Voorgenomen besluit Toekomst Vrijescholen Zutphen
24 november 2012 Lizzy Plaschek, bestuurder
Inleiding Doel van dit document In dit document maak ik mijn voorgenomen besluit kenbaar en licht ik het toe. Het besluit heeft tot doel om het vrijeschoolonderwijs in Zutphen op de kortst mogelijke termijn financieel veilig te stellen en toekomstbestendig te maken. VSNON VSNON draagt bestuurlijke verantwoordelijkheid voor circa 2150 vrijeschoolleerlingen, waarvan 1600 leerlingen in Zutphen. In Zutphen wordt het voortgezet onderwijs (VO) gegeven op de Vrijeschool Zutphen, met als hoofdlocatie het gebouw aan de Weerdslag 14a. Het VO heeft ca. 1000 leerlingen. Het primair onderwijs (PO) heeft ca. 600 leerlingen en wordt gegeven op De Berkel aan de Weerdslag 14b, De IJssel aan de Henri Dunantweg 4 en De Zwaan aan de Valckstraat 30. Het Parcival College is de VO-school in Groningen met ca. 550 leerlingen. Deze school maakt deel uit van VSNON maar blijft hier verder buiten beschouwing omdat het voorgenomen besluit in de praktische uitwerking alleen betrekking heeft op de Zutphense scholen.
Voorgenomen besluit Mijn voorgenomen besluit betreft het in samenhang uitvoeren van de volgende maatregelen: 1) Integrale herhuisvesting van VO en PO: - de Vrijeschool Zutphen (VO) aan de Weerdslag 14a wordt uitgebreid tot een unilocatie door het gebouw aan de Weerdslag 14b aan het VO toe te voegen. - de drie PO-scholen worden geherhuisvest aan de Henri Dunantweg 4 en Valckstraat 30. - er vindt renovatie plaats aan de Valckstraat 30. 2) Organisatorische maatregelen in het PO: - per 1 augustus 2013 start overgang van 3 naar 2 stromen. - per 1 augustus 2013 overgang van 6 naar 5 kleuterklassen. Deze maatregelen bieden de beste kansen om VSNON op de kortst mogelijke termijn financieel gezond en toekomstbestendig te maken. Het besluit beoogt een optimalisatie van de huisvesting voor VO en PO, en wel zo dat het samenbrengen van 1000 VO leerlingen op de unilocatie aan de Weerdslag ruimtelijk mogelijk wordt, terwijl de krimp in het PO wordt opgevangen met behoud van zoveel mogelijk ruimte.
Motief Ik wil met dit besluit alle vrijeschool leerlingen dienen, zowel in het VO als het PO. Dat is de kerntaak van VSNON en mijn bestuurlijke verantwoordelijkheid. Het besluit vraagt offers van ouders en leerkrachten maar leidt ook tot nieuwe kansen om het vrijeschoolonderwijs in Zutphen te versterken.
2
Naar een definitief besluit GMR Dit voorgenomen besluit leg ik ter advisering voor aan de Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad (GMR) van VSNON. De GMR vergadert op 27 november a.s. over dit onderwerp, waarna zij mij haar advies zal doen toekomen. Gemeente Op 6 december a.s. informeer ik de verantwoordelijke wethouder van de gemeente Zutphen over mijn voorgenomen besluit. Raad van Toezicht Ik verwacht dat het voorgenomen besluit op 10 december a.s. door de Raad van Toezicht van VSNON wordt bekrachtigd tot een definitief besluit.
