Voorwoord. Een jaarverslag is een bundeling van bijdragen van verschillende partners. Aan ieder een hartelijke dank voor hun bijdrage

JAARVERSLAG Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Strafinrichting Wortel – 2012

Voorwoord In dit jaarverslag kunt u de inspanningen in het kader van de hulp- en dienstverlening vanuit de Vlaamse overheid van het afgelopen werkjaar in de Strafinrichting Wortel terugvinden. Niet alleen jarenlange tradities en verworvenheden komen aan bod, maar ook nieuwe realisaties, experimenten, … De grote uitdaging blijft om het aanbod aan hulp- en dienstverlening voor gedetineerden te laten voortbestaan, te ontwikkelen en aan te passen aan de wijzigingen in de samenleving. Uit de neergeschreven inspanningen en resultaten kunnen we opnieuw inspiratie putten voor het nieuwe werkjaar. Een jaarverslag is een bundeling van bijdragen van verschillende partners. Aan ieder een hartelijke dank voor hun bijdrage.

Steven Van Campfort Beleidsmedewerker Vlaamse overheid April 2013

3

Inhoudstafel Voorwoord ............................................................................................................................. 2 Inhoudstafel........................................................................................................................... 3 Lijst met afkortingen .............................................................................................................. 4 Inleiding ................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis ............................................................................. 6 Hoofdstuk 2: samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) .............................................................................................. 9 1. PMD-werking .............................................................................................................. 9 2. Actoren betrokken bij de hulp- en dienstverlening ......................................................13 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .............................................19 1. Welzijn .......................................................................................................................19 2. Gezondheid ...............................................................................................................24 3. Onderwijs...................................................................................................................28 4. Tewerkstelling ............................................................................................................30 5. Sport ..........................................................................................................................31 6. Cultuur .......................................................................................................................32 7. Herstel .......................................................................................................................35 Hoofdstuk 4: profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2) ....................39 Hoofdstuk 5: verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) ........................................43 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) ..............................46 Hoofdstuk 7: algemene conclusie .........................................................................................49 Bijlage 1

4

Lijst met afkortingen CAW CAP CBE CDRGA CGG CVO DRA GPA HPA JWT JWW MO OO PA PBA PBAP PI PMD PSD SI SURB TB VCA VDAB VTE WEVO

Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Centraal Aanmeldingspunt voor oriëntatie en begeleiding van druggebruikers in het gevangenismilieu Centrum voor Basiseducatie Centrale Dienst van de Regie van de Gevangenisarbeid Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Centrum voor Volwassenenonderwijs De Rode Antraciet Gezamenlijk Plan van Aanpak Hoofdpenitentiair assistent Justitieel Welzijnswerk Turnhout Justitieel welzijnswerk Maatschappelijke oriëntering Organisatieondersteuning Penitentiair assistent Penitentiair bewakingsassistent Penitentiair bewakingsassistent ploegchef Penitentiaire Inrichting Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psycho Sociale Dienst Strafinrichting Strafuitvoeringsrechtbank Trajectbegeleiding Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Voltijds Equivalent Werkgroep Vorming en Ondersteuning

5

Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. In 2009 heeft de Vlaamse Regering beslist om de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in een decreet te verankeren. De voorbereidingen rond dit decreet starten in 2010 en werden gefinaliseerd in 2012. De missie en de strategische doelstellingen van het strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden zijn integraal behouden en worden hierbij decretaal verankerd. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulp- en dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening aan gedetineerden te komen uitgebreid toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe.

6

Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis 1. Historiek De huidige Strafinrichting van Wortel wastot 1993 een landloperskolonie. Het ontstaan van de ‘kolonie’ dateert uit de periode van de Verenigde Nederlanden. In 1822 werd de “Maatschappij van Weldadigheid van de Zuidelijke Nederlanden” opgericht. In Wortel kwam er een zogenaamde Vrije Kolonie en in Merksplas een Onvrije Kolonie. Gedurende vele jaren vormden de beide domeinen één landloperskolonie. In Wortel-Kolonie kregen arme families een huisje met grond toegewezen in ruil voor het ontginnen van de heidegrond. De meeste gezinnen die in Wortel werden geplaatst, kwamen uit de steden en hadden echter geen ervaring met en interesse in de boerenstiel. Het “Hollands project” kende bijgevolg geen succes en werd na de Belgische onafhankelijkheid afgevoerd. In 1866 stemde het Belgisch parlement de “Wet op de Landloperij”. Wie op straat kwam, moest zijn/haar identiteitskaart kunnen tonen en voldoende geld op zak hebben om minstens één brood te kunnen kopen. Deze wet betekende de start van de Rijksweldadigheidskoloniën van Wortel en Merksplas. In 1870 werden de domeinen en gebouwen van Wortel en Merksplas opgekocht door de Belgische staat. In 1881 werden in Wortel de nieuwe gebouwen voor de landlopers opgetrokken. Dit zijn de mooie witte gebouwen die er nog steeds staan en waar momenteel de gevangeniskeuken, ateliers, administratieve diensten, educatief centrum, bibliotheek en fitness zich bevinden. In 1913-14 verbleven in Wortel en Merksplas 5.400 mannen. De economische wederopbouw na WO I en de ontwikkeling van de sociale wetgeving hadden een sterke daling van het bevolkingscijfer tot gevolg. Gedurende de Bevrijdingsdagen, einde 1944, werden de gebouwen zwaar getroffen door het oorlogsgeweld. In 1945 werd de instelling definitief onder het toezicht van het Bestuur Strafinrichtingen geplaatst. In 1955 werd Wortel, na lange tijd een bijhuis te zijn geweest van Merksplas, een autonome instelling met een eigen begroting. Tot 1 maart 1993 was de Rijksweldadigheidskolonie het verdeelcentrum voor alle krachtens de wet van 1891 op de landloperij geïnterneerde mannen. Na de afschaffing van deze wet kreeg de inrichting een nieuwe bestemming. Vanaf dan spreken we van een strafinrichting. Sinds 1993 werden de gebouwen geleidelijk opgebouwd, beter beveiligd en gerenoveerd. Belangrijke infrastructurele aanpassingen inzake veiligheid werden uitgevoerd. In eigen beheer werd een nieuw cellulair complex uitgebouwd. Op 22 januari 1996 werd fase 1 afgerond, de administratie en 87 cellen werden in gebruik genomen. Fase 2 (56 cellen) werd afgerond op 24 juni 1996. De gevangenis evolueerde naar een halfopen inrichting waar ook langgestraften worden gehuisvest. De bouwwerken zijn niet enkel op capaciteitsuitbreiding gericht, maar worden ook in het kader van hulp- en dienstverlening ingezet. Een vleugel van het oude landlopersgedeelte werd gerenoveerd en in 2010 als educatief centrum in gebruik genomen. Het merendeel van het groepsgerichte hulp- en dienstverleningsaanbod (onderwijs, sport, cultuur) vindt hier plaats.

7

2. Wortel anno 2012 en in de toekomst Populatie en capaciteit Sinds 1993 is Wortel een strafinrichting. Wortel kende in het verleden een dagpopulatie van 150 gedetineerden die in 2008 werd uitgebreid naar een capaciteit van 187 gedetineerden. In Wortel verblijven enkel mannelijke gedetineerden. Met de bijkomende veiligheidswerken wijzigde ook de populatie: meer langer gestraften, meer mensen zonder wettig verblijfsstatuut. In augustus 2010 startten de bouwwerken in functie van het masterplan Wortel, zijnde een capaciteitsuitbreiding van 114 gedetineerden. De nieuwe vleugel C werd in 2012 geleidelijk in gebruik genomen (helft in september, andere helft november). Deze veranderingen hadden en hebben een impact op zowel het penitentiaire gebeuren als op de hulp- en dienstverlening. We komen hier in de volgende hoofdstukken op terug.Ondertussen heeft Wortel een capaciteit van 301 gedetineerden. De gemiddelde dagpopulatie in 2012 bedroeg 212 gedetineerden. De feitelijke populatie benadert doorgaans de capaciteit, van onder- of overbevolking is geen sprake. Het cijfer is het gevolg van de uitbreiding in het najaar van 2012. Wortel is een afgelegen inrichting. De toeleiding van gedetineerden gebeurt in belangrijke mate vanuit Gent, Antwerpen en Dendermonde en maakt het er voor bezoekers niet gemakkelijker op. De afgelegen ligging heeft ook zijn consequenties naar bereikbaarheid voor de aanbodverstrekkers.

Bijhuis Tilburg Sinds februari 2010 is de PI te Tilburg, die binnen het kader van een verdrag tussen Nederland en België ter beschikking gesteld wordt van de tenuitvoerlegging van bij Belgische veroordelingen opgelegde vrijheidsstraffen, een bijhuis van de SI Wortel. De 650 gedetineerden behoren tot het administratieve beheer van Wortel. De griffie is verantwoordelijk voor het administratief beheer van de dossiers, de rekendienst voor de rekeningen van de in Tilburg verblijvende gedetineerden. Wortel fungeert tevens als transit tussen de strafinrichtingen van herkomst voor inschrijvingen, uitgaansfaciliteiten, vrijstellingen, enz.Met uitzondering van een VDAB detentieconsulent, actief in Tilburg sinds mei 2012, is er geen aanwezigheid van de Vlaamse Gemeenschap.

Regime Wortel kent een halfopen regime dat de mogelijkheid biedt om op regelmatige basis te wandelen, aan activiteiten hulp- en dienstverlening deel te nemen, te werken en bezoek te ontvangen. De inrichting stelt volgende zaken voorop: een humane bejegening van elke gedetineerde, het naleven van leefregels, wederzijds respect, zin voor orde en tucht, aandacht voor hygiëne en netheid. De strafinrichting heeft de ambitie om in de toekomst arbeid te garanderen aan elke werkwillige gedetineerde. De tewerkstellingsgraad is echter een groot probleem. Aan het einde van 2012was er werk voor minder dan 30% van de populatie. Justitiepersoneel Eind 2012beschikt de Strafinrichting Wortel over 219 personeelsleden, waarvan 9 directieleden, 149 personen in het penitentiair kader, 29 personen in de administratieve diensten, 18 PSD- leden, 5 personen in de medische dienst, 8 geestelijken. Dit zijn de gegevens voor Wortel en Tilburg samen.

8

Infrastructuur hulp- en dienstverlening Personeel voltijds equivalent

Het merendeel van de groepsgerichte hulp- en dienstverleningsactiviteiten is ondergebracht in het educatief centrum in het oude landlopersgedeelte: bibliotheek, computerlokaal, landschapsbureau voor medewerkers hulp- en dienstverlening, leslokaal, fitness, ruimte voor tafeltennis en spinning en schildersatelier. Deze lokalen werden in september 2010 in gebruik genomen. Verder bevindt zich hier een polyvalente ruimte, die zowel door Justitie (verdeling kantineproducten,…) als Vlaamse Gemeenschap (proclamatie onderwijs, kinderbezoek…) gebruikt wordt. In september 2012 werd een nieuwe leskeuken in gebruik genomen. Ingebruikname van een fietsatelier is in het voorjaar van 2013 voorzien.Voor beide projecten werd/wordt een beroep gedaan op de technische dienst van de inrichting. Met het vernieuwde landlopersgedeelte beschikt Wortel over uitgebreide infrastructuur in een mooie omgeving. De concentratie van het aanbod en de ligging (buiten het cellulair gedeelte) vragen echter ook specifieke afspraken (zie hoofdstuk 2, 1.3. Organisatie hulp- en dienstverlening). Gezien het beperkt aantal lokalen (1 leslokaal, 1 computerlokaal) kan niet al het groepsgericht aanbod ondergebracht worden in het educatief centrum. Een beperkt deel van het aanbod vindt plaats in lokalen in vleugel C. Er werd voor gekozen om aanbod dat meer privacy vereist (bijv. CGG, …) of gezien het thema en de interactie meer risico inhoudt dan regulier onderwijsaanbod (bijv. omgaan met lastige situaties,…) binnen het cellulair gedeelte van vleugel C te laten plaatsvinden. Het individueel hulp- en dienstverleningsaanbod (trajectbegeleiding CAW De Kempen, VDAB detentieconsulent, CAP,…) vindt plaats in gesprekslokalen in het cellulair gedeelte. In vleugel A beschikken de trajectbegeleiders van CAW De Kempen over een gesprekslokaal, dat ze delen met andere medewerkers (moreel consulent, CAP,…) In functie van de ingebruikname van de nieuwe vleugel moest één van de vroegere gesprekslokalen wijken voor een doorgang. Dit verlies wordt echter ruim gecompenseerd door de 10 extra gesprekslokalen die in de nieuwe vleugel werden voorzien. Twee ‘ontspanningsruimten’ zullen ook gebruikt kunnen worden voor vorming en onderwijs.

9

Hoofdstuk 2: samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulp- en dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken.

1. PMD-werking 1.1.

Organogram

algemeen PMD en werkgroep PMD

Kernteam

WG anderstaligen/ECM

WG bibliotheek

Overleg onderwijs

Structo

Cliëntoverleg

1.2.

Overlegstructuur

Beleidsniveau: Het algemeen PMD (Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening) kan gezien worden als de algemene vergadering van het hulp- en dienstverleningsbeleid. Binnen het algemeen PMD worden de algemene beleidslijnen uitgezet. De belangrijkste agendapunten zijn het (jaarverslag en) jaaractieplan. In principe vindt het algemeen PMD eenmaal per jaar plaats. De werkgroep PMD is een driemaandelijks overlegorgaan met een aantal vaste agendapunten: evaluatie van het afgelopen en planning van het toekomstige aanbod, stand van zaken en planning van werkgroepen, lopende initiatieven of projecten. Daarnaast komen specifieke thema’s of domeinen aan bod.

10 De samenstelling van de werkgroep PMD en het algemeen PMD ziet er als volgt uit: - Beleidsmedewerker (voorzitter en verslaggever); - Vertegenwoordiging directie; - Vertegenwoordiging penitentiair assistent; - Vormingsagent - Vertegenwoordiging PSD; - Vertegenwoordiging trajectbegeleiding; - Teamverantwoordelijke trajectbegeleiding; - Organisatieondersteuner; - Teamverantwoordelijke organisatieondersteuning; - Onderwijscoördinator; - Sportfunctionaris. In 2011 werd de PMD- structuur geëvalueerd, zowel wat inhoud als samenstelling betreft.Het onderscheid tussen algemeen PMD en werkgroep PMD was voor de betrokkenen onvoldoende duidelijk. Bovendien werd vastgesteld dat het (algemeen) PMD voornamelijk een orgaan is waar beleidslijnen en actiepunten bekrachtigd worden en in mindere mate geformuleerd en bediscussieerd worden.Ook omtrent de samenstelling van beide overlegorganen was nog onduidelijkheid. De oorspronkelijk vooropgestelde samenstelling van hoofdzakelijk het algemeen PMD kwam niet meer overeen met de huidige realiteit. We hebben er vanuit het PMD voorlopig voor gekozen om de bestaande samenstelling te behouden, maar de vergadering eventueel aan te vullen met partners van domeinen die momenteel niet of niet meer vertegenwoordigd zijn (CGG, VDAB,…). In 2013 zullen de contacten hiervoor gelegd worden. Wat de inhoud betreft, stelden we ons vanuit het PMD voorop om in 2012 toe te werken naar een algemeen PMD (december 2012) waar een meer gedragen beleids- en jaaractieplanning 2013 nagestreefd zou worden. We stelden vast dat bij het bepalen van de actiepunten het vooral ging om een bundeling en bespreking van actiepunten die doorheen het jaar binnen het PMD of andere werkgroepen verzameld werden, alsook bespreking van voorstellen vanuit het kernteam. Met input vanuit het kernteam kozen we er met het PMD voor om binnen het PMD van 6 december 2012 te starten met een gezamenlijke analyse van het hulp- en dienstverleningsaanbod en de manier hoe deze georganiseerd wordt, om van daaruit actiepunten voor 2013 te bepalen. We deden dit aan de hand van een SWOT- analyse. Op deze manier hoopten we tot een meer gefundeerde en gedragen jaaractieplanning te komen. We waren ons er van bewust dat het niet vanzelfsprekend was om binnen het tijdsbestek van één bijeenkomst tot een dergelijke analyse en actieplanning te komen. We zagen de oefening dan ook eerder als een eerste aanzet, waar in de toekomst op verder gebouwd kan worden. Tevens is het een aanloop naar de 2- jaarlijkse actieplannen waar vanaf 2014 mee gewerkt zal worden. Dit is opgenomen in het decreet dat begin 2013 gestemd zal worden. De SWOT- analyse werd grotendeels gemaakt binnen de bijeenkomst van het PMD. Aan de feitelijke actieplanning op basis van de confrontatiematrix kwamen we niet toe. Dit werd verschoven naar het begin van 2013. De actiepunten die geformuleerd werden, worden toch opgenomen in dit jaarverslag. Binnen het kernteam werd een voorbereidende oefening gedaan, ook aan de andere partners werd gevraagd om (al dan niet met ‘achterban’/collega’s) de SWOT op voorhand te bekijken en eventuele actiepunten te formuleren. Naast nieuwe actiepunten werd bekeken hoe de actiepunten die doorheen het afgelopen jaar geformuleerd werden zich tot de SWOT- analyse verhouden. Het resultaat hiervan kan teruggevonden worden doorheen dit jaarrapport bij de verschillende strategieën van het strategisch plan. In vergelijking met andere gevangenissen kent Wortel minder domein- of themaspecifieke werkgroepen. Dit heeft deels te maken met het (tot vorig jaar) kleinschalige karakter van Wortel en met de aanwezigheid van een driemaandelijkse werkgroep PMD.

