Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering Agendapuntnummer Besluitnummer Portefeuillehouder
: 15 januari 2015 : I, punt 5 : 1666 : Wethouder Jan van 't Zand
Aan de gemeenteraad Onderwerp: Afvalbeheerbeleid gemeente De Wolden 2015 – 2020. Samenvatting: Bij de inzameling van huishoudelijk afval geven gemeenten invulling aan de verplichte gescheiden inzameling, zoals vastgelegd in de Wet milieubeheer en het tweede Landelijk Afvalbeheerplan (LAP2). Het doel is om 60 procent van het ingezamelde afval in 2015 te hergebruiken. De gemeenteraad heeft in het Milieuambitieplan 2010 - 2015 deze ambitie overgenomen. De huidige afvalinzameling voldoet met 64 procent hergebruik ruimschoots aan de doelstelling. Met kleine aanpassingen van het bestaande inzamelsysteem is een scheiding van 65% haalbaar. Er zijn kansen om een veel hoger scheidingspercentage te realiseren. Het restafval bestaat namelijk voor de helft uit groente-, fruit- en tuinafval, kunststof verpakkingen, drankenkartons, oud papier, glas en textiel. In oktober 2013 heeft uw gemeenteraad de afvalinzameling opiniërend besproken. Uw raad was in meerderheid van mening, dat gelet op de huidige afvalscheiding, de ambitie verhoogd kan worden. In 2011 heeft staatssecretaris Atsma een afvalbrief opgesteld met ambities om de hoeveelheid afval te verminderen en het huishoudelijk afval in 2015 voor 65 procent te hergebruiken. In 2013 heeft staatssecretaris Mansveld het programma ‘Van Afval naar Grondstof’ (VANG) gelanceerd. Uitgangspunt is dat Nederland in de komende jaren de overstap maakt van een keteneconomie met recycling naar een volledig circulaire economie. Voor huishoudelijk afval is de ambitie om in 2020 een scheiding te realiseren van 75 %. Via het VANG-programma zet de staatssecretaris middelen in om gemeenten te ondersteunen bij het realiseren van deze ambitie. Geadviseerd wordt om deze doelstelling over te nemen. Op dit moment is grootschalige mechanische nascheiding van huishoudelijk afval in kwalitatief goed bruikbare grondstoffen technisch nog onvolmaakt. Duidelijk is dat de afvalinzameling zich moet richten op scheiding door inwoners aan de bron. Betrokkenheid van de inwoners en de daaruit voortkomende bereidheid om het afval te scheiden zijn bepalend voor het succes. Het advies is om het denken en handelen van inwoners nog verder om te schakelen van ‘afval naar grondstof’. De focus wordt gelegd op de waarde van hergebruik van alle grondstoffen. Centraal staan afvalpreventie, de bereidheid van burgers het afval te scheiden, hoge service voor het aan huis ophalen van grondstoffen en het op termijn verlagen van de service op het aan huis ophalen van restafval. Een systeem met een
Pagina 1 van 7
serviceprikkel past hier bij beter bij dan een systeem met een financiële prikkel, ondanks dat diftar (gedifferentieerde tarieven) een bewezen inzamelsysteem is gebleken om de doelstelling te halen. Ter uitvoering van het verhogen van de service voor het aan huis ophalen van grondstoffen wordt voorgesteld om in 2015 een container beschikbaar te stellen voor het aan huis inzamelen van kunststofverpakkingen en drankenkartons. Deze container kan tevens gebruikt worden voor de inzameling van grote PET-flessen, wanneer de statiegeldregeling wordt afgeschaft en mogelijk nog andere droge componenten in het huisvuil. De verwachting is dat door de container voor kunststofverpakkingen het scheidingresultaat van deze grondstof sterk verbeterd, waardoor er qua volume veel minder restafval ontstaat en inwoners zelf ervaren/inzien dat een tweewekelijkse lediging van de restafvalcontainer niet langer nodig is. Door verlaging van de frequentie wordt de balans tussen hoeveelheid afval en dienstverlening hersteld en kunnen onnodige inzamelkosten worden voorkomen. Blijkt echter dat de