Achtergrond Problematiek VSNON In januari 2012 maakte ik een quick scan van de problematiek binnen VSNON. Deze problematiek betrof vooral de bedrijfsvoering, het gebrek aan samenwerking, de personele omvang en de huisvesting, hetgeen zich in zijn totaliteit vertaalde in een zorgelijke financiële situatie. In februari 2012 aanvaardde ik de opdracht van de Raad van Toezicht om de problemen te helpen oplossen en deze stichting naar veilig vaarwater te loodsen. VSNON werd ten gevolge van het financieel verslag van 2011 onder geïntensiveerd toezicht van de Inspectie van het Ministerie van Onderwijs geplaatst. Er dreigt een faillissement indien geen maatregelen getroffen worden. Problematiek PO Een belangrijke oorzaak van de financiële situatie van VSNON is de tendens van een dalend aantal PO-leerlingen die in 2007 is ingezet en tenminste de komende 15 jaar nog zal doorzetten. De daling verliep tot nog toe volgens de prognoses op grond van de demografische ontwikkeling. Doordat hierop niet tijdig is gereageerd, is zowel het personeelsbestand als de huisvesting in drie gebouwen niet meer in overeenstemming met de bekostiging die de scholen krijgen van de overheid. De bekostiging is gebaseerd op het aantal leerlingen.
Problematiek VO Op het VO is voor wat betreft huisvesting een tegenovergestelde beweging aan de orde. Daar is de komende jaren een groei van het aantal leerlingen geprognotiseerd en moeten nog 300 leerlingen vanuit het centrum verhuizen naar de Weerdslag. Daarvoor is uitbreiding aan de Weerdslag 14a nodig, zodanig dat een unilocatie ontstaat. Hiertoe heeft de gemeente in 2010 een bouwbudget van ca. 2,6 miljoen euro beschikbaar gesteld. Met de gemeente is in 2012 overeengekomen dat het beschikbare bouwbudget mag worden aangewend voor een integrale oplossing van de huisvestingsproblematiek van VSNON.
3
Gemeenschapsvorming Voor toekomstbestendig vrijeschoolonderwijs in Zutphen is het naast herhuisvesting, vooral nodig om gemeenschapsvorming tot stand te brengen. Daarom wil ik voorwaarden scheppen voor samenwerking binnen de doorlopende leerlijn, zodat er verbindingen ontstaan tussen de losse eilanden uit het verleden. Het gaat hier om het samenspel van leerkrachten, leerlingen en ouders vanuit de grondslag van het vrijeschool onderwijs. Als de scholen ieder voor zich denken en doen, blijft de toekomst onbestendig omdat verdeeldheid verzwakt. Juist in Zutphen zijn alle elementen aanwezig voor een bloeiende vrijeschoolgemeenschap, waarmee een sterke positie in de markt behouden kan blijven.
Visie en beleid Parallel aan de uitvoering van dit voorgenomen besluit wil ik de visie van waaruit wij werken expliciteren en vastleggen in een meerjarenbeleidsplan. Daarbij worden alle schakels van de doorlopende leerlijn betrokken, te weten het PO, het VO, het peuteronderwijs en de BSO. Hiervoor zal begin 2013 een traject worden ingezet tot aan de zomervakantie.
Totstandkoming voorgenomen besluit Om tot een breed gedragen en weloverwogen besluit te komen, stelde ik in juni 2012 de Werkgroep Toekomst in. Deze bestond uit 2 ouders en 1 leerkracht per PO-school, de twee directeuren van De Berkel en De Zwaan/De IJssel, de conrector van de Vrijeschool Zutphen en vertegenwoordigers van de werkgroepen Financiën en Huisvesting. Ik was voorzitter en tevens opdrachtgever van de werkgroep. De afvaardiging van ouders kwam tot stand via de medezeggenschapsraden, de leerkrachten zijn door hun teams aangewezen. De opdracht aan de werkgroep was om realistische scenario’s te ontwikkelen waarmee VSNON weer duurzaam financieel gezond en toekomstbestendig wordt, rekening houdend met de korte en de lange termijn en daarover advies aan mij uit te brengen De werkgroepen Financiën en Huisvesting leverden de benodigde inhoudelijke input hiervoor. De Werkgroep Toekomst bracht op 12 november jl. een scenario-studie uit, waarin de werkgroep de - naar haar inzicht - enige drie realistische en dus haalbare scenario’s voor herhuisvesting presenteerde. Op 22 november jl. bracht de Werkgroep Toekomst advies uit. Het advies kwam tot stand na een brede consultatie van leerkrachten en ouders: de werkgroep organiseerde twee lerarenbijeenkomsten en twee bijeenkomsten voor alle betrokkenen (een meedenk-avond en een informatie-avond). Daarnaast brachten velen hun zienswijzen in, zowel schriftelijk als mondeling en werd uitgebreid van gedachten gewisseld. Alle inbreng uit dit brede proces is meegewogen in het advies van de werkgroep. Op 23 november bracht het MT advies uit.
