Lesbrief Lizzy traint dolfijnen Introductie Deze lesbrief hoort bij Lizzy traint dolfijnen van Suzanne Buis. Leerlingen kunnen dit boek zelfstandig lezen of het boek kan klassikaal worden voorgelezen. Deze lesbrief bestaat uit drie delen. Het eerste deel is een introductie en gaat over Curaçao en dolfijnen in het algemeen, het tweede deel over dolfijnentherapie en het derde deel over de gevaren voor dolfijnen in het wild. De antwoorden op de meeste vragen zijn in het boek te vinden en af en toe zal de leerling iets moeten opzoeken via internet. Bij deze lesbrief hoort een antwoordblad.
© Uitgeverij Kluitman Alkmaar B.V. 2015. Tekst: Lotte Dijkstra, naar het boek van Suzanne Buis, met illustraties van Katrien Holland
1
Les 1 Wat weet je al?
1.
Lizzy gaat in het boek naar haar vader, die op Curaçao woont. Curaçao is een eiland en hoort bij Nederland, maar ligt heel ver weg. Zoek samen met de juf of meester op het digibord op waar Curaçao ligt. a. Hoe kan het dat Curaçao een beetje bij Nederland hoort, terwijl het zo ver weg ligt? (Als je dit moeilijk vindt, zoek dan de uitleg van Lizzy’s moeder op in hoofdstuk 2).
………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
b. Curaçao is een van de drie ABC-eilanden. Die noemen ze zo omdat het eilanden zijn die naast elkaar liggen en beginnen met een A, een B en een C. Curaçao weet je al. Welke eilanden horen bij de A en de B? A……………………………………. B…………………………………….
2.
De vader van Lizzy werkt in een dolfijnencentrum. Wat weet je al van dolfijnen?
Dolfijnen
2
3.
H4, H15 De dolfijnen in het trainingscentrum zijn tuimelaardolfijnen. Zoek in Lizzy traint dolfijnen, andere boeken over dolfijnen of op internet of zo veel mogelijk informatie.
Wat eten ze?
Waar leven ze?
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
Dolfijnen zijn geen vissen, maar zoogdieren. Dat kun je zien aan een aantal dingen. Omcirkel steeds het goede antwoord. • Babydolfijnen komen uit een ei / groeien in de buik van hun moeder • Dolfijnen hebben longen / kieuwen en kunnen dus niet / wel onder water ademen. • Dolfijnen zijn koudbloedig / warmbloedig Kunnen dolfijnen in een trainings centrum gevaarlijk zijn? Wat kan er gebeuren? (H21,22)
Hebben dolfijnen altijd zin om kunstjes te doen? (H15, 20) …………………………………………
………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… ………………………………………… Een dolfijn kan niet onder water ademen. Ze hebben een trucje om toch onder water te kunnen slapen. Weet jij wat dat is?
Wat mag je niet doen als je met een dolfijn zwemt? (H25) …………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
…………………………………………
3
Les 2 Hulp van dolfijnen
1.
Lizzy’s vader werkt in een dolfijnencentrum. Daar wordt ook dolfijnentherapie gegeven. Hij legt uit (H16) hoe dat werkt. Maak de volgende zinnen af:
•
•
•
2.
Er komen allemaal verschillende kinderen naar het therapiecentrum. Bij welke problemen kunnen dolfijnen helpen?
Kinderen krijgen therapie in het centrum. Als de kinderen goed geoefend hebben, mogen ze als …………….. naar hun dolfijn. Ieder kind heeft twee weken lang ……………………………………. als begeleider, samen met …. mensen. Kinderen leren dat ……………………….. beter werkt dan wijzen naar wat ze willen.
………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Vind je dit een lastige vraag? Lees hoofdstuk 16 nog eens of kijk op de website van het therapiecentrum in Curaçao: www.curacaodolphintherapy.com of www.dolfinn.nl
3.
Waarom zijn juist dolfijnen zo geschikt voor therapie?
