgericht. Met deze werkgroep buigen we ons over de communicatie met anderstalige gedetineerden en over (de toegankelijkheid van) het aanbod voor deze doelgroep. Er werd een samenwerking met diversiteits- en integratiecentrum Prisma vzw en Huis van het Nederlands aangegaan. Omwille van organisatorische redenen bij Prisma en Huis van het Nederlands was er enige vertraging, in 2012 wordt de draad opnieuw opgenomen. De bibliotheek kende in 2011 een stabiele werking met goede resultaten. De werkgroep bibliotheek kwam niet samen. Wel werd binnen de werkgroep PMD aandacht geschonken aan profilering van de bibliotheekwerking naar zowel gedetineerden en personeel (zie hoofdstuk 3). Met het kernteam en met de betrokkenen van de gevangenisbibliotheek werd hier op operationeel niveau gevolg aan gegeven. In het voorjaar van 2012 komt de werkgroep bibliotheek opnieuw samen. Het onderwijsaanbod krijgt hoofdzakelijk vorm vanuit de interactie tussen kernteam (waar ook de onderwijscoördinator deel van uitmaakt) en PMD. Sinds 2011 is er een Overleg onderwijs tussen de directies van de scholen, de gevangenisdirectie en het kernteam. Tijdens dit overleg worden beleidskeuzes en wederzijdse verwachtingen uitgewisseld en worden afspraken gemaakt. Dit overleg zal jaarlijks plaatsvinden. Hoogstwaarschijnlijk zal in 2012 met het herstelfonds van start gegaan worden (zie hoofdstuk 3). In functie hiervan wordt een lokale stuurgroep ‘herstelfonds’ opgericht. Ook in functie van de opstart van ‘e-learning’ (zie hoofdstuk 3) wordt in 2012 een stuurgroep ‘elearning’ opgestart.

Operationeel niveau: Het kernteam is een tweewekelijks overleg tussen beleidsmedewerker, organisatieondersteuner en vormingsagent. De onderwijscoördinator sluit telkens aan voor het domein onderwijs, de sportfunctionaris sporadisch voor sport. Het kernteam staat in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulpen dienstverleningsaanbod. Daarnaast geeft het input aan het beleid, het PMD in het bijzonder. In die zin maakt het kernteam de verbinding tussen het operationele en beleidsniveau. De dynamiek binnen het team en de interactie met het PMD wordt door de verschillende betrokkenen als positief ervaren. Het voorrapport is een werkdagelijks overleg tussen directieleden, penitentiair assistent, verantwoordelijke griffie, een PSD- lid en beleidsmedewerker. Het buigt zich over regime-,


10 personeels- en andere aangelegenheden. De beleidsmedewerker neemt deel in functie van het hulpen dienstverleningsaanbod.

Cliëntniveau: Het cliëntoverleg is een wekelijks overlegmoment tussen PSD, trajectbegeleiding en een directielid. De detentieconsulent van VDAB sluit in principe tweewekelijks aan. Naast inhoudelijk overleg (inhoudelijke afstemming), worden vooral praktische afspraken gemaakt (Wie neemt wat op?). Het cliëntoverleg wordt door beleidsmedewerker, organisatieondersteuner, onderwijscoördinator en vormingsagent ook aangegrepen in functie van informatievertrekking en afstemming op vlak van hulpen dienstverlening.

2. Actoren betrokken bij de hulpen dienstverlening 2.1.

Coördinatie

Functie VTE Beleidsmedewerker 1 Organisatieondersteuner 0.8 Trajectbegeleider

2.8

Sociaal-cultureel werker Sportfunctionaris Onderwijscoördinator Vormingsagent

0.25 0.5 1

Organisatie Vlaamse overheid – dep. WVG Justitieel Welzijnswerk Turnhout Justitieel Welzijnswerk Turnhout

Standplaats gevangenis JWT

De Rode Antraciet Consortium De Rank FOD Justitie

DRA Turnhout Consortium gevangenis

JWT

De beleidsmedewerker (1 VTE) is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerkgesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar afstemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. De huidige beleidsmedewerker is aan de slag sinds januari 2010. De organisatieondersteuner (0.8 VTE) is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk Turnhout (JWT) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) De Kempen. In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt zij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, … Daarnaast staat zij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod.


11 De huidige organisatieondersteuner is aan de slag sinds januari 2011. Zij combineert deze functie met een 1/5de inzet als sociaal cultureel werker voor De Rode Antraciet binnen de gevangenis van Turnhout. Door een vroegere stage als student criminologie in de inrichting is ze vertrouwd met de inrichting en het personeel. De organisatieondersteuner maakt deel uit van het kernteam en staat dus mee in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulpen dienstverleningsaanbod en geeft mee input aan het beleid. Ook de trajectbegeleiders (2,8 VTE) zijn medewerkers van JWT. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Van september 2010 tot en met september 2011 werd één van de twee trajectbegeleiders tijdelijk vervangen. JWT anticipeerde op de toekomstige capaciteitsuitbreiding door het personeelslid dat de vervanging opnam in dienst te houden, dit door een interne verschuiving. In 2011 werd haar inzet verdeeld tussen Wortel en Hoogstraten. Vanaf januari 2012 is ze voltijds voor Wortel ter beschikking. Vanuit het consortium volwassenenonderwijs De Rank is een onderwijscoördinator tewerkgesteld in de inrichting. Zij heeft als taak een behoeftendekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt zij nauw samen met de andere diensten en de directie in de gevangenis. Ze onderzoekt en verzamelt ook de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, geeft informatie over het aanbod, onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt zij de gedetineerden bij zelfstudie, helpt hen bij hun vragen, geeft steun wanneer het moeilijker loopt. Ook kan de onderwijscoördinator een deel van de extra administratieve last op zich nemen: de rapportering aan de verschillende overheden, registratie, de zorg voor de logistiek, enz. De onderwijscoördinator van Wortel is ook actief in de gevangenis van Turnhout en het PSC Hoogstraten. Voor Wortel voorziet ze ongeveer 2 dagen per week. De onderwijscoördinator maakt deel uit van het kernteam. Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten, streeft de sportfunctionaris van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportmonitoren, …) en externe partners staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwende sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur. De sportfunctionaris verdeelt zijn tijd over Wortel (0.25 VTE) en Hoogstraten (0.25 VTE). Daarnaast neemt hij een staffunctie op binnen De Rode Antraciet (0.50 VTE). Gezien de beperkte aanwezigheid in Wortel neemt de sportfunctionaris vooral een aantal ondersteunende taken op. Hij werkt nauw samen met de vormingsagente, die het merendeel van de organisatorische en praktische taken voor haar rekening neemt. Vanaf september 2011 wordt de sportfunctionaris tijdelijk vervangen omwille van diens halftijdse inzet voor het


12 Europees project ‘Prisoners on the move: move into sport, move through sport’. Voor de Europese Commissie onderzoekt De Rode Antraciet hoe aan ‘sociale inclusie door sport’, binnen de gevangenissen, gestalte kan worden gegeven. Dit project loopt tot 30 juni 2012. Het personeelslid dat de vervanging opneemt, was reeds in Wortel actief als freelance sportmonitor vanuit De Rode Antraciet. De vormingsagente vanuit Justitie behoort tot het bewakend kader, maar haar opdracht situeert zich op het domein van de hulpen dienstverlening. Zij maakt deel uit van het kernteam en staat dus mee in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulpen dienstverleningsaanbod en geeft mee input aan het beleid. In Wortel heeft de vormingsagente een bijzondere rol ten aanzien van het sportaanbod. Vanuit haar rol als penitentiair bewakingsassistent vormt de vormingsagente de brug tussen de hulpen dienstverlening en het penitentiair kader.

2.2.

Samenwerkingspartners

De uitbouw van een hulpen dienstverleningsaanbod gebeurt door samenwerking met verschillende partners. Hieronder een overzicht per domein van de partners waarmee structureel wordt samengewerkt: Welzijn CAW De Kempen is een onafhankelijke eerstelijns welzijnsorganisatie in het arrondissement Turnhout. De deelwerking Justitieel Welzijnswerk Turnhout heeft een aanbod voor iedereen die verblijft in één van de gevangenissen in het arrondissement Turnhout en voor familieleden van gedetineerden of ex-gedetineerden die in het arrondissement Turnhout wonen. Meer informatie over het aanbod vindt u terug in hoofdstuk 3. Gezondheid Met de uitbreiding van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden naar de Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) in 2008 kreeg CGG Kempen een bijkomende opdracht naar de doelgroep gedetineerden voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen. CGG Kempen is een door de Vlaamse overheid erkende dienst geestelijke gezondheidszorg. CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan mensen met ernstige psychosociale, psychische en psychiatrische problemen. Ook preventie is een onderdeel van de werking. De organisatie richt zich naar verschillende doelgroepen: volwassenen, ouderen, kinderen en jongeren, personen met een verslavingsproblematiek, daders van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het team strategisch plan van CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan gedetineerden tijdens detentie. In de Noorderkempen zijn er 2,7 VTE beschikbaar. Zij werken met gedetineerden rond middelengebruik, agressie en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie over het aanbod van CGG Kempen in Wortel vindt u terug in hoofdstuk 3. Onderwijs Het Consortium voor Volwassenenonderwijs ‘De Rank’ is een netoverschrijdend samenwerkingsverband tussen de centra voor volwassenenonderwijs en de centra voor basiseducatie in 32 gemeenten in de regio Antwerpse Kempen. Zij zijn een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en vallen onder de bevoegdheid van de Vlaamse Minister van Werk, Onderwijs en Vorming Pascal Smet. Krachtens het decreet betreffende het


13 volwassenenonderwijs van 15 juni 2007 werden in Vlaanderen 13 consortia volwassenenonderwijs opgericht. Eén van de opdrachten van het Consortium is de ‘Onderwijscoördinatie inzake het onderwijsaanbod voor gedetineerden’. Hieronder wordt verstaan : -

De coördinatie en ondersteuning van de centra bij de uitwerking van een onderwijsbeleid voor gedetineerden. De organisatie van het detecteren van onderwijs- en vormingsbehoeften van gedetineerden. De begeleiding van het onderwijstraject van gedetineerden.

Voor het uitoefenen van deze opdracht stelt het consortium twee voltijdse onderwijscoördinatoren te werk. In het werkingsgebied van het consortium liggen vier strafinrichtingen: Hoogstraten, Merksplas, Turnhout en Wortel. De strafinrichting van Merksplas beschikt over één voltijdse onderwijscoördinator. De tweede onderwijscoördinator verdeelt haar voltijdse opdracht over de overige drie strafinrichtingen. De aanbodverstrekkers in Wortel zijn Basiseducatie Kempen, CVO Taxandria en CVO LBC. Meer informatie over hun aanbod kan u lezen in hoofdstuk 3. Tewerkstelling VDAB Turnhout is actief in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. De detentieconsulenten beiden dezelfde dienstverlening aan als buiten de gevangenis. De taken situeren zich voornamelijk op cliëntniveau: zoeken naar werk, geven van informatie over beroepsopleidingen, voorbereiden naar werk. Cultuur en sport De Rode Antraciet vzw is een organisatie voor sociaal-culturele en sportieve participatie in de penitentiaire sector. De organisatie heeft drie werkingspijlers: het cursusaanbod, het sociaal-cultureel werk en sport. Meer informatie over het aanbod van De Rode Antraciet in Wortel kan u lezen in hoofdstuk 3. Er is een regionaal samenwerkingsverband tussen de vier gevangenissen van de Noorderkempen en de Openbare Bibliotheek van Turnhout. Vanuit de Bibliotheek Turnhout is er een vaste professionele medeweker die samen met een vrijwilliger van JWT de bibliotheekmomenten verzorgt. Meer informatie hierover kunt u lezen in hoofdstuk 3. De vrijwilligers van JWT vervullen tevens een rol bij het ontspanningsaanbod (bingo, spellenavond, crea,…) De beleidsmedewerkers van de Strafinrichting Wortel en het PSC Hoogstraten en de sportfunctionaris van De Rode Antraciet zijn lid van de sportraad van Hoogstraten. Sinds 2011 ontvangt Wortel ook financiële middelen van Stad Hoogstraten voor de uitbouw van het sportaanbod. Herstel Suggnomè forum voor herstelrecht en bemiddeling vzw draagt het herstelrechtelijk gedachtegoed uit door de uitbouw van een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod tussen


14 slachtoffers en daders van misdrijven en hun directe omgeving; door het verbreden van het maatschappelijk draagvlak rond herstelrecht en bemiddeling. De bemiddelingsdienst Turnhout van Suggnomè kan op vraag van eenieder die betrokken is bij een strafrechtelijke procedure een aanbod doen aan daders en slachtoffers met de bedoeling om directe of indirecte communicatie over het misdrijf en de gevolgen ervan mogelijk te maken. Meer hierover kan u lezen in hoofdstuk 3. Ook De Rode Antraciet vzw is met haar aanbod Slachtoffer In Beeld actief op dit domein (zie hoofdstuk 3).