11

In 2010 werd vanuit het PMD een werkgroep anderstaligen/etnisch-culturele minderheden opgericht. De werkgroep bestaat uit volgende leden: beleidsmedewerker (voorzitter en verslaggever), onderwijscoördinator, organisatieondersteuner, vormingsagent, vertegenwoordiging trajectbegeleiding, vertegenwoordiging PSD, 2 Penitentiaire BewakingsAssistenten. Met deze werkgroep buigen we ons over de communicatie met anderstalige gedetineerden en over (de toegankelijkheid van) het aanbod voor deze doelgroep. Er werd een samenwerking met diversiteits- en integratiecentrum Prisma vzw en Huis van het Nederlands aangegaan. Omwille van organisatorische redenen bij Prisma en Huis van het Nederlands was er enige vertraging, in 2012 werd de draad opnieuw opgenomen. Het resultaat hiervan wordt besproken bij hoofdstuk 4, profilering van het aanbod. De bibliotheek kende in 2011 een stabiele werking met goede resultaten. De werkgroep gevangenisbibliotheek kwam 2 keer samen in 2012 (één in het voorjaar, één in het najaar). De samenstelling van de werkgroep ziet er als volgt uit: beleidsmedewerker (voorzitter en verslaggever), vertegenwoordiging directie, bibliotheekmedewerker Openbare Bibliotheek Turnhout, vrijwilligers CAW De Kempen, vrijwilligerscoördinator CAW De Kempen. Binnen de bijeenkomsten vond o.a. een algemene evaluatie van de werking plaats, werd stilgestaan bij de collectie(vorming) en promotie van de werking, werden de actiepunten opgevolgd. De bijeenkomst in het najaar stond bijkomend in het teken van bepaling van de actiepunten 2013 en de capaciteitsuitbreiding. De werkgroep gevangenisbibliotheek situeert zich in belangrijke mate ook op operationeel niveau. Het onderwijsaanbod krijgt hoofdzakelijk vorm vanuit de interactie tussen kernteam (waar ook de onderwijscoördinator deel van uitmaakt) en PMD. Sinds 2011 is er een Overleg onderwijs tussen de directies van de scholen, de gevangenisdirectie en het kernteam. Tijdens dit overleg worden beleidskeuzes en wederzijdse verwachtingen uitgewisseld en worden afspraken gemaakt. Dit overleg vindt jaarlijks plaats. In 2012werd met het herstelfonds van start gegaan (zie hoofdstuk 3, 7). In functie hiervan werd een lokale stuurgroep herstelfonds opgericht. De stuurgroep bestaat uit volgende leden: - Beleidsmedewerker (voorzitter en verslaggever); - Vertegenwoordiging directie; - Vertegenwoordiging bemiddelingsdienst Turnhout van Suggnomè; - Vertegenwoordiging PSD; - Vertegenwoordiging trajectbegeleiding; - Teamverantwoordelijke trajectbegeleiding; - Organisatieondersteuner; - Vormingsagent. De lokale stuurgroep herstelfonds kwam twee keer samen in 2012. De bijeenkomsten stonden hoofdzakelijk in het teken van opstart van het herstelfonds.

Operationeel niveau: Het kernteam is een tweewekelijks overleg tussen beleidsmedewerker, organisatieondersteuner en vormingsagent. De onderwijscoördinator sluit telkens aan voor het domein onderwijs, de sportfunctionaris sporadisch voor sport. Het kernteam staat in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Daarnaast geeft het input aan het beleid, het PMD in het bijzonder. In die zin maakt het kernteam de verbinding tussen het operationele en beleidsniveau. De

12 dynamiek binnen het team en de interactie met het PMD wordt door de verschillende betrokkenen als positief ervaren. Het voorrapport is een werkdagelijks overleg tussen directieleden, penitentiair assistent, verantwoordelijke griffie, een PSD- lid en beleidsmedewerker. Het buigt zich over regime-, personeels- en andere aangelegenheden. De beleidsmedewerker neemt deel in functie van het hulp- en dienstverleningsaanbod.

Cliëntniveau: Het cliëntoverleg is een wekelijks overlegmoment tussen PSD, trajectbegeleiding en een directielid. De detentieconsulent van VDAB sluit in principe tweewekelijks aan. Het cliëntenoverleg is een forum waar, naast praktische afstemming (Wie neemt wat op?), in principe ook ruimte is voor inhoudelijk overleg. In de praktijk blijkt inhoudelijke dossierbespreking weinig aan bod te komen. Het cliëntoverleg wordt door beleidsmedewerker, organisatieondersteuner, onderwijscoördinator en vormingsagent ook aangegrepen in functie van informatievertrekking en afstemming op vlak van hulp- en dienstverlening.

1.3.

Organisatie hulp- en dienstverlening

De capaciteitsuitbreiding en de toenemende interesse voor groepsgericht aanbod brengen met zich mee dat de vraag groter is dan het aanbod. Dit geldt in belangrijke mate voor het onderwijs- en ontspanningsaanbod. Na het fietsatelier is er (voorlopig) geen mogelijkheid tot uitbreiding van het aanbod beroepsgerichte opleidingen. Dit zou trouwens ook niet wenselijk zijn rekening houdend met de beschikbare infrastructuur en de draagvlak van de inrichting. De afgelopen periode is er vanuit de CDRGA sterk geïnvesteerd in de beroepsgerichte opleidingen. Maar ook de technische dienst van de inrichting werd hiervoor ingezet. Ook in de toekomst zal de huidige infrastructuur onderhoudswerken vragen waarvoor we de technische dienst nodig hebben. We zullen vooral ook moeten bekijken hoe we de organisatie van het aanbod afstemmen op de grote interesse en capaciteitsuitbreiding. In 2013 bezinnen we ons over volgende ideeën of pistes: - Selectie: kunnen we een betere selectie doen? Wat is een betere selectie? Waar moeten we rekening mee houden? Moeten we nog meer rekening houden met of afstemmen op vermoedelijke VI- datum? (wat nu al gebeurt) Maximum aantal te volgen cursussen/activiteiten? Deze oefening moet gemaakt zijn voor de opstart van het nieuw schooljaar (september 2013). Of eventueel op langere termijn: keuze vanuit trajectdenken? - Organisatie: onderzoeken van de noodzakelijkheid en mogelijkheid van ontspanningsactiviteiten per vleugel (bijv. bingo, spellenavond). Deze oefening zal zich situeren op zowel beleids- als operationeel niveau. De verhuis van het merendeel van het groepsgericht hulp- en dienstverleningsaanbod naar het educatief centrum in het najaar van 2010 bracht, naast extra mogelijkheden op vlak van infrastructuur, tevens een aantal beperkingen met zich mee. De ligging van het educatief centrum buiten het cellulair gedeelte impliceerde extra en meer ingrijpende bewegingen voor bewakend personeel en extra bewaking tijdens het aanbod. Ook voor de medewerkers hulpen dienstverlening had dit gevolgen. Er werden in overleg met directie en HPA extra afspraken gemaakt in functie van een goed en veilig verloop van het aanbod. Met de capaciteitsuitbreiding in 2012 én een uitbreiding van het groepsgericht aanbod (met meer beweging naar en in het educatief centrum) stelden we vast dat er nood is aan nieuwe en

13 meer formele afspraken. In functie hiervan zal het in het voorjaar van 2013 een afsprakennota opgemaakt wordenvoor de medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap en bewakend personeel. Hiervoor zal het kernteam in overleg gaan met directie en HPA.

2. Actoren betrokken bij de hulp- en dienstverlening 2.1.

Coördinatie

Functie Beleidsmedewerker

VTE 1

Organisatie Standplaats Vlaamse overheid – dep. gevangenis WVG Organisatieondersteuner 0.8 CAW De Kempen CAW De Kempen (JWT) Trajectbegeleider 2.3 CAW De Kempen CAW De Kempen (JWT) Sociaal-cultureel werker 0.20 (voor 4 De Rode Antraciet De Rode gevangenissen) Antraciet Sportfunctionaris 0.25 De Rode Antraciet De Rode Antraciet Onderwijscoördinator 0.5 Consortium De Rank Consortium Vormingsagent 1 FOD Justitie gevangenis

De beleidsmedewerker (1 VTE) is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerkgesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulp- en dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulp- en dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulp- en dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar afstemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulp- en dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. De huidige beleidsmedewerker is aan de slag sinds januari 2010. De organisatieondersteuner (0.8 VTE) is een medewerker van CAW De Kempen, deelwerking Justitieel Welzijnswerk Turnhout (JWT). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt zij ervoor dat de hulp- en dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat in voor de praktische organisatie van de hulp- en dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, … Daarnaast staat zij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod. Sinds 2012 wordt er vanuit OO extra aandacht geschonken aan nieuwe initiatieven op vlak van welzijn. Binnen CAW De Kempenwerd met het team OO een proces opgestart om inhoud te geven aan de ontwikkeling hiervan. Het vroegere OO-TB team werd omgevormd tot een welzijnsteam, een maandelijks forum voor de medewerkers om vanuit hun opdracht zich te buigen over welzijnsnoden.

14 De huidige organisatieondersteuner is aan de slag sinds januari 2011. Zij combineert deze functie met een 1/5de inzet als sociaal cultureel werker voor De Rode Antraciet. Door een vroegere stage als student criminologie in de inrichting is ze vertrouwd met de inrichting en het personeel. De organisatieondersteuner maakt deel uit van het kernteam en staat dus mee in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulp- en dienstverleningsaanbod en geeft mee input aan het beleid. Ook de trajectbegeleiders(2.3 VTE)zijn medewerkers van CAW De Kempen. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulp- en dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulp- en dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Van september 2010 tot en met september 2011 werd één van de twee trajectbegeleiders tijdelijk vervangen. CAW De Kempen anticipeerde op de toekomstige capaciteitsuitbreiding door het personeelslid dat de vervanging opnam in dienst te houden, dit door een interne verschuiving. In 2011 werd haar inzet verdeeld tussen Wortel en Hoogstraten. Vanaf januari 2012 is ze voltijds voor Wortel ter beschikking. Ook ten gevolge van ziekte en zwangerschap waren er in 2012 tijdelijke vervangingen. Vanuit het consortium volwassenenonderwijs De Rank is een onderwijscoördinator tewerkgesteld in de inrichting. Zij heeft als taak een behoeftendekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt zij nauw samen met de andere diensten en de directie in de gevangenis. Ze onderzoekt en verzamelt ook de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, geeft informatie over het aanbod, onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt zij de gedetineerden bij zelfstudie, helpt hen bij hun vragen, geeft steun wanneer het moeilijker loopt. Ook kan de onderwijscoördinator een deel van de extra administratieve last op zich nemen: de rapportering aan de verschillende overheden, registratie, de zorg voor de logistiek, enz. De onderwijscoördinator van Wortel is ook actief in de gevangenis van Turnhout en het PSC Hoogstraten. Voor Wortel voorziet ze ongeveer 2 dagen per week. De onderwijscoördinator maakt deel uit van het kernteam. Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten, streeft de sportfunctionaris van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportmonitoren, …) en externe partners staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwende sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur. De sportfunctionaris verdeelt zijn tijd over Wortel (0.25 VTE) en Hoogstraten (0.25 VTE). Daarnaast neemt hij een staffunctie op binnen De Rode Antraciet (0.50 VTE). Gezien de beperkte aanwezigheid in Wortel neemt de sportfunctionaris vooral een aantal ondersteunende taken op. Hij werkt nauw samen met de vormingsagente, die het merendeel van de organisatorische en praktische taken voor haar rekening neemt. Vanaf september 2011 werd de sportfunctionaris tijdelijk vervangen omwille van diens halftijdse inzet voor het

15 Europees project ‘Prisoners on the move: move into sport, move through sport’. Voor de Europese Commissie onderzoekt De Rode Antraciet hoe aan ‘sociale inclusie door sport’, binnen de gevangenissen, gestalte kan worden gegeven. Dit project liep tot 30 juni 2012. Het personeelslid dat de vervanging opnam, was reeds in Wortel actief als freelance sportmonitor vanuit De Rode Antraciet. De vormingsagente vanuit Justitie behoort tot het bewakend kader, maar haar opdracht situeert zich op het domein van de hulp- en dienstverlening. Zij maakt deel uit van het kernteam en staat dus mee in voor de praktische en inhoudelijke planning, organisatie en evaluatie van het hulp- en dienstverleningsaanbod en geeft mee input aan het beleid. In Wortel heeft de vormingsagente een bijzondere rol ten aanzien van het sportaanbod. Vanuit haar rol als penitentiair bewakingsassistent vormt de vormingsagente de brug tussen de hulp- en dienstverlening en het penitentiair kader.

2.2.

Samenwerkingspartners

De uitbouw van een hulp- en dienstverleningsaanbod gebeurt door samenwerking met verschillende partners. Hieronder een overzicht per domein van de partners waarmee structureel wordt samengewerkt:

Welzijn CAW De Kempen is een onafhankelijke eerstelijns welzijnsorganisatie in het arrondissement Turnhout. De deelwerking Justitieel Welzijnswerk Turnhout heeft een aanbod voor iedereen die verblijft in één van de gevangenissen in het arrondissement Turnhout en voor familieleden van gedetineerden of ex-gedetineerden die in het arrondissement Turnhout wonen. Meer informatie over het aanbod vindt u terug in hoofdstuk 3. Gezondheid Met de uitbreiding van het strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden naar de Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) in 2008 kreeg CGG Kempen een bijkomende opdracht naar de doelgroep gedetineerden voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen. CGG Kempen is een door de Vlaamse overheid erkende dienst geestelijke gezondheidszorg. CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan mensen met ernstige psychosociale, psychische en psychiatrische problemen. Ook preventie is een onderdeel van de werking. De organisatie richt zich naar verschillende doelgroepen: volwassenen, ouderen, kinderen en jongeren, personen met een verslavingsproblematiek, daders van seksueel grensoverschrijdend gedrag.Het team strategisch plan van CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan gedetineerden tijdens detentie. In de Noorderkempen zijn er 2,7 VTE beschikbaar. Zij werken met gedetineerden rond middelengebruik, agressie en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie over het aanbod van CGG Kempen in Wortel vindt u terug in hoofdstuk 3. Sinds 2011 is het CAP (Centraal Aanmeldingspunt voor Druggebruikers in de gevangenis) actief in Wortel. De visie van het CAP is een positieve kennismaking met hulpverlening, informatie geven over bestaande drughulpverlening en eventueel doorverwijzen naar (drug)hulpverlening. Niet elk gesprek resulteert in een doorverwijzing. De hulpvraag kan ruim zijn en is voor alle gedetineerden met een drugproblematiek. Eén gesprek of meerdere gesprekken zijn mogelijk, maar het is géén begeleiding.

16 Onderwijs Het Consortium voor Volwassenenonderwijs ‘De Rank’ is een netoverschrijdend samenwerkingsverband tussen de centra voor volwassenenonderwijs en de centra voor basiseducatiein 32 gemeenten in de regio Antwerpse Kempen. Zij zijn een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en vallen onder de bevoegdheid van de Vlaamse Minister van Werk, Onderwijs en Vorming Pascal Smet. Krachtens het decreet betreffende het volwassenenonderwijs van 15 juni 2007 werden in Vlaanderen 13 consortia volwassenenonderwijs opgericht. Eén van de opdrachten van het Consortium is de ‘Onderwijscoördinatie inzake het onderwijsaanbod voor gedetineerden’. Hieronder wordt verstaan : -

De coördinatie en ondersteuning van de centra bij de uitwerking van een onderwijsbeleid voor gedetineerden. De organisatie van het detecteren van onderwijs- en vormingsbehoeften van gedetineerden. De begeleiding van het onderwijstraject van gedetineerden.

Voor het uitoefenen van deze opdracht stelt het consortium twee voltijdse onderwijscoördinatoren tewerk. In het werkingsgebied van het consortium liggen vier strafinrichtingen: Hoogstraten, Merksplas, Turnhout en Wortel. De strafinrichting van Merksplas beschikt over één voltijdse onderwijscoördinator. De tweede onderwijscoördinator verdeelt haar voltijdse opdracht over de overige drie strafinrichtingen. De aanbodverstrekkers in Wortel zijn Basiseducatie Kempen, CVO Taxandria en CVO LBC. Meer informatie over hun aanbod kan u lezen in hoofdstuk 3. Tewerkstelling VDAB Turnhoutis actief in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. De detentieconsulenten beiden dezelfde dienstverlening aan als buiten de gevangenis. De taken situeren zich voornamelijk op cliëntniveau: zoeken naar werk, geven van informatie over beroepsopleidingen, voorbereiden naar werk. Cultuur en sport De Rode Antraciet vzw is een organisatie voor sociaal-culturele en sportieve participatie in de penitentiaire sector. De organisatie heeft drie werkingspijlers: het cursusaanbod, het sociaal-cultureel werk en sport. Meer informatie over het aanbod van De Rode Antraciet in Wortel kan u lezen in hoofdstuk 3. Er is een regionaal samenwerkingsverband tussen de vier gevangenissen van de Noorderkempen en de Openbare Bibliotheek van Turnhout. Vanuit de Bibliotheek Turnhout is er een vaste professionele medeweker die samen met een vrijwilliger van JWT de bibliotheekmomenten verzorgt. Meer informatie hierover kunt u lezen in hoofdstuk 3. De vrijwilligers van JWT vervullen tevens een rol bij het ontspanningsaanbod (bingo, spellenavond, crea,…) De beleidsmedewerkers van de Strafinrichting Wortel en het PSC Hoogstraten en de sportfunctionaris van De Rode Antraciet zijn lid van de sportraad van Hoogstraten. Sinds 2011 ontvangt Wortel ook financiële middelen van Stad Hoogstraten voor de uitbouw van het sportaanbod.