4
Realistische huisvestingsscenario’s Huisvesting In de scenario-studie van de Werkgroep Toekomst zijn drie realistische scenario’s voor integrale herhuisvesting van VO en PO opgenomen: 1) Nieuwbouw aan de Valckstraat - het VO aan de Weerdslag 14a wordt uitgebreid tot een unilocatie door het gebouw aan de Weerdslag 14b aan het VO toe te voegen. - de PO-scholen worden geherhuisvest aan de Henri Dunantweg en de Valckstraat. - er vindt nieuwbouw aan de Valckstraat plaats. 2) Renovatie van het gebouw aan de Valckstraat - dit scenario is conform scenario 1 maar dan met renovatie van het bestaande gebouw - aan de Valckstraat. Het gebouw van de voormalige Tobiasgaard blijft behouden. 3) Uitbouw van het gebouw aan de Weerdslag 14a - het VO wordt uitgebreid door aan het gebouw aan de Weerdslag 14a bij te bouwen. - de PO-scholen worden geherhuisvest aan de Henri Dunantweg en de Weerdslag 14b. - de locatie Valckstraat komt te vervallen. Deze drie scenario’s zijn financieel haalbaar, zoals onderzocht en vastgelegd door de Werkgroep Huisvesting en de Werkgroep Financiën. Ik betreur het dat de mogelijkheid om - net als voor het VO - ook een unilocatie voor het PO te realiseren niet haalbaar is gebleken, net zo min als de mogelijkheid om de huidige drie PO-scholen te laten voortbestaan. Bouwkosten De Werkgroep Huisvesting maakte een raming van de totale bouwkosten per scenario. Deze zijn voor scenario 1: 2,4 miljoen euro, voor scenario 2: 2,1 miljoen euro., voor scenario 3: op 2,2 miljoen euro. De scenario’s passen binnen het door de gemeente toegekende budget van 2,6 miljoen euro en bieden nog ruimte voor onvoorziene kosten in het bouwtraject. Exploitatiekosten De Werkgroep Financiën stelde vast dat alle drie scenario’s voldoen aan de financiële randvoorwaarde om op korte termijn sluitende begrotingen te realiseren. De exploitatiekosten per scenario zijn nagenoeg gelijk. De berekeningen van de werkgroep geven aan dat een rendabele exploitatie te verwachten is. In de tijdelijke kosten zijn verschillen tussen de scenario’s die samenhangen met het aantal verhuisbewegingen dat nodig zou zijn. De benodigde verhuisbewegingen zijn onderwerp van nadere studie. Mochten twee verhuisbewegingen nodig zijn, dan blijven de scenario’s aan de financiële randvoorwaarde voldoen.
Organisatorische maatregelen Op basis van de uitkomsten van de Werkgroep Financiën stelde ik vast dat naast de herhuisvestingscenario’s ook organisatorische maatregelen binnen het PO nodig zijn om de financiële huishouding gezond te maken, te weten: 1) Per 1 augustus 2013 start overgang van 3 naar 2 stromen. Gefaseerd maar zo snel mogelijk, wordt van 3 naar 2 klassenstromen over gegaan. 2) Per 1 augustus 2013 overgang van 6 naar 5 kleuterklassen. Uitgangspunt bij deze maatregelen is de minimale klassengrootte die nodig is voor een financieel gezonde school.
