Voorstel onderzoek ‘De gemeente als goed samenwerkingsspeler voor initiatieven uit de samenleving’ Achtergrond In oktober heeft een uitvraagronde plaatsgevonden waarin de fracties van de gemeenteraden van Aalten, Oost Gelre en Winterswijk zijn gevraagd om onderwerpen aan te dragen voor een nieuw rekenkameronderzoek. Bijlage 1 bevat de reacties die hierop ontvangen zijn. Geïnspireerd door de suggesties van de uitvraagronde heeft de directeur rekenkamercommissie het volgende onderzoeksvoorstel geformuleerd.
Inleiding op onderwerp De decentralisaties in het sociaal domein gaan op zeer korte termijn daadwerkelijk plaatsvinden. Per 1 januari 2015 zijn ook Aalten, Oost Gelre en Winterswijk verantwoordelijk voor de uitvoering van grotere delen van de Jeugdzorg en de nieuwe Participatiewet en Wmo. Extra taken voor de gemeenten, die zij met minder geld moeten uitvoeren. Dit zou onder andere mogelijk moeten zijn door een groter beroep te doen op de participatiesamenleving: de initiatieven en sociale netwerken uit de samenleving. Ook Aalten, Oost Gelre en Winterswijk zetten hier op in. De participatiesamenleving in coalitie-akkoorden en beleidsplannen – “Een sociaal beleid dat eigen kracht mobiliseert en burgerinitiatieven stimuleert” (een van de ‘belangrijke thema’s’ uit het coalitieakkoord van Oost Gelre) – “Het ondersteunen van burgerinitiatieven gericht op participatie en hulp aan medebewoners.” (een van de speerpunten uit het Beleidsplan Wmo 2014-2016 Oost Gelre). – “De rol van vrijwilligers, particulieren en bedrijven is van onschatbare waarde, en zal alleen maar belangrijker worden. Als gemeente ondersteunen we burgerparticipatie op een actieve manier.” (coalitieprogramma Winterswijk) – “We spelen in op initiatieven in Winterswijk en waarderen en stimuleren actieve deelname van inwoners. We mobiliseren de kracht van onze burgers en delen onze verantwoordelijkheid als overheid met inwoners en organisatie.” (Kadernota De kracht van Winterswijk) – “Er komt een Naoberfonds dan wel buurtbudget. Vanuit dit fonds worden initiatieven ondersteund.”(coalitieakkoord Aalten) – “Initiatieven uit de samenleving worden gestimuleerd en gefaciliteerd door gemeente en professionals, waarbij voor alle initiatieven geldt dat het doel is dat de samenleving zelf verantwoordelijk blijft of wordt en de gemeente en professionals zich waar mogelijk terugtrekken.” (Beleidsnota De transities uitgewerkt, gemeente Aalten). De gemeenten willen kortom ‘inspelen’ op initiatieven uit de samenleving en deze ‘stimuleren’, ‘ondersteunen’ en ‘faciliteren’. Verschillende onderzoeken hebben al laten zien dat dit een transitie vergt van gemeentelijke organisaties. In een rekenkameronderzoek willen we kijken in hoeverre de gemeenten Aalten, Oost Gelre en 1
Winterswijk hier tot nu toe in slagen, wat daarbij slaag- en succesfactoren zijn en wat de drie gemeenten van elkaar kunnen leren.
Doelstelling onderzoek Doel van het onderzoek is inzicht krijgen in het succes waarmee de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk tot nu toe initiatieven uit de samenleving stimuleren en faciliteren en wat hierbij belangrijke lessen zijn.
Vraagstelling en evaluatiemodel De hoofdvraag is: “Wat kunnen de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk leren van de huidige praktijk van het stimuleren en faciliteren van initiatieven uit de samenleving?” We werken hierbij vier deelvragen uit: 1 Wat zijn de ambities van Aalten, Oost Gelre en Winterswijk en welke acties hebben de gemeenten ondernomen om initiatieven uit de samenleving beter te kunnen faciliteren en stimuleren? 2 Welke initiatieven uit de samenleving zijn tot op heden gefaciliteerd/gestimuleerd? 3 Wat zijn bij deze initiatieven succes- en faalfactoren geweest in de samenwerking tussen gemeente en initiatiefnemers? 4 Wat kunnen de gemeenteraden, colleges en ambtelijke organisaties leren van deze ervaringen? Onderstaand evaluatiemodel laat zien op welke manier we de huidige praktijk beoordelen:
Onderzoeksaanpak We stellen voor het onderzoek op te knippen in drie fasen: 1 Oriënterende fase. Hierin brengen we de ambities van de gemeenten in kaart en de acties die de gemeenten tot nu toe hebben ondernomen (deelvraag 1) en de initiatieven waar zij tot nu toe mee aan de gang zijn geweest (deelvraag 2). Ook voeren we dossierstudie uit ter aanscherping van de ‘voorwaarden-kant’ van het evaluatiemodel. 2 Verdiepende fase. Hierin gaan we per gemeente verdiepen op een aantal initiatieven, waarbij we ook nadrukkelijk de partijen uit de samenleving betrekken. Het lijkt ons interessant om een aantal raadsleden uit de raadswerkgroep ook 2
3
nadrukkelijk bij deze gesprekken te betrekken. De fase is gericht op het beantwoorden van de deelvragen 3 en 4. Verslagleggende fase. Hierin komen we op basis van de bevindingen tot een rapport. We stellen voor dit te laten landen bij de gemeenten (raden, colleges en direct betrokken ambtenaren) in een gezamenlijke workshop. Dit dient meerdere doelen: communiceren van de conclusies en aanbevelingen zodat deze goed kunnen landen en gemeenschappelijk worden, maar ook het geven van een eerste vervolg aan de aanbevelingen en het verzamelen van concrete suggesties om daaraan uitvoering te geven.