17 Herstel Suggnomè forum voor herstelrecht en bemiddeling vzw draagt het herstelrechtelijk gedachtegoed uit door de uitbouw van een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod tussen slachtoffers en daders van misdrijven en hun directe omgeving; door het verbreden van het maatschappelijk draagvlak rond herstelrecht en bemiddeling. De bemiddelingsdienst Turnhout van Suggnomè kan op vraag van eenieder die betrokken is bij een strafrechtelijke procedure een aanbod doen aan daders en slachtoffers met de bedoeling om directe of indirecte communicatie over het misdrijf en de gevolgen ervan mogelijk te maken. Meer hierover kan u lezen in hoofdstuk 3. Ook De Rode Antraciet vzw is met haar aanbod Slachtoffer In Beeld actief op dit domein (zie hoofdstuk 3).

2.3.

Regionale werking

De concentratie van vier gevangenissen in de Noorderkempen heeft een aantal gevolgen voor de organisatie van de hulp- en dienstverlening in elke afzonderlijke gevangenis. De meeste aanbodverstrekkers zijn regionaal georganiseerd en hun medewerkers zijn actief in de verschillende gevangenissen. Door deze concentratie opteren we voor een regionale overlegstructuur met de belangrijkste partners. Naar aanleiding van de capaciteitsuitbreiding van de gevangenis Turnhout en Wortel, hebben de vier beleidsmedewerkers en de coördinator van het Strategisch Plan in juni een regionaal overleg georganiseerd. Herschikkingen of(personeels-) verschuivingen hebben mogelijks effect op de werking van andere organisaties of een andere gevangenis in de Noorderkempen. Er kwamen nog geen grote veranderingen aan bod. Dit overleg wordt opnieuw ingepland in 2013 indien een organisatie verschuivingen inplant, die gevolgen heeft voor gevangenissen en organisaties. In oktober werd het toneelstuk Van de mens niets dan slechts? opgevoerd voor alle personeelsleden van de vier gevangenissen van Justitie en de Vlaamse Gemeenschap en burgers van Merksplas. Het was een gezamenlijk initiatief van Suggnomè, CAW De Kempen, de beleidsmedewerkers en de gevangenisdirecties. In het najaar werd een overleg ingepland met de Strafuitvoeringsrechtbank in Antwerpen en de beleidsmedewerkers van de Noorderkempen. De bedoeling was een kennismaking en een voorstelling geven van de hulp- en dienstverlening aan de SURB. Een eerste ‘Dag van de hulp –en dienstverlener’ vond plaats in december. De vier beleidsmedewerkers sloegen de handen in elkaar om alle hulp- en dienstverleners die in de Noorderkempen werkzaam zijn, bij elkaar te brengen en te bedanken voor hun inzet. Er werd een voordracht gegeven over ‘hoe omgaan met personen met een psychische problematiek’ door het VGGZ vzw Hasselt. Daarna kwam een woordkunstenares aan bod met een eigen blik op gevangenschap. Er werd afgesloten met een receptie. De dag van de hulp –en dienstverlener werd positief geëvalueerd. Verder staan we stil bij de belangrijkste regionale overlegmomenten: Het regionaal overleg tussen CAW De Kempen- JWT en de beleidsmedewerkers van de gevangenissen van de Noorderkempen staat in het teken van de opvolging van het Gezamenlijk Plan van Aanpak (GPA) 2011-2012. Er werd gekozen om rond drie inhoudelijke doelstellingen te werken namelijk: 1. Het opstarten en uitbouwen van een signaleringsprocedure vanuit de preventieve reflex, in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. 2. Verder verfijnen en optimaliseren van methodieken om werving af te stemmen op de verschillende doelgroepen. 3. Overgang tussen het gevangenisverblijf en de vrijlating beter omkaderen en op deze manier de re-integratie te versterken en dit voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen.

18 Tijdens de overlegmomenten stonden we stil bij de uitwerking van de actiepunten geformuleerd bij deze doelstellingen. De uitwerking van welzijnsactiviteiten kwam ook ter sprake. Het regionaal overleg gevangenisbibliotheken Noorderkempen staat in het taken van de opvolging van de afsprakennota opgesteld in het kader van het convenant betreffende de participatie over de bibliotheekwerking in de Kempense gevangenissen. De twee grote agendapunten besproken in 2012 zijn enerzijds de ontwikkeling van een beveiligde toegang wat een automatische input en output van materialen mogelijk maakt. Anderzijds besteeddenwe aandacht aan de opvolging van de uitgaven en de aanvraag van een nieuwe provinciale projectsubsidie voor de actualisering van de basiscollecties van de gevangenisbibliotheken van Hoogstraten, Merksplas, Turnhout, Wortel en Antwerpen. Wat onderwijs betreft, is er een tweejaarlijksoverleg met het Consortium De Rank. Het onderwijsaanbod, het Vlaamse opleidingsplan gedetineerden, de taalscan in Wortel(zie hoofdstuk 4) en de toekomst van de consortia stonden op de agenda. Met De Rode Antraciet wordt er samengezeten over de inzet en de werking van de sportfunctionarissen in de Noorderkempen. Nieuw was de aanwezigheid van de beleidsmedewerkers op de selectie van de sportstagiaires van de sportschool ROC Tilburg ( Nl) in samenwerking met De Rode Antraciet. De langdurige afwezigheid van de detentieconsulenten in de vier gevangenissen is de aanleiding geweest om een structureel overleg te hebben met de VDAB. Infosessies over de beroepsopleidingen werden gegeven om de afwezigheid op te vangen. Lokaal worden afspraken gemaakt om de werkdruk van de VDAB consulenten te beperken. Het overleg met de VDAB wordt nu jaarlijks ingepland. In 2013 plannen we een nieuw overleg in met het CGG, dat we jaarlijks willen herhalen.

19

Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod. Dit aanbod wordt getoetst aan de volgende kwaliteitscriteria: toegankelijk, kwaliteitsvol, continu (voor, tijdens en na detentie), laagdrempelig en op maat van de gedetineerde. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in bijlage 1.

Welzijn

Gezondheid

Onderwijs

Trajectbegeleiding

Groeps-

VCA

aanbod CGG

Werk

Sport

Cultuur

Herstel

Basisdienstverlening

Fitness

Muziek, film, toneel, expressie

Groepsaanbod

Tewerkstellingstrajecten

Buitensport

G- coach Rechtshulp

CAP

OLC Schuldhulp

AA

Bakkersgast

Crea

Ontsp. activiteiten

Herstelbemiddeling

Tafeltennis SCW

Vrijwilligers

Herstelfonds

ICT Start-to-run

Fam. & onthaal Affectieve relaties

Welzijnsinit OO

Lezingen, getuigenissen

Vreemde talen

Spinning

Bibliotheek

Hotelbedrijf

Schilderdecorateur

OLS

.

1. Welzijn Trajectbegeleiding Trajectbegeleiders staan in voor de ondersteuning van gedetineerden tijdens de detentie in functie van een zinvolle invulling van hun detentie en van de voorbereiding op hun reclassering. Ze proberen zo snel als mogelijk inzicht te verwerven in de noden en vragen van gedetineerden en proberen in de mate van het mogelijke door te verwijzen naar hulp- en dienstverlening in de gevangenis (onthaal). In de volgende fase schatten ze de mogelijkheden van reclassering in en formuleren ze hierover een voorstel.

20

Trajectbegeleiders zijn verder verantwoordelijk voor de coördinatie van het hulp- en dienstverleningstraject van de gedetineerde. Om dit te kunnen doen voeren ze de nodige begeleidingsgesprekken. Ze zullen ook proactief werken rond de verschillende deeldomeinen. De afgelopen jaren lag de focus van trajectbegeleiding voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen op het aanbieden van een goed onthaal.Op de voorziene capaciteitsuitbreiding werd reeds vanaf het najaar 2010 geanticipeerd met een groepsonthaal. Tot midden 2012 werd deze praktijk verdergezet, zij het enkel voor Nederlandstalige gedetineerden. De praktijk van groepsonthaal in Engels en Frans bleek in het verleden organisatorisch niet haalbaar te zijn. Er is een zeer grote diversiteit aan gesproken talen. Het is moeilijk om op hetzelfde moment een groep Engelstaligen of Franstaligen bij elkaar te krijgen. Er wordt teruggevallen op de praktijk van de onthaalbrief. In de mate van het mogelijke probeert trajectbegeleiding deze mensen individueel een proactief onthaal te geven. Hiervoor wordt vaak samengewerkt met de telefonische tolkendienst Babel. Tijdens het groepsonthaal wordt de werking van Justitieel Welzijnswerk uitgelegd, daarnaast krijgen de gedetineerden een voorstelling van het overige hulp- en dienstverleningsaanbod. Naast TB heeft ook OO een bijdrage in het groepsonthaal. Verder worden gedetineerden uitgenodigd om initiatief te nemen indien ze een individueel gesprek met een trajectbegeleider wensen. Ook de idee om in 2012 met een systeem van zitdagen van start te gaan (actiepunt 2012) was mede ingegeven door de capaciteitsuitbreiding en de boodschap van de minister dat tegenover deze capaciteitsuitbreiding geen uitbreiding van middelen zou staan. Trajectbegeleiding zet drie dagdelen per week in om gedetineerden te onthalen en, waar mogelijk, concrete directe hulp te geven. Er werd een schema uitgewerkt en er wordt gebruik van een database ter ondersteuning van de werking. De bedoeling is dat gedetineerden die een rapportkaartje schrijven en nog niet gekend zijn, binnen de week een onthaalgesprek aangeboden krijgen tijdens een zitdag. Er wordt gewerkt rond bekendmaking, vraagverheldering en er kan directe hulp geboden worden. Het voordeel van deze werkwijze is dat een groot aantal gedetineerden sneller verder geholpen kan worden. In functie van de opstart van de zitdagwerking werd de praktijk van het groepsonthaal tijdelijk op pauze gezet. De informatieoverdracht die met het groepsonthaal gerealiseerd wordt, wordt echter als zeer waardevol gezien, zowel door gedetineerden als vertegenwoordigers van de verschillende domeinen. In 2013 zal het groepsonthaal opnieuw opgestart worden, maar wordt bekeken hoe dit zich best verhoudt tot de praktijk van de zitdagen (actiepunt 2013). In 2012 is men ook in Wortel met het herstelfonds van start gegaan. Trajectbegeleiding speelt hier een centrale rol (zie 7). Rechtshulp Het onthalen van vreemdelingen met een precair verblijfsstatuut door Justitieel Welzijnswerk Turnhout krijgt al geruime tijd specifieke aandacht. Het gaat om vreemdelingen die ofwel illegaal zijn, ofwel zich in een onzekere verblijfssituatie bevinden, zoals asielzoekers, gezinsherenigers, regularisatieaanvragers,... . Justitieel Welzijnswerk Turnhout kiest er bewust voor om deze doelgroep volwaardig op te nemen in het aanbod van trajectbegeleiding. Het gaat om meer dan 40% van de gevangenispopulatie. Anticiperend op een halftijdse tewerkstelling in 2011 werd de inzet van de medewerker rechtshulp reeds in 2010 geheroriënteerd naar een meer ondersteunende functie voor trajectbegeleiding. Het aantal gevangenisbezoeken door de medewerker rechtshulp zelf

21 werd beperkt. Zijn taak ziet er grosso modo als volgt uit: - Info en advies aan trajectbegeleiders bij vragen met een juridische component. Opvolging van sociaal-juridische thema’s. Meest voorkomende thema’s zijn: strafrecht, strafuitvoering, vreemdelingenrecht, personen- en familierecht. - Specifieke ondersteuning rond vreemdelingen met een precair verblijfsstatuut. Deze groep wordt in principe opgevolgd door de trajectbegeleiders. De rechtshulpverlener zorgt voor ondersteuning en is de verbindingspersoon naar de Dienst Vreemdelingenzaken. Eén of twee keer per maand verzorgt de rechtshulpverlener een zitdag in de strafinrichtingen van Wortel en Merksplas, soms in een driehoeksgesprek tussen gedetineerde, trajectbegeleider en rechtshulpverlener. De toeleiding gebeurt in overleg tussen trajectbegeleider en rechtshulpverlener. - Binnen JWT werd er een werkgroepje ‘Vreemdelingen’ opgericht met de rechtshulpverlener, drie trajectbegeleiders die een vorming rond vreemdelingenrecht volgden, en een lid van de staf JWT. De bedoeling hiervan is om geleidelijk aan een aanspreekpunt te vormen voor de andere trajectbegeleiders, naast de rechtshulpverlener zelf. Schuldhulpverlening Sinds 2003 is er een aanbod schuldbemiddeling binnen de 4 gevangenissen van de Noorderkempen. Ook in Wortel wordt de schuldenproblematiek van gedetineerden actief opgenomen door zowel de trajectbegeleiders als de schuldhulpverleners. Het aanbod schuldbemiddeling kan onderverdeeld worden in drie luiken: preventie, individuele dossiers tijdens detentie en individuele dossiers na detentie (nazorg). Trajectbegeleiding neemt het thema van de schulden tijdens detentie actief op in het kader van de ruimere begeleiding. Gezien de beschikbare personeelsmiddelen heeft CAW De Kempen er voor gekozen om een helpdeskfunctie uit te bouwen met een deeltijdse inzet van één schuldhulpverlener voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen. De belangrijkste opdracht van deze schuldhulpverlener is om de trajectbegeleider te ondersteunen en te adviseren. Tevens zijn er brochures en standaarddocumenten waarop de trajectbegeleider en de gedetineerde kunnen terugvallen. In complexe materies (consumentenkrediet, beslag,…) kan of moet de schuldhulpverlener in samenspraak met de trajectbegeleider en de gedetineerde zelf stappen ondernemen. Aangezien gedetineerden weinig of geen inkomsten hebben, is de impact van schuldhulpverlening tijdens detentie beperkt. De focus ligt dan ook op het motiveren van cliënten om hun financiële problemen onder ogen te zien en ze trachten te motiveren om na detentie de nodige stappen te zetten om zich hierin te laten begeleiden. CAW De Kempen blijft schuldbemiddeling zien als een integraal proces en niet als een instrument voor vervroegde invrijheidstelling. Wat begeleiding na detentie betreft, zijn de eerste contacten voor een goede nazorg gelegd met het OCMW van Turnhout. Ondertussen worden enkele cliënten gecoacht en wegwijs gemaakt in het kluwen van schulden. Op basis van deze ervaringen wil CAW De Kempen thema’s formuleren en o.a. in overleg gaan met het OCMW.

22 Vrijwilligerswerking CAW De Kempen heeft een uitgebreide en actieve vrijwilligerswerking. De werking groeide in 2012 verder uit tot een centrale werkvorm om geëngageerde vrije burgers in contact te brengen met de wereld achter de tralies. In 2012 waren er 62 vrijwilligers die zich met een vaste regelmaat inzetten binnen de gevangenissen van de Noorderkempen: vrijwilligers realiseerden 3443 uren, een groei van 497 uren ten opzichte van 2011. De belangrijkste stijging situeerde zich bij de begeleiding van activiteiten voor gedetineerden. Naast begeleiding van activiteiten en ondersteuning van de bibliotheekwerking, zijn er vrijwilligers die op regelmatige basis een bezoek brengen aan één of meerdere gedetineerden. Sommige van de vrijwilligers zitten zich in voor meerdere taken en/of gevangenissen van de Noorderkempen. Er werden vrijwilligers gezocht om filmavonden (vertoning en nabespreking in filmclubs) te begeleiden, in het kader van het project Buiten Beeld, een samenwerking met MOOOV (het vroegere Open Doek) en De Rode Antraciet. Ook op niveau van Wortel was er in 2012 een lichte stijging van zowel het aantal vrijwilligers als (21 in 2012, 20 in 2011) als van het aantal gerealiseerde uren (661,5 in 2012, 639 in 2011). Ook in Wortel zijn er vrijwilligers die actief zijn op meerdere domeinen en/of in meerdere gevangenissen. Net als in 2011 situeert de toename van inzet zich op vlak van de activiteiten. De extra kinder- en familiale bezoeken die in 2012 plaatsvonden (zie verder), werden telkens mede ondersteund door één of meerdere vrijwilligers. Team familie en onthaal Het team familie en onthaal van CAW De Kempen focust zich voornamelijk op familieleden en naastbestaanden van gedetineerden (75%). Andere doelgroepen zijn ex-gedetineerden en andere mensen die met politie of justitie in aanraking komen. Nog steeds wordt een aanzienlijk deel van de doelgroep pro-actief bereikt. Trajectbegeleiders maken het aanbod bekend bij de gedetineerden en indien de familie nood heeft aan ondersteuning neemt het team familie en onthaal telefonisch contact met hen op. Bij de cliënten die receptief onthaald werden, bestond de helft van de groep uit cliënten die zichzelf opnieuw aanmeldden. Daarnaast is er een aanzienlijk deel dat de contactgegevens van team familie en onthaal ontving van andere (ex-)cliënten of vanuit de mantelzorg. Het grote aantal cliënten dat verwezen wordt vanuit een niet-professioneel kader heeft volgens CAW De Kempen wellicht te maken met de mond aan mond reclame en de lage instap van de dienst. Met welk soort vragen komen cliënten bij team familie en onthaal terecht? Terwijl in 2011 een relatief groot aantal vragen van informatieve aard waren (100 cliënten) is dit in 2012 opmerkelijk afgenomen (57 cliënten). In 2012 hield het merendeel van de vragen (158 cliënten) een (emotionele) ondersteuning in. Dit is een opmerkelijke verschuiving in vergelijking met 2011. De daling van het aantal informatieve vragen heeft vermoedelijk te maken met de nieuwe website die in 2012 ontwikkeld werd, waar cliënten op een anonieme wijze een uitgebreid aanbod aan informatie kunnen raadplegen (bijv. informatie over de gevangenissen, kinderen en detentie,…). Het team familie en onthaal verneemt van de doelgroep dat zij frequent gebruik maken van dit medium. Net als voorgaande jaren merkt CAW De Kempen dat het aantal begeleidingsdossiers laag is (37 dossiers). Het grootste deel van het hulpaanbod is kortdurend van aard en situeert zich binnen “onthaal”. Het onthaal bestaat uit vraagverheldering, kortdurende hulp, directe hulp, oriëntatie, informatie over het aanbod van hulp- en dienstverlening binnen CAW, verwijzing, sociale administratie, praktische informatie over de gevangenissen,… Ook voor team familie en onthaal werd de zogenaamde “helpdeskfunctie” meer een feit. In 2012 werd door het team veel tijd besteed aan casusbesprekingen (vooral met trajectbegeleiders, maar ook met andere diensten). Ook vanuit Wortel deden we een beroep