2.3.

Regionale werking

De concentratie van vier gevangenissen in de Noorderkempen heeft een aantal gevolgen voor de organisatie van de hulpen dienstverlening in elke afzonderlijke gevangenis. De meeste aanbodverstrekkers zijn regionaal georganiseerd en hun medewerkers zijn actief in de verschillende gevangenissen. Door deze concentratie opteren we voor een regionale overlegstructuur met de belangrijkste partners. Hieronder staan we stil bij de belangrijkste regionale overlegmomenten. Het regionaal overleg tussen CAW De Kempen- JWT en de beleidsmedewerkers van de gevangenissen van de Noorderkempen staat in het teken van de opvolging van het Gezamenlijk Plan van Aanpak (GPA) 2011-2012. Er werd gekozen om rond drie inhoudelijke doelstellingen te werken namelijk: 1. Het opstarten en uitbouwen van een signaleringsprocedure vanuit de preventieve reflex, in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. 2. Verder verfijnen en optimaliseren van methodieken om werving af te stemmen op de verschillende doelgroepen. 3. Overgang tussen het gevangenisverblijf en de vrijlating beter omkaderen en op deze manier de re-integratie te versterken en dit voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen. Tijdens een viertal overlegmomenten stonden we stil bij de uitwerking van actiepunten geformuleerd bij deze doelstellingen. Ter ondersteuning van de eerste doelstelling werd eind 2011 een gezamenlijk vorming georganiseerd rond algemene preventie. In functie van het verfijnen en optimaliseren van wervingsmethoden hebben we per gevangenis mogelijke drempels, sterktes / zwaktes opgelijst. Per gevangenis heeft men bekeken welke nieuwe wervingsmethodiek men kan gebruiken. In kader van de derde doelstelling werd voor de gevangenissen van Merksplas, Wortel en Hoogstraten een bundeling gemaakt van de bestaande initiatieven. In de gevangenis van Turnhout lag de focus op een mogelijke samenwerking met OCMW. Het regionaal overleg gevangenisbibliotheken Noorderkempen staat in het taken van de opvolging van de afsprakennota opgesteld in kader van het convenant betreffende de participatie over de bibliotheekwerking in de Kempense gevangenissen. De twee grote agendapunten besproken in 2011 zijn enerzijds de ontwikkeling van een beveiligde toegang wat een automatische input en output van materialen mogelijk maakt. Anderzijds besteden we aandacht aan de opvolging van de uitgaven en de aanvraag van een nieuwe provinciale projectsubsidie voor de actualisering van de basiscollecties van de gevangenisbibliotheken van Hoogstraten, Merksplas, Turnhout, Wortel en Antwerpen. Beide punten zullen ook in 2012 de agenda bepalen. Wat onderwijs betreft, is er regelmatig overleg met het Consortium De Rank. Op de visiedag ‘onderwijs aan gedetineerden’ van 2010 zijn vier strategische doelstellingen geformuleerd die geconcretiseerd worden in jaaractieplannen per gevangenis (zie onderwijs). Omdat binnen de vier gevangenissen aandacht is voor de informatiedoorstroom en bekendheid van het


15 onderwijs aan gedetineerden is er in 2011 een werkgroep communicatie opgericht. Deze multi-disciplinaire groep is tweemaal samengekomen onder leiding van het consortium De Rank en heeft als doel de huidige wervingskanalen in beeld te brengen, te optimaliseren en nieuwe initiatieven te ondersteunen. Met De Rode Antraciet wordt er samengezeten over de inzet en de werking van de sportfunctionarissen in de Noorderkempen. Het overleg rond de inzet van sociaal-cultureelwerk is niet doorgegaan in 2011 en zal omwille van de wijziging van verankerde naar projectmatige inzet ook niet langer plaatsvinden. De langdurige afwezigheid van de detentieconsulenten in de vier gevangenissen is de aanleiding geweest om eind 2011 een overleg te hebben met VDAB. Een overleg dat een vervolg krijgt begin 2012. Ten slotte hebben we een kennismakingsgesprek gehad met de nieuwe adjunct directeur van het forensische team van CGG Kempen.

2.4.

Gedetineerdenopvolgsysteem

In 2009 is het gedetineerdenopvolgsysteem (GOS), net als in alle andere gevangenissen, van start gegaan in de Strafinrichting van Wortel. Dit is een beveiligd elektronisch webgebaseerd opvolg- en registratiesysteem. Het systeem wordt door trajectbegeleiders, organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, beleidsmedewerker en andere relevante betrokken organisatoren gebruikt om het aanbod in weer te geven, evenals om de participatie van de gedetineerden hieraan in kaart te brengen. De trajectbegeleiders gebruiken het systeem ook in functie van de opvolging van hun cliënten. Op basis hiervan zullen statistieken getrokken kunnen worden waar beleidsmatig mee gewerkt zal worden. De afgelopen jaren werden heel wat inspanningen geleverd door de trajectbegeleiders en organisatieondersteuner in functie van het GOS, ook de onderwijscoördinator gaat er actief mee aan de slag. In 2009 werd gestart met het invoeren van de aanbodverstrekkers, infrastructuur, activiteiten/reeksen/sessies in het systeem. Vanaf januari 2010 werden de kandidaat-cursisten systematisch ingeschreven en werden de aan- en afwezigheden op alle groepsactiviteiten (uitgezonderd bibliotheek en sport) geregistreerd. Er werden met de trajectbegeleiders procedures en taakverdeling afgesproken in functie van de aanmelding van kandidaat-cursisten. Het GOS vertoonde in 2010 nog een aantal fouten en onvolkomenheden. JWT leverde een actieve bijdrage aan het voorbereidend werk in functie van correcties. Eind 2010 was er een nieuwe release van het systeem waardoor het beheer van activiteiten en de cursistenopvolging in 2011 stapsgewijs ook binnen het GOS kan worden gerealiseerd. In 2010 engageerde ook de onderwijscoördinator zich om het onderwijsaanbod (sessies en reeksen) in het GOS te registreren. Sinds 2011 heeft de vormingsagente een toegang tot het GOS. Het merendeel van het sportaanbod, waarin zij een centrale functie heeft (opmaak lijsten,…), wordt (voorlopig) niet in het GOS opgenomen. Informatie uit de jaarverslagfiches is niet altijd een correcte weergave van de cijfers. Vooral informatie m.b.t. het aantal gedetineerden dat een opleiding/cursus startte, stopzette of beëindigde komt niet altijd overeen met de realiteit. We kiezen er daarom voor om de aanbodfiches niet op te nemen. In bijlage 1 vindt u ter illustratie een Cognos rapport over het aantal reeksen per domein. Bemerk dat het hier gaat over het groepsaanbod dat effectief in het GOS werd opgenomen.


16

Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod. Dit aanbod wordt getoetst aan de volgende kwaliteitscriteria: toegankelijk, kwaliteitsvol, continu (voor, tijdens en na detentie), laagdrempelig en op maat van de gedetineerde. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in bijlage 1.

Welzijn

Gezondheid

Trajectbegeleiding

Onderwijs

Werk

Sport

OLC Fitness

Groepsaanbod CGG

VCA

Rechtshulp

Basisdienstverlening

Informatica

Cultuur en ontspanning

Muziek, film, toneel

Herstel

Slachtoffer in Beeld

Creatieve activiteiten Competitie

Schuldhulp CAP

Ontsp. activiteiten

Vreemde talen

Vrijwilligers NT2

Fam. & onthaal

EHBO

Affectieve relaties

Schilderdecorateur

Tewerkstellingstrajecten

Zomeraanbod Bibliotheek Herstelbemiddeling Start-to-run

Hotelbedrijf

Omgaan met lastige situaties

.

1. Welzijn

Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer Trajectbegeleiding Trajectbegeleiders staan in voor de ondersteuning van gedetineerden tijdens de detentie in functie van een zinvolle invulling van hun detentie en van de voorbereiding op hun reclassering. Ze proberen zo snel mogelijk inzicht te verwerven in de noden en vragen van gedetineerden en proberen in de mate van het mogelijke door te verwijzen naar hulpen


17 dienstverlening in de gevangenis (onthaal). In de volgende fase schatten ze de mogelijkheden van reclassering in en formuleren ze hierover een voorstel. Trajectbegeleiders zijn verder verantwoordelijk voor de coördinatie van het hulpen dienstverleningstraject van de gedetineerde. Om dit te kunnen doen voeren ze de nodige begeleidingsgesprekken. Ze zullen ook proactief werken rond de verschillende deeldomeinen. Net als de afgelopen jaren lag de focus van trajectbegeleiding in 2011 op het aanbieden van een goed onthaal, dit geldt voor de 4 gevangenissen van de Noorderkempen (actiepunt 2011). Het gaat om meer dan enkel het geven van informatie. Ook kortdurende hulp, vraagverheldering, toeleiding en het helpen organiseren van de dagelijkse realiteit in de gevangenis maken deel uit van het onthaal. Op de voorziene capaciteitsuitbreiding van 120 gedetineerden werd door JWT reeds vanaf het najaar 2010 geanticipeerd, zowel inhoudelijk/organisatorisch als met personeelsinzet. Er werd van start gegaan met een groepsonthaal voor Nederlandstaligen en geëxperimenteerd met een groepsonthaal voor anderstaligen (Frans – Engels). In 2011 werd deze werkwijze verder verfijnd (actiepunt 2011). De trajectbegeleiders en de organisatieondersteuner hebben in 2011 systematisch voor alle Nederlandstalige inkomende gedetineerden het eerste contact in groep aangeboden. Tijdens deze momenten wordt de werking van Justitieel Welzijnswerk uitgelegd, daarnaast krijgen de gedetineerden een voorstelling van het overige hulpen dienstverleningsaanbod. Verder worden ze uitgenodigd om initiatief te nemen indien ze een individueel gesprek met een trajectbegeleider wensen. De praktijk van groepsonthaal in Engels en Frans bleek organisatorisch niet haalbaar te zijn. Er is een zeer grote diversiteit aan gesproken talen. Het is moeilijk om op hetzelfde moment een groep Engelstaligen of Franstaligen bij elkaar te krijgen. Er wordt teruggevallen op de praktijk van de onthaalbrief. In de mate van het mogelijke probeert trajectbegeleiding deze mensen individueel een proactief onthaal te geven. Hiervoor wordt vaak samengewerkt met de telefonische tolkendienst Babel. Ook de idee om in 2012 met een systeem van zitdagen van start te gaan is mede ingegeven door de toekomstige capaciteitsuitbreiding en de boodschap van de minister dat tegenover deze capaciteitsuitbreiding geen middelenuitbreiding zal staan (actiepunt 2012). Zonder personeelsuitbreiding ziet JWT het niet haalbaar om het aanbod zoals het georganiseerd wordt voor iedereen te realiseren. Door een interne verschuiving binnen JWT kan Wortel in 2012 rekenen op 3 VTE trajectbegeleiding.

