-1-
VOORSTEL KADERSTELLING ECONOMISCHE AGENDA WEST-FRIESLAND Kaderstelling door de gemeenteraad gaat over drie elementen: 1. De inhoud van beleid. Uitspraken over de te volgen koers, c.q. visie en de regionale gemeentelijke rol in de economie van West-Friesland; 2. Processen en procedures;
1
Inhoud van beleid
1.1
Het belang van economisch beleid voor de regio Een vitale economie is een onmisbare basis voor een gezond leefklimaat. Inwoners verdienen met passend werk hun brood. Een goed draaiende economie zorgt voor inkomen waarmee gemeenschapsvoorzieningen betaald worden. En de economische speerpunten van een regio leveren een bijdrage aan de welvaart van ons land.
1.2
Werk en werkgelegenheid Inwoners kunnen met werk in hun onderhoud voorzien wanneer: 1. er voldoende banen zijn binnen acceptabele reisafstand 2. er voldoende gekwalificeerde werknemers zijn voor de vacatures in West-Friesland
1.2.1
Voldoende banen binnen reisafstand Sinds het groeikernenbeleid zijn veel mensen in West-Friesland komen wonen die werken in de Metropoolregio en in de regio Alkmaar. West-Friesland heeft daarmee vooral het karakter gekregen van een woonregio. Dit patroon is een gegeven. Het is ook geen probleem zolang niet teveel mensen gaan verhuizen, hun werk achterna. De bandbreedte voor de koersbepaling/ keuzemogelijkheden: 1. Het accent leggen bij een goede woonregio Prioriteiten worden dan bijvoorbeeld: een prima woonklimaat met prima voorzieningen en goede verbindingen met de werkcentra. 2. Streven naar een woon/werkregio waarbij banen ook buiten de regio te vinden zijn, op acceptabele reisafstand. Prioriteiten worden dan bijvoorbeeld het vitaal houden van de huidige economie, investeren in nieuwe ontwikkelingen naast het bieden van een aantrekkelijk woonklimaat, ook voor hen die verder weg werken. 3. Streven naar een zelfstandige werkregio Prioriteiten worden dan bijvoorbeeld: uitbreiding van werkgelegenheid in de regio en het ondersteunen van potentiele groeisectoren. Advies voor kaderstelling: De regionale inspanningen zijn er op gericht, dat de reistijd en –comfort zo goed mogelijk blijven. Dit is vooral een kwestie van lobby, want het gaat om rijkswegen en –spoorwegen. De vitaliteit van de bestaande economie van onze regio heeft prioriteit, zodat zoveel mogelijk inwoners hier ook werk kunnen vinden. De regio West-Friesland blijft een kwalitatief hoogwaardige woonregio, waar mensen graag willen wonen – ook al werken ze elders.
Voorstel kaderstelling Economische Agenda West-Friesland
-2Het advies is in feite een keuze om te zorgen voor een goed ondernemersklimaat in de regio en daarnaast extra energie te steken in die bedrijfstakken die economisch gezien de beste kansen bieden (Zie ook paragraaf 1.3). Dit komt voort uit het inzicht dat het heel moeilijk zal zijn om de bestaande economische structuur van onze regio fundamenteel te veranderen. Dus is het beter om uit te gaan van de bestaande structuur. Dan kunnen we inzetten op een goede basis en daarnaast de sterke onderdelen versterken.