23 op de expertise van één van de medewerkers. Samen met haar, de organisatieondersteuner, de vormingsagent en de beleidsmedewerker werden de initiatieven ten aanzien van kinderen van gedetineerden onder de loep genomen en bekeken hoe deze kwalitatief verder uitgebouwd kunnen worden (actiepunt 2012). De conclusie was dat het soort initiatieven dat genomen wordt ten aanzien van de doelgroep en de manier hoe het georganiseerd wordt de afgelopen jaren een sterke vooruitgang heeft gekend. Er werden enkele suggesties van activiteiten gedaan, bijvoorbeeld filmavond voor partner en kinderen. Affectieve relaties Elke eerste woensdag van de maand is er een kinderbezoek. Deze activiteit vindt plaats in de gewone bezoekzaal, binnen de reguliere bezoekuren. De bezoekzaal wordt op dat moment dus ook gebruikt voor het gewone bezoek. Er worden telkens aangepaste tekeningen voorzien en een spellendoos, opgedeeld per leeftijdscategorie, waar bezoekers gezelschapsspelen of ander speelgoed kunnen ontlenen. Daarnaast wordt door de inrichting een hapje of drankje aangeboden: ijsje, chocolademelk,… Het kinderbezoek wordt mee opgevolgd door de organisatieondersteuner van JWT en de vormingsagente van justitie. Penitentiaire beambten staan in voor de bewaking.De afgelopen jaren nam de aandacht voor dit bezoek meer en meer af. In 2013 zal met de gevangenis bekeken worden in welke mate hier zowel inhoudelijk als organisatorisch verandering in gebracht moet worden. Eén van de pistes is om dit bezoek inhoudelijk meer los te laten en vooral de nadruk te leggen op een logistieke ondersteuning. Zo is er het idee om een kinderhoek te installeren waar kinderen tijdens het bezoek kunnen spelen. We denken dan vooral aan de reguliere bezoekmomenten. De inhoudelijke inzet bij het kinderbezoek is de afgelopen jaren sowieso al verschoven naar de thematische kinderbezoeken. Sinds 2011 wordt er door de organisatieondersteuner en vormingsagent sterk ingezet op een verdere kwantitatieve en kwalitatieve uitbouw van de thematische kinderbezoeken. Ook de ondersteuning door de vrijwilligers van JWT maakt dat deze bezoekmomenten hoe langer hoe kindvriendelijker zijn. Het aantal thematische kinderbezoeken werd in 2012 uitgebreid naar 6, terwijl het in 2011 nog om 4 momenten ging. Zo was er een Paasfeest, een Vlaamse kermis, een kinderbezoek rond Carnaval, een bezoek van de Sint en een buitenspeeldag. Het merendeel van deze bezoekmomenten vond plaats in de polyvalente ruimte van het educatief centrum. Met de Vlaamse kermis, het Paasfeest en de buitenspeeldag werd bijkomend gebruik gemaakt van de grasweide op de grote koer van het oude landlopersgedeelte. Deze omgeving wordt door de aanwezigen als positief ervaren. Met de toestemming van de gevangenisdirectie en HPA om van deze locatie gebruik te kunnen maken, trekt de inrichting mee de kaart van een kindvriendelijker kinderbezoek. Ondanks het toenemend succes van deze bezoekmomenten blijft bereikbaarheid voor bezoekers door de afgelegen ligging een probleem. Dit probleem stelt zich des te meer voor bezoekers met kleine kinderen. In het verleden waren er vanuit de inrichting reeds onderhandelingen met De Lijn in functie van een mogelijke buslijn. Voorlopig werd hier geen gevolg aan gegeven.

Naast aandacht voor de ouder-kind relaties krijgen de andere affectieve relaties ook hoe langer hoe meer aandacht, bijvoorbeeld de partnerrelaties: roosjes voor Valentijn, ‘Diner and Dance’.

24 Welzijnsgerichte initiatieven OO Meer aandacht voor affectieve relaties maakt onder andere deel uit van de beweging van CAW De Kempen om met de inzet van de organisatieondersteuners het domein welzijn meer te ontginnen. In 2012 waren er drie overlegmomenten tussen CAW De Kempen (organisatieondersteuner, teamverantwoordelijke organisatieondersteuner en teamverantwoordelijke trajectbegeleiding)en beleidsmedewerker over mogelijke welzijnsinitiatieven(actiepunt 2012, zie ook hoofdstuk 2). Volgende thema’s kwamen aan bod: kwetsbare doelgroepen, welzijnsthema’s vanuit het Algemeen Welzijnswerk (schuldhulpverlening, rechtshulp), affectieve relaties, participatie i.f.v. welzijnsthema’s, herstel. In 2013 zal dit proces verdergezet worden en zullen er prioriteiten gesteld worden. Er werd afgesproken om 2 keer per jaar een overleg welzijnsinitiatieven te houden. De inhouden hiervan worden voorgelegd op het PMD.

2. Gezondheid Groepsaanbod CGG Kempen Het team strategisch plan van CGG Kempen biedt begeleiding en behandeling aan gedetineerden tijdens detentie. Het gaat om een (pre)therapeutisch programma met als voornaamste doelstelling: ‘motivatiebevordering naar therapie na detentie’.Het team strategisch plan van CGG Kempen heeft een gericht aanbod rond drie problematieken: seksuele delinquentie, agressie en verslaving (middelengebruik). Voor Wortel werd gekozen om in 2010 van start te gaan met een groepsaanbod rond middelengebruik en agressie. In 2010 vonden er twee reeksen rond middelengebruik plaats en één rond agressie. In 2011 was er geen aanbod omwille van een te beperkt aantal kandidaten, ondanks de grote inspanningen op vlak van werving die door zowel PSD als TB en andere betrokkenen geleverd werden.De redenen hiervoor zijn niet volledig gekend, maar volgende mogelijke redenenwerden door verschillende betrokkenen aangehaald: drempel bij gedetineerden om dergelijke problematieken in groep te bespreken of hiermee binnen de inrichting naar buiten te komen, aanbod en organisatie te weinig gekend bij de gedetineerden,…In 2012 werd bekeken hoe het aanbod nieuw leven ingeblazen kon worden (actiepunt 2012).Er werd in overleg gegaan met CGG Kempen. In tussentijd werd het aanbod zowel door PSD als TB warm gehouden binnen hun gesprekken met gedetineerden. Ook tijdens het cliëntenoverleg tussen PSD en TB werd het aanbod op de agenda geplaatst. In maart bleken er opnieuw voldoende kandidaten te zijn om een aanbod rond middelengebruik op te starten. In functie van laagdrempeligheid werd beslist om te starten met een kortdurend aanbod van 5 sessies. Dit bleek succesvol te zijn. Sinds maart waren er 2 succesvolle groepen rond middelengebruik.In het najaar werd overgestapt naar een ‘carrousel-systeem’ (met verschillende instapmomenten).

Centraal Aanmeldingspunt voor Druggebruikers in de gevangenis (CAP) De opstart van een “Centraal aanmeldingspunt voor oriëntatie en begeleiding van druggebruikers in het gevangenismilieu” (CAP) stond al enige tijd op de bovenlokale agenda van Justitie. In elke gevangenis zou een CAP, bedoeld voor gedetineerden die in de voorbereiding van hun vrijlating een verwijzing naar de extramurale drughulpverlening wensen, geïnstalleerd worden. In het najaar van 2011 werd het CAP in Wortel geïmplementeerd.

25 Het CAP wil alle gedetineerden met een drugprobleem ondersteunen in hun zoektocht naar drughulpverlening. De eerste doelstelling is gedetineerden op een positieve manier laten kennis maken met drughulpverlening. Het CAP heeft in eerste instantie tot doel de gedetineerden te informeren over de bestaande mogelijkheden van drughulpverlening. Als tweede doelstelling wil het CAP mensen motiveren om de stap naar hulpverlening te zetten. De derde doelstelling van het CAP is voor gedetineerden die wel een begeleiding of opname overwegen een doorverwijzing te organiseren die het best aansluit bij de hulpvraag en de problematiek. Het CAP legt de contacten met de hulpverlening in functie van een aanmelding. Daarnaast neemt het als taak om de contacten met de verschillende centra binnen de drughulpverlening verder uit te breiden en op die manier de brug tussen de gevangenis en de drughulpverlening te maken. Naast Wortel ziet het CAP ook gedetineerden van Tilburg. Oorspronkelijk ging het CAP naar Tilburg, sindsmei wordende gedetineerden van Tilburg enkel nog in Wortelgezien. Bijna dagelijks is er verkeer tussen Tilburg en Wortel dat dit mogelijk maakt.Binnen de gevangenis van Wortel (en Tilburg), kreeg het CAP in 2012 in het totaal 118 aanmeldingen. Hiervan werden 104 mensen gezien op gesprek, de overige personen gingen vrij of op transfer vooraleer ze gezien konden worden. Dit leidde in het totaal tot 176 persoonlijke gesprekken. 7 mensen stonden nog op de wachtlijst eind 2012.

Wortel Tilburg

Totaal aantal aanmeldingen

Totaal aantal geziene cliënten

51 67

43 61

Transfer, vrijgegaan, ... vooraleer gezien 7

Totaal aantal gesprekken

Op de wachtlijst op 31.12.12

91 85

7

De grootste groep cliënten die we op het CAP van Wortel bereiken zijn heroïnegebruikers, het gaat over 26 % van de cliënten. De alcoholisten (24 %) vormen de tweede grootste groep. Aantal Alcohol Amfetamines Cocaïne Medicatie Cannabis GHB, XTC, LSD Heroïne Gokken Polydruggebruik Geen Combinatie hero/coke Onbekend Totaal

% 25 14 12

24 % 13,5 % 11,5 %

18 2 27

17,3 % 1,9 % 26 %

2

1,9 %

3 1 104

2,9 % 0,96 % 100

26 Het merendeel van de cliënten gezien op het CAP Wortel zijn Belgen (60,6 %). Aantal Belg Nederland Turks Marokkaans Slovaaks Pools Algerijns Tunesië Libië Kosovaars Senegalees Griekenland Spanje Onbekend Totaal

% 63 1 4 27 1 1 1 1 1 1 1 1 1

60,6 % 0,96 % 3,8 % 26 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 %

104

100

3 op 4 worden via de PSD doorverwezen naar het CAP (75 %). 12,5 % van de cliënten neemt zelf contact met het CAP op ifv een gesprek. Aantal Eigen initiatief PSD JWW Advocaat Centrum buiten de VVBV Centrum binnen de VVBV Ander CAP Totaal

% 13 78 5

12,5 % 75 % 4,8 %

1 7 104

0,96 % 6,7 % 100

De grootste groep cliënten die zich op het CAP in de gevangenis van Wortel aanmelden zijn mensen die in aanmerking komen voor een voorwaardelijke invrijheidsstelling (VI) (84,6 %). De tweede grootste groep zijn cliënten die in aanmerking komen voor een voorlopige invrijheidstelling (VLV)(12,5 %). Aantal VH In aanmerking VLV In aanmerking VI VLV, conditiebreuk VI, conditiebreuk Probatie, conditiebreuk VOV, conditiebreuk Geïnterneerd Kiest voor einde straf Totaal

% 1 13 88

0,96 % 12,5 % 84,6 %

2 104

1,9 % 100

27 Bijna 1 op 2 van de geziene cliënten wordt naar de hulpverlening doorverwezen (48,1 %). Doorverwezen Info, reeds hulpverlening aanwezig Info, cliënt neemt na detentie contact met hulpverlening Info, straf nog niet definitief Info, nog niet in de tijdsvw Info, geen hulpvraag Info, geen primaire drugproblematiek Info, knelpuntdossier Info, illegaal in België Info, geen drugprobleem Transfer na gesprek Vrijgegaan na gesprek Afgehaakt na gesprek Cliënt weigert gesprek Terugverwezen PSD Terugverwezen JWW Lopende Totaal

Aantal 50 8 4 2 3 11 1 1 1 4 1 1 1 1 2 1 12 104

% 48,1 % 7,7 % 3,8 % 1,9 % 2,9 % 10,6 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 3,8 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 0,96 % 1,9 % 0,96 % 9,6 % 100

Bijna 2 op 3 cliënten worden doorverwezen naar een ambulante setting. MSOC Ambulant CGG Dagwerking Ontwenningsprogramma Kortdurend programma TG Verslavingsafdeling psychiatrie Huisarts Andere Totaal

Aantal 2 19 14

% 4% 38 % 28 %

5

10 %

2 3

4% 6%

5 50

10 % 100

Anonieme Alcoholisten (AA) Door verschillende betrokkenen bij de hulp- en dienstverlening in SI Wortel werd interesse getoond in opstart van het aanbod AA. Signalen van PSD en TB geven aan dat er in de inrichting een potentiële doelgroep aanwezig is. In het najaar van 2012 was er een kennismakend overleg met AA. In het voorjaar van 2013 zal het aanbod opgestart worden.

28

3. Onderwijs De afgelopen jaren kende het onderwijsaanbod in Wortel een sterke groei. Ook in 2012 was er een verdere uitbreiding, in het bijzonder van beroepsgerichte opleidingen. In september ging de opleiding bakkersgast van start. Hiervoor werd met middelen van de CDRGA en met inzet van de technische dienst van de inrichting een aparte leskeuken ingericht. De leskeuken wordt gebruikt voor de opleiding bakkersgast en hotelbedrijf. Laatstgenoemde opleiding vond voorheen in de gevangeniskeuken plaats. De uitbouw van een fietsatelier, dat de afgelopen jaren op pauze werd gezet omwille van organisatorische redenen, werd in 2012 opnieuw opgenomen. De groei van beroepsgerichte opleidingen maakt dat het Centrum voor Basiseducatie Kempen in september 2012 besliste om een Geletterdheidscoach (G-coach) ter beschikking te stellen voor de beroepsgerichte opleidingen gedurende een halve dag per week. In 2012 werd ook het project E-learning onderzocht. Het ontbreken van een goede ondersteuning (door een aanbodvertrekker) maakt dat er op korte termijn niet gestart wordt. Indien er in de nabije toekomst op dit vlak evolutie is, zal dit opnieuw opgenomen worden.

Overzicht onderwijsaanbod 2012 Opleiding

Aanbieder

Van

Tot

VCA Hotelbedrijf

CBE Kempen CVO LBC-NVK

05/10/2012 01/02/2012

21/12/2012 29/06/2012

Hotelbedrijf Schilder/ Behanger Bakkersgast Frans 1.2.1 Frans 1.2.2 Engels 1.1.1 Engels 1.1.2 ICT (PowerPoint) ICT (Tekstverwerking 2)

CVO LBC-NVK Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout

01/09/2012 01/2012 09/2012 01/02/2012 30/04/2012 01/09/2012 12/11/2012 02/02/2012 02/02/2012

23/01/2013 12/2012 12/2012 25/04/2012 30/06/2012 06/11/2012 22/01/2013 26/04/2012 26/04/2012

ICT (Photoshop) ICT (Initiatie) ICT (Tekstverwerking 1) ICT (Tekstverwerking 2) ICT (Photoshop)

Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout Taxandria CVO Turnhout

03/05/2012 04/09/2012 04/09/2012 13/11/2012 13/11/2012

28/06/2012 08/11/2012 08/11/2012 24/01/2013 24/01/2013

Aanbod per onderwijsverstrekker Centrum voor Basiseducatie Kempen Sinds 2010 richt het Centrum voor Basiseducatie de cursus VCA (veiligheidscertificaat) in. Het grote aantal beroepsgerichte opleidingen in Wortel in combinatie met de waarde van een VCA attest maakt dat deze cursus succesvol is. 12 cursisten volgden de cursus waarvan 10 slaagden voor hun examen.Dit aanbod kadert in de idee van neventrajecten beroepsgerichte

29 opleiding – maatschappelijke oriëntering.Het realiseren van dergelijke neventrajecten was een actiepunt voor 2011. We stelden ons voorop om dit in 2012 verder uit te breiden en te bekijken welke neventrajecten er nog gerealiseerd kunnen worden (actiepunt 2012). In oktober 2012 startte het Centrum voor Basiseducatie in Wortel met een geletterdheidscoach (G- coach). De G-coach ondersteunt cursisten binnen de beroepsgerichte opleidingen op het vlak van rekenen, taal en ICT. In het open aanbod buiten de gevangenis werd de G- Coach opgericht vanuit volgende redenering. Werkzoekenden die hun kansen op de arbeidsmarkt willen vergroten door het volgen van een beroepsopleiding, maar onvoldoende geletterdheidsvaardigheden hebben om te slagen, zijn eerder bereid om deze vaardigheden te verwerven binnen een beroepsopleiding dan dat ze hiervoor aparte NT1-, wiskunde of ICT lessen zouden volgen.Zowel lesgevers van de beroepsgerichte opleidingen als gedetineerden ervaren hier een meerwaarde. Cursisten uit de beroepsgerichte opleidingen krijgen gedurende een halve dag per week ondersteuning. Eind juni 2012 zette het CBE het Open Leercentrum stop. De reden van stopzetting had voornamelijk te maken met het steeds minder bereiken van cursisten. Centra voor Volwassenenonderwijs In september 2012 startte het CVO Taxandria met de opleiding bakkersgast(actiepunt 2012). Hiervoor werd een leskeuken ingericht die zowel gebruikt wordt voor de cursus bakkersgast als voor de cursus hotelbedrijf (‘hulpkok’). De opleiding bakkersgast bestaat uit 12 modules, verspreid over een gans jaar. Deze opleiding gaat alle voormiddagen door biedt de mogelijkheid aan 10 cursisten om het volwaardig certificaat van bakkersgast te behalen. De opleiding kent een groot succes in Wortel. Het ICT- aanbod van CVO Taxandria woerd in 2012 uitgebreid met de cursus photoshop. Naast de uitbreiding van het aanbod werden ook de meer gangbare cursussenzoals Initiatie ICT, Tekstverwerking en PowerPoint ingericht. In 2012 was er in Wortel geen aanbod NT2. Het Huis van het Nederlands komt op regelmatige tijdstippen screenen maar ondanks het grote aantal anderstaligen in Wortel kan er geen groepsaanbod NT2 georganiseerd worden. De niveaus van de cursisten zijn vaak te verschillend waardoor geen voldoende grote groepen samengesteld kunnen worden. De uitval omwille van gevangenisspecifieke redenen blijft groot. Daarom organiseerde het Consortium eind 2012 een provinciaal overleg om deze problematiek aan te pakken. In 2013 zullen specifieke acties ondernomen worden om een NT2 aanbod op te starten. In 2012 werd Engels in plaats van Frans ingericht door CVO Taxandria. In augustus werd een kleine bevraging georganiseerd om na te gaan welke taal gedetineerden het liefst wilden aanleren. Deze bevraging wees uit dat Engels de meest gevraagde taal was. Het is positief dat op een flexibele manier ingespeeld kan worden op vragen van gedetineerden die bij de lesgevers en andere medewerkers (TB, PSD, OO, onderwijscoördinator, vormingsagent,…) terecht komen. Sinds 2009 is er vanuit CVO LBC – NVK Turnhout een aanbod hotelbedrijf (‘hulpkok’). Deze beroepsgerichte opleiding wordt door de gedetineerden zeer ‘gesmaakt’. Omwille van het grote aantal kandidaten zijn we genoodzaakt om met een wachtlijst te werken. Er was een aanbod in het voorjaar en in het najaar. Volgende modules werden gegeven: initiatie koude keuken, initiatie warme keuken, vleesbereidingen, visbereidingen en nagerechten. Vanaf september 2012 worden deze lessen gegeven in de leskeuken en niet meer zoals voorheen in de gevangeniskeuken.