Rechtshulp Het onthalen van vreemdelingen met een precair verblijfsstatuut door Justitieel Welzijnswerk Turnhout krijgt al geruime tijd specifieke aandacht. Het gaat om vreemdelingen die ofwel illegaal zijn, ofwel zich in een onzekere verblijfssituatie bevinden, zoals asielzoekers, gezinsherenigers, regularisatieaanvragers,... . Justitieel Welzijnswerk Turnhout kiest er bewust voor om deze doelgroep volwaardig op te nemen in het aanbod van trajectbegeleiding. Het gaat om meer dan 40% van de gevangenispopulatie. Anticiperend op een halftijdse tewerkstelling in 2011 werd de inzet van de medewerker rechtshulp reeds in 2010 geheroriënteerd naar een meer ondersteunende functie voor trajectbegeleiding. Het aantal gevangenisbezoeken door de medewerker rechtshulp zelf werd beperkt. Zijn taak ziet er grosso modo als volgt uit: - Info en advies aan trajectbegeleiders bij vragen met een juridische component. Opvolging van sociaal-juridische thema’s. Meest voorkomende thema’s zijn: strafrecht, strafuitvoering, vreemdelingenrecht, personen- en familierecht. - Specifieke ondersteuning rond vreemdelingen met een precair verblijfsstatuut. Deze


18

-

groep wordt in principe opgevolgd door de trajectbegeleiders. De rechtshulpverlener zorgt voor ondersteuning en is de verbindingspersoon naar de Dienst Vreemdelingenzaken. Eén of twee keer per maand verzorgt de rechtshulpverlener een zitdag in de strafinrichtingen van Wortel en Merksplas, soms in een driehoeksgesprek tussen gedetineerde, trajectbegeleider en rechtshulpverlener. De toeleiding gebeurt in overleg tussen trajectbegeleider en rechtshulpverlener. Binnen JWT werd er een werkgroepje ‘Vreemdelingen’ opgericht met de rechtshulpverlener, drie trajectbegeleiders die een vorming rond vreemdelingenrecht volgden, en een lid van de staf JWT. De bedoeling hiervan is om geleidelijk aan een aanspreekpunt te vormen voor de andere trajectbegeleiders, naast de rechtshulpverlener zelf.

Schuldhulpverlening Sinds 2003 is er een aanbod schuldbemiddeling binnen de 4 gevangenissen van de Noorderkempen. Ook in Wortel wordt de schuldenproblematiek van gedetineerden actief opgenomen door zowel de trajectbegeleiders als de schuldhulpverleners. Het aanbod schuldbemiddeling kan onderverdeeld worden in drie luiken: preventie, individuele dossiers tijdens detentie en individuele dossiers na detentie (nazorg). Trajectbegeleiding neemt een actieve rol op in het voorkomen van schulden. Het blijft belangrijk om een gedetineerde bij aanvang van detentie te bevragen over zijn financiële situatie. Door schuldeisers actief te informeren over de detentie kan voorkomen worden dat bepaalde contracten (huur, kredietovereenkomsten,…) resulteren in een overmatige schuldenlast. Preventie kan ook gerealiseerd worden via vorming, voor TB, PSD en gedetineerden. In deze vorming wordt aandacht geschonken aan de verschillende soorten schulden en de diverse vormen van schuldbemiddeling. Aangezien gedetineerden weinig of geen inkomsten hebben is de impact van schuldhulpverlening tijdens detentie beperkt. De focus ligt dan ook op het motiveren van cliënten om hun financiële problemen onder ogen te zien en ze trachten te motiveren om na detentie de nodige stappen te zetten om zich hierin te laten begeleiden. Justitieel Welzijnswerk Turnhout blijft schuldbemiddeling zien als een integraal proces en niet als een instrument voor vervroegde invrijheidstelling. Trajectbegeleiding neemt het thema van de schulden tijdens detentie actief op in het kader van de ruimere begeleiding. De afgelopen jaren hebben de schuldhulpverleners een meer ondersteunende rol voor de trajectbegeleiders opgenomen (helpdeskfunctie). Naast expertise bieden ze aan de trajectbegeleiders een aantal instrumenten aan in de vorm van standaardbrieven, brochures, verklarende woordenlijst,... op intranet. Binnen de grenzen van een deeltijdse schuldhulpverlener is dit ook het meest haalbare. De samenwerking start met het bespreken van de vraag van de cliënt en het maken van afspraken over wat we al dan niet kunnen doen, wie wat opneemt. Daarnaast kan een cliënt toch altijd doorverwezen worden voor een gesprek met de schuldhulpverlener voor informatieve vragen, een ondersteunend gesprek,... Daartoe worden in de inrichting spreekuren georganiseerd. Omdat omgaan met schulden heel wat technische en juridische basiskennis vereist, organiseert CAW De Kempen ook vaak vorming voor zowel trajectbegeleiders als medewerkers van de PSD.


19

Vrijwilligerswerking JWT heeft een uitgebreide en actieve vrijwilligerswerking. In 2011 vond er een verdere groei plaats van het aantal vrijwilligers en hun engagement naar gedetineerden. Van de 60 vrijwilligers (51 in 2010) namen 20 vrijwilligers (19 in 2010) een rol op in Wortel, goed voor 639 contacturen. Sommigen hiervan zetten zich in voor meerdere taken en/of gevangenissen van de Noorderkempen. Zo waren er 12 vrijwilligers actief op het domein van individuele gesprekken. Zij realiseerden in totaal 175 contacturen. Daarnaast waren 3 vrijwilligers betrokken bij het begeleiden van de bibliotheekmomenten (237 uren), 10 vrijwilligers begeleidden activiteiten (ontspanning, kinderbezoek,…) (226 uren). De toename van inzet situeert zich op vlak van de activiteiten. De extra kinderen familiale bezoeken die in 2011 plaatsvonden (zie verder), werden telkens mede ondersteund door één of meerdere vrijwilligers.

Activiteiten i.k.v. relationele levenssfeer Team familie en onthaal Het team Familie en Onthaal van Justitieel Welzijnswerk focust zich voornamelijk op familieleden en naastbestaanden van gedetineerden (75%). Andere doelgroepen zijn exgedetineerden en andere mensen die met politie of justitie in aanraking komen. Zowel de groep familieleden en naastbestaanden als de groep justitiecliënten is substantieel gegroeid in 2011 (240 naastbestaanden t.o.v. 205 in 2010, 69 justitiecliënten t.o.v. 31 in 2010). Tenslotte is er de doelgroep ‘kinderen van gedetineerden’. Er werden in 2011 meer kinderen dan in 2010 bereikt, binnen het onthaal waren er met 22 kinderen rechtstreekse gesprekken (t.o.v. 14 in 2010). In 2011 zijn er heel wat meer vragen gesteld rond de beleving van kinderen, hoe met kinderen praten rond detentie,… In 2012 zal met het team familie en onthaal in overleg gegaan worden om te bekijken hoe de initiatieven naar kinderen van gedetineerden kwalitatief verder uitgebouwd kunnen worden (actiepunt 2012). Affectieve relaties Elke eerste woensdag van de maand is er een kinderbezoek. Deze activiteit vindt plaats in de gewone bezoekzaal, binnen de reguliere bezoekuren. De bezoekzaal wordt op dat moment dus ook gebruikt voor het gewone bezoek. Er worden telkens aangepaste tekeningen voorzien en een spellendoos, opgedeeld per leeftijdscategorie, waar bezoekers gezelschapsspelen of ander speelgoed kunnen ontlenen. Daarnaast wordt door de inrichting een hapje of drankje aangeboden: ijsje, chocolademelk,… Het kinderbezoek wordt mee opgevolgd door de organisatieondersteuner van JWT en de vormingsagente van justitie. Penitentiaire beambten staan in voor de bewaking. In 2011 is er door de organisatieondersteuner en vormingsagent sterk ingezet op een verdere kwantitatieve en kwalitatieve uitbouw van thematische kinderbezoeken. Ook de ondersteuning door de vrijwilligers van JWT maakt dat deze bezoekmomenten hoe langer hoe kindvriendelijker zijn. Het aantal thematische kinderbezoeken werd in 2011 uitgebreid naar 4 (actiepunt 2011). Zo was er een Paasfeest, een Vlaamse kermis, een Halloween feest en een bezoek van de Sint. Het merendeel van deze bezoekmomenten vond plaats in de polyvalente ruimte van het educatief centrum. Met de Vlaamse kermis en het Paasfeest werd bijkomend gebruik gemaakt van de grasweide op de grote koer. Deze omgeving in het


20 oude landlopersgedeelte, wordt door de aanwezigen als positief ervaren. Met de toestemming van de gevangenisdirectie en HPA om van deze locatie gebruik te kunnen maken, trekt de inrichting mee de kaart van een kindvriendelijker kinderbezoek. Naast aandacht voor de ouder-kind relaties krijgen de andere affectieve relaties ook hoe langer hoe meer aandacht, bijvoorbeeld de partnerrelaties: roosjes voor Valentijn, ‘Diner and Dance’. Meer aandacht voor affectieve relaties maakt onder andere deel uit van de beweging van JWT om met de inzet van de organisatieondersteuners het domein welzijn meer te ontginnen. In 2012 volgt er een denkoefening JWT met beleidsmedewerker over mogelijke welzijnsinitiatieven (actiepunt 2012). Ondanks het toenemend succes van deze bezoekmomenten blijft bereikbaarheid voor bezoekers door de afgelegen ligging een probleem. Dit probleem stelt zich des te meer voor bezoekers met kleine kinderen. In het verleden waren er vanuit de inrichting reeds onderhandelingen met De Lijn in functie van een mogelijke buslijn. Voorlopig werd hier geen gevolg aan gegeven.

2. Gezondheid

Activiteiten i.k.v. psychische problemen Groepsaanbod CGG Kempen Het team strategisch plan van CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan gedetineerden tijdens detentie. Het gaat om een (pre)therapeutisch programma met als voornaamste doelstelling: ‘motivatiebevordering naar therapie na detentie’. Het team strategisch plan van CGG Kempen heeft een gericht aanbod rond drie problematieken: seksuele delinquentie, agressie en verslaving (middelengebruik). Voor Wortel werd gekozen om in 2010 van start te gaan met een groepsaanbod rond middelengebruik en agressie. In 2010 vonden er twee reeksen rond middelengebruik plaats, één rond agressie. In 2011 was er geen aanbod omwille van een te beperkt aantal kandidaten, ondanks de grote inspanningen op vlak van werving die door zowel PSD als TB en andere betrokkenen geleverd werden. De redenen hiervoor zijn niet volledig gekend, maar volgende mogelijke redenen werden door verschillende betrokkenen aangehaald: drempel bij gedetineerden om dergelijke problematieken in groep te bespreken of hiermee binnen de inrichting naar buiten te komen, aanbod en organisatie te weinig gekend bij de gedetineerden,… In 2012 bekijken we hoe we het aanbod nieuw leven kunnen inblazen. We zetten extra in op bekendmaking naar zowel gedetineerden als personeel (actiepunt 2012). Centraal AanmeldingsPunt Drugs De opstart van een “Centraal aanmeldingspunt voor oriëntatie en begeleiding van druggebruikers in het gevangenismilieu” (CAP) stond al enige tijd op de bovenlokale agenda van Justitie. In elke gevangenis zou een CAP, bedoeld voor gedetineerden die in de voorbereiding van hun vrijlating een verwijzing naar de extramurale drughulpverlening wensen, geïnstalleerd worden. In het najaar van 2011 werd het CAP in Wortel geïmplementeerd (actiepunt 2011). Er ging een aantal voorbereidende gesprekken met Justitie en Vlaamse partners aan vooraf. In 2012 wordt de werking geëvalueerd en waar nodig bijgestuurd (actiepunt 2012).