………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
Lees hoofdstuk 21 en 23 nog eens of kijk op de site van het dolfijnentherapiecentrum.
4. Zijn er andere dieren die kunnen helpen bij therapie? Weet jij welke? ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
5.
✎ Teken een van de dolfijnen uit Lizzy traint dolfijnen.
4
6. Dolfijnen zijn superslim. Hun hersenen zijn net zo groot als die van de mens. Daarnaast herkennen dolfijnen als een van de weinige dieren zichzelf in de spiegel. Dat betekent dat ze heel intelligent zijn.
a. Dolfijnen ‘praten’ met elkaar. Dat doen ze op verschillende manieren. Kun jij uitleggen op welke?
……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………
b. Hoe praten dolfijnen en mensen met elkaar?
………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
c. Er wordt ook wel gezegd dat dolfijnen telepathisch kunnen praten. Kun je uitleggen wat dat betekent?
………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Als je het lastig vindt, lees dan hoofdstuk 26 nog eens. Daar gebeurt iets heel bijzonders tussen Lizzy en de dolfijn, en lijkt op telepathie.
In een aflevering van Willem Wever wordt uitgelegd hoe dolfijnen praten. Via YouTube kun je die terugkijken.
Extra
7. Er zijn veel verhalen over dolfijnen in het wild die mensen of andere dieren helpen. Ze
redden hen als er een haai is of brengen drenkelingen naar de kust. a. Zoek op internet of je zo’n verhaal (een nieuwsbericht of een filmpje) kunt vinden. Bespreek het verhaal met je juf of meester en klasgenoten. Wat gebeurde er precies? Hoe hebben de dolfijnen geholpen? b. Speel het verhaal na in een toneelstukje of maak er een grote tekening of stripverhaal van.
5
Les 3 Dolfijnen in gevaar
1.
Als Lizzy de training volgt, leert ze dat veel dolfijnen in het wild gevaar lopen. Sommige dolfijnsoorten zijn bijna uitgestorven. Hoe kan dat? In hoofdstuk 24 vind je 3 oorzaken.
1. ………………………………………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………………………………………
2.
Plastic vormt ook een heel groot probleem voor dolfijnen. Waarom is dat zo gevaarlijk?
………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
3. Lizzy bedenkt samen met de andere kinderen van de training manieren om geld in te zamelen voor dolfijnen. Waarom is geld voor het studiecentrum zo belangrijk? ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………
4. Bedenk samen met je klas en je juf of meester hoe jij de dolfijnen kunt helpen. Lizzy gaat geld ophalen voor het studiecentrum, maar het is ook belangrijk dat mensen beter omgaan met plastic, zodat dat niet meer in zee terechtkomt. Hoe kun je dat duidelijk maken?
6
Antwoordblad bij Lesbrief Lizzy traint dolfijnen
Nuttige websites voor de docent: Curaçao Dolphin Therapy Stichting Dolfinn Heiloo Willem Wever over dolfijnen Het Klokhuis over dolfijnen
www.curacaodolphintherapy.com www.dolfinn.nl http://www.willemwever.nl/page/alles-over-dolfijnen http://www.hetklokhuis.nl/onderwerp/dolfijnen
Suzanne Buis zwom zelf ook met dolfijnen en schreef daar een blog over, die leuk is om te lezen of te gebruiken als aanvulling op deze lesbrief: http://suzannebuis.nl/enmeer.html.
© Uitgeverij Kluitman Alkmaar B.V. 2015. Tekst: Lotte Dijkstra, naar het boek van Suzanne Buis, met illustraties van Katrien Holland
1
Les 1 Wat weet je al?
1.
Lizzy gaat in het boek naar haar vader, die op Curaçao woont. Curaçao is een eiland en hoort bij Nederland, maar ligt heel ver weg. Zoek samen met de juf of meester op het digibord op waar Curaçao ligt. a. Hoe kan het dat Curaçao een beetje bij Nederland hoort, terwijl het zo ver weg ligt?