30

Ander toekomstig aanbod Fietsatelier In 2009 werden reeds de eerste stappen gezet om een fietsatelier op te starten. De acties werden tijdelijk op pauze gezet, o.a. in functie van de uitbreiding van de opleiding schilderdecorateur. Het fietsatelier situeert zich op de grens tussen opleiding en tewerkstelling. Er kunnen geen officiële attesten afgeleverd worden. Dit wordt gecompenseerd door de laagdrempeligheid, o.a. ook voor anderstaligen. Er werden onder andere contacten gelegd met de Leuvense vzw Vélo. Eind 2011 werd de draad opnieuw opgenomen. Er vond een werkbezoek plaats aan de ateliers van Vélo. In de inrichting werd een ruimte aangeduid waar het atelier gesitueerd zal zijn. Via de Regie van de Gevangenisarbeid (CDRGA) werden fietswerkbanken en ander materiaal aangeleverd. In 2012 werd een instructeur (PBA) gezocht en opgeleid door Vélo Leuven. Het programma werd in het najaar van 2012 inhoudelijk verder uitgewerkt. De betrokken PBA, die ervaring heeft binnen de sociale tewerkstelling, speelde hierin een belangrijke rol. Ze zal binnen het atelier op een competentiegerichte manier met de gedetineerden aan de slag gaan. Omwille van infrastructurele redenen slaagden we er niet in om in het najaar van 2012 reeds van start te gaan. De opstart werd uitgesteld tot 2013. De mogelijkheden om een CVO- opleiding ‘fietshersteller’ op te starten worden verder onderzocht, maar dit vormt momenteel geen prioriteit gezien de opstart van het fietsatelier. De beschikbare infrastructuur, eenvraag naar onderwijs die het beschikbare aanbod ruim overtreft en een specifieke vraag van gedetineerden naar een opleiding ‘fietshersteller’ zijnfactoren die maken dat we dit idee moeten meenemen.

Opvolging cursisten In 2012 werden in de Strafinrichting van Wortel 17 gedetineerden (30 in 2011)individueel opgevolgd door de onderwijscoördinator. Twee gedetineerden werden opgevolgd in het kader van de examencommissie van de Vlaamse gemeenschap en werden hierdoor intensiever begeleid. Overige individuele vragen gaan voornamelijk over (vervolg)cursussen die gedetineerden buiten kunnen volgen.

4. Tewerkstelling De inzet van de VDAB detentieconsulent op cliëntniveau, de werkwinkel op maat van de gedetineerden, maakt dat mensen met vragen rond opleiding en werk individueel een antwoord vinden. De werking van de detentieconsulent krijgt vorm door gesprekken in kader van basisdienstverlening enerzijds en het uitwerken van tewerkstellingstrajecten anderzijds. De afstemming van de detentieconsulent op het detentietraject krijgt vorm tijdens het cliëntenoverleg met de psychosociale dienst en de trajectbegeleiders. Correcte en tijdige informatie rond de weg die gegaan wordt met een cliënt, maar uiteraard ook over mogelijke uitgangsfaciliteiten wordt afgewisseld. De detentieconsulent van Wortel is sinds oktober 2011 langdurig afwezig. Ook in 2012 was er geen aanwezigheid van de detentieconsulent. Vragen van gedetineerden over tewerkstelling werden zo veel als mogelijk door TB en PSD opgenomen. Dit is echter niet vanzelfsprekend. Naast de beperkte personeelscapaciteit beschikken ze over onvoldoende

31 instrumenten en expertise om hier een antwoord op te bieden. Er werd in overleg gegaan met VDAB om dit probleem aan te pakken(actiepunt 2012). We deden dit aanvankelijk met Merksplas samen aangezien de betrokken consulent een opdracht heeft in zowel Wortel als Merksplas. Met de verschillende betrokken partijen (VDAB, CAW De Kempen, PSD,…) werd bekeken hoe de afwezigheid tijdelijk ondervangen kon worden. Er werd het voorstel gedaan om de afwezigheid van de detentieconsulent in eerste instantie deels te compenseren met infosessies door twee medewerkers van de VDAB Werkwinkel. In tweede instantie zouden gedetineerden die in de voorwaarden voor begeleiding zitten en de mogelijkheid hebben om hiervoor uitgangspermissies te krijgen, zich kunnen verplaatsen naar de Werkwinkel van Turnhout of Hoogstraten. Er vonden drie infosessies plaats, waaraan 27 gedetineerden deelnamen. Begin 2013 zal er opnieuw met VDAB in overleg gegaan worden in functie van een aanbod .

5. Sport De strafinrichting van Wortel beschikt over een uitgebreid en gevarieerd sport- en bewegingsaanbod, zowel begeleid als niet-begeleid. Hiertoe worden inspanningen geleverd door zowel medewerkers van Justitie (vormingsagente, sport PBA’s) als van de Vlaamse gemeenschap (sportfunctionaris, sport stagiaires ROC Tilburg). Volgende sporten konden in 2012 worden beoefend: fitness (kracht en cardio),buitensporten (voetbal, basketbal, volleybal, badminton), tafeltennis, hardlopen (start2run), spinning. Sinds de capaciteitsuitbreiding doet de sportwandeling voorlopig dienst als reguliere wandeling, dit ten gevolge van het feit dat de 2 nieuwe wandelingen nog niet in gebruik genomen kunnen worden. Hierdoor kan het merendeel van de buitensporten niet meer doorgaan. Op termijn zal deze sportwandeling verdwijnen en samen met de huidige reguliere wandeling een grotere wandeling vormen. Er zal met de gevangenisdirectie en HPA bekeken worden hoe sportaanbod een vaste plaats kan krijgen op de nieuwe wandelingen. Deze zijn voorzien van ‘fitpoints’ waardoor gedetineerden ook tijdens de reguliere wandelingen meer mogelijkheden tot sport zullen hebben. De fitnessruimte is sinds 2010 ondergebracht in het educatief centrum, een vleugel van het oude landlopersgedeelte. Met de verhuis van het cellulair gedeelte naar deze locatie beschikt de inrichting over een grotere en meer aangename fitnessruimte. Een aantal fitnesstoestellen was sterk verouderd en aan vervanging toe. In 2011 werd een prioriteitenlijst opgemaakt van de te vervangen of door externen te herstellen toestellen, waar in 2012 opvolging aan gegeven werd. Hiervoor werd een beroep gedaan op middelen van Justitie, De Rode Antraciet en Stad Hoogstraten. Kleine herstellingswerken worden op regelmatige basis door de technische dienst van de inrichting uitgevoerd. Al enkele jaren zijn er sportstagiaires van het ROC Tilburg actief in de Strafinrichting van Wortel. Omwille van organisatorische redenen kiezen we ervoor om vanaf het nieuwe schooljaar de inrichting voorlopig niet meer als stageplaats ter beschikking te stellen. De stagedagen, die vastliggen op maandag en dinsdag, vallen onvoldoende samen met de aanwezigheid van personeel dat de begeleiding kan opnemen. De afwezigheid van de stagiaires zullen we compenseren met extra inzet van externe sportmonitoren (actiepunt 2013). Ook in 2012 werd het reguliere sportaanbod (fitness, competitie) onder toezicht van penitentiaire bewakingsassistenten en met de inzet van 2 sportstagiaires van het ROC Tilburg in de zomer aangevuld met een extra sportaanbod. Hiervoor werd een freelance sportmonitor vanuit De Rode Antraciet ingeschakeld. Ook binnen de zomerspelen, uitgewerkt door een ‘kerngroep’ van gedetineerden, begeleid door organisatieondersteuner

32 en vormingsagente, stond beweging centraal (bijv. hindernissenparcours).In 2013 zal dit spoor verder bewandeld worden. Met de capaciteitsuitbreiding in het vooruitzicht werdde organisatie van het sportgebeuren onder de loep worden genomen. Zo werd in 2012 het planningssysteemvan de fitness aangepast door de vormingsagent en een PBA die grotendeel vrijgesteld is voor de begeleiding van sportactiviteiten. Gezien de toename van het aantal potentiële sporters moest bekeken worden hoe binnen de beschikbare tijd en met de beschikbare personeelsmiddelen toch voldoende sport gegeven kan worden. Sinds 2010 is er vanuit de strafinrichting van Wortel en het PSC Hoogstraten een vertegenwoordiging in de Sportraad van Hoogstraten. De beide beleidsmedewerkers en de sportfunctionaris nemen deel aan de jaarlijkse algemene vergadering. Sinds 2011 ontvangen ze een financiële bijdrage waarmee de sportwerking in de gevangenissen wordt ondersteund.

6. Cultuur Muziek, film, toneel, expressie De wekelijkse gitaarles, onder begeleiding van een vrijwilliger van CAW De Kempen, is ondertussen een vaste waarde. Sinds 2011 is er op zaterdag een extra oefenmoment onder begeleiding van een gedetineerde. In 2012 hoopten we deze groep de proclamatie onderwijs of andere activiteiten te laten opluisteren. Dit bleek echter niet realistisch te zijn. In de toekomst hopen we hier alsnog toe te komen. Onder impuls van één vande directieledenvan de gevangenis worden er sinds 2011 op meer regelmatige basis muziekoptredens georganiseerd. Naast deze optredens, die momenteel nog plaatsvinden in de bezoekzaal, zijn de optredens op 11 juli (Vlaamse Feestdag) en tijdens de BBQ ondertussen een jaarlijks terugkerend gegeven. Elke gedetineerde wordt uitgenodigd op de wandeling voor een optreden met een hapje en een drankje. De optredens worden telkens apart voor vleugel A en B georganiseerd. Dergelijke grootschalige activiteiten vragen voldoende voorbereiding en afstemming met het penitentiair personeel. De organisatieondersteuner, vormingsagent en beleidsmedewerker spelen hier een centrale rol. Jaarlijks kan er gerekend worden op de medewerking van de technische dienst, de keuken, het bewakend personeel en gedetineerden. Ook andere medewerkers hulp- en dienstverlening dragen hun steentje bij tijdens de activiteiten zelf (trajectbegeleiders, sportfunctionaris,…). In de zomerperiode was vleugel C reeds met 60 gedetineerden bemand. Zij werden verdeeld over beide groepen. Ondertussen is de volledige capaciteitsuitbreiding gerealiseerd. In 2013 zal de organisatie met directie en HPA opnieuw bekeken worden. Het project Buiten Beeld, kijken naar films met nabespreking in samenwerking met Open Doek, is ondertussen een vaste waarde. In 2012 werd het filmaanbod uitgebreid met een herstelgerichte filmactiviteit met nabespreking (zie 7.). In 2011 werd voor een eerste keer een toneelvoorstelling georganiseerd. Het ging om een toneelstuk van een amateurgezelschap. Eén van de acteurs is een personeelslid van de inrichting. De voorstelling stond open voor zowel gedetineerden als personeelsleden. In het najaar van 2012 werd de herstelgerichte voorstelling Van de mens niets dan slechts? gebracht (zie 7.). In 2013 zal er opnieuw een toneelstuk van een amateurgezelschap geprogrammeerd worden. In 2012 streefden we naar nog meer variatie in het cultureel aanbod. Hier zijn we zeker in geslaagd. Met een optreden van Lies Lefever brachten we voor een eerste keer stand-up-comedy. In 2013 willen we op dit elan verdergaan. Binnen het

33 kader van de multiculturele week werd in 2012 voor een eerste keer Slampoetry aangeboden, dit in samenwerking met De Rode Antraciet. Slampoetry/spoken word is een vrije en expressieve vorm van schrijven en performen. Het speelt met theater en poëzie. Crea Sinds 2011 wordt het crea-aanbod begeleid door vrijwilligers van CAW De Kempen. In 2012 vonden er 3 crea-activiteiten plaats: valentijnskaarten maken in het voorjaar, crea moederdag in de zomerperiode en kerstkaarten maken in het najaar. In 2013 zullen er hertelgerichte crea-workshops georganiseerd worden in samenwerking met De Rode Antraciet. Het resultaat zal te koop aangeboden worden, de opbrengst hiervan gaat naar het herstelfonds (zie 7). Verder werd er in 2012 een workshop speksteen georganiseerd vanuit De Rode Antraciet.

Ontspannende activiteiten De Strafinrichting van Wortel heeft ondertussen een vast ontspanningsaanbod dat wordt begeleid door vrijwilligers van CAW De Kempen. Maandelijks is er zowel een bingo- als spellenavond. Beide activiteiten kunnen op zeer veel belangstelling rekenen. Gezien het grote succes moet er gewerkt worden met een wachtlijst. De maandelijkse spellenavonden kennen minder succes. In 2012 streefden we naar meer variatie in het ontspanningsaanbod. Zo was er in het voorjaar ‘simultaan schaken’ georganiseerd. Op dit elan gaan we verder in 2013. Tevens wordt met directie en HPA bekeken in welke mate dit aanbod op een andere manier georganiseerd kan worden gezien de toegenomen populatie. We anticiperen hiermee ook op de inrichting van 2 ontspanningsruimten in vleugel C. Ook in functie van deze inrichting zal het kernteam in overleg gaan met directie en HPA. Sociaal cultureel werk Tijdens de herfstvakantie van 2012 vond een multiculturele week plaats. Dit was één van de stage-opdrachten van een student sociaal cultureel werk vanuit De Rode Antraciet. Dagelijks vonden er één of meerdere activiteiten plaats: kookworkshop, workshop didgeridoo maken, multiculturele quiz en sportspel. Er werd een krantje gemaakt met bijdragen van gedetineerden over het project. Er was zeer veel belangstelling van de gedetineerden. Lezingen, getuigenissen Omwille van organisatorische redenen kon een geplande lezing van Jan De Cock, die getuigt over zijn vrijwillig verblijf in gevangenissen wereldwijd, in 2011 niet doorgaan. Deze ging in 2012 alsnog door. In het kader van herstelgerichte detentie vond er in 2012 een lezing Ik dus naar Compostela plaats. Verder was er een eenmalige activiteit van Vzw ‘De werkgroep 10 december 2008’ (verwijzend naar de 60ste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens), die getuigenissen bracht uit de nazi concentratie- en vernietigingskampen tijdens WOII.