21

Andere activiteiten EHBO is ondertussen een jaarlijks terugkerend aanbod. In 2011 werd voor het eerst een vervolgaanbod op het basisaanbod georganiseerd. Van de 11 cursisten die een attest basis EHBO behaalden, behaalden 8 een attest vervolg EHBO. In tegenstelling tot het aanbod van de afgelopen jaren, verzorgd door het Rode Kruis, werd in 2011 omwille van organisatorische redenen samengewerkt met het Vlaams Kruis.

3. Onderwijs In 2011 werd het bestaande onderwijsaanbod verder ingebed in het geheel van de strafinrichting. De gevangenis kent een uitgebreid aanbod dat nog steeds in uitbreiding en evolutie is. De aanbodverstrekkers zijn Centrum voor Basiseducatie Kempen, CVO Taxandria (voorheen CVO Atheneum) en CVO LBC.


22

Overzicht onderwijsaanbod 2011

Opleiding Module Begindatum Einddatum Centrum voor Basiseducatie, Otterstaat 109 b1, 2300 Turnhout Individueel leren Open Leercentrum 01/01/2011 31/12/2011 Werknemer zijn + Maatschappelijke 01/03/2011 20/01/2011 VCA oriëntering Alfa module 12 Gezondheid Module 47

NT2 Maatschappelijke oriëntering NT2

12/05/2011 13/09/2011 05/10/2011

Lesmoment 1x/ week 2x/ week

27/06/2011 3x/ week Niet opgestart owv onvoldoende kandidaten 29/03/2012 2x/ week

Centrum voor Volwassenonderwijs Taxandria, Boomgaardstraat 56, 2300 Turnhout Informatica Rekenblad 1 15/02/2011 05/05/2011 2x/ week toepassingen Tekstverwerking 2 03/02/2011 28/04/2011 2x/ week Powerpoint 26/04/2011 30/06/2012 2x/ week Computer en 01/09/2011 10/11/2011 2x/ week besturingssystemen Acces 1 01/09/2011 10/11/2011 2x/ week Tekstverwerking 1 17/11/2011 26/01/2012 2x/ week Vreemde Talen Frans 1.1.1 05/09/2011 09/11/2011 2x/ week Frans 1.1.2 14/11/2011 25/01/2012 2x/ week Frans 1.1.1 05/12/2011 30/01/2012 3x/ week Schilder/ Behangwerk 04/01/2011 28/01/2011 ma - tot vrij decorateur voormiddag Manueel dekkend schilderwerk

07/02/2011

18/03/2011

ma - tot vrij voormiddag

Basis schilder/ behangwerk Manueel niet dekkend schilderwerk Decoratief schilderwerk

21/03/2011

01/04/2011

04/04/2011

06/05/2011

09/05/2011

01/06/2011

Behangwerk

06/06/2011

30/06/2011

Manueel dekkend schilderwerk Basis schilder/behangwerk Manueel niet dekkend schilderwerk Decoratief schilderwerk

01/09/2011

07/10/2011

10/10/2011

21/10/2011

24/10/2011

18/11/2011

21/11/2011

16/12/2011

Behangwerk

19/12/2011

27/01/2012

ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma - tot vrij voormiddag ma – tot vrij voormiddag


23

CVO LBC-NVK, Herentalsstraat 70, 2300 Turnhout Hotelbedrijf Vleesbereidingen 03/02/2011 Visbereidingen 03/02/2011 Nagerechten 03/02/2011 Initiatie Warme 06/09/2011 keuken Initiatie Koude 06/09/2011 keuken

30/06/2011 03/06/2011 03/06/2011 26/01/2012

1x/ week 1x/ week 1x/ week 1x/ week

26/01/2012

1x/ week

Aanbod per onderwijsverstrekker Centrum voor Basiseducatie Kempen Het Centrum voor Basiseducatie verzorgt in Wortel de begeleiding van één Open Leermoment per week gedurende het ganse schooljaar. Dit individuele aanbod geeft gedetineerden die een persoonlijke leervraag hebben de kans deze op hun eigen tempo en onder begeleiding af te ronden. De leervragen die gedetineerden hebben zijn zeer verschillend. In 2011: 4 cursisten theoretisch rijbewijs, 1 cursist Word oefenen op computer, 1 BIS- cursus Italiaans, 6 cursisten dactylo/blind typen, 1 cursist schrijven. In het OLC worden steeds plaatsen voorzien voor cursisten die aanvullend op onderwijscursussen willen oefenen (Excel, Word, VCA,…). In het kader van maatwerk richtte Centrum voor Basiseducatie Kempen in het voorjaar 2010 voor een eerste keer de VCA-cursus in. De trend om in Wortel meer beroepsgerichte opleidingen aan te bieden maakte dat dit een evidente keuze was. Door het grote succes van deze cursus werd deze herhaald in 2011, met de uitbreiding van een module ‘Werknemer zijn’. Deze situeert zich binnen de opleiding MO-Basis functioneren op het werk. In deze module vergroot de cursist zijn kennis en vaardigheden met betrekking tot documenten, rechten en plichten als werknemer, arbeidsgerelateerde maatschappelijke instellingen en diensten, veiligheid en welzijn op het werk. Hij leert verantwoord omgaan met energie en materialen en werkt aan zijn bereidheid om arbeidsattitude te bespreken. Hij wordt tevens voorbereid op het VCA- examen. In 2011 behaalden 9 cursisten een VCAattest. Cursisten die een beroepsgerichte opleiding volgen krijgen voorrang. Dit kadert in de idee van neventrajecten beroepsgerichte opleiding – maatschappelijke oriëntering (actiepunt 2011). In 2012 willen we dit verder uitbreiden en bekijken welke neventrajecten er nog gerealiseerd kunnen worden (actiepunt 2012). In mei 2011 kon voor een eerste keer een module NT2 vanuit basiseducatie opgestart worden. Negen gedetineerden behaalden een attest. In oktober werd een vervolgmodule gegeven. Vooral omwille van onvoorziene transfers en vrijstellingen behaalden slechts 3 gedetineerden een attest. Het NT2 aanbod van CVO kon niet doorgaan omwille van onvoldoende kandidaten. Ondanks de sterke aanwezigheid van anderstaligen in de strafinrichting van Wortel blijft het moeilijk om een NT2 aanbod te realiseren. De diversiteit aan niveaus blijkt vaak te groot te zijn om een groep te kunnen samenstellen. Vanuit een aantal medewerkers, o.a. betrokkenen bij sport, kwam het signaal dat een vormingsaanbod rond gezondheid (verantwoord sporten, eetgewoonten,…) zinvol zou zijn. Door basiseducatie werd een vormingsaanbod rond gezondheid uitgewerkt op maat van de gevangenis. Ondanks de investeringen in extra werving kon het aanbod niet opgestart


24 worden omwille van een te beperkt aantal kandidaten. Na evaluatie blijkt de term gezondheid te weinig aan te spreken bij de doelgroep. In de toekomst kan bekeken worden in welke mate de inhouden toch proactief aangeboden kunnen worden, eventueel onder een andere benaming. Centra voor Volwassenenonderwijs Het ICT- aanbod van CVO Taxandria kent de afgelopen jaren een gestage groei. In november 2009 ging CVO Atheneum in Wortel van start met een module Word (tekstverwerking) en Excel (rekenblad). In 2010 werd dit aanbod verder uitgebreid naar Basisdactylo (najaar 2010, tot 27/01/2011), PowerPoint en Word1. In 2011 werden hier volgende modules aan toegevoegd: Computer- en besturingssystemen en Access. Ook Word voor beginners (tekstverwerking 1) en gevorderden (tekstverwerking 2), Excel (rekenblad) en PowerPoint werd opnieuw ingepland. In 2011 was er in Wortel geen aanbod NT2 vanuit CVO Taxandria, enkel van Basiseducatie. De niveaubepalingen van het Huis van het Nederlands gaven in 2010 al aan dat er eerder een groep van Basiseducatie dan CVO van start zou kunnen gaan. In 2011 werd in plaats van Engels Frans ingericht door CVO Taxandria. De lessen worden gegeven door dezelfde leerkracht. We vinden het positief dat op een flexibele manier ingespeeld kan worden op vragen van gedetineerden die bij de lesgevers en andere medewerkers (TB, PSD, OO, onderwijscoördinator, vormingsagent,…) terecht komen. Sinds 2009 is er vanuit CVO LBC – NVK Turnhout een aanbod hotelbedrijf (‘hulpkok’). Deze beroepsgerichte opleiding wordt door de gedetineerden zeer ‘gesmaakt’. Omwille van het grote aantal kandidaten zijn we genoodzaakt om met een wachtlijst te werken. Er was een aanbod in het voorjaar en in het najaar. Volgende modules werden gegeven: initiatie koude keuken, initiatie warme keuken, vleesbereidingen, visbereidingen en nagerechten. In afwachting van de opening van een leskeuken wordt de opleiding nog steeds gegeven in de gevangeniskeuken. In 2010 werd het aanbod van beroepsgerichte opleidingen uitgebreid met de opleiding schilder-decorateur, ingericht door CVO Taxandria. De opleiding omvat vijf modules die afzonderlijk of in z’n geheel gevolgd kunnen worden. De voorkeur wordt gegeven aan cursisten die alle modules volgen. Iedere module geeft recht op een deelattest. Cursisten die de vijf modules volgen behalen het deelcertificaat schilder-decorateur. In de opleiding is er ruimte voor 10 cursisten. Volgende modules werden gegeven: behangwerk (3 maal, waarvan 1 nog eind december tot oktober), manueel dekkend schilderwerk (2 maal), basis schilder/behangwerk (2 maal), manueel niet dekkend schilderwerk (2 maal), decoratief schilderwerk (2 maal). De opstart van een opleiding bakkersgast (actiepunt 2011) werd uitgesteld tot 2012. Er wordt gewacht op de opening van de leskeuken.

Ander toekomstig aanbod Fietsatelier In 2009 werden reeds de eerste stappen gezet om een fietsatelier op te starten. Het fietsatelier situeert zich op de grens tussen opleiding en tewerkstelling. Er kunnen geen officiële attesten afgeleverd worden. Dit wordt gecompenseerd door de laagdrempeligheid, o.a. ook voor anderstaligen. Er werden onder andere contacten gelegd met de Leuvense


25 organisatie Vélo. De acties werden tijdelijk op pauze gezet in functie van de uitbreiding van de opleiding schilder-decorateur. In 2011 is de draad opnieuw opgenomen. Er vond een werkbezoek plaats aan de ateliers van Vélo. In de inrichting werd een ruimte aangeduid waar het atelier gesitueerd zal zijn. Via de Regie van de Gevangenisarbeid (CDRGA) werden 10 fietswerkbanken en ander materiaal aangeleverd. In 2012 zal een instructeur (PBA) gezocht en opgeleid worden door Vélo Leuven. We hopen in het najaar van 2012 met het atelier van start te kunnen gaan (actiepunt 2012).

Opvolging cursisten In de Strafinrichting van Wortel werden in 2011 30 gedetineerden individueel opgevolgd door de onderwijscoördinator. Eén gedetineerde deed examen voor de examencommissie van de Vlaamse gemeenschap en werd hiervoor intensiever opgevolgd. In 2012 onderzoeken we hoe we kunnen komen tot een betere opvolging van de cursisten en welke procedures we hiertoe kunnen uitwerken (actiepunt 2012). We baseren ons hiervoor o.a. op de gegevens uit het Gedetineerden OpvolgSysteem (Gos).