5
Financiën Naar een structureel positief resultaat De concept begroting 2013 sluit vooralsnog af met een negatief resultaat van 30.000 euro. Bij uitvoering van mijn besluit is vanaf 2014 een begroting met een positief resultaat van 86.000 euro te verwachten. De begrotingen voor alle jaren daarna sluiten positief af. Er zijn in de begroting nog geen inkomsten opgenomen voor tegemoetkoming van de gemeente in de tijdelijke huurkosten voor het gebouw aan de Dieserstraat of voor de vermindering in exploitatielast bij verkoop van de gebouwen aan de Dieserstraat en Tengnagelshoek. Dit omdat nog niet bekend is wat de hoogte is van de huurvergoeding en niet voorzien kan worden wanneer verkoop gerealiseerd wordt. Risico van faillissement De Werkgroep Financien deed een rekentoets om het risico van faillissement in te schatten bij de in dit voorgenomen besluit aangekondigde maatregelen. De uitkomst hiervan luidt dat vanwege de vrij grote positieve kasstroom, VSNON aan alle verplichtingen kan blijven voldoen, ook als door de huidige omstandigheden met een extra leerlingenverlies rekening wordt gehouden. De werkgroep concludeerde dat door het inzetten van de voorgenomen maatregelen het risico van faillissement nagenoeg nihil is geworden. Dit betekent dat de hierboven genoemde maatregelen tot het beoogde doel leiden, namelijk VSNON financieel veilig te stellen.
Ingewonnen adviezen Het advies van de Werkgroep Toekomst luidde: De Werkgroep Toekomst is niet tot een eensluidend advies gekomen. Op basis van gewisselde argumenten is er een meerderheid van de werkgroep die kiest voor scenario 1 of 2. Een minderheid van de werkgroep kiest voor scenario 3. Het Management Team bracht op 23 november jl. het volgende advies uit: Op basis van consent adviseert het Management Team om scenario 2 uit te voeren.
Toelichting op het voorgenomen besluit Scenario 2 Het is mijn voorgenomen besluit om scenario 2 tot uitvoering te brengen, zoals omschreven in de inleiding. Hiermee doe ik recht aan de adviezen van de Werkgroep Toekomst en het Management Team. Motivatie De reden waarom ik kies voor scenario 2 is omdat dit scenario voordelig, snel en zeker is. Dit zijn waarden die op dit moment van groot belang zijn binnen VSNON. Bovendien is het een duurzaam scenario en blijven alle huidige locaties en de daarmee samenhangende buitenruimten behouden voor het vrijeschoolonderwijs.
6
Hieronder licht ik deze punten toe: voordelig, snel en zeker Scenario 2 is het goedkoopste scenario voor wat betreft de herhuisvestingskosten. Mogelijk is er een extra verhuisbeweging nodig ten opzichte van scenario 3, maar de kosten hiervan zijn ten opzichte van het voordeel in de herhuisvestingskosten beperkt. Omdat alleen in scenario 2 geen nieuwbouw nodig is, is deze variant sneller en met minder risico’s te realiseren. duurzaam Vanuit het oogpunt van duurzaamheid is renovatie ten opzichte van nieuwbouw een verantwoorde keuze. Het bestaande gebouw beschikt over grote klaslokalen met veel licht, hetgeen in nieuwbouw gezien de strakke normeringen wellicht minder mogelijk is. behoud van alle huidige locaties en de daarmee samenhangende buitenruimten Ruimte voor de kinderen om te bewegen en spelen is in de vrijeschool belangrijk. In scenario’s 1 en 2 blijft het gebouw aan de Valckstraat - met relatief veel buitenruimte behouden voor het vrijeschoolonderwijs. In scenario 3 komt deze locatie te vervallen. Het gebouw aan de Weerdslag 14b - met haar antroposofische kwaliteit en grote buitenruimte blijft in scenario 2 behouden voor het vrijeschoolonderwijs, maar dan voor het VO in plaats van voor het PO. Het gebouw werd gebouwd voor PO-leerlingen, maar