34

Bibliotheek De bibliotheek maakt deel uit van een regionaal samenwerkingsverband met de Openbare bibliotheek van Turnhout. De werking wordt mede gerealiseerd dankzij het convenant van de Vlaamse overheid dat loopt van 1 juli 2009 tot 31 december 2013. Voor 2012 bedroeg het toegekende bedrag 65.000 euro. Deze subsidie van de Vlaamse overheid is hoofdzakelijk bedoeld voor de professionalisering van de gevangenisbibliotheken via personeelsinzet. Vanuit dit kader worden de gevangenisbibliotheken van de Noorderkempen sinds 2010 ondersteund door twee vaste bibliotheekmedewerkers. Ze begeleiden samen met de vrijwilligers van CAW De Kempen de wekelijkse bibliotheekmomenten. Een gedetineerdebibliotheekmedewerker biedt bijkomende ondersteuning. In 2011 werd in het kader van het streekgericht bibliotheekbeleid door de Provincie Antwerpen een projectsubsidie toegekend aan de gevangenissen van de Noorderkempen en Antwerpen. In 2012 werd opnieuw rond het project ‘Actualisering van de basiscollecties van de gevangenisbibliotheken van de gevangenissen Antwerpen, Hoogstraten, Wortel, Merksplas en Turnhout’ een subsidieaanvraag ingediend. De Rode Antraciet nam de financiële coördinatie op zich. Voor de vier gevangenissen van de Noorderkempen werd 16.250 euro provinciale steun voorzien. Het aandeel voor de gevangenisbibliotheek van Wortel bedroeg 4.200 euro. De gevangenis droeg 750 euro bij. De gevangenisbibliotheek kent een positieve werking, die nog steeds in evolutie is. Elke woensdagavond (voor de werkers) en donderdagvoormiddag (voor de niet-werkers) is ze toegankelijk gedurende 2 uur. De bibliotheek realiseerde in 2012 met in totaal 8237 uitgeleende werken een omzetstijging van 42% ten opzicht van 2011. Eind 2011 werd in Wortel gestart met een collectie DVD’s en Playstation spelletjes, gefinancierd met het steunfonds. De stijging wordt hier hoofdzakelijk aan toegeschreven. We stelden ons voorop om in 2012 met de betrokkenen van de gevangenisbibliotheek te bekijken hoe we meer thematisch kunnen werken, kunnen inspelen op de actualiteit of op initiatieven die ook buiten de gevangenismuren worden genomen (bijv. dag van de poëzie). Omwille van langdurige afwezigheid van de bibliotheekmedewerker voor Merksplas en Hoogstraten, moest de medewerker van Wortel en Turnhout zich ook bekommeren over de andere gevangenissen. Hierdoor werd dit actiepunt onvoldoende gerealiseerd. Daarnaast wilden we meer de link maken met de andere domeinen (bijv. gebruik van de bibliotheek in functie van het onderwijsaanbod)We bouwen hiervoor verder op de inspanningen op vlak van profilering die in 2011 werden genomen. Hier zijn we meer in geslaagd. We zijn er ons van bewust dat we hier in de toekomst nog heel wat vooruitgang kunnen boeken (bv. aanwenden herstelgerichte collectie, link tussen beroepsgerichte opleidingen en bibliotheek,…). Vormingen rond interactie Omgaan met lastige situaties (De Rode Antraciet) werd één maal geprogrammeerd in 2012. Zeven gedetineerden startten en beëindigden de cursus.

35

7. Herstel Algemeen Herstel heeft de afgelopen jaren te weinig aandacht gekregen in Wortel, een trend die in meerdere gevangenissen vastgesteld werd. Het verdwijnen van de functie van herstelconsulent vanuit Justitie in 2008 heeft hier zeker een rol gespeeld. Ook op niveau van de hulp- en dienstverlening werden er tot op heden weinig initiatieven genomen. In 2010 was er een eerste overleg tussen directie en beleidsmedewerker over ‘herstel in de toekomst’. Hier werd beslist om op korte termijn geen grootschalige processen op te zetten, maar eerder te vertrekken vanuit concrete, eerder kleinschalige initiatieven. Zo werd in 2011 voor eeneerste keer het aanbod Slachtoffer In Beeld In Detentie van De Rode Antraciet georganiseerd. Ondertussen stellen we vast dat het herstelgericht aanbod geleidelijk aan uitbreidt. Zowel medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap als van Justitie leveren hiertoe een bijdrage.

Herstelgericht groepsaanbod Een filmbespreking onder begeleiding van een bemiddelaar van Suggnomè en deelname van vrijwilligers van Slachtofferhulp van CAW De Kempen, oorspronkelijk gepland in 2011,werd om organisatorische redenen uitgesteld tot 2012. Naast de herstelgerichte doelstelling op zich, hoopten we op deze manier het aanbod herstelbemiddeling van Suggnomè meer onder de aandacht te brengen. Het leek ons een alternatief voor de infosessies die op weinig interesse konden rekenen. In 2013 zullen er opnieuw herstelgerichte filmactiviteiten ingepland worden. Hiervoor kunnen we een beroep doen op een herstelgerichte DVD- collectie die met middelen van de CDRGA in 2012 werd aangekocht. Deze DVD- en literatuurcollectie werd door de Openbare Bibliotheek van Turnhout opgenomen in de collectie van de gevangenisbibliotheek van Wortel. Op deze manier wordt de collectie ontsloten voor zowel groepsaanbod als individueel gebruik. Daarnaast werd in het najaar van 2012 het toneelstuk “Van de mens niets dan slechts?” voor de gedetineerden van Wortel getoond. De voorstelling werd gefinancierd met middelen van de CDRGA en Aanbod Podium. Naast de eigenlijke vertoning was er een nabespreking onder begeleiding van de 2 herstelbemiddelaars van de Noorderkempen. Verder werd er een lezing Ik dus naar Compostela georganiseerd en materiaal rond zinloos geweld (tegels, prentenboeken) aangekocht.

Herstelbemiddeling: Suggnomè vzw Suggnomè forum voor herstelrecht en bemiddeling vzw draagt het herstelrechtelijk gedachtegoed uit door de uitbouw van een kwaliteitsvol bemiddelingsaanbod tussen slachtoffers en daders van misdrijven en hun directe omgeving; door het verbreden van het maatschappelijk draagvlak rond herstelrecht en bemiddeling. De bemiddelingsdienst Turnhout van Suggnomé kan op vraag van eenieder die betrokken is bij een strafrechtelijke procedure een aanbod doen aan daders en slachtoffers met de bedoeling om directe of indirecte communicatie over het misdrijf en de gevolgen ervan mogelijk te maken. Partijen hebben desgewenst de mogelijkheid om via een geschreven en ondertekend document het resultaat van de bemiddeling voor te leggen aan de bevoegde juridische instantie die hiermee rekening kan houden bij het nemen van een beslissing. In de gevangeniscontext kunnen zowel beklaagden, definitief veroordeelde daders als geïnterneerden en hun slachtoffers beroep doen op de bemiddelingsdienst.

36

In 2012 waren er 16 doorverwijzingen voor bemiddeling en herstelfonds (zie hierna) naar Suggnomè vanuit Wortel. Hiervan hadden 8 aanvragen betrekking op een bemiddelingsaanvraag gekoppeld aan het uitvoeren van vrijwilligerswerk voor het herstelfonds. De overige 8 dossiers waren zuivere bemiddelingsvragen. In 2011 werden er 6 aanvragen voor slachtoffer – dader bemiddeling ingediend. Er is dus sprake van een lichte toename. In 2013 zullen we bekijken in welke mate de werking van het herstelfonds een significante toename van bemiddeling onafhankelijk van het herstelfonds met zich mee zal brengen. Er kan verwacht worden dat hier een gunstig effect is.

Herstelfonds In Wortel werd door verschillende partijen interesse getoond in deelname aan het herstelfonds. Het herstelfonds, een project dat ondersteund wordt door Suggnomè, de FOD Justitie, de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse provincies, biedt aan gedetineerden en slachtoffers de mogelijkheid om met elkaar in communicatie te gaan via bemiddeling. Daarnaast stelt het daders in staat om vrijwilligerswerk uit te voeren voor een goed doel. In ruil hiervoor betaalt het herstelfonds een gedeelte van de schadevergoeding aan het slachtoffer. Eind 2011 was er een eerste verkennend overleg met Suggnomè. Begin 2012 werd dit proces verdergezet. Op 18 april 2012 werd formeel de vraag gesteld aan de leden van de Centrale Stuurgroep Herstelfonds om in Wortel met het herstelfonds van start te gaan. Vanuit het lokaal overleg werd het standpunt ingenomen dat de opstart van het herstelfonds best geen geïsoleerd initiatief is, maar deel uitmaakt van een ruimere aandacht voor een ‘herstelgericht klimaat’. Over de initiatieven die in dit kader genomen werden gaven we reeds informatie (herstelgericht groepsaanbod). De Centrale Stuurgroep gaf haar goedkeuring. Er werd een Lokale Stuurgroep Herstelfonds opgericht die de nodige voorbereidingen deed: praktische afspraken, taakafbakening tussen de verschillende betrokken partijen (TB, PSD,…). Hiervoor werden de ervaringen van de andere gevangenissen die reeds van start gingen, in het bijzonder Merksplas en Hoogstraten, en die vanuit de Centrale Stuurgroep meegenomen. Het reeds beschikbare draaiboek werd aangepast aan de context van Wortel. Tijdens de zomervakantie werd van start gegaan, maar gezien de vakantieperiode kwam de toeleiding door de betrokken partners vooral vanaf september op kruissnelheid. De eerste tewerkstelling in het kader van het herstelfonds zal begin 2013 een feit zijn.

Herstel op regionaal niveau Op 19 oktober werd het toneelstuk “Van de mens niets dan slechts?”voor alle personeelsleden van de vier gevangenissen van de Noorderkempen en burgers van Merkplas getoond in Merksplas. Dit was een gezamenlijk initiatief van Suggnomè, CAW De Kempen, de directies en beleidsmedewerkers van de vier gevangenissen. Vanuit dit initiatief ontstond het idee van een regionaal overleg herstelgerichte detentie, onder andere met het oog op het tot stand brengen van herstelgerichte dynamiek op regionaal niveau. Het onderzoeken hiervan werd opgenomen in het GPA 2013 tussen CAW De Kempen en de vier beleidsmedewerkers van de Noorderkempen.

37

8. Conclusies en toekomstperspectieven De Strafinrichting van Wortel kent een ruim en gevarieerd hulp- en dienstverleningsaanbod. Het bestaande aanbod loopt en indien mogelijk wordt er flexibel ingespeeld op behoeften en signalen vanuit gedetineerden (bijv. taalcursussen, ICT). Bepaalde domeinen kennen al een lange geschiedenis en evolutie (bijv. welzijn, onderwijs, sport), andere dienen nog meer ontgonnen te worden (bijv. herstel, gezondheid). In de toekomst zal blijvend geïnvesteerd worden in een toegankelijk aanbod, dat zowel kwantitatief als kwalitatief voldoet aan de behoeften van de gedetineerden. Welzijn Wat trajectbegeleiding betreft legde CAW De Kempen de afgelopen jaren de nadruk op een goed onthaal. Zowel met de opstart van het groepsonthaal (najaar 2010) als met de praktijk van de zitdagen (2012) werd geanticipeerd op de capaciteitsuitbreiding. Omwille van organisatorische redenen werd het groepsonthaal tijdelijk stopgezet. In 2013 wordt dit opnieuw opgestart en bekeken hoe het groepsonthaal en de zitdagwerking zich tot elkaar kunnen verhouden. Verder vermelden we de evaluatie van de initiatieven ten aanzien van kinderen met team familie en onthaal en de extra welzijnsinitiatieven door OO. Het proces van het verder ontwikkelen van welzijnsinitiatieven zal in 2013 verdergezet worden. Gezondheid Terwijl we er in 2011 niet in slaagden om een groepsaanbod (middelengebruik) van CGG te organiseren en we ons vooropstelden om in 2012 extra in te zetten op bekendmaking van dit aanbod, bleek dit in 2012 wel te werken. Welk de reden hiervoor is, is onduidelijk. In 2013 zal dit extra opgevolgd worden. In het voorjaar van 2013 zal het aanbod van AA opstarten. Daarnaast bekijken we welk ander aanbod op vlak van gezondheid zinvol zou kunnen zijn.

Onderwijs In 2012 breidde het onderwijsaanbod verder uit (bakkersgast, G- coach). In 2013 staat de opstart van het fietsatelier op de agenda. Tewerkstelling Omwille van langdurige afwezigheid was er in 2012 geen aanbod van de VDAB detentieconsulent. De afwezigheid werd gedeeltelijk opgevangen door TB en PSD en door enkele infosessies door medewerkers van de Werkwinkel. In 2012 werd deze situatie met VDAB besproken en er is verder overleg gepland begin 2013 in functie van een aanbod. Sport De Strafinrichting van Wortel heeft een uitgebreid en gevarieerd sport- en bewegingsaanbod. De centrale spelers zijn de vormingsagente, sportfunctionaris van De Rode Antraciet en de sport PBA’s. De samenwerking met ROC Tilburg (sportstagiaires) zal omwille van organisatorische redenen in 2013 stopgezet worden. In 2012 werd reeds geanticipeerd op de capaciteitsuitbreiding met een aanpassing van de planning. In 2013 zal ingezet worden op uitbouw van het sportaanbod voor de nieuwe wandelingen en extra aanbod van sportmonitoren. Cultuur Sinds 2011 wordt ingezet op meer variatie in het cultureel en ontspanningsaanbod. Realisaties op dit vlak in 2012 waren aanbod stand-up-comedy, slam poetry, toneel rond

38 herstel, ‘simultaan schaken’, lezingen en getuigenissen (Ik dus naar Compostela, werkgroep 10 december 2008). In 2013 gaan we op dit elan verder. De bibliotheek kent een stabiele werking. Omwille van de afwezigheid van één van de vaste bibliotheekmedewerkers werd de doelstelling ‘thematisch werken, link met andere domeinen’ slechts in beperkte mate gerealiseerd. In 2013 nemen we dit opnieuw op. In 2013 zullen we tevens inzetten op vernieuwing in het cursusaanbod van De Rode Antraciet. Herstel In 2012 werd herstel, dat de afgelopen jaren onvoldoende aan bod kwam, opnieuw op de agenda gezet. We programmeerden een herstelgerichte filmactiviteit en een toneelstuk, de DVD- en literatuurcollectie werd uitgebreid met herstelgericht materiaal en er werd van start gegaan met het herstelfonds. Ook vanuit Wortel is er vertegenwoordiging in het regionaal overleg herstelgerichte detentie. In 2013 zetten we hier verder op in.

39

Hoofdstuk 4: profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. Profilering van het aanbod vraagt een voortdurende inzet, zowel rechtstreeks ten aanzien van de gedetineerden als het personeel. Het aanbod wordt zowel mondeling als schriftelijk bekendgemaakt.

1. Mondelinge bekendmaking van het aanbod Wat profilering van het aanbod betreft, zijn trajectbegeleiders van CAW De Kempen spilfiguren. Ze staan in voor de toeleiding naar het hulp- en dienstverleningsaanbod. Zij informeren gedetineerden over het aanbod en motiveren hen tot deelname. Een proactief onthaal door de trajectbegeleiders van alle gedetineerden is dé manier om gedetineerden over het aanbod te informeren. Met het oog op de capaciteitsuitbreiding en rekening houdend met het gegeven dat hier geen uitbreiding van middelen tegenover stond, werd door CAW De Kempen de afgelopen jaren op zoek gegaan naar manieren om gedetineerden toch een vlotter en kwaliteitsvol onthaal aan te bieden, op een manier dat de druk bij de trajectbegeleiders minimaal toenam (zie hoofdstuk 3). Op vlak van mondelinge bekendmaking nemen ook de organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, sportfunctionaris en vormingsagente van justitie een actieve rol op. Zij hebben een bureau in de omgeving van het educatief centrum waar ze gedetineerden tijdens spontane contacten informeren over allerhande zaken, onder andereover het aanbod. Ze informeren elkaar en anderen ook tijdens overlegmomenten (bijv. PMD). De organisatieondersteuner informeert de trajectbegeleiders tijdens de welzijnsteams (zie hoofdstuk 3).De organisatieondersteuner, onderwijscoördinator en beleidsmedewerker lichten regelmatig bestaand en nieuw aanbod toe tijdens het cliëntenoverleg tussen PSD en TB. Ook de vormingsagente speelt hier een rol, in het bijzonder ten aanzien van het bewakend personeel. De beleidsmedewerker informeert directie tijdens het voorrapport of op andere overlegmomenten. In 2011 werd beslist om op cruciale momenten (bijv. in aanloop naar het zomeraanbod) met de leden van het kernteam samen toelichting te geven over toekomstig aanbod aan directie en hoofdpenitentiair assistent, meestal aansluitend op een voorrapport. Het voordeel hiervan is dat het kernteam zich hiermee als team profileert ten aanzien van directie en HPA. Het geeft ook de mogelijkheid om als team adequater in te spelen op feedback vanuit directie. Deze praktijk werd in 2012 verdergezet. Er werd tevens vooropgesteld om in 2012 ook de overlegmomenten van de PBAP (‘ploegchefs’)aan te grijpen om hen en het bewakend personeel beter in te lichten, feedback van hen te vragen, de vinger aan de pols te houden.Gezien het beperkt aantal bijeenkomsten zijn we er niet in geslaagd om dit te realiseren. Bekendmaking van het aanbod ten aanzien van bewakend personeel is belangrijk in functie van het creëren van draagvlak voor hulp- en dienstverlening (zie hoofdstuk 5). Informeren op zich is natuurlijk niet voldoende. De inhoud (wat wel, wat niet) en de manier van communiceren zijn zeker bepalend. Ook de psychosociale dienst (PSD) neemt een actieve rol op in de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod. Binnen hun gesprekken stellen ze bepaalde noden en behoeften

40 van gedetineerden vast. Zij komen tot een eerste informatieverstrekking en/of verwijzen door naar trajectbegeleiding. De goede samenwerking tussen PSD en TB, tussen beide partijen en de andere leden van het kernteam maken dat er een dynamisch samenspel is van verschillende partners die, elk vanuit hun eigen finaliteit, sterkt betrokken zijn op werving van gedetineerden voor de hulp- en dienstverlening. Wat het onderwijsaanbod betreft, spelen TB en PSD een belangrijke rol m.b.t. toeleiding van cursisten naar het juiste aanbod en bij de werving van tussentijdse modules.De onderwijscoördinator mailt een aantal weken voor de aanvang van de cursussen het aanbod door naar TB en PSD. Naast het aanbod wordt extra informatie bezorgd over beginsituatie en doelgroep. Het blijft echter een voorwaarde dat toeleiders een goed zicht hebben op het onderwijsaanbod, de inhoud van de cursussen en de instapvoorwaarden van cursisten. Opdat deze partners een voldoende zicht zouden krijgen op het onderwijsaanbod heeft de onderwijscoördinator een nauw contact met deze partners en sluit zij bij bestaande overlegmomenten aan in functie van toelichting van nieuw aanbod.