4. Tewerkstelling De inzet van de VDAB detentieconsulent op cliëntniveau, de werkwinkel op maat van de gedetineerden, maakt dat mensen met vragen rond opleiding en werk individueel een antwoord vinden. De werking van de detentieconsulent krijgt vorm door gesprekken in kader van basisdienstverlening enerzijds en het uitwerken van tewerkstellingstrajecten anderzijds. De afstemming van de detentieconsulent op het detentietraject krijgt vorm tijdens het cliëntenoverleg met de psychosociale dienst en de trajectbegeleiders. Correcte en tijdige informatie rond de weg die gegaan wordt met een cliënt, maar uiteraard ook over mogelijke uitgangsfaciliteiten wordt afgewisseld. De detentieconsulent van Wortel is sinds oktober 2011 langdurig afwezig. Zowel TB als PSD hebben al het nodige gedaan om deze afwezigheid te ondervangen. Ze beschikken echter over onvoldoende tools, expertise en personeelscapaciteit om deze afwezigheid naar behoren op te vangen. In 2012 zal met VDAB in overleg gegaan worden om een oplossing te zoeken (actiepunt 2012).

5. Sport De strafinrichting van Wortel beschikt over een uitgebreid en gevarieerd sporten bewegingsaanbod, zowel begeleid als niet-begeleid. Hiertoe worden inspanningen geleverd door zowel medewerkers van Justitie (vormingsagent, sport PBA’s) als van de Vlaamse gemeenschap (sportfunctionaris, sport stagiaires ROC Tilburg). Volgende sporten konden in 2011 worden beoefend: fitness (kracht en cardio), buitensporten (voetbal, basketbal, volleybal, badminton), tafeltennis, hardlopen (start2run). In het najaar van 2011 werden door de inrichting 12 spinningfietsen aangekocht. Deze werden ondergebracht in het lokaal waar ook tafeltennis wordt beoefend kan worden.


26 De fitnessruimte is sinds 2010 ondergebracht in het educatief centrum, het oude landlopersgedeelte. Met de verhuis van het cellulair gedeelte naar deze locatie beschikt de inrichting over een grotere en meer aangename fitnessruimte. Een aantal fitnesstoestellen is sterk verouderd en op korte termijn aan vervanging toe. In 2011 werd een prioriteitenlijst opgemaakt van te vervangen of door externen te herstellen toestellen, waar in 2012 opvolging aan gegeven zal worden. Hiervoor zal een beroep gedaan worden op middelen van Justitie, De Rode Antraciet en Stad Hoogstraten. Kleine herstellingswerken worden op regelmatige basis door de technische dienst van de inrichting uitgevoerd. Ook inhoudelijk werd de fitness in 2011 onder de loep genomen. Twee stagiaires van de School voor Sport en Bewegen van ROC Tilburg werkten aan een trainingsprogramma waarbij gedetineerden individueel onderwezen/begeleid werden in het correct en verantwoord gebruik maken van de trainingstoestellen en van daaruit instromen in het groepsaanbod. Ook in 2011 werd het reguliere sportaanbod (fitness, competitie) onder toezicht van penitentiaire bewakingsassistenten en met de inzet van 2 sportstagiaires van het ROC Tilburg in de zomer aangevuld met een extra sportaanbod. Hiervoor werd een freelance sportmonitor vanuit De Rode Antraciet ingeschakeld. Ook binnen de zomerspelen, uitgewerkt door een ‘kerngroep’ van gedetineerden, begeleid door organisatieondersteuner en vormingsagent, stond beweging centraal (bijv. hindernissenparcours). In 2012 zal dit spoor verder bewandeld worden. Met de capaciteitsuitbreiding in het vooruitzicht zal de organisatie van het sportgebeuren onder de loep worden genomen. Zo zal in 2012 het systeem van de sportlijsten bekeken worden.

6. Cultuur en ontspanning

Culturele activiteiten Muziek, film, toneel De wekelijkse gitaarles, onder begeleiding van een vrijwilliger van JWT, is ondertussen een vaste waarde. Sinds 2011 is er op zaterdag een extra oefenmoment onder begeleiding van een gedetineerde. Het aantal gedetineerden dat in 2011 bereikt werd is beduidend groter dan in 2010. In 2012 hopen we deze groep de proclamatie onderwijs of andere activiteiten te laten opluisteren. Onder impuls van één van de directieleden van de gevangenis worden er sinds 2011 op meer regelmatige basis muziekoptredens georganiseerd. Naast deze optredens, die momenteel nog plaatsvinden in de bezoekzaal, zijn de optredens op 11 juli (Vlaamse Feestdag) en tijdens de BBQ ondertussen een jaarlijks terugkerend gegeven. Elke gedetineerde wordt uitgenodigd op de wandeling voor een optreden met een hapje en een drankje. De optredens worden telkens apart voor vleugel A en B georganiseerd. Dergelijke grootschalige activiteiten vragen voldoende voorbereiding en afstemming met het penitentiair personeel. Jaarlijks kan er gerekend worden op de medewerking van de technische dienst, de keuken, het bewakend personeel en gedetineerden. Ook medewerkers hulpen dienstverlening dragen hun steentje bij. Het project Buiten Beeld, kijken naar films met nabespreking in samenwerking met Open Doek, is ondertussen een vaste waarde. Er werden 5 films vertoond, met gemiddeld 17 deelnemers. In 2012 willen we het filmaanbod uitbreiden, o.a. een herstelgerichte filmactiviteit met nabespreking staat op het programma. In 2011 werd voor een eerste keer een toneelvoorstelling georganiseerd. Het ging om een toneelstuk van een amateurgezelschap. Eén van de acteurs is een personeelslid van de


27 inrichting. Het voorstelling stond open voor zowel gedetineerden als personeelsleden. In de toekomst willen we zeker nog toneel programmeren. In 2012 streven we naar nog meer variatie in het cultureel aanbod (actiepunt 2012). Creatieve Activiteiten Sinds 2011 wordt het crea-aanbod begeleid door vrijwilligers van JWT. Er vonden 2 creaactiviteiten plaats: valentijnskaarten maken in het voorjaar (8 deelnemers) en kerstkaarten maken in het najaar (13 deelnemers). Ontspannende activiteiten

Het ontspanningsaanbod (bingo en spellenavond) wordt begeleid door vrijwilligers van JWT. Na een verminderde belangstelling in 2010 werd het aanbod vanaf december 2010 nieuw leven ingeblazen. In 2011 konden de bingo-avonden op veel succes rekenen. Maandelijks is er een bingo-avond waaraan een 15 gedetineerden deelnemen. Omwille van het grote succes wordt er gewerkt met een wachtlijst. De maandelijkse spellenavonden kennen minder succes. In 2012 streven we naar meer variatie in het ontspanningsaanbod (bijv. schaaktornooi,…). Bibliotheek De bibliotheek maakt deel uit van een regionaal samenwerkingsverband met de Openbare bibliotheek van Turnhout. De werking wordt mede gerealiseerd dankzij het convenant van de Vlaamse overheid dat loopt van 1 juli 2009 tot 31 december 2013. Voor 2011 bedroeg het toegekende bedrag 65.000 euro. Deze subsidie van de Vlaamse overheid is hoofdzakelijk bedoeld voor de professionalisering van de gevangenisbibliotheken via personeelsinzet. Vanuit dit kader worden de gevangenisbibliotheken van de Noorderkempen sinds 2010 ondersteund door twee vaste bibliotheekmedewerkers. Ze begeleiden samen met de vrijwilligers van JWT de wekelijkse bibliotheekmomenten. Een gedetineerdebibliotheekmedewerker biedt bijkomende ondersteuning. In 2010 werd in het kader van het streekgericht bibliotheekbeleid door de Provincie Antwerpen een projectsubsidie toegekend aan de gevangenissen van de Noorderkempen en Antwerpen. In 2011 werd opnieuw rond het project ‘Actualisering van de basiscollecties van de gevangenisbibliotheken van de gevangenissen Antwerpen, Hoogstraten, Wortel, Merksplas en Turnhout’ een subsidieaanvraag ingediend. De Rode Antraciet nam de financiële coördinatie op zich. Voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen werd 16.250 euro provinciale steun voorzien. Het aandeel voor de gevangenisbibliotheek van Wortel bedroeg 4.200 euro. De gevangenis droeg 750 euro bij. De gevangenisbibliotheek kent een positieve werking, die nog steeds in evolutie is. Elke woensdagavond (voor de werkers) en donderdagvoormiddag (voor de niet-werkers) is ze toegankelijk gedurende 2 uur. De bibliotheek realiseerde in 2011 met in totaal 5773 uitgeleende werken een omzetstijging van 5% ten opzicht van 2010. Het ledenaantal steeg met ruim 10% en het gemiddelde bezoekersaantal per maand lag op 145. Eind 2011 werd in Wortel gestart met een collectie DVD’s en Playstation spelletjes, gefinancierd met het steunfonds. In 2011 werd extra werk gemaakt van de profilering van de bibliotheekwerking naar zowel gedetineerden als personeel. In de praktijk bleken de bibliotheek en haar mogelijkheden nog


28 te weinig gekend te zijn (actiepunt 2011, profilering van hulpen dienstverleningsaanbod). De werking van de bibliotheek werd tijdens de werkgroep PMD van 24 februari door Alain Vanhove, bibliotheekassistent van de Openbare bibliotheek van Turnhout, toegelicht aan het personeel. De leden van de werkgroep PMD maakten kennis met het regionaal samenwerkingsverband met de bibliotheek van Turnhout, de moderne en professioneel werking, het aanbod en de mogelijkheden van de bibliotheek voor de verschillende betrokkenen (gedetineerden en personeel), domeinen en projecten. In 2012 bekijken we met de betrokkenen van de gevangenisbibliotheek hoe we meer thematisch kunnen werken, kunnen inspelen op de actualiteit of op initiatieven die ook buiten de gevangenismuren worden genomen (bijv. dag van de poëzie). Daarnaast willen we meer de link kunnen maken met de andere domeinen (bijv. gebruik van de bibliotheek in functie van het onderwijsaanbod) (actiepunt 2012). We bouwen hiervoor verder op de inspanningen op vlak van profilering die in 2011 werden genomen.

Sociaal culturele vormingen Vormingen rond interactie Omgaan met lastige situaties (De Rode Antraciet) werd twee maal geprogrammeerd in 2011. In het voorjaar beëindigden 8 gedetineerden de cursus, in het najaar 6 gedetineerden.

7. Herstel Algemeen Herstel heeft de afgelopen jaren weinig aandacht gekregen in Wortel. Het verdwijnen van de functie van herstelconsulent vanuit Justitie in 2008 heeft hier zeker een rol gespeeld. Ook op niveau van de hulpen dienstverlening werden er tot op heden weinig initiatieven genomen. In 2010 was er een eerste overleg tussen directie en beleidsmedewerker over ‘herstel in de toekomst’. Hier werd beslist om op korte termijn geen grootschalige processen op te zetten, maar eerder te vertrekken vanuit concrete initiatieven. Zo werd in 2011 voor een eerste keer het aanbod Slachtoffer In Beeld van De Rode Antraciet georganiseerd. Zes gedetineerden namen hieraan deel. Een filmbespreking onder begeleiding van een bemiddelaar van Suggnomè en deelname van vrijwilligers van Slachtofferhulp van CAW De Kempen werd om organisatorische redenen uitgesteld tot 2012.