door de geborgenheid en intimiteit die het gebouw biedt, is het ook geschikt voor jonge en/of kwetsbare groepen van het VO. Ruimte voor alle leerlingen Aan de Weerdslag zijn in de huidige situatie de gebouwen van de PO en het VO naast elkaar gesitueerd, met respectievelijk 200 PO-kinderen en 700 VO-kinderen, 900 in totaal. In de scenario’s 1 en 2 verlaat de PO de Weerdslag 14b. Dit gebouw wordt toegevoegd aan het VO. Er worden in totaal 1000 VO-leerlingen gehuisvest aan de Weerdslag. In scenario 3 blijft de PO aan de Weerdslag 14b gehuisvest, met 300 leerlingen, oftewel 100 leerlingen meer dan in de huidige situatie. Het VO breidt uit tot een gebouw voor 1000 VOleerlingen. Aan de Weerdslag zijn dan in totaal 1300 leerlingen gehuisvest. Scenario’s 1 en 2 bieden de meeste ruimte, zowel voor het VO aan de Weerdslag als voor het PO aan de Henri Dunantweg en de Valckstraat. Maatschappelijke druk in de buurt niet verhogen De toename van het aantal verkeersbewegingen rondom de Weerdslag, die 300 extra leerlingen veroorzaken in scenario 3, zal leiden tot een ongewenste verhoging van de maatschappelijke druk op de buurt. Door de keuze voor scenario 2 blijft er voor zowel VO- als PO-leerlingen ruimte om te bewegen en te groeien, in letterlijke en figuurlijke zin. De scholen kunnen zich blijven open stellen voor het ontvangen van (nieuwe) leerlingen. Dit is anders dan in scenario 3, waarbij er aan de Weerdslag teveel leerlingen (1300 in totaal) te dicht op elkaar zouden moeten leven.
7
Uitvoering De PO-leerlingen worden herverdeeld over de gebouwen aan de Henri Dunantweg en de Valckstraat. Een belangrijke waarde van vrijeschoolonderwijs is de binding van de leerkracht met de kinderen in de klas. Uitgangspunt is daarom dat de klassen en leerkrachten bij elkaar kunnen blijven. Ook vraag ik om er bij de uitvoering zorg voor te dragen dat de situatie dat PO-kinderen uit één gezin op verschillende locaties gehuisvest worden, zoveel mogelijk voorkomen wordt. Tenslotte vind ik het van belang om de uitvoering zo spoedig mogelijk in gang te zetten, zodat het onderwijs weer centraal kan staan, de financiële situatie van VSNON veilig is gesteld en de toekomst met een gerust hart tegemoet kan worden getreden.
Aanvullende opmerkingen -
-
In de toekomst komen lokalen leeg te staan als gevolg van het dalende leerlingen aantal. In deze lokalen kunnen activiteiten ontwikkeld worden tegen commercieel tarief. Ook bestaat de mogelijkheid dat de gemeente de ruimte opeist indien daar zwaarwegende motieven voor zijn. Als herhuisvesting plaatsvindt conform de normen, zoals in alle scenario’s het geval is, vervalt de huidige huurverplichting aan de gemeente. De huidige inschrijving bij het Ministerie van Onderwijs met twee Brinnummers blijft ongewijzigd. In de uitwerkingen van het besluit neem ik het belang van BSO-ruimte en de mogelijkheid van peutergroepen in de scholen mee. In het meerjarenbeleidsplan wordt marketing en PR-beleid uitgewerkt.
Planning - Eind januari 2013 gedetailleerde planning gereed - Uiterlijk 1 mei 2013 uitwerking t.a.v. herverdeling leerlingen en leerkrachten bekend - Per 1 augustus 2015 alle maatregelen doorgevoerd Brondocumenten en adviezen - Quick scan, VSNON, januari 2012 - Scenariostudie Vrije School Zutphen, Coresta, 5 november 2012 - Verkenning behoud vrijeschoolonderwijs in Zutphen, 24 september 2012 - Scenario-studie vrijescholen Zutphen, Werkgroep Toekomst, d.d. 12 november 2012 - Notitie van de Werkgroep Financiën: ‘Hoe maken we de PO-scholen weer financieel gezond?’ d.d. 18 november 2012 - Advies Werkgroep Toekomst d.d. 21 november 2012 - Advies Management Team d.d. 23 november 2012
8