2. Schriftelijke bekendmaking van het aanbod In de Strafinrichting van Wortel wordt het hulp- en dienstverleningsaanbod schriftelijk bekendgemaakt aan de hand van posters, folders, flyers en brochures. Sinds 2011 is er een infokanaal (teletekstsysteem en PowerPoint) ter beschikking waar ook de hulp- en dienstverlening een plaats heeft. Omwille van het vertrek van een directielid dat hier een centrale rol speelde, kreeg de praktijk van het infokanaal weinig aandacht. Ook in functie van de hulp- en dienstverlening werd het nauwelijks gebruikt.In 2013 gaan de leden van het kernteam in overleg met directie om te bekijken of er een nieuwe start genomen kan worden. De organisatieondersteuner van CAW De Kempen neemt hier een actieve rol op. Zij maakt wervingsmateriaal (affiches en flyers) op voor het ontspannings- en cultureel aanbod en voor het kinderbezoek. In 2011 werd het ‘Actiefje’, dat al enkele jaren niet meer in gebruik was ten gevolge van personeelswissels, nieuw leven ingeblazen. Deze bondige folder, met zowel tekst- als beeldmateriaal, werd aanvankelijk verspreid naar aanleiding van het uitgebreide zomeraanbod. In 2012 werd deze praktijk door de organisatieondersteuner verdergezet voor het ganse werkjaar. Het personeel wordt door de organisatieondersteuner op de hoogte gebracht van het aanbod met een maandelijks overzicht. In 2013 wordt bekeken hoe we het bewakend personeel meer en op een eenvoudige manier op de hoogte kunnen brengen van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Deze suggestie werd gemaakt door een PBA die deelnam aan de taalscan (zie 3). Het Consortium De Rank houdt constant het promotiemateriaal onder de loep in samenwerking met een grafisch vormgever. Het onderwijsaanbod wordt sinds 2010 per semester bekendgemaakt aan de hand van een onderwijsfolder. Voorheen werd nog gewerkt met affiches per opleiding. Dit bracht echter een te grote kost en organisatie voor het Consortium met zich mee.Momenteel krijgt iedere gedetineerde twee keer per jaar een brochure waarin het onderwijsaanbod per semester wordt voorgesteld. De brochures worden gefinancierd door de CDRGA. Tussentijds aanbod wordt bij de gedetineerden ook nog bekend gemaakt via flyers. Deze worden door OO of OC opgemaakt en verspreid. Deze extra werving is nodig om tussentijdse modules kenbaar te maken. Het wervingsmateriaal voor het sportaanbod wordt grotendeels door de vormingsagente opgemaakt, deels ook door de sportfunctionaris. Er is een (algemene) brochure beschikbaar met informatie over De Rode Antraciet. Het aanbod wordt tevens bekendgemaakt aan de hand van flyers/posters. Het wervingsmateriaal voor het cursusaanbod van De Rode Antraciet wordt door De Rode Antraciet zelf aangereikt. Voor verwijzers van het CGG is er een folder met alle nodige informatie in functie van verwijzing en aanmelding.

41

3. Profilering ten aanzien van specifieke doelgroepen In 2010 werd een werkgroep anderstaligen opgericht. Eén van de doelstellingen is de communicatie met en werving van anderstaligen verbeteren. De werkgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van zowel Justitie- als van Vlaamse actoren. In het najaar van 2010 kwam de werkgroep voor een eerste keer samen. In 2011 werd dit proces verdergezet, maaromwille van organisatorische redenen bij Prisma en Huis van het Nederlands was er enige vertraging. In 2012 werd de draad opnieuw opgenomen. Door Huis van het Nederlands werd een taalscan uitgevoerd. Op basis van interviews met sleutelfiguren bij zowel Justitie als Vlaamse Gemeenschap werd een rapport opgemaakt met aanbevelingen op verschillende niveaus: management, Nederlandstalige toeleiders/PBA’s, anderstaligen, fysieke werkcontext. Management: - Werkgroep taalbeleid, taalbeleidscoördinator: Werkgroep taalbeleid als forum om na te denken over en te komen tot concrete uitwerking van doelstellingen en acties in het kader van taalbeleid. De werkgroep wordt geleid door een taalbeleidscoördinator. - Visie op taal: expliciteren van de visie op taal door de directie aan de hand van een visietekst. Deze visietekst dient onderschreven te worden door het management en de eigen medewerkers, maar ook door de externe organisaties die werkzaam zijn binnen de gevangenis. - Doelen en acties op de 4 niveaus formuleren op basis van de uitgewerkte visie op taal, opgenomen in een realistisch taalbeleidsplan. - Toeleidingsbeleid bijsturen op talige en communicatieve aspecten: systematischer, gestructureerder en meer mondeling. - Aanpassen van de onthaalprocedure. - Vereenvoudigen van de rapportbriefjes of het zoeken naar alternatieven. Nederlandstaligen: - Sensibiliseren van de toeleiders en penitentiair personeel rond taalverwerving en taalgebruik. - Vorming toegankelijk taalgebruik (mondeling en schriftelijk). - Taalpeterschap invoeren. Anderstaligen: - Nederlands op de gevangenisvloer. - Organisatie lessen Nederlands. - Extra initiatieven van taalverwerving stimuleren zelfstudiepakketten aankopen, websites,…).

(lessen,

conversatiegroep,

Fysieke werkcontext: - Opmaak van een duidelijk overzicht van de aangeboden vrijetijds- en onderwijsactiviteiten. - Opmaak van een duidelijk overzicht van de aangeboden hulpverleningsactiviteiten. - Zaken visualiseren. - Duidelijk en visuele voostelling van het aanbod. - Hulpmiddelen bij hulpverleningsgesprekken. - Taaltoegankelijker maken van de onderwijsactiviteiten. - Schriftelijke communicatie aanpassen. De werkgroep stelde prioriteiten voorop. In eerste instantie zullen we ons richten op de fysieke werkcontext. In 2013 werken we aan eenvormiger, meer gestructureerd en divers

42 wervingsmateriaal. In functie van gebruik van info- en videokanaal gaan we in overleg met directie en ICT- dienst. In 2013 bekijken we met de gevangenisdirectie in welke mate het wenselijk en realistisch is om in te gaan op de suggestie van een werkgroep taalbeleid die een visie op taal formuleert. Werving is ook één van de doelstellingen die geformuleerd werden in het Gezamenlijk Plan van Aanpak 2011-2012 tussen CAW De Kempen en de beleidsmedewerkers van de Noorderkempen: verder verfijnen en optimaliseren van methodieken om werving af te stemmen op verschillende doelgroepen. Vanuit deze doelstelling werden per gevangenis acties geformuleerd. In Wortel werd de nadruk gelegd op werving van anderstaligen.In het najaar van 2012 was er een gezamenlijk inspiratiemoment tussen het team organisatieondersteuning van CAW De Kempen en de beleidsmedewerkers van de vier gevangenissen van de Noorderkempen.

4. Conclusies en toekomstperspectieven Profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod vraagt voortdurende inspanning van verschillende betrokkenen. In Wortel wordt sterk geïnvesteerd in zowel mondelinge als schriftelijke werving. In 2013 wordt bekeken hoe het bewakend personeel meer en op een eenvoudige manier op de hoogte gebracht kan worden van het hulp- en dienstverleningsaanbod. De schaalvergroting (gedetineerden én personeel) die in 2012 gerealiseerd werd, geven hier nog meer gewicht aan. In 2012 werd bijzondere aandacht geschonken aan de doelgroep anderstaligen/etnisch-culturele minderheden. Aan de suggesties die door Huis van het Nederlands naar aanleiding van de taalscan gedaan werden, zal in 2013 verder gevolg gegeven worden. In eerste instantie wordt gewerkt aan eenvormiger, meer gestructureerd en divers wervingsmateriaal. Deze acties zullen, naast anderstaligen/etnisch-culturele minderheden, de gedetineerden in het algemeen ten goede komen.

43

Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren, gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die genomen worden om deze 4e strategie te realiseren: ten aanzien van Justitie, de partners van de Vlaamse Gemeenschap, overstijgende initiatieven en ten aanzien van de samenleving. We halen de belangrijkste acties aan die in 2012 ondernomen werden. Een aantal hiervan werd vanuit een ander opzet genomen (profilering of HRM), maar heeft creatie van een draagvlak als gunstig neveneffect.

1. Ten aanzien van Justitie Justitie betrekken bij de planning en uitvoering van de hulp- en dienstverlening is van cruciaal belang. De hulp- en dienstverlening speelt zich immers grotendeels af binnen deze context. Ze kan pas slagen met de medewerking van de betrokken justitieactoren. Of positief gesteld, de inbreng, expertise en medewerking van de gevangenisdirectie, de PSD en de penitentiaire bewakingsassistenten bieden een meerwaarde aan de hulp- en dienstverlening. Verschillende betrokkenen spelen hier een rol: organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, sportfunctionaris, vormingsagente en beleidsmedewerker. Ook het betrekken van de verschillende justitiepartners bij de beleidsplanning en totstandkoming van de hulp- en dienstverlening creëert draagvlak. Ze zijn vertegenwoordigd in de verschillende werkgroepen. De directie wordt permanent op de hoogte gehouden van nieuwe initiatieven en ontwikkelingen op vlak van hulp- en dienstverlening door de aanwezigheid van de beleidsmedewerker op het dagelijks voorrapport en andere formele en informele overlegmomenten. Op cruciale momenten worden de plannen aan directie en HPA toegelicht en wordt feedback gevraagd door het kernteam (beleidsmedewerker, organisatieondersteuner, vormingsagente en/of onderwijscoördinator, sportfunctionaris), bijvoorbeeld in aanloop naar het zomeraanbod, opstart nieuw schooljaar,… De PSD-leden worden op de hoogte gehouden via informele en formele overlegmomenten, bijvoorbeeld het structo. Zowel beleidsmedewerker, organisatieondersteuner als onderwijscoördinator informeren PSD over het hulp- en dienstverleningsaanbod. Hiertoe sluiten ze soms aan op het wekelijks cliëntenoverleg tussen PSD en TB of op het PSD-team. De PSD-leden zijn nauw betrokken op het hulp- en dienstverleningsaanbod. Ze nemen een actieve rol op wat werving betreft. De vormingsagente, die vanuit het bewakend kader vrijgesteld is in functie van de hulp- en dienstverlening, speelt een centrale rol op vlak van draagvlak. Zij staat in direct contact met zowel personeel als gedetineerden. Zij vormt de brug tussen beide partijen enerzijds, de hulp- en dienstverlening anderzijds. Signalen vanuit bewakend personeel en gedetineerden komen via haar bij de medewerkers hulp- en dienstverlening terecht, en omgekeerd We zijn ervan overtuigd dat haar inzet in functie van een goed verloop, met bijzondere aandacht voor penitentiaire veiligheid, een positieve impact heeft op het draagvlak voor hulp- en dienstverlening bij het bewakend personeel. De penitentiaire bewakingsassistenten worden binnen de basisopleiding geïnformeerd over de ‘hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis’. Vanaf 2012 neemt de beleidsmedewerker van Wortel ook de rol van lesgever in het Opleidingscentrum voor Penitentiair Personeel (OCPP) van Merksplas op en coördineert

44 hij eveneens dit aanbod. Ook binnen de lokale context dient aandacht besteed te worden aan het verkrijgen en/of het vergroten van het draagvlak. Penitentiaire bewakingsassistenten in opleiding dienen na te gaan hoe de hulp- en dienstverlening in de gevangenis georganiseerd is. Zij krijgen van de beleidsmedewerker informatie over het hulp- en dienstverleningsaanbod in Wortel. Ze worden aangesproken op hun rol en mogelijkheden (motiveren, informeren, stimuleren,…). Naast de formele overlegmomenten zijn ook de informele contacten met het bewakingspersoneel van groot belang. Het erkennen van de rol en functie van de penitentiaire bewakingsassistenten dient benadrukt te worden. Het respecteren en naleven van de ‘penitentiaire regels’ schept vertrouwen. Tijdens introductiegesprekken worden nieuwe aanbodvertrekkers hierop attent gemaakt. De capaciteitsuitbreiding vraagt extra aandacht voor draagvlak. Deze bracht immers een uitbreiding van aanbod hulp- en dienstverlening met zich mee, ook nam het aantal penitentiaire bewakingsassistenten toe. Zowel bij vertegenwoordigers van Justitie als Vlaamse Gemeenschap is te horen dat, naast deze kwantitatieve uitbreiding, ook de aard van de inrichting wezenlijk is veranderd en nog steeds verandert. Het kleinschalige en informele Wortel werd een grotere gevangenis die meer structuur en formaliteit vereist. De start van de samenwerking met Tilburg in 2010 was al een stap in die richting. De capaciteitsuitbreiding heeft een nog belangrijkere invloed op Wortel zelf.

2. Ten aanzien van de partners van de Vlaamse Gemeenschap In 2012 werd er blijvend aandacht besteed aan het informeren van de partners over bestaande en nieuwe initiatieven, zowel via informele als formele overlegmomenten (PMD, andere werkgroepen,…). De capaciteitsuitbreiding die in Wortel gerealiseerd werd heeft in belangrijke mate ook invloed op de partners van de Vlaamse Gemeenschap. Tegenover de capaciteitsuitbreiding staat immers geen uitbreiding van middelen vanuit de Vlaamse Gemeenschap. Naast de individuele medewerkers die in de gevangenis actief zijn, heeft dit ook een invloed op de organisaties die de medewerkers ter beschikking stellen. Een groot deel van de organisaties heeft een aanbod in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. Bovendien vond ook in Turnhout een capaciteitsuitbreiding van 100 gedetineerden plaats. Beide capaciteitsuitbreidingen stellen organisaties voor de uitdaging om met dezelfde middelen meer te realiseren. We zijn ons ervan bewust dat binnen deze context een zo maximaal mogelijke ondersteuning belangrijk is in functie van draagvlak bij of draagkracht van de medewerkers. Een eerste ‘Dag van de hulp –en dienstverlener’ vond plaats in december. De vier beleidsmedewerkers sloegen de handen in elkaar om alle hulp- en dienstverleners die in de Noorderkempen werkzaam zijn, bij elkaar te brengen en te bedanken voor hun inzet. Er werd een voordracht gegeven over ‘hoe omgaan met personen met een psychische problematiek’ door het VGGZ vzw Hasselt. Daarna kwam een woordkunstenares aan bod met een eigen blik op gevangenschap. Er werd afgesloten met een receptie. De dag van de hulp –en dienstverlener werd positief geëvalueerd.

45

3. Overstijgende initiatieven Voor het creëren van draagvlak voor hulp- en dienstverlening bieden gezamenlijke initiatieven, voor zowel justitiepersoneel als aanbodverstrekkers hulp- en dienstverlening, een meerwaarde. De filmvoorstelling van Buiten Beeld voor het justitiepersoneel en de Vlaamse partners in Utopolis Turnhout is ondertussen een vaste waarde. Jaarlijks is er een grote vertegenwoordiging vanuit Wortel, zowel medewerkers hulp- en dienstverlening als justitiepartners (directie, PSD, bewakend kader, administratieve diensten,…). Ook in 2012 was het een succes. Het initiatief leeft binnen de inrichting. In 2011 werd voor de eerste maal het 10.000 stappenproject voor personeel georganiseerd, zowel voor justitiepersoneel als medewerkers hulp- en dienstverlening. Dit werd georganiseerd door de sportfunctionaris van De Rode Antraciet, in samenwerking met Logo Kempen en met de ondersteuning van andere partners (vormingsagent, organisatieondersteuner). De bedoeling van de actieis om mensen inzicht te verschaffen in hun beweeggedrag en hen aan te zetten tot bewegen. Ze werd al in verschillende Vlaamse steden en gemeenten, bedrijven, organisaties en ook in gevangenissen georganiseerd. werd – is om mensen inzicht te verschaffen in hun beweeggedrag en aan te zetten tot bewegen. Het aantal personeelsleden dat bereikt werd is vrij hoog: 55 deelnemers gebruikten een stappenteller. In 2012 werd de actie verdergezet en ook opgestart voor gedetineerden. Naast informeren van personeel zijn we ons ervan bewust dat een goede organisatie van het aanbod, waarbij zo veel als mogelijk rekening gehouden wordt met de penitentiaire veiligheid, van groot belang is. Vanuit het kernteam wordt hier voortdurend rekening mee gehouden. De vormingsagente speelt hierbij een belangrijke rol. De afgelopen jaren werd bijzondere aandacht besteed aan de werking van het educatief centrum. Begin 2013 zal een afsprakennota gefinaliseerd worden met aandachtspunten voor zowel medewerkers hulp- en dienstverlening als bewakend personeel (zie hoofdstuk 2, 1.3).

4. Ten aanzien van de samenleving In 2012 werden er op dit vlak geen specifieke acties genomen. In 2013 wordt bekeken hoe de samenleving meer een plaats kan krijgen binnen het herstelgericht aanbod (zie hoofdstuk 3).

5. Conclusies en toekomstperspectieven Het creëren van draagvlak voor hulp- en dienstverlening dient een voortdurend aandachtspunt te zijn. In 2012 hoopten we meer gebruik te maken van bestaande overlegmomenten in functie van draagvlak bij bewakend personeel (zie ook hoofdstuk 4). We stelden echter vast dat de frequentie van deze overlegmomenten te laag is in functie van het voldoende informeren van het bewakend personeel. In 2013 bekijken we hoe we op een alternatieve manier kunnen komen tot het verstrekken van informatie over het hulp- en dienstverleningsaanbod, op zulke manier dat het bijdraagt aan draagvlak. Ook in de toekomst zal blijvend aandacht besteed worden aan draagvlak. Gezien de schaalvergroting (zowel op vlak van gedetineerden als personeel) en een uitbreiding van het aanbod is aandacht voor draagvlak des te belangrijker.