Herstelbemiddeling: Suggnomè vzw Suggnomè forum voor herstelrecht en bemiddeling vzw draagt het herstelrechtelijk gedachtegoed uit door de uitbouw van een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod tussen slachtoffers en daders van misdrijven en hun directe omgeving; door het verbreden van het maatschappelijk draagvlak rond herstelrecht en bemiddeling. De bemiddelingsdienst Turnhout van Suggnomé kan op vraag van eenieder die betrokken is bij een strafrechtelijke procedure een aanbod doen aan daders en slachtoffers met de bedoeling om directe of indirecte communicatie over het misdrijf en de gevolgen ervan mogelijk te maken. Partijen hebben desgewenst de mogelijkheid om via een geschreven en ondertekend document het resultaat van de bemiddeling voor te leggen aan de bevoegde


29 juridische instantie die hiermee rekening kan houden bij het nemen van een beslissing. In de gevangeniscontext kunnen zowel beklaagden, definitief veroordeelde daders als geïnterneerden en hun slachtoffers beroep doen op de bemiddelingsdienst. In 2011 werden vanuit Wortel 6 aanvragen voor slachtoffer – dader bemiddeling ingediend, waarvan er uiteindelijk slechts 2 volledig werden doorlopen en partijen in 1 dossier tot een geschreven overeenkomst kwamen. In de 4 andere dossiers reageerden de slachtoffers niet, of lieten ze weten liever niet op het aanbod in te gaan. Twee aanvragen voor bemiddeling waren afkomstig van gedetineerden die in de gevangenis van Tilburg verbleven. Wat bekendmaking van het aanbod betreft, werden in het verleden regelmatig initiatieven genomen om vooral het gevangenispersoneel en de medewerkers van JWW in te lichten over de mogelijkheden van ‘herstel’ binnen de penitentiaire context. De idee werd geopperd om in 2011 meer in te zetten op vlak van informeren en sensibiliseren van de gedetineerdenpopulatie over ‘bemiddeling’, ‘slachtoffers’, ‘betaling burgerlijke partij’,… Uiteindelijk werd gekozen om het ‘aanbod’ en vooral ook de bemiddelaars op een andere manier tot bij de gedetineerden te brengen, namelijk door middel van een filmbespreking.

Herstelfonds In Wortel werd door verschillende partijen interesse getoond in deelname aan het herstelfonds. Het herstelfonds, een project dat ondersteund wordt door vzw Suggnomè, de FOD Justitie, de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse provincies, biedt aan gedetineerden en slachtoffers de mogelijkheid om met elkaar in communicatie te gaan via bemiddeling. Het biedt ook de mogelijkheid voor de dader om vrijwilligerswerk uit te voeren voor een goed doel. In ruil hiervoor betaalt het herstelfonds een gedeelte van de schadevergoeding aan het slachtoffer. Eind 2011 was er een eerste verkennend overleg met Suggnomè. Hopelijk kan dit in 2012 gerealiseerd worden. Deelname aan het herstelfonds zien we als onderdeel van een ruimere aandacht voor een ‘herstelgericht’ klimaat (actiepunt 2012).

8. Algemene tendensen Conclusies en toekomstperspectieven De Strafinrichting van Wortel kent een ruim en gevarieerd hulpen dienstverleningsaanbod. Het bestaande aanbod loopt, indien mogelijk wordt er flexibel ingespeeld op behoeften en signalen vanuit gedetineerden (bijv. taalcursussen, ICT). Bepaalde domeinen kennen al een lange geschiedenis en evolutie (bijv. welzijn, onderwijs, sport), andere dienen nog meer ontgonnen te worden (bijv. herstel, gezondheid). In de toekomst zal blijvend geïnvesteerd worden in een toegankelijk aanbod, dat zowel kwantitatief als kwalitatief voldoet aan de behoeften van de gedetineerden. Het zal tevens creativiteit vergen om met de bestaande middelen een antwoord te bieden op de capaciteitsuitbreiding. Met het invoeren van een groepsonthaal anticipeert JWT sinds 2010 reeds op de toekomstige capaciteitsuitbreiding, in 2012 wordt van start gegaan met een systeem van zitdagen. Andere actiepunten op vlak van welzijn: overleg met team familie en onthaal van JWT in functie van kwalitatieve uitbouw van de initiatieven naar kinderen van gedetineerden, denkoefening met JWT over extra welzijnsinitiatieven die door de organisatieondersteuner genomen kunnen worden. Wat gezondheid betreft wordt in 2012 extra ingezet op de bekendmaking van het groepsaanbod van CGG naar zowel gedetineerden als personeel.


30 Het onderwijsaanbod heeft in Wortel de afgelopen jaren een sterke evolutie doorgemaakt en het is nog steeds in ontwikkeling. In 2012 bekijken we hoe we een verdere uitbouw van neventrajecten, waarmee in 2011 van start werd gegaan, kunnen realiseren. Daarnaast staat de opstart van zowel de opleiding bakkersgast in de nieuwe leskeuken en de opstart van het fietsatelier op het programma. We bekijken in 2012 tevens hoe we kunnen komen tot een betere opvolging van de cursisten en welke procedures we hiertoe kunnen uitwerken. Wat tewerkstelling betreft, wordt in 2012 met VDAB verder in overleg gegaan naar aanleiding van de langdurige afwezigheid van de detentieconsulent. Wortel kent een uitgebreid en gevarieerd sportaanbod, met de inzet van verschillende betrokkenen (sportfunctionaris, vormingsagent, PBA’s, sportstagiaires, sportmonitor). Naast het reguliere fitness- en competitieaanbod is er een extra zomeraanbod (met inzet van een ‘kerngroep’ van gedetineerden) en de mogelijkheid tot spinning. Wat de fitness betreft wordt in 2012 opvolging gegeven aan een prioriteitenlijst van te vervangen of door externen te herstellen toestellen die in 2011 werd opgemaakt. In 2011 was er in Wortel een uitgebreid cultureel aanbod (muziek, film, toneel, creatieve activiteiten). In 2012 zal dit verder uitgebreid worden en streven we naar meer variatie. De gevangenisbibliotheek kent een positieve werking die nog steeds in evolutie is. In 2011 werd extra werk gemaakt van de profilering van de bibliotheekwerking naar zowel gedetineerden als personeel. In 2012 bekijken we met de betrokkenen hoe we meer thematisch kunnen werken, kunnen inspelen op de actualiteit of op initiatieven die ook buiten de gevangenismuren worden genomen en hoe we meer de link kunnen maken met andere domeinen (bijv. onderwijs). Op vlak van herstel, dat in het verleden weinig aandacht heeft gekregen, werd in 2011 een inhaalbeweging gemaakt (Slachtoffer In Beeld, filmbespreking) die we in 2012 hopelijk kunnen verderzetten (bijv. met de opstart van het herstelfonds).


31

Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk IV staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. Profilering van het aanbod vraagt een voortdurende inzet, zowel rechtstreeks ten aanzien van de gedetineerden als het personeel. Het aanbod wordt zowel mondeling als schriftelijk bekendgemaakt.

1. Mondelinge bekendmaking van het aanbod Wat profilering van het aanbod betreft, zijn trajectbegeleiders van JWT spilfiguren. Ze staan in voor de toeleiding naar het hulpen dienstverleningsaanbod. Zij informeren gedetineerden over het aanbod en motiveren hen tot deelname. Afwezigheden worden indien gewenst en zoveel als mogelijk in individuele gesprekken opgenomen. Een proactief onthaal door de trajectbegeleiders van alle gedetineerden is dé manier om gedetineerden over het aanbod te informeren. Met de huidige equipe van trajectbegeleiders slaagt men erin om alle Nederlandstalige gedetineerden aan de hand van een groepsonthaal te informeren. In 2011 werd getracht om ook voor anderstaligen een groepsonthaal te organiseren. De praktijk van groepsonthaal in Engels en Frans bleek organisatorisch echter niet haalbaar te zijn. Er is een zeer grote diversiteit aan gesproken talen. Het is moeilijk om op hetzelfde moment een groep Engelstaligen of Franstaligen bij elkaar te krijgen. Er wordt teruggevallen op de praktijk van de onthaalbrief. In de mate van het mogelijke probeert trajectbegeleiding deze mensen individueel een proactief onthaal te geven. Met de toekomstige capaciteitsuitbreiding zal het proactief onthaal verder onder druk komen te staan. Er wordt bekeken in welke mate hierop geanticipeerd kan worden met een systeem van zitdagen. Door de toekomstige capaciteitsuitbreiding komt dit echter op de helling te staan. Onder andere in functie hiervan zal in 2012 gestart worden met een systeem van zitdagen. Naast de trajectbegeleiders nemen ook de organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, sportfunctionaris en vormingsagente van justitie een actieve rol op vlak van mondelinge bekendmaking op. Zij hebben hun bureau in het educatief centrum waar ze gedetineerden tijdens spontane contacten informeren over allerhande zaken, onder andere over het aanbod. Ze informeren elkaar en anderen ook tijdens overlegmomenten (bijv. PMD). De organisatieondersteuner en onderwijscoördinator lichten regelmatig bestaand en nieuw aanbod toe tijdens het cliëntenoverleg tussen PSD en TB. In 2011 werd het moment van het cliëntenoverleg tevens aangegrepen in functie van bekendmaking van de werking van Suggnomè. Ook de vormingsagente speelt hier een rol, in het bijzonder ten aanzien van het bewakend personeel. De beleidsmedewerker vervult deze rol ten aanzien van directie, tijdens het voorrapport of op andere overlegmomenten. In 2011 werd beslist om op cruciale momenten (bijv. in aanloop naar het zomeraanbod) met de leden van het kernteam samen toelichting te geven over toekomstig aanbod aan directie en hoofdpenitentiair assistent, meestal aansluitend op een voorrapport. Het voordeel hiervan is dat het kernteam zich


32 hiermee als team profileert ten aanzien van directie en HPA. Het geeft ook de mogelijkheid om als team adequater in te spelen op feedback vanuit directie. In 2012 zullen ook de overlegmomenten van de kwartieroversten aangegrepen worden door het kernteam om hen en het bewakend personeel beter in te lichten, feedback van hen te vragen, de vinger aan de pols te houden. Bekendmaking van het aanbod ten aanzien van personeel is belangrijk in functie van het creëren van draagvlak voor hulpen dienstverlening (zie hoofdstuk 5). Met de toekomstige capaciteitsuitbreiding en personeelsuitbreiding vanuit justitie in het vooruitzicht is dit zeker van belang. De organisatieondersteuner informeert de trajectbegeleiders ook tijdens tweewekelijkse overlegmomenten. Ook de psychosociale dienst (PSD) neemt een actieve rol op in de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod. Binnen hun gesprekken stellen ze bepaalde noden en behoeften van gedetineerden vast. Zij komen tot een eerste informatieverstrekking en/of verwijzen door naar trajectbegeleiding. In 2011 zou bekeken worden in welke mate de vrijwilligers van JWT een rol kunnen vervullen bij de toeleiding van gedetineerden naar het hulpen dienstverleningsaanbod. Zowel tijdens individuele gesprekken als tijdens de begeleiding van bibliotheekmomenten en ontspanningsactiviteiten komen vrijwilligers in contact met impliciete of expliciete behoeften en noden van gedetineerden. Dit is in 2011 niet opgenomen, wordt in 2012 opnieuw bekeken.