doelstelling van 75 % afvalscheiding in 2020 niet wordt gehaald, dan wordt voorgesteld om de ledigingsfrequentie van de restafvalcontainer te verlagen naar eens per vier weken om inwoners via deze weg te prikkelen tot een nog betere afvalscheiding. Deze maatregel wordt niet ingevoerd nadat daarover in uw gemeenteraad opnieuw de discussie is gevoerd. Medio 2016 wordt daarvoor een eerste stand van zaken opgemaakt. Om de doelstelling te bereiken dienen naast de invoering van een container voor de inzameling van kunststoffen een aantal andere maatregelen te worden genomen om de dienstverlening op de inzameling van grondstoffen te vergroten, zoals het plaatsen van zogenaamde recyclezuilen voor de inzameling van batterijen, kleine elektrische apparaten, spaarlampen, het inzamelen van textiel voor een periode van vijf jaar “aan te besteden” aan slechts één charitatieve instelling enz. Een andere belangrijke maatregel is om de milieustraat op te waarderen en ruimer open te stellen, zodat meer service kan worden geboden aan de inwoners en het afval nog beter kan worden gescheiden. Vanwege de kosten die daarmee gemoeid gaan en omdat nog nader onderzoek vereist is, wordt daarover in de loop van 2015 een separaat voorstel aan de raad gedaan. De kosten van het voorgestelde inzamelsysteem en de maatregelen kunnen gefinancierd worden met de besparing op verwerking van restafval en de inkomsten uit de verkoop van waardevolle grondstoffen. Wanneer de doelstelling wordt gehaald is wellicht een verlaging van de afvalstoffenheffing mogelijk. De inwoners moeten het doen. Om het gekozen inzamelsysteem en de maatregelen ook effectief te laten zijn, is het van belang de noodzaak van het scheiden van afval goed onder de aandacht van de inwoners te brengen. Goede communicatie over het doel van gescheiden afvalinzameling, en over de uiteindelijke verwerking en toepassing van de gescheiden stromen is van cruciaal belang voor het gedrag van de inwoners om het afval te scheiden. Daarnaast is het creëren van draagvlak voor het uitvoeren van gewenst gedrag noodzakelijk. Een uitgebreide communicatiecampagne ‘De Wolden – Van ‘Afval naar Grondstof’ vindt de komende jaren plaats. Fase van besluitvorming: Besluitvormend. Ontwerpbesluit: 1. Voor het afvalbeheerbeleid het volgende kader vaststellen:
Pagina 2 van 7
het doel voor de inzameling van huishoudelijk afvalstoffen is om in 2020 75% van het aangeboden afval gescheiden in te zamelen; - door preventie en toename van het scheiden aan de bron de hoeveelheid restafval te reduceren tot maximaal 182 kilogram per inwoner per jaar in 2020 (afname van 80 kilogram); - van de inwoners meer inspanningen vragen om de doelstellingen te realiseren; - de afvalinzameling te richten op het verhogen van de service op grondstoffen - de service voor het aan huis inzamelen van restafval te verlagen, door dit afval nog maar eens per vier weken op te halen, wanneer blijkt dat de doelstellingen niet worden gehaald; Het concept-afvalbeleidsplan vaststellen; Een krediet beschikbaar stellen van € 410.000: a. voor het aankopen, chippen en uitzetten van 8.500 stuks containers voor de aan huis inzameling van kunststofverpakkingen en drankenkartons en; b. het aankopen van 7 recyclezuilen voor de inzameling van kleine afgedankte elektrische apparaten, batterijen en spaarlampen. De kapitaallasten verwerken in de reinigingsbegroting 2015 en volgende jaren met als dekking lagere verwerkingskosten restafval en een hogere opbrengst uit verkoop recyclebare grondstoffen; Het opwaarderen van de milieustraat in Zuidwolde nader onderzoeken en daarover op een later tijdstip een besluit nemen; Een nieuwe Afvalstoffenverordening vaststellen die is aangepast op een inzameling van kunststofverpakkingen en drankenkartons met een container. -
2. 3.
4.
5. 6.