46

Hoofdstuk 6: (strategie 5)

een

HRM-

en

Organisatieontwikkelingsbeleid

Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap te motiveren, te helpen zich te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulp- en dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. Het HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid is in belangrijke mate terug te vinden bij diverse organisaties die personeel aanleveren in het kader van het hulpdienstverleningsaanbod. Verschillende intervisiemomenten, aparte vergaderingen met ‘gevangenis’-medewerkers specifiek rond het werken in de gevangenis, vormingen, worden zowel op organisatieniveau als op Vlaams niveau georganiseerd.

de en de …

1. Introductieprocedure Met de komst van het strategisch plan werd er een introductieprocedure ingevoerd die alle nieuwe medewerkers aan de hulp- en dienstverlening doorlopen. In een introductiegesprek, waaraan ook de organisatieondersteuner deelneemt, worden de betrokkenen geïnformeerd over het ruimer kader van het strategisch plan, het reilen en zeilen van de inrichting, het hulp- en dienstverleningsaanbod, de gedragscode, gezondheidsrisico’s verbonden aan het werken in een gevangenis,… Daarnaast wordt een aantal administratieve formulieren ingevuld en/of ondertekend, waaronder een medewerkerfiche. In 2012 werd het lokale luik van de introductieprocedure aangepast aan de meeste recent ontwikkelingen (capaciteitsuitbreiding,…). In 2013 zal bekeken worden hoe de informatie m.b.t. het Bijzonder Nood Interventie Plan (zie 3) opgenomen kan worden.

2. Verdere opvolging en ondersteuning Een goed HRM- beleid vraagt een voortdurende communicatie met de medewerkers. De specifieke context (externe organisaties; veelheid aan medewerkers, met een verschillende rol en aanwezigheid,…) maakt dat een verdere opvolging en ondersteuning niet altijd vanzelfsprekend is. De beleidsmedewerker engageert zich ertoe om via de beschikbare kanalen de partners zoveel als mogelijk in te lichten over het reilen en zeilen van de gevangenis en de hulp- en dienstverlening (nakende stakingen, studiedagen,…).

3. Gedetineerdenopvolgsysteem In 2009 is het gedetineerdenopvolgsysteem (GOS), net als in alle andere gevangenissen, van start gegaan in de Strafinrichting van Wortel. Dit is een beveiligd elektronisch webgebaseerd opvolg- en registratiesysteem. Het systeem wordt door trajectbegeleiders, organisatieondersteuner, onderwijscoördinator, beleidsmedewerker en andere relevante betrokken organisatoren gebruikt om het aanbod in weer te geven, evenals om de participatie van de gedetineerden hieraan in kaart te brengen. De trajectbegeleiders gebruiken het systeem ook in functie van de opvolging van hun cliënten. Op basis hiervan zullen statistieken getrokken kunnen worden waar beleidsmatig mee gewerkt zal worden. De afgelopen jaren werden heel wat inspanningen geleverd door de trajectbegeleiders en organisatieondersteuner in functie van het GOS, ook de onderwijscoördinator gaat er actief

47 mee aan de slag. Sinds 2011 heeft ook de vormingsagente een toegang tot het GOS. Het merendeel van het sportaanbod, waarin zij een centrale functie heeft (opmaak lijsten,…), wordt voorlopig nog niet in het GOS opgenomen. De werking met een extern excellbestand dat in 2013 gerealiseerd zou zijn, zal extra mogelijkheden bieden voor registratie van sport en bibliotheek.

4. Bijzonder Nood Interventie Plan In 2012 werd door de Strafinrichting van Wortel een Bijzonder Nood InterventiePlan (B.N.I.P.) opgemaakt. Hiertoe werd in het najaar van 2011 een werkgroep opgericht. Uitgangspunt is dat een strafinrichting in geval van ernstige incidenten dient te beschikken over een efficiënt werkend interventiedossier. In dit dossier zit alle nuttige informatie vervat die nodig is om tijdens een zwaar incident (brand, ontsnapping, opstand, gijzeling) of bij een calamiteit een procedure naar de letter uit te voeren. De werkgroep had de taak om een overzichtelijk plan op te stellen met duidelijke instructies voor iedereen. Deze instructies dienen er voor te zorgen dat de leidinggevenden zich vooral op het incident zelf kunnen concentreren, zonder zich te moeten bezig houden met het geven van instructies aan allerlei diensten of personen. De instructies zijn bedoeld om de veiligheid van iedereen binnen de inrichting zo goed als mogelijk te waarborgen. De werkgroep heeft, binnen de grenzen van hun mogelijkheden, een handig en overzichtelijk interventiedossier opgesteld. Dit plan wordt door de werkgroep geactualiseerd en indien nodig aangepast aan de wisselende omstandigheden. Het B.N.I.P. is sinds het najaar van 2012 operationeel. Momenteel worden er nog elke eerste maandag van de maand infosessies voorzien. In overleg met Justitie werd ervoor gekozen om ook de medewerkers hulp- en dienstverlening aan deze sessies deel te laten nemen. Gezien het vaste tijdstip en de duur van de infosessies (3 uur) is het niet vanzelfsprekend dat alle medewerkers hieraan deelnemen. In 2013 wordt met directie en HPA bekeken hoe iedereen toch minimaal geïnformeerd kan worden. Informatie over het B.N.I.P. wordt tevens opgenomen in de introductieprocedure voor de nieuwe medewerkers.

5. Vorming en opleiding Jaarlijks wordt, op initiatief van de WEVO, een meerdaagse introductiecursus georganiseerd voor hulp- en dienstverleners van de Vlaamse Gemeenschap. In deze cursus krijgen ze informatie over de gevangenisstraf, de organisatie van het gevangeniswezen, de strafuitvoeringsmodaliteiten, de organisatie van de hulp- en dienstverlening en over de samenwerking Justitie-Vlaamse Gemeenschap. Ook de partners zelf voorzien in studiedagen en vormingsmomenten voor hun medewerkers. Enkele initiatieven die in 2012 werden genomen.

6. Ondersteuning Naast de ondersteuning die de medewerkers hulp- en dienstverlening vanuit de eigen organisaties aangeboden krijgen, is ondersteuning een gezamenlijke taak van de sleutelfiguren en domeinspecialisten. De organisatieondersteuner, beleidsmedewerker en vormingsagente vanuit Justitie vervullen deze rol ten aanzien van alle aanbodverstrekkers en profileren zich expliciet op deze ondersteunende rol. De onderwijscoördinator en

48 sportfunctionaris nemen deze rol op wat onderwijs, respectievelijk sport betreft. Tijdens introductiegesprekken met de medewerkers worden ze er attent op gemaakt dat ze met vragen, opmerkingen, bekommernissen, problemen steeds bij hen terecht kunnen. Ze spreken hen hier ook zelf actief op aan.

7. Infrastructurele en logistieke faciliteiten De hulp- en dienstverlening speelt zich af binnen de context van de inrichting en is dus in belangrijke mate afhankelijk van de materiële omstandigheden. Het educatief centrum dat in september 2010 in gebruik werd genomen, biedt heel wat mogelijkheden voor de hulp- en dienstverlening (zie hoofdstuk 1). Naast mogelijkheden zijn er ook beperkingen. De ligging van een landschapsbureau voor medewerkers hulp- en dienstverlening samen met de bibliotheek en computerlokaal, bracht hinder met zich mee voor zowel medewerkers als gedetineerden. In 2012 werd dit probleem opgelost door een extra ruimte te voorzien voor de vaste medewerkers. In september 2012 werd de nieuwe leskeuken in gebruik genomen en werden voorbereidende werken voor het fietsatelier gestart. De ingebruikname van de nieuwe vleugel C heeft extra ruimte met zich meegebracht voor zowel individueel als groepsaanbod.

8. Andere initiatieven De teamdag PSD-TB is ondertussen een vaste waarde. In 2012 was er een multiculturele wandeling door Antwerpen, begeleid door een gids van Antwerpen Averechts.

9. Conclusies en toekomstperspectieven Een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid wordt in belangrijke mate gevoerd door de verschillende organisaties. Voor de infrastructurele en logistieke ondersteuning zijn we in belangrijke mate afhankelijk van Justitie. Een aantal zaken hebben we echter zelf in de hand, zoals de ondersteuning van medewerkers.

49

Hoofdstuk 7: algemene conclusie In september 2002 trad Wortel samen met de drie andere gevangenissen van de Noorderkempen en Antwerpen toe tot een pilootproject in functie van de implementatie van het Strategisch Plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Sindsdien werden er heel wat inspanningen geleverd in functie van de realisatie van de vijf doelstellingen. We vatten hier kort de inspanningen van 2012 samen, hieraan gekoppeld een aantal algemene conclusies en actiepunten voor 2013. De capaciteitsuitbreiding heeft de afgelopen 2 jaar een grote impact gehad op de inrichting. Naast consequenties voor Justitie, heeft de uitbreiding ook in belangrijke mate invloed gehad op de hulp- en dienstverlening. Dit heeft zijn weerslag op de vijf strategieën van het strategisch plan. Ook in de toekomst zal dit noodgedwongen een vertaling krijgen. Bij de verschillende partners werd en wordt bekeken hoe met gelijke middelen een grotere gedetineerdenpopulatie bereikt kan worden. De partners geven echter ook aan dat er grenzen zijn aan de inspanningen die geleverd kunnen worden. Algemeen kunnen we stellen dat de hulp- en dienstverlening zijn plaats heeft verworven in de Strafinrichting van Wortel. Het aanbod situeert zich op de 7 domeinen: welzijn, gezondheid, onderwijs, tewerkstelling, sport, cultuur en herstel. Het beleid komt grotendeels tot stand in een wisselwerking tussen (werkgroep) PMD en kernteam. Er werd beslist om de bestaande tweedeling te behouden, maar in 2012 extra in te zetten op een meer gedragen beleids- en jaaractieplanning. Zowel wat samenstelling als inhoud betreft, zijn of worden er aanpassingen doorgevoerd. In 2013 worden contacten gelegd in functie van uitbreiding van het PMD met domeinen of partners die niet of niet meer vertegenwoordigd zijn. Wat de inhoud betreft, stelden we ons voorop om in 2012 toe te werken naar een algemeen PMD (december 2012) waar een meer gedragen beleids- en jaaractieplanning 2013 nagestreefd zou worden. Een eerste aanzet hiertoe was een SWOTanalyse, waarop we ons baseerden een actieplanning 2013 op te maken. Deze oefening zien we als een voorbereiding op de 2- jaarlijkse actieplannen waar vanaf 2014 mee gewerkt zal worden (richtlijn decreet). Het bestaande aanbod werd verder gezet, waar nodig aangepast en uitgebreid (Strategie 1). Een overzicht per domein: Welzijn Wat trajectbegeleiding betreft, legde CAW De Kempen de afgelopen jaren de nadruk op een goed onthaal. Zowel met de opstart van het groepsonthaal (najaar 2010) als met de praktijk van de zitdagen (2012) werd geanticipeerd op de capaciteitsuitbreiding. Omwille van organisatorische redenen werd het groepsonthaal tijdelijk stopgezet. In 2013 wordt dit opnieuw opgestart en wordt bekeken hoe het groepsonthaal en de zitdagwerking zich tot elkaar kunnen verhouden. Verder vermelden we de evaluatie van de initiatieven ten aanzien van kinderen met team familie en onthaal en de extra welzijnsinitiatieven door OO. Het proces van de welzijnsinitiatieven zal in 2013 verdergezet worden. Gezondheid Terwijl we er in 2011 niet in slaagden om een groepsaanbod middelengebruik van CGG te organiseren en we ons vooropstelden om in 2012 extra in te zetten op bekendmaking van dit aanbod, bleek dit in 2012 wel te werken. Welk de reden hiervoor is, is onduidelijk. In 2013 zal

50 dit extra opgevolgd worden. In het voorjaar van 2013 zal het aanbod van AA opstarten. Daarnaast bekijken we welk ander aanbod op vlak van gezondheid zinvol zou kunnen zijn. Onderwijs In 2012 breidde het onderwijsaanbod verder uit (bakkersgast, G- coach). Wortel heeft ondertussen een uitgebreid en succesvol onderwijsaanbod. De uitbreiding van het onderwijsaanbod situeerde zich in belangrijke mate op het domein van de beroepsgerichte opleidingen. In 2013 staat de opstart van het fietsatelier op de agenda. Het fietsatelier, een initiatief in samenwerking met Vélo Leuven, situeert zich op de grens tussen opleiding en tewerkstelling. Met dit aanbod richten we ons specifiek tot gedetineerden die in het regulier onderwijsaanbod (en de gevangenisarbeid) minder aan bod komen om verschillende redenen (taal, competenties). Het onderwijsaanbod is een domein waar de capaciteitsuitbreiding sterk speelt. In 2013 zullen ons bezinnen over een eventueel aangepaste selectie en organisatie van het aanbod. Tewerkstelling Omwille van langdurige afwezigheid was er in 2012 geen aanbod van de VDAB detentieconsulent. De afwezigheid werd gedeeltelijk opgevangen door TB en PSD en door enkele infosessies door medewerkers van de Werkwinkel. Begin 2013 zal er opnieuw met VDAB in overleg gegaan worden in functie van een aanbod. Sport De Strafinrichting van Wortel heeft een uitgebreid en gevarieerd sport- en bewegingsaanbod. De centrale spelers zijn de vormingsagente, sportfunctionaris van De Rode Antraciet en sport PBA’s. De samenwerking met ROC Tilburg (sportstagiaires) zal omwille van organisatorische redenen in 2013 stopgezet worden. In 2012 werd reeds geanticipeerd op de capaciteitsuitbreiding met een aanpassing van de planning. In 2013 zal ingezet worden op uitbouw van het sportaanbod voor de nieuwe wandelingen, extra aanbod sportmonitoren. Cultuur Sinds 2011 wordt ingezet op meer variatie in het cultureel en ontspanningsaanbod. Realisaties op dit vlak in 2012 waren aanbod stand-up-comedy, slam poetry, toneel rond herstel, ‘simultaan schaken’, lezingen en getuigenissen (Ik dus naar Compostela, werkgroep 10 december 2008). In 2013 gaan we op dit elan verder. De bibliotheek kent een stabiele werking. Omwille van de afwezigheid van één van de vaste bibliotheekmedewerkers werd de doelstelling ‘thematisch werken, link met andere domeinen’ slechts in beperkte mate gerealiseerd. In 2013 nemen we dit opnieuw op. In 2013 zullen we tevens inzetten op vernieuwing in het cursusaanbod van De Rode Antraciet. Herstel In 2012 werd herstel, dat de afgelopen jaren onvoldoende aan bod kwam, opnieuw op de agenda gezet. We programmeerden een herstelgerichte filmactiviteit en een toneelstuk, de DVD- en literatuurcollectie werd uitgebreid met herstelgericht materiaal en er werd van start gegaan met het herstelfonds. Ook vanuit Wortel is er vertegenwoordiging in het regionaal overleg herstelgerichte detentie. In 2013 zetten we hier verder op in. Profilering van het hulp- en dienstverleningsaanbod betreft (Strategie 2) vraagt een voortdurende inspanning van verschillende betrokkenen. In 2013 wordt bekeken hoe we bewakend personeel meer en op een eenvoudige manier op de hoogte kunnen brengen van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Het proces met de werkgroep anderstaligen/etnischculturele minderheden werd in 2012 opnieuw opgenomen. In 2013 geven we uitvoering aan

51 een aantal concrete suggesties die vanuit de taalscan door Huis van het Nederlands gedaan worden. We streven naar eenvormiger, meer gestructureerd en divers wervingsmateriaal. In functie van het verwerven en vergroten van het draagvlak voor hulp- en dienstverlening (Strategie 4) worden in Wortel voortdurende initiatieven genomen ten aanzien van en door zowel de partners van de Vlaamse Gemeenschap als Justitie. Het dient een voortdurend aandachtspunt te zijn. Gezien de schaalvergroting en een uitbreiding van het aanbod is draagvlak des te belangrijker.In 2012 hoopten we meer gebruik te maken van bestaande overlegmomenten in functie van draagvlak bij bewakend personeel. De frequentie van deze momenten is echter te laag om dit te realiseren. In 2013 bekijken we hoe we op een alternatieve manier kunnen komen tot verstrekken van informatie over het hulp- en dienstverleningsaanbod, op zulke manier dat het bijdraagt aan draagvlak. Een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid (Strategie 5) wordt gevoerd door de verschillende organisaties die hulp- en dienstverlening aanbieden in de inrichting, daarnaast worden er ook initiatieven genomen op niveau van de inrichting en de Vlaamse Overheid: introductieprocedure voor alle medewerkers hulp- en dienstverlening, introductiecursus van de WEVO, ondersteuning vanuit de organisaties en door sleutelfiguren en domeinspecialisten, infrastructurele en logistieke faciliteiten. In 2012 werd bijzondere aandacht geschonken aan de werking van het educatief centrum, ingebruikname van de leskeuken en het fietsatelier. In het voorjaar van 2013 zal een afsprakennota m.b.t. de werking van het educatief centrum gefinaliseerd worden.

52

Bijlage 1 Aantal reeksen per domein Gekozen gevangenis: gevangenis: strafinrichting te Wortel

Domein domein: cultuur domein: gezondheid

Aantal reeksen

Aantal unieke gedetineerden per gevangenis

20

196

4

11

domein: onderwijs

33

247

domein: welzijn

28

334

1

34

86

822

domein: werk Totaal:

Kies een jaar:

Gekozen jaar: 2012 In deze tabel vind je per domein het aantal reeksen en het aantal unieke gedetineerden dat ingeschreven is voor een reeks. Ingeschreven zijn voor een reeks moet hier geïnterpreteerd worden als: minstens de status kandidaat gehad hebben voor een reeks. De gegevens in de tabel worden hieronder visueel weergegeven in het cirkeldiagram. De gegevens in de tabel en in het diagram kunnen gefilterd worden op jaar en op kwartaal aan de hand van de filter onder de tabel. Een reeks wordt toegekend aan een welbepaald jaar/kwartaal aan de hand van de startdatum van de reeks. Je kunt in de tabel en het diagram per domein specifiekere reeksen zien als je doorklikt op de verschillende variabelen.

Aantal reeksen

domein: cultuur domein: gezondheid domein: onderwijs domein: welzijn domein: werk