2. Schriftelijke bekendmaking van het aanbod In de Strafinrichting van Wortel wordt het hulpen dienstverleningsaanbod schriftelijk bekendgemaakt aan de hand van posters, folders, flyers en brochures. Sinds 2011 is er een infokanaal (teletekstsysteem en PowerPoint) ter beschikking waar ook de hulpen dienstverlening een plaats heeft. De organisatieondersteuner van JWT neemt hier een actieve rol op. Zij maakt wervingsmateriaal (affiches en flyers) op voor het ontspannings- en cultureel aanbod en voor het kinderbezoek. Het Consortium De Rank houdt constant het promotiemateriaal onder de loep in samenwerking met een grafisch vormgever. Het onderwijsaanbod wordt sinds 2010 per semester bekendgemaakt aan de hand van een onderwijsfolder. Voorheen werd nog gewerkt met affiches per opleiding. Indien dit nodig geacht wordt, bijvoorbeeld wanneer een opleiding of module midden in een semester opstart, wordt ter ondersteuning met affiches gewerkt. Zowel de onderwijscoördinator als organisatieondersteuner nemen dit op. Naar aanleiding van de visiedag van het Consortium is in 2011 is een werkgroep Promotie opgestart in het Consortium. In deze werkgroep zijn zowel Vlaamse als justitiële actoren vertegenwoordigd. Deze werkgroep kwam twee maal samen en heeft als doel het verbeteren


33 van de informatiedoorstroom en bekendheid van het onderwijs aan gedetineerden in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. Het wervingsmateriaal voor het sportaanbod wordt door de vormingsagente of sportfunctionaris aangeleverd. Er is een (algemene) brochure beschikbaar met informatie over De Rode Antraciet. Het aanbod wordt tevens bekendgemaakt aan de hand van flyers/posters en het infokanaal (bijv. voor spinning in 2011). In 2012 zal nog meer actief gebruik gemaakt worden van dit infokanaal (actiepunt 2012). Het wervingsmateriaal voor het cursusaanbod van De Rode Antraciet wordt door De Rode Antraciet zelf aangereikt. Voor verwijzers van het CGG is er een folder met alle nodige informatie in functie van verwijzing en aanmelding. In 2011 werd het ‘Actiefje’, dat al enkele jaren niet meer in gebruik was ten gevolge van personeelswissels, nieuw leven ingeblazen. Deze bondige folder, met zowel tekst- als beeldmateriaal, werd verspreid naar aanleiding van het uitgebreide zomeraanbod.

3. Profilering ten aanzien van specifieke doelgroepen In 2010 werd een werkgroep anderstaligen opgericht. Eén van de doelstellingen is de communicatie met en werving van anderstaligen verbeteren. De werkgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van zowel Justitie- als van Vlaamse actoren. In het najaar van 2010 kwam de werkgroep voor een eerste keer samen. In 2011 werd dit proces verdergezet. Er werd een ondersteuningsvraag gesteld aan diversiteitscentrum Prisma vzw. Zij zullen dit samen met Huis van het Nederlands opnemen. Begin 2012 zal een actieplan opgesteld worden. Werving is ook één van de doelstellingen die geformuleerd werden in het Gezamenlijk Plan van Aanpak 2011-2012 tussen CAW De Kempen en de beleidsmedewerkers van de Noorderkempen: verder verfijnen en optimaliseren van methodieken om werving af te stemmen op verschillende doelgroepen. Vanuit deze doelstelling werden per gevangenis acties geformuleerd worden. In Wortel zal de nadruk liggen op werving van anderstaligen. Hiertoe werd onder andere een werkgroep anderstaligen/etnisch-culturele minderheden opgericht (zie hoofdstuk 2).

4. Conclusies en toekomstperspectieven Profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod vraagt voortdurende inspanning van verschillende betrokkenen. In Wortel wordt sterk geïnvesteerd in zowel mondelinge als schriftelijke werving. De toekomstige capaciteitsuitbreiding zal extra inspanningen vergen, zowel ten aanzien van gedetineerden als personeel. In 2011 werd reeds een aantal stappen gezet die de overstap vlotter zou moeten doen verlopen (bijv. infokanaal). Ook in 2012 wordt hier verder op ingezet. In 2012 zal ook bijzondere aandacht geschonken worden aan de doelgroep anderstaligen/etnisch-culturele minderheden.


34

Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren, gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die genomen worden om deze 4e strategie te realiseren: ten aanzien van Justitie, de partners van de Vlaamse Gemeenschap en overstijgende initiatieven, ten aanzien van de samenleving. We halen de belangrijkste acties aan die in 2011 ondernomen werden. Een aantal hiervan werd vanuit een ander opzet genomen (profilering of HRM), maar heeft draagvlak als gunstig neveneffect. Ook in de toekomst zal blijvend aandacht besteed worden aan draagvlak. De toekomstige capaciteitsuitbreiding, waar ook een personeelsuitbreiding bij justitie tegenover staat vraagt extra aandacht.

1. Ten aanzien van Justitie Justitie betrekken bij de planning en uitvoering van de hulpen dienstverlening is van cruciaal belang. De hulpen dienstverlening speelt zich immers grotendeels af binnen deze context. Ze kan pas slagen met de medewerking van de betrokken justitieactoren. Of positief gesteld, de inbreng, expertise en medewerking van de gevangenisdirectie, de PSD en de penitentiaire bewakingsassistenten bieden een meerwaarde aan de hulpen dienstverlening. Verschillende betrokkenen spelen hier een rol: organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, sportfunctionaris, beleidsmedewerker en vormingsagente. Ook het betrekken van de verschillende justitiepartners bij de beleidsplanning en totstandkoming van de hulpen dienstverlening creëert draagvlak. Ze zijn vertegenwoordigd in de verschillende werkgroepen. De directie wordt permanent op de hoogte gehouden van nieuwe initiatieven en ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening: door aanwezigheid van de beleidsmedewerker op het dagelijks voorrapport, andere formele en informele overlegmomenten. Rekening houdend met een aantal personeelswissels bij directie werd in 2011 extra ingezet op bekendmaking van het hulpen dienstverleningsaanbod ten aanzien van directie. Op enkele cruciale momenten werden de plannen aan directie en HPA toegelicht en werd feedback gevraagd door het kernteam (beleidsmedewerker, organisatieondersteuner, vormingsagente en/of onderwijscoördinator, sportfunctionaris), bijvoorbeeld in aanloop naar het zomeraanbod, opstart nieuw schooljaar,… De PSD- leden worden op de hoogte gehouden via informele en formele overlegmomenten, bijvoorbeeld het structo. Zowel beleidsmedewerker, organisatieondersteuner als onderwijscoördinator informeren PSD over het hulpen dienstverleningsaanbod. Hiertoe sluiten ze soms aan op het wekelijks cliëntenoverleg tussen PSD en TB of op het PSD team. De PSD- leden zijn nauw betrokken op het hulpen dienstverleningsaanbod. Ze nemen een actieve rol op wat werving betreft. De penitentiaire bewakingsassistenten worden binnen de basisopleiding geïnformeerd over de ‘hulpen dienstverlening aan gedetineerden, de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis’. Vanaf 2012 zal de beleidsmedewerker van Wortel ook de rol van lesgever in het Opleidingscentrum voor Penitentiair Personeel (OCPP) van Merksplas opnemen. Ook binnen de lokale context dient aandacht besteed te worden aan het verkrijgen en/of het vergroten van het draagvlak. Penitentiaire bewakingsassistenten in opleiding dienen na te gaan hoe de hulpen dienstverlening in de gevangenis georganiseerd is. Zij krijgen van de


35 beleidsmedewerker informatie over het hulpen dienstverleningsaanbod in Wortel. Ze worden aangesproken op hun rol en mogelijkheden (motiveren, informeren, stimuleren,…). Naast de formele overlegmomenten zijn ook de informele contacten met het bewakingspersoneel van groot belang. Het erkennen van de rol en functie van de penitentiaire bewakingsassistenten dient benadrukt te worden. Het respecteren, naleven van de ‘penitentiaire regels’ schept vertrouwen. Tijdens introductiegesprekken worden nieuwe aanbodvertrekkers hierop attent gemaakt. Ten slotte vermelden we de meerwaarde van de vormingsagente, die als penitentiair bewakingsassitente én lid van het kernteam de brug vormt tussen de hulpen dienstverlening en het bewakend personeel. De toekomstige capaciteitsuitbreiding en personeelsuitbreiding bij justitie vraagt extra aandacht voor draagvlak. In hoofdstuk 4 stonden we hier reeds bij stil.

2. Ten aanzien van de partners van de Vlaamse Gemeenschap In 2011 werd er blijvend aandacht besteed aan het informeren van de partners over bestaande en nieuwe initiatieven, zowel via informele als formele overlegmomenten (PMD, ander werkgroepen). Op regionaal niveau vond er in 2010 een gezamenlijke kennismakingsronde plaats met de verschillende partners van de Vlaamse Gemeenschap. Met de vier beleidsmedewerkers van de Noorderkempen maakten we kennis met de verschillende organisaties, we stelden onze werking voor en namen ruim de tijd voor het uitwisselen van informatie en ieders verwachtingen. In 2011 werden nog een aantal partners bezocht.

3. Overstijgende initiatieven Voor het creëren van draagvlak voor hulpen dienstverlening bieden gezamenlijke initiatieven, voor zowel justitiepersoneel als aanbodverstrekkers hulpen dienstverlening, een meerwaarde. De filmvoorstelling van Buiten Beeld voor het justitiepersoneel en de Vlaamse partners in Utopolis Turnhout is ondertussen een vaste waarde. Jaarlijks is er een grote vertegenwoordiging vanuit Wortel, zowel medewerkers hulpen dienstverlening als justitiepartners (directie, PSD, bewakend kader, administratieve diensten,…). Ook in 2011 was het een succes. Het initiatief leeft binnen de inrichting. In het najaar van 2011 werd door de sportfunctionaris van De Rode Antraciet, in samenwerking met Logo Kempen en met de ondersteuning van andere partners (vormingsagent, organisatieondersteuner) het 10.000 stappenproject voor personeel georganiseerd, zowel voor justitiepersoneel als medewerkers hulpen dienstverlening. De bedoeling van de actie – die al in verschillende Vlaamse steden en gemeenten, bedrijven, organisaties, ook gevangenissen georganiseerd werd – is om mensen inzicht te verschaffen in hun beweeggedrag en aan te zetten tot bewegen. Het aantal personeelsleden dat bereikt werd is vrij hoog, 55 deelnemers die een stappenteller gebruikten. In 2012 wordt de actie verdergezet en ook opgestart voor gedetineerden.


36

4. Ten aanzien van de samenleving Volgende acties werden in 2011 genomen: - Deelname door SI Wortel aan Open Bedrijvendag, waar ook de hulpen dienstverlening een plaats kreeg. - Familiedagen, ook voor medewerkers hulpen dienstverlening. - Samenwerking met sportstagiaires van ROC Tilburg.

5. Conclusies en toekomstperspectieven Het creëren van draagvlak voor hulpen dienstverlening dient een voortdurend aandachtspunt te zijn. In 2011 werd extra aandacht geschonken aan het informeren en betrekken van de justitieactoren. In 2012 streven we ernaar om, rekening houdend met de toekomstige capaciteitsuitbreiding, nog meer gebruik te maken van bestaande overlegmomenten (directieteam, kwartieroverstenoverleg).


37

Hoofdstuk 6: (strategie 5)

een

HRM-

en

Organisatieontwikkelingsbeleid

Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap te motiveren, te helpen zich te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulpen dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. Het HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid is in belangrijke mate terug te vinden bij diverse organisaties die personeel aanleveren in het kader van het hulpdienstverleningsaanbod. Verschillende intervisiemomenten, aparte vergaderingen met ‘gevangenis’-medewerkers specifiek rond het werken in de gevangenis, vormingen, worden zowel op organisatieniveau als op Vlaams niveau georganiseerd.

de en de …

1. Introductieprocedure Met de komst van het strategisch plan werd er een introductieprocedure ingevoerd die alle nieuwe medewerkers aan de hulpen dienstverlening doorlopen. In een introductiegesprek, waaraan ook de organisatieondersteuner deelneemt, worden de betrokkenen geïnformeerd over het ruimer kader van het strategisch plan, het reilen en zeilen van de inrichting, het hulpen dienstverleningsaanbod, de gedragscode, gezondheidsrisico’s verbonden aan het werken in een gevangenis,… Daarnaast wordt een aantal administratieve formulieren ingevuld en/of ondertekend, waaronder een medewerkersfiche.