Inleiding en aanleiding: De wereldbevolking groeit, de consumptie per persoon neemt toe en beschikbare grondstoffen nemen af. Grondstoffen nemen af door uitputting en doordat er steeds minder ruimte is voor productie. Steeds meer natuur wordt opgeofferd voor het winnen en produceren van grondstoffen, waarbij steeds minder waarde wordt gehecht aan het omliggende milieu. De groeiende vraag naar grondstoffen, gecombineerd met de afnemende beschikbaarheid leidt tot schaarste. Op de vraag naar grondstoffen en het zoeken naar alternatieven, hebben gemeenten geen invloed. Vanuit de zorgplicht voor de inzameling van huishoudelijk afval, hebben gemeenten wel grote invloed op hergebruik. Het ligt daarom voor de hand bij de gescheiden inzameling niet meer uit te gaan van afval, maar van grondstoffen. Een belangrijk bijkomend effect is gelegen in de toenemende financiële waarde van afval. Hoe schaarser (en duurder) nieuwe grondstoffen zijn, des te meer zijn herbruikbare grondstoffen waard. Gemeenten en inwoners worden met het scheiden van afval in feite grondstoffenleveranciers. Problemen of vraagstukken: Op dit moment wordt in de gemeente De Wolden 64 procent van het huishoudelijk afval gescheiden ingezameld (alle afvalstromen met uitzondering van restafval en grof restafval). In 2013 heeft staatssecretaris Mansveld het programma ‘Van Afval naar Grondstof’ (VANG) gelanceerd. Uitgangspunt is dat Nederland in de komende jaren de overstap maakt van een keteneconomie met recycling naar een volledig circulaire economie. Voor huishoudelijk afval is de ambitie om in 2020 een scheiding te realiseren van 75 %. Wanneer deze doelstelling door de gemeente De Wolden wordt overgenomen, dan dient door preventie en toename van het scheiden van huishoudelijk afval de hoeveelheid restafval en grof restafval gereduceerd te worden tot 182 kilogram per inwoner per jaar (afname van 80 kilogram per inwoner of in totaal circa 1.900 ton). Uit de sorteeranalyse die jaarlijks worden gehouden is gebleken dat er voldoende potentie van grondstoffen in het restafval aanwezig is om de doelstelling te kunnen halen. De helft van het restafval bestaat namelijk uit de grondstoffen groente-, fruit- en
Pagina 3 van 7
tuinafval, kunststof verpakkingsafval, oud papier, dranken kartons, glas, textiel, elektr(on)ische apparaten, en klein chemisch afval. Om precies te zijn 110 kilogram van de 221 kilogram. Hoewel de ambitie fors is om het hergebruik van het huishoudelijk afval sterk te verhogen lijkt het geen onhaalbare kaart. Hoewel er nog een kleine winst te behalen valt door middel van de optimalisatie van het huidige inzamelsysteem en communicatie(campagnes), is wellicht een trendbreuk noodzakelijk om de ambitie de komende jaren te realiseren. De aanpak dient per gemeente bepaald te worden, waarbij de maatregelen en middelen per materiaalstroom bekeken dienen te worden. Er is niet één oplossing. Veel Nederlandse gemeenten wijzigen nu hun afvalbeleid, om de ambitie van 75 % gescheiden inzameling in 2020 te realiseren. De betrokkenheid van de inwoners en het daaruit voortkomende gedrag, zijn daarin bepalend. In grote lijnen kiezen gemeenten voor een financiële prikkel, een serviceprikkel of een mix van beide om het gedrag van de inwoners te beïnvloeden. De vraag is welk systeem en welke maatregelen in De Wolden het best bijdragen aan de doelstelling. Om afwegingen te maken op het afvalbeheerbeleid en de maatregelen te kunnen beoordelen wordt vaak gebruik gemaakt van de afvaldriehoek. De afvaldriehoek is een goed instrument om de ambities en doelen voor afvalbeheer duidelijk te maken. Het model gaat uit van drie prestatiegebieden: - milieu (doeltreffendheid); - service (dienstverlening); - kosten (doelmatigheid). Milieu In het prestatiegebied milieu wordt de doeltreffendheid bepaald door de mate van afvalpreventie, afvalhoeveelheid, scheidingsresultaat en de verbeteringen die hierin nog mogelijk zijn en de mate waarin en de manier waarop het afval nuttig wordt hergebruikt. Service Het serviceniveau wordt bepaald door de omvang van het dienstverleningspakket en hoe de inwoners de dienstverlening ervaren/waarderen. De omvang van het dienstverleningspakket bestaat uit de inzamelmethoden, inzamelfrequenties, de beschikbaarheid van inzamelmiddelen (per inwoner), de beschikbaarheid van informatie. Kosten In het prestatiegebied kosten wordt de doelmatigheid bepaald door de efficiëntie waarmee en tegen welke inzamel- en verwerkingskosten de