1.2.2
Voldoende gekwalificeerde werknemers voor banen in West-Friesland. Het zijn vooral banen in de grotere financiële dienstverlening die inwoners van onze regio elders zoeken. Maar daar staat tegenover dat er een tekort is aan HBO/WO afgestudeerden in bijvoorbeeld civiele techniek, verkeerskunde en financieel management. Westfriese jongeren gaan buiten de regio studeren, omdat HBO en WO opleidingen in West-Friesland niet of nauwelijks aanwezig zijn. Daarna keert een gedeelte terug. Maar onze regio heeft voor een gezonde economische ontwikkeling meer hoger opgeleiden nodig. Bandbreedte voor koersbepaling/ keuzemogelijkheden: 1. We kunnen inzetten op vestiging van een HBO-instelling in WestFriesland omdat dat de opleidingsmogelijkheden vergroot en de aantrekkelijkheid van de regio versterkt. Verbeteren van de opleidingsmogelijkheden past ook bij de uitkomsten van het onderzoek De staat van WestFriesland. 2. Een andere invalshoek is het gegeven dat een behoorlijk aantal studenten terugkeert naar onze regio. Het vergroten van dat aantal is ook een oplossingsrichting. Advies voor kaderstelling: Vergroten van het aantal uit West-Friesland afkomstige HBO/WO studenten, dat na de studie naar de regio terugkeert. Samenwerking met HBO/WO instellingen zoals de Agritechcampus is de prioriteit qua opleidingskader. Dit advies is gebaseerd op het inzicht dat het binnenhalen van hogere opleidingen niet kansrijk is, tenzij er een logisch aanknopingspunt is bij een cluster bedrijven dat groot genoeg is voor een opleiding om er zaken mee te gaan doen. In West-Friesland is dat het agricluster en dus de Agritechcampus. Momenteel werken de Agriboard, het Clusiuscollege en de gemeente Hoorn al aan het opzetten van een tweejarige deeltijd HBO-opleiding, een zogenaamde Associate Degree. Dit is gericht op jongeren die na het afronden van hun MBO-opleiding, met een paar jaar werkervaring, een vervolgopleiding op HBO-niveau willen volgen. Mogelijk vinden we de komende jaren meer mogelijkheden. Het is dus kansrijker om daarnaast in te zetten op het vergroten van het aantal terugkerende studenten.
1.3
Economie als basis voor voorzieningen in de regio Een goed draaiende economie zorgt ervoor dat er mensen zijn en dat er geld is om commerciële en niet-commerciële voorzieningen te kunnen betalen. Van winkels tot theaters, van medische voorzieningen tot scholen.
augustus2014
-3Dit belang is deels plaatselijk, maar goeddeels regionaal. Het is belangrijker dat bedrijven en banen in de regio blijven dan dat ze in een bepaalde gemeente komen/blijven. Bandbreedte voor koersbepaling/ keuzemogelijkheden: 1. Regionale inzet op het creëren van werkgelegenheid; Sectoren die potentie hebben voor groei van werkgelegenheid zijn de zorg en Leisure en (in mindere mate) de bouw. 2. Regionale inzet op het aantrekken van bestedingen middels toeristisch beleid en detailhandelsbeleid. 3. Regionale inzet voor onderlinge afstemming om de regionale voorzieningenstructuur in stand te houden. 4. Regionale inzet om de economische structuur van de regio te versterken. Advies voor kaderstelling: Regionale inzet voor het scheppen van de juiste voorwaarden voor een goed ondernemersklimaat voor bedrijven in de regio. Belangrijke elementen: - voldoende goed gelegen en goed uitgeruste werklocaties; - gemeentelijke wet- en regelgeving die in de regio eenduidig is en niet verder gaat dan nodig is (afgestemd RO-beleid). Regionale inzet voor toeristisch beleid (Leisure) en regiopromotie. Regionale inzet voor onderlinge afstemming om de regionale voorzieningenstructuur in stand te houden. In feite is dit een advies om de algemene economische structuur te versterken en gericht in te zetten op toeristisch beleid. Het economisch resultaat van bezoekers van buiten de regio is dat hun bestedingen de regionale economie aanjagen. Detailhandelsbeleid kan er toe bijdragen dat zo min mogelijk koopkracht uit de regio weglekt. Samenwerking om de voorzieningenstructuur efficiënt te laten werken is hoe dan ook goed.
1.4
Speerpunten: de vliegwielen van onze economie West-Friesland is onderdeel van het samenwerkingsverband Noord-Holland Noord. Economisch gezien ligt het belang daarvan in de clusteraanpak Noord-Holland Noord. In de afgelopen jaren zijn in samenwerking tussen bedrijfsleven, provincie en gemeenten een vijftal clusters ontstaan die als vliegwiel fungeren voor de economische ontwikkeling van het noordelijk deel van Noord-Holland. Het gaat om: Agribusiness, Energy, Marien maritiem en offshore, Health en Leisure. Uit de scenariostudie blijkt dat ICT en Duurzaamheid daarnaast als algemeen aandachtspunt op de prioriteitenlijst moeten komen te staan. Deze clusters zijn belangrijk omdat ze de voorhoede vormen in onze regio van technische ontwikkeling en van zakelijke samenwerking. De internationale economische ontwikkeling laat een snelle en ingrijpende technische ontwikkeling zien (met name ICT en duurzaamheid) en maakt duidelijk dat succesvolle ondernemingen heel vaak samenwerkende ondernemingen zijn.