2. Verdere opvolging en ondersteuning Een goed HRM- beleid vraagt een voortdurende communicatie met de medewerkers. De specifieke context (externe organisaties; veelheid aan medewerkers, met een verschillende rol en aanwezigheid,…) maakt dat een verdere opvolging en ondersteuning niet altijd vanzelfsprekend is. De beleidsmedewerker engageert zich ertoe om via de beschikbare kanalen de partners zoveel als mogelijk in te lichten over het reilen en zeilen van de gevangenis en de hulpen dienstverlening (nakende stakingen, studiedagen,…).

3. Vorming en opleiding Jaarlijks wordt, op initiatief van de WEVO, een meerdaagse introductiecursus georganiseerd voor hulpen dienstverleners van de Vlaamse Gemeenschap. In deze cursus krijgen ze informatie over de gevangenisstraf, de organisatie van het gevangeniswezen, de strafuitvoeringsmodaliteiten, de organisatie van de hulpen dienstverlening en over de samenwerking Justitie-Vlaamse Gemeenschap. Ook de studiedag van de WEVO over de strafrechtsketen werd door vele medewerkers bijgewoond. Ook de partners zelf voorzien in studiedagen en vormingsmomenten voor hun medewerkers. Enkele initiatieven die in 2011 werden genomen: - proeftuinen JWT in samenwerking met ONADA, CAP,… - vormingsmoment voor medewerkers JWT over zelfzorg - intervisie en vormingsmomenten voor de vrijwilligers van JWT


38 -

opleiding initiator fitness van een PBA en training groepsdynamica voor externe sportleider

4. Ondersteuning Naast de ondersteuning die de medewerkers hulpen dienstverlening vanuit de eigen organisaties aangeboden krijgen, is ondersteuning een gezamenlijke taak van de sleutelfiguren en domeinspecialisten. De organisatieondersteuner, beleidsmedewerker en vormingsagente vanuit Justitie vervullen deze rol ten aanzien van het ganse aanbod en profileren zich expliciet op deze ondersteunende rol. De onderwijscoördinator en sportfunctionaris nemen deze rol op wat onderwijs, respectievelijk sport betreft. Tijdens introductiegesprekken met de medewerkers worden ze er attent op gemaakt dat ze met vragen, opmerkingen, bekommernissen, problemen steeds bij hen terecht kunnen. Ze spreken hen hier ook zelf actief op aan.

5. Infrastructurele en logistieke faciliteiten De hulpen dienstverlening speelt zich af binnen de context van de inrichting en is dus in belangrijke mate afhankelijk van de materiële omstandigheden. Het educatief centrum dat in september 2010 in gebruik werd genomen, biedt heel wat mogelijkheden voor de hulpen dienstverlening (zie hoofdstuk 1). Naast mogelijkheden zijn er ook beperkingen. De ligging van een landschapsbureau voor medewerkers hulpen dienstverlening samen met de bibliotheek en computerlokaal, brengt hinder met zich mee voor zowel medewerkers als gedetineerden. Dit probleem wordt in 2012 met directie opgenomen. De installatie van een leskeuken en fietsatelier staat nog op het programma. Met de ingebruikname van de nieuwe vleugel C zullen er extra gesprekslokalen en ruimten voor groepsactiviteiten ter beschikking zijn.

6. Werking educatief centrum In september 2010 werd het educatief centrum in gebruik genomen. Naast infrastructurele werken, hoofdzakelijk uitgevoerd werden door de technische dienst van de inrichting, vergde dit heel wat afstemming met de verschillende betrokkenen (directie, bewakend personeel, lesgevers,…). Het groepsgericht aanbod verhuisde immers van het cellulair gedeelte naar een meer afgelegen omgeving. Er werden afspraken gemaakt rond bewegingen, pauzes,… We merken echter dat een aantal zaken (opnieuw) op punt en op papier gezet moet worden. Hiervoor zal in overleg gegaan worden met de verschillende betrokkenen (directie, HPA,…) Dit gebeurt best vooraleer de capaciteitsuitbreiding gerealiseerd is.

7. Andere initiatieven De teamdag PSD-TB bestond, naast een tandemtocht met picknick, uit een bezoek aan Psychiatrisch Zorgcentrum Asster. Een groot aantal gedetineerden kampt met psychiatrische problemen. Regelmatig zijn er doorverwijzingen vanuit Wortel naar PZ Asster.


39

8. Conclusies en toekomstperspectieven Een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid wordt in belangrijke mate gevoerd door de verschillende organisaties. Voor de infrastructurele en logistieke ondersteuning zijn we in belangrijke mate afhankelijk van Justitie. Een aantal zaken hebben we echter zelf in de hand, bijv. ondersteuning van medewerkers. Voor andere zaken, waar ook justitie in belangrijke mate betrokken partij is, dienen we tot actie over te gaan vooraleer de capaciteitsuitbreiding gerealiseerd is (bijv. werking educatief centrum).


40

Hoofdstuk 7: algemene conclusie In september 2002 trad Wortel samen met de drie andere gevangenissen van de Noorderkempen en Antwerpen toe tot een pilootproject in functie van de implementatie van het Strategisch Plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Sindsdien werden er heel wat inspanningen geleverd in functie van de realisatie van de vijf doelstellingen. We vatten hier kort de inspanningen van 2011 samen, hieraan gekoppeld een aantal algemene conclusies en actiepunten voor 2012. Algemeen kunnen we stellen dat de hulpen dienstverlening zijn plaats heeft verworven in de Strafinrichting van Wortel. Het aanbod situeert zich op de 7 domeinen: welzijn, gezondheid, onderwijs, tewerkstelling, sport, cultuur en herstel. Het beleid komt grotendeels tot stand in een wisselwerking tussen (werkgroep) PMD en kernteam. Na een denkoefening werd beslist om de bestaande tweedeling te behouden, maar in 2012 extra in te zetten op een meer gedragen beleids- en jaaractieplanning. De samenstelling van het PMD wordt verder uitgeklaard. Het bestaande aanbod werd verder gezet, waar nodig aangepast en uitgebreid. Op vlak van welzijn werd door trajectbegeleiding ook in 2011 verder de nadruk gelegd op een goed onthaal. Op de voorziene capaciteitsuitbreiding werd door JWT reeds vanaf het najaar 2010 geanticipeerd, zowel inhoudelijk/organisatorisch (groepsonthaal) als met personeelsinzet. Ook de idee om in 2012 met een systeem van zitdagen van start te gaan is mede ingegeven door de toekomstige capaciteitsuitbreiding. Zonder personeelsuitbreiding ziet JWT het niet haalbaar om het aanbod zoals het georganiseerd wordt voor iedereen te realiseren. Onder andere met de inzet van haar organisatieondersteuners wil JWT zich in de toekomst meer profileren op het domein welzijn. In 2011 werd hier reeds een aanzet gedaan (affectieve relaties), in 2012 wordt deze weg verder bewandeld. Wat geestelijke gezondheidszorg betreft zal, na afwezigheid van een groepsaanbod rond middelengebruik en agressie omwille van een te beperkt aantal kandidaten, in 2012 extra ingezet worden op bekendmaking van het aanbod naar zowel gedetineerden als personeel. Na implementatie van het CAP in 2011 zal in 2012 de werking ervan worden geëvalueerd en indien nodig bijgestuurd. Wat het onderwijsaanbod betreft, werden in 2011 eerste stappen gezet in de richting van neventrajecten beroepsgerichte opleiding – maatschappelijke oriëntering. In 2012 willen we op dit spoor verder gaan. De opleiding bakkersgast werd omwille van de uitbreidingswerken uitgesteld tot 2012, hetzelfde geldt voor het fietsatelier. In 2012 onderzoeken we hoe we kunnen komen tot een betere opvolging van de cursisten en welke procedures we hiertoe kunnen uitwerken. Naar aanleiding van de langdurige afwezigheid van de VDAB detentieconsulent wordt in 2012 in overleg gegaan in functie van een oplossing. Wortel kent een uitgebreid en gevarieerd sportaanbod, dat gerealiseerd wordt door verschillende betrokkenen: sportfunctionaris, vormingsagent, sport PBA’s, sportstagiaires, organisatieondersteuner. Wat fitnessinfrastructuur betreft, werd in 2011 een prioriteitenlijst opgemaakt van te vervangen toestellen. In 2012 wordt hier opvolging aan gegeven. Ook met de organisatie van het sportaanbod zal in 2012 ingespeeld worden op de toekomstige capaciteitsuitbreiding.


41 In 2011 werd gestreefd naar een meer uitgebreid en gevarieerd cultureel (bijv. toneel) en ontspanningsaanbod. In 2012 willen we hier verdere stappen in zetten (bijv. stand up comedy). Binnen de bibliotheekwerking zal extra aandacht geschonken worden aan thematisch werken en linken met andere domeinen. In 2011 werden met middelen van justitie DVD’s en Playstation spelletjes in de collectie van de bibliotheek opgenomen. In 2012 bekijken we met justitie hoe de collectie structureel uitgebreid kan worden. Herstel is een domein dat in het verleden weinig aandacht heeft gekregen. In 2011 werd een aantal initiatieven genomen (Slachtoffer in Beeld, filmbespreking). In 2012 hopen we met het herstelfonds van start te kunnen gaan, als onderdeel van een ruimere aandacht voor herstel. Wat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod betreft (Strategie 2), worden in Wortel heel wat initiatieven genomen. Profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod vraagt voortdurende inspanning van verschillende betrokkenen. In Wortel wordt sterk geïnvesteerd in zowel mondelinge als schriftelijke werving. De toekomstige capaciteitsuitbreiding zal extra inspanningen vergen, zowel ten aanzien van gedetineerden als personeel. In 2011 werd reeds een aantal stappen gezet die de overstap vlotter zou moeten doen verlopen (bijv. infokanaal). Ook in 2012 wordt hier verder op ingezet. In 2012 zal ook bijzondere aandacht geschonken worden aan de doelgroep anderstaligen/etnischculturele minderheden. In functie van het verwerven en vergroten van het draagvlak voor hulpen dienstverlening (Strategie 4) worden in Wortel voortdurende initiatieven genomen ten aanzien van en door zowel de partners van de Vlaamse Gemeenschap als Justitie. Het dient een voortdurend aandachtspunt te zijn. In 2011 werd extra aandacht geschonken aan het informeren en betrekken van de justitieactoren. In 2012 streven we ernaar om, rekening houdend met de toekomstige capaciteitsuitbreiding, nog meer gebruik te maken van bestaande overlegmomenten (directieteam, kwartieroverstenoverleg). Een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid (Strategie 5) wordt gevoerd door de verschillende organisaties die hulpen dienstverlening aanbieden in de inrichting, daarnaast worden er ook initiatieven genomen op niveau van de inrichting en de Vlaamse Overheid: introductieprocedure voor alle medewerkers hulpen dienstverlening, introductiecursus van de WEVO, ondersteuning vanuit de organisaties en door sleutelfiguren en domeinspecialisten, infrastructurele en logistieke faciliteiten. Voor de infrastructurele en logistieke ondersteuning zijn we in belangrijke mate afhankelijk van Justitie. Andere zaken hebben we echter zelf in de hand, bijv. ondersteuning van medewerkers. Wat de werking van het educatief centrum betreft, waar het merendeel van de groepsgerichte activiteiten plaatsvinden, dienen we tot actie over te gaan (afspraken over bewegingen, pauzes,…) vooraleer de capaciteitsuitbreiding gerealiseerd is.


Voorwoord. Een jaarverslag is een bundeling van bijdragen van verschillende partners. Aan ieder een hartelijke dank voor hun bijdrage

Recommend Documents