De verschillende aspecten van de drie fasen komen terug in onderstaand model dat het ‘roer’ vormt op het onderzoek.
3
Bijlage 1: Suggesties voor onderzoeksonderwerpen rekenkamercommissie oktober 2014 Van: PvdA, Oost Gelre Thema Arbeidsre-integratie Vraagstelling/ Hoe ziet de bestaande uitvoeringspraktijk van de (arbeids-) re-integratie eruit, die namens de gemeente wordt verricht door de Sociale dienst oost Focus Achterhoek (SDOA) en hoe doeltreffend is deze? Actualiteit/ Met het oog op de inwerkingtreding van de Participatiewet per 1 janauari gebruikswaarde a.s. wordt de gemeentelijke doelgroep voor (arbeids-)re-integratie verruimd. De wet biedt een scala aan re-integratieinstrumenten, deels bestaand, dat gehanteerd kan gaan worden. Voor de uitvoering van de nieuwe wet wordt in belangrijke mate aangesloten bij de bestaande organisatie. Om de ontwikkelingen in de komende jaren te kunnen gaan volgen is het goed om het beeld van de bestaande uitvoeringspraktijk als een soort nulmeting vast te leggen. Hierdoor kan over enkele jaren inzicht ontstaan in de effecten van de nieuwe wet en uitvoering. Het beeld dat onze fractie heeft is, dat de inzet vanuit SDOA wel vanuit een positieve en professionele grondhouding wordt gepleegd, maar te gefragmenteerd is en te weinig vanuit een duidelijke visie ontstaat. Er bestaat nog niet een breed netwerk van bedrijven binnen de gemeente in allerlei sectoren, die op het gebied van re-integratie samenwerken met de SDOA (dus met de gemeente). Prioriteit Wanneer dit onderwerp zou worden opgepakt en de bedoeling heeft om als een soort nulmeting te gaan fungeren, zou het prioriteit hebben en in het eerste kwartaal van 2015 uitgevoerd kunnen worden. Bij de eerste evaluaties van de uitvoering van de Participatiewet, die het college gaat maken, kan de nulmeting een waardevol ijkpunt zijn. Van: OOG, Oost Gelre Thema De drie decentralisaties Vraagstelling/ Hoe zit het met de kostenontwikkeling? Focus Kunnen we daadwerkelijk iets doen aan het terugdringen en verminderen van de overhead? Hoe zit het met de kwaliteit? (kwaliteit is een algemeen begrip, maar misschien heeft de rekenkamer hier parameters voor) Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit Van: Progressieve Partij, Aalten Thema Mogelijkheden integrale handhaving overlast Vraagstelling/ In de praktijk van de handhaving op overlastaspecten bij een horecaFocus gelegenheid is gebleken dat overlast vele gezichten en belevingen en 4
Actualiteit/ Gebruikswaarde
Prioriteit
wetten kent. Het gaat o.a. om gebruiksvergunningen, evenementenverordeningen, geluidsoverlast van muziek en menselijke stemmen, geluidsvolume op het dichtstbijzijnde geluidsgevoelige object, geluidsvolume binnen de inrichting enzovoort enzovoort. Tevens gaat het om aspecten van milieu (geluid, gebruiksvergunning) en overlast. (o.a. handhaving sluitingstijden). Het gaat over verschillende portefeuilles, wetstrajecten, bevoegde instanties enz. Het grote gevaar is dat handhavende personen of instanties door de bomen het bos niet meer zien, er onduidelijkheid is bij burgers, buren, klanten en ondernemer en dat er zelfs naar elkaar gewezen wordt in plaats van te werken aan een oplossing. Het onderzoek zou een handzame set controlecriteria voor de raad op moeten leveren waarop het college kan rapporteren. Op dit moment is het erg onbevredigend dat de raad bij elk incident wat gemeld wordt door omwonenden of de ondernemers zelf (optreden politie) het college weer vragen moet stellen hoe dit en dat nu weer mogelijk is. Er is behoefte aan een eenduidig controleinstrument waarop gerapporteerd kan worden naar de raad. Daarvoor is een analyse en beoordeling nodig hoe de handhaving en controle tot nu toe verloopt en verlopen is; hoe de vergunningverlening tot stand komt en hoe deze op elkaar ingrijpt. Ook voor andere raden kan een eenvoudige controle set interessant zijn. Doorlooptijd plm. ¾ jaar.
Van: VVD, Winterswijk Thema Uitvoering Drank- en Horecawet Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit Thema Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit
Doelmatigheid en effectiviteit verstrekte subsidies
Thema
Effectiviteit recent economisch beleid en de rol van 100% Winterswijk daarin
Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit
5
Thema
Onderzoek naar de totaal gemaakte kosten van de stoelendans rondom het DAV terrein
Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit
Van: CDA, Winterswijk Thema
geleverde kwaliteit van externe diensten / GR's (dus niet grip op / omgang met GR's, dat nu wordt onderzocht)
Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit
Thema Vraagstelling/ Focus Actualiteit/ Gebruikswaarde Prioriteit
duurzaamheid: denk aan succes AGEM; zijn er nog lokale initiatieven?
6