Voorstel kaderstelling Economische Agenda West-Friesland
-4Bandbreedte voor koersbepaling/ keuzemogelijkheden: 1. Uitgaan van de bestaande kracht van het bedrijfsleven en er op vertrouwen dat onze hoofdzakelijk regionaal gerichte economie voldoende vernieuwing krijgt; 2. Inzetten op regionale speerpunten en vandaaruit de benodigde kennis verspreiden. Advies kaderstelling: - De clusteraanpak Noord-Holland Noord blijven ondersteunen. Voor onze regio zijn de bedrijvenclusters Agribusiness, Leisure en Health de speerpunten. - Inzetten op het verspreiden van kennis voor innovatie van producten en van bedrijfsprocessen met ICT en duurzame ontwikkeling. Centrale overweging voor dit advies is de uitkomst van de scenario-studie: onze regio loopt een duidelijk risico om de aansluiting op de technische ontwikkeling te verliezen. En dat brengt ook een regionaal gerichte economie op achterstand. Ondersteuning van speerpunten houdt c.q. brengt de noodzakelijke kennis in de regio. Het verspreiden daarvan is een apart aandachtspunt. Leisure is op heel andere manier, inkomstenverwerving, een economische motor.
2
Rol van gemeenten De invloed van de gemeentelijke overheden op structurele economische ontwikkelingen is beperkt. Het is hoofdzakelijk voorwaardenscheppend: zorgen voor een goed ondernemingsklimaat en promotie daarvan. Het gaat hierbij om fysieke maatregelen zoals een aanbod van werklocaties afgestemd op de behoefte en goede bereikbaarheid. Het gaat ook om nietfysieke maatregelen zoals goede dienstverlening aan bedrijven en het efficient houden van wet- en regelgeving en procedures. Misschien wel het belangrijkst is het ondersteunen van samenwerking tussen ondernemers, onderwijs, onderzoek en overheid (de vier O’s) en het regisseren van regiopromotie. Elk van deze taken/ rollen kan heel verschillend worden ingevuld. Dat is afhankelijk van 1. de ambitie. Afspraken over de ambitie zijn vast te leggen in gezamenlijke doelstellingen. 2. de mate van samenwerking. Deze is voor het economisch terrein vast te leggen in de besluiten op de Economische Agenda die te beschouwen zijn als de gezamenlijke afspraken. 3. de intensiteit: de gewenste inzet van menskracht en middelen.
2.1
Ambitie van de samenwerkende gemeenten Wanneer de Westfriese gemeenteraden de advisering volgen van dit voorstel tot kaderstelling, dan zijn de besluiten vast te leggen in een hoofddoelstelling en een vijftal thema’s (wat willen we beter doen?). Na de besluitvorming kunnen deze worden uitgewerkt in concrete doelstellingen en kan de afweging gemaakt worden tussen doelstellingen en inzet van menskracht en middelen.