milieuresultaten en het serviceniveau worden gerealiseerd. Om een optimaal afvalbeleid te voeren moet er op alle drie aspecten voldoende resultaat worden bereikt. Ontwerpbesluit: toelichting en argumentatie: De essentie van de serviceprikkel is het aan huis ophalen van herbruikbare grondstoffen. Hoge service wordt verleend op wat herbruikbaar is, zodat inwoners deze grondstoffen gemakkelijk kunnen afgeven. Lage service wordt verleend op restafval, zodat dit afval minder makkelijk kan worden afgegeven. Met betrekking tot preventie richt het beleid zich op bewustwording van de inwoner om zo gedragsverandering verder te stimuleren. Inwoners kunnen afval voorkomen door kritisch in te kopen. Afval dat toch wordt veroorzaakt is een verzameling van waardevolle grondstoffen en dient ook zo door de inwoners te worden gezien. Uit de landelijke resultaten blijkt dat door het invoeren van diftar de afvalscheiding verbetert en dat er vooral minder restafval wordt aangeboden. De resultaten liggen bij
Pagina 4 van 7
de verschillende systemen en tariefstellingen nogal uiteen. Naast de hoge kosten voor invoering van diftar, is voor de registratie, facturatie, communicatie, klachtenafhandeling en handhaving structurele uitbreiding van de organisatie nodig met 1 à 2 formatieplaatsen. Een deel van de kosten wordt terugverdiend door een besparing op de verwerking van restafval en de toename grondstoffen die geld opleveren. Het advies is om het denken en handelen van bewoners om te schakelen van ‘afval naar grondstof’, waarbij de focus wordt gelegd op de waarde van hergebruik van alle grondstoffen. Centraal staat de hoge service voor het ophalen van grondstoffen en het minder vaak (of niet meer) aan huis ophalen van restafval. Een inzamelsysteem met een serviceprikkel past hier beter bij dan een systeem met een financiële prikkel, ondanks dat diftar een bewezen inzamelsysteem is gebleken om de milieudoelstelling te kunnen realiseren. Ter uitvoering daarvan is het advies om met ingang van 2015 een container beschikbaar te stellen voor de aan huis inzameling van kunststofverpakkingen en drankenkartons. De verwachting is dat door deze container het scheidingresultaat van deze grondstoffen sterk verbeterd. Gevolg daarvan zal zijn dat er (qua volume) veel minder afval in de restafvalcontainer komt. Inwoners zullen dan zelf zien dat een tweewekelijkse lediging van de restafvalcontainer niet meer nodig is. Door verlaging van de ledigingsfrequentie wordt de balans tussen hoeveelheid afval en dienstverlening in evenwicht gebracht en worden onnodige inzamelkosten voorkomen. Blijkt echter dat de doelstelling van 75 % afvalscheiding in 2020 niet wordt gehaald, dan wordt geadviseerd om de ledigingsfrequentie van de restafvalcontainer te verlagen naar eens per vier weken om inwoners via deze weg te bewegen tot een nog betere afvalscheiding. Deze maatregel wordt niet ingevoerd nadat daarover in uw gemeenteraad opnieuw de discussie is gevoerd. De stand van zaken per medio 2016 is daarvoor een eerste ijkpunt. Belangrijkste voordelen: - stimulering afvalscheiding door een hoge service op de inzameling van grondstoffen. - verbetering gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen door het beschikbaar stellen van een container voor de aan huis inzameling. - gescheiden inzameling van drankenkartons wordt mogelijk gemaakt met de container (zakken zijn daarvoor niet geschikt; scheuren). - met deze aanpak gaan inwoners zelf ervaren dat, bij een goede afvalscheiding, een tweewekelijkse lediging van de restafvalcontainer niet meer nodig is. Een verlaging van de frequentie op termijn wordt dan gezien als een logisch gevolg en niet als een gedwongen maatregel waardoor er minder klachten zijn te verwachten. - goed antwoord op ontwikkelingen, mogelijke afschaffing statiegeld en inzameling kunststof in combinatie met andere grondstoffen zoals blik en kleine elektrische apparaten. Belangrijkste nadelen: - geen zekerheid of inwoners de vierde container accepteren. - het blijft nog steeds laagdrempelig om de grondstoffen in de restafval container te doen. - er ontstaat ruimte in de restafval container, doordat de kunststofverpakkingen en de drankenkartons uit het restafval verdwijnen, deze ruimte kan opgevuld worden met ander afval. Alternatief beleid: Zie de verschillende inzamelsystemen die in het beleidsplan worden behandeld (hfd. 4). Serviceprikkel: - grondstoffen vaker ophalen en restafval minder vaak; - omgekeerd inzamelen.