Curaçao was vroeger een kolonie van Nederland. Het hoorde tot 2010 bij het Koninkrijk der Nederlanden, maar nu is het zelfstandig. Toch is de band met Nederland nog sterk.
De uitleg van Lizzy’s moeder is ook een goed antwoord: ‘Nederlanders gingen vroeger als ontdekkingsreizigers de hele wereld over. Hier en daar besloten ze dat ze de baas werden en dan moesten de mensen die daar woonden, Nederlands leren spreken.’ (p. 9)
b. Curaçao is een van de drie ABC-eilanden. Die noemen ze zo omdat het eilanden zijn die naast elkaar liggen en beginnen met een A, een B en een C. Curaçao weet je al. Welke eilanden horen bij de A en de B? Aruba Bonaire
2.
De vader van Lizzy werkt in een dolfijnencentrum. Wat weet je al van dolfijnen? Eigen invulling leerling
2
3.
H4, H15 De dolfijnen in het trainingscentrum zijn tuimelaardolfijnen. Zoek in Lizzy traint dolfijnen, andere boeken over dolfijnen of op internet of zo veel mogelijk informatie.
Dolfijnen zijn geen vissen, maar zoogdieren. Dat kun je zien aan een aantal dingen.
Wat eten ze? (o.a.) haring makreel inktvis wijting
Waar leven ze? alle wereldzeeën sommige rivieren
Dolfijnen zijn geen vissen, maar zoogdieren. Dat kun je zien aan een aantal dingen. Omcirkel steeds het goede antwoord. • Babydolfijnen groeien in de buik van hun moeder. • Dolfijnen hebben longen en kunnen dus niet onder water ademen. • Dolfijnen zijn warmbloedig.
Kunnen dolfijnen in een trainingscentrum gevaarlijk zijn? Wat kan er gebeuren? (H21,22) Ja, dolfijnen in een trainingscentrum kunnen gevaarlijk zijn. Ze kunnen (per ongeluk) bijten. Daarbij beschermen dolfijnen hun jong en kunnen ze je aanvallen als je te dicht in de buurt komt, met bijvoorbeeld een kopstoot.
Hebben dolfijnen altijd zin om kunstjes te doen? (H15, 20) Meestal wel. De vader van Lizzy legt uit (p. 72) dat dolfijnen heel slimme dieren zijn, die af en toe een uitdaging nodig hebben. Daarbij vertelt Lucy (p. 92-93) dat er op bepaalde tijden niemand bij de dolfijnen in de buurt mag komen, want dan hebben ze rust.
Wat mag je niet doen als je met een dolfijn zwemt? (H25) • Niet tussen de moeder en de baby in zwemmen • niet aaien over het achterste deel van de dolfijn • niet te dicht bij de staart zwemmen • niet wijzen naar de bek of ogen
Een dolfijn kan niet onder water ademen. Ze hebben een trucje om toch onder water te kunnen slapen. Weet jij wat dat is? Dolfijnen slapen met één hersenhelft tegelijk.
3
Les 2 Hulp van dolfijnen
1.
Lizzy’s vader werkt in een dolfijnencentrum. Daar wordt ook dolfijnentherapie gegeven. Hij legt uit (H16) hoe dat werkt. Maak de volgende zinnen af:
•
•
•
2.
Er komen allemaal verschillende kinderen naar het therapiecentrum. Bij welke problemen kunnen dolfijnen helpen?
3.
Waarom zijn juist dolfijnen zo geschikt voor therapie?
Op de website van Stichting Dolfinn wordt dit als volgt uitgelegd:
Kinderen krijgen therapie in het centrum. Als de kinderen goed geoefend hebben, mogen ze als beloning naar hun dolfijn. Ieder kind heeft twee weken lang dezelfde dolfijn als begeleider, samen met drie mensen. Kinderen leren dat praten/woorden gebruiken beter werkt dan wijzen naar wat ze willen.