augustus2014
-5-
Centrale doelstelling Ons doel is een vitale en toekomstbestendige Westfriese economie op basis van een goede samenwerking. Thema 1: Vitale regionale economie De kern is: beter anticiperen op structurele ontwikkelingen in de beroepsbevolking (demografie) en in de nieuwe economie. Thema 2: Werkomgevingen in de regio met infrastructuur Het gaat hier om het beter afstemmen van ontwikkeling van werkomgevingen. Het gaat hierbij ook om detailhandelsomgevingen. Het is een kwantitatieve en kwalitatieve afstemming. Bij dit laatste spelen we in op veranderende behoeften naar andersoortige werklocaties. Werklocaties moeten ook goed bereikbaar zijn zowel over de weg als digitaal. We leveren zo een goede fysieke onderbouw aan het ondernemings-/vestigingsklimaat. Thema 3: Ondernemers, overheid, onderwijs en onderzoek De kern is het verbeteren van de samenwerking tussen ondernemersoverheid- onderwijs-onderzoek. We stimuleren en faciliteren daarmee een verbetering in de uitwisseling en toetsing van kennis tussen ondernemers onderling en tussen ondernemers – onderzoek – onderwijs. Zo draagt dit thema bij aan een vitale toekomstbestendige economie. De prioriteit ligt bij de speerpunten Agribusiness, Leisure en health. Thema 4: West-Friesland als regionaal gesprekspartner. De samenwerking moet resulteren in een meer eendrachtig optreden naar zowel het regionaal bedrijfsleven als naar partners buiten de regio, zoals die in Noord-Holland Noord, de metropoolregio Amsterdam of bijvoorbeeld in Flevoland. Thema 5: Positionering Westfriese economie Dit thema gaat over het beter positioneren van de Westfriese economie en van West-Friesland als regio. We hebben een toeristische regio, regionale economie en ondernemersklimaat in Nederland die er toe doen en dat vertellen we. Dit moet leiden tot meer bedrijfsvestigingen, meer bezoekers en meer instroom van (technisch) hoog opgeleid personeel. Binnen deze thema’s kunnen activiteiten worden benoemd. Bedoeling is om daaruit die activiteiten te kiezen die het meest bijdragen aan het thema en de centrale doelstelling. In de uitvoering is het zaak om tussen activiteiten de wenselijke verbindingen te leggen. Aldus kan een effectief, efficiënt en samenhangend programma ontstaan. Bandbreedte voor koersbepaling/ keuzemogelijkheid: 1. We kunnen in principe volstaan met de huidige werkwijze en de huidige organisatievorm. Die voldoet voor de huidige samenwerking. 2. We kunnen kiezen voor een sterker gestructureerde werkwijze, die past bij het werken met een regionaal programma.
Voorstel kaderstelling Economische Agenda West-Friesland
-6Advies voor kaderstelling Het advies is om te gaan werken met een centrale doelstelling en afgeleide thema’s Het advies is om te gaan werken volgens de principes van programmamanagement. De belangrijkste overweging voor deze adviezen is het inzicht dat het werken met een programma een duidelijke richting geeft aan de uitvoering van het gekozen beleid en de uitvoering transparanter maakt, omdat ook voortgangsrapportages in dezelfde structuur gegoten kunnen worden. Daarnaast is het beter mogelijk om expliciete afwegingen te maken.
2.2
Intensiteit van beleidsuitvoering Gezien de beperkte menskracht en middelen zal het noodzakelijk blijven om binnen deze doelstellingen en thema’s prioriteiten te stellen. Die komen tot uiting in de intensiteit waarmee aan doelstellingen wordt gewerkt. Bandbreedte voor koersbepaling/ keuzemogelijkheden: De gemeentelijke rol is, afhankelijk van ambitie en feitelijke capaciteit, op verschillende wijzen in te vullen. Een mogelijke indeling is: Reactief: gemeenten wachten in principe af en gaan in op initiatieven/ vragen. Actief: initiatief nemend gericht op gezamenlijke projecten. Proactief: initiatief nemend gericht op (groepen) bedrijven. Hoe actiever de rolinvulling des te groter is het beslag op menskracht en middelen. Per onderdeel zou moeten worden bekeken welke mate van inzet wenselijk en mogelijk is. Deze afweging hoort thuis in de fase waarin de jaarprogramma’s worden vastgesteld.
3
Processen en procedures De gemeenteraad is “in control” wanneer hij op hoofdlijnen kan sturen (kaderstelling), in de gelegenheid wordt gesteld om te besluiten op fasedocumenten (het programma) en wanneer op een goede manier verantwoording wordt afgelegd over de uitvoering van de besluiten. Advies kaderstelling: De Westfriese gemeenteraden nemen een kaderstellend besluit op basis van dit voorstel op de Economische Agenda West-Friesland. De raden stellen het programma en budget vast. Het programma heeft in principe een looptijd van vier jaar met een tussentijdse evaluatie en bijstelling na twee jaar. Het programma bevat tevens terugblik op de voorafgaande periode; De raden krijgen tussentijdse informatie wanneer er een aanzienlijke afwijking is van het programma. Dit advies is gebaseerd op de wetenschap dat activiteiten voor de economie meestal over een langere tijdsduur moeten worden uitgevoerd om resultaten te boeken. Ook planning van activiteiten vraagt vaak een langere duur dan een jaar. Daarom is het advies om te kiezen voor een looptijd van vier jaar met een tussentijdse evaluatie/ bijstelling.
augustus2014