Pagina 5 van 7
Financiële prikkel: - diftar; - belonen. Financiële effecten: De verwachting is dat de aanpassingen van het inzamelsysteem een klein positief effect hebben op de afvalstoffenexploitatie. Gevraagd wordt om de volgende budgetten beschikbaar te stellen: 1. 235.000 euro voor de aanschaf van 8.500 containers voor de inzameling van kunststofverpakkingen en drankenkartons; 2. 45.000 euro voor uitzetten van de containers; 3. 95.000 euro voor het chippen van de containers en; 4. 35.000 euro voor het aanschaffen en plaatsen van 7 recyclezuilen voor de inzameling van kleine afgedankte elektrische apparaten, batterijen en spaarlampen; In totaal 410.000 euro. De kapitaallasten daarvan bedragen in 2015 afgerond 6.700 euro (half jaar rente à 3,25%). Vanaf 2016 bedragen de kapitaallasten 53.100 euro (annuïtaire afschrijving in 10 jaar à 5%). De verwachting is dat deze stijging van de kapitaallasten wordt opgevangen door lagere verwerkingskosten van restafval en hogere opbrengsten uit verkoop van grondstoffen. Toelichting chippen containers De containers van De Wolden zijn niet voorzien van een chip. Bij de laatste vervanging van containers heeft uw gemeenteraad daartoe besloten. De gemeente De Wolden is voor zover bekend de enige gemeente in Drenthe die haar containers niet heeft gechipt. De chips maken het mogelijk om de containers (ca 38.000 stuks, waarde ca 1 miljoen euro) op een professionele wijze te beheren. Daarnaast leveren de chip informatie voor het afsluiten van nieuwe inzamelcontracten en de beleidscyclus. De informatie kan verwerkt worden in het containermanagement systeem. Personele effecten: De uitvoering van het afvalbeleidsplan heeft geen personele consequenties. Juridische effecten: De afvalstoffenverordening 2008 dient op een aantal punten te worden aangepast. Het gaat om aanpassingen die te maken hebben met de inzameling van kunststofverpakkingen en drankenkartons met een container. Een gewijzigde verordening is bijgevoegd. Participatie- en communicatieparagraaf: (in te vullen aan de hand van de menukaart) Participatie 1. Het concept-afvalbeleidsplan is conform de Inspraakverordening ter inzage gelegd. Van de inspraak is een eindverslag gemaakt. Het verslag is bijgevoegd. 2. Om er voor te zorgen dat het beheer past bij de inwoners wordt een klankbordgroep geformeerd die bestaat uit betrokken inwoners. De klankbordgroep kijkt mee bij de uitvoering van het afvalbeleidsplan en adviseert over de mate waarin het gekozen afvalbeheer past bij de inwoners van De Wolden. Uitgangspunt is dat de klankbordgroep twee keer per jaar bij elkaar komt en tussentijds gevraagd en ongevraagd advies kan geven. Communicatie Na de vaststelling van het afvalbeleidsplan, wordt een communicatiecampagne gestart. De campagne informeert de inwoners over het afvalbeheer, maakt dat inwoners het belang van afvalscheiding zien en zorgt er mede voor dat de inwoners nog meer afval
Pagina 6 van 7
gaan scheiden. Fatale termijnen: De huidige afvalkalender loopt tot maart 2015. Voor die datum dienen inwoners geïnformeerd te zijn over de afvalinzameling na die datum. Na behandeling van dit voorstel in uw raad wordt een separate afvalkalender verstuurd naar de inwoners. Aanpak en uitvoering: Een plan van aanpak wordt opgesteld nadat de raad het Afvalbeleidsplan heeft vastgesteld. Bijlagen: 1. Definitief concept - afvalbeleidsplan 2015 – 2020; 2. Eindverslag inspraak afvalbeleid; 3. Concept - Afvalstoffenverordening en Uitvoeringsbesluit 2015.
Zuidwolde, 19 december 2014 Burgemeester en wethouders van De Wolden, secretaris Nanne Kramer
burgemeester Roger de Groot
Pagina 7 van 7