Bij kinderen met een lichamelijke of geestelijke handicap: kinderen met het Syndroom van Down, autisme, Asperger-syndroom maar ook kinderen met een depressie, posttraumatische stressstoornis of burn-out.
‘Dolfijnen zijn taakgericht, wijzen niet snel iemand af en kunnen zich goed concentreren. Daardoor kunnen ze beter getraind worden dan andere dieren. Dolfijnen zijn verder bijzonder sociaal en blijven zelfs tot op hogere leeftijd speels. Daarnaast is spelen en zwemmen in het water stressverlagend voor kinderen met een beperking. Dolfijnen maken ook bijzondere geluiden, die met name door kinderen met het Syndroom van Down als vertrouwenwekkend worden ervaren.’
4. Zijn er andere dieren die kunnen helpen bij therapie? Weet jij welke?
Katten, honden en paarden worden ook ingezet bij bepaalde therapieën.
5.
✎ Teken een van de dolfijnen uit Lizzy traint dolfijnen. Eigen invulling leerling
4
6. Dolfijnen zijn superslim. Hun hersenen zijn net zo groot als die van de mens. Daarnaast herkennen dolfijnen als een van de weinige dieren zichzelf in de spiegel. Dat betekent dat ze heel intelligent zijn.
a. Dolfijnen ‘praten’ met elkaar. Dat doen ze op verschillende manieren. Kun jij uitleggen op welke?
Dolfijnen maken geluidjes naar elkaar en gebruiken sonar. Dit zijn een soort klikjes, en het geluid botst tegen een voorwerp (bijvoorbeeld een school vissen of een andere dolfijn). De echo van het geluid vangt de dolfijn op, waardoor hij weet waar het voorwerp is.
b. Hoe praten dolfijnen en mensen met elkaar?
Dolfijnentrainers ‘praten’ met dolfijnen door bepaalde handgebaren of bewegingen en door de dolfijn goed aan te kijken.
c. Er wordt ook wel gezegd dat dolfijnen telepathisch kunnen praten. Kun je uitleggen wat dat betekent?
Telepathie is een soort ‘praten in gedachten’. Lizzy merkt in hoofdstuk 26 dat ze de dolfijn begrijpt en met hem kan praten zonder het hardop te hoeven zeggen. Dit is een voorbeeld van telepathie. In een aflevering van Willem Wever wordt uitgelegd hoe dolfijnen praten. Via YouTube kun je die terugkijken. Willem Wever ‘Hoe praten dolfijnen’ http://www.youtube.com/watch?v=rrXMrvzB4f0
Extra
7. Er zijn veel verhalen over dolfijnen in het wild die mensen of andere dieren helpen. Ze
redden hen als er een haai is of brengen drenkelingen naar de kust. a. Zoek op internet of je zo’n verhaal (een nieuwsbericht of een filmpje) kunt vinden. Bespreek het verhaal met je juf of meester en klasgenoten. Wat gebeurde er precies? Hoe hebben de dolfijnen geholpen?
Voorbeelden: http://www.zie.nl/profile/kletskoppen/opmerkelijk/Dolfijn-redt-surfer-van-haai/m1mz9bhffmf8 http://www.ad.nl/ad/nl/1013/Buitenland/article/detail/2123287/2008/03/12/Dolfijn-redt gestrande-walvissen.dhtml http://www.piepvandaag.nl/dolfijnen-redden-vrouw-en-haar-hond/ Er is veel meer te vinden door bij Google of YouTube ‘dolfijn redt’ of ‘dolfijn helpt’ in te typen.
5
Les 3 Dolfijnen in gevaar
1.
Als Lizzy de training volgt, leert ze dat veel dolfijnen in het wild gevaar lopen. Sommige dolfijnsoorten zijn bijna uitgestorven. Hoe kan dat? In hoofdstuk 24 vind je 3 oorzaken.
1. De dieren die ze eten, zijn verdreven door andere dieren of gevangen door vissers.
2. Planten zijn verdwenen.
3. Vervuiling of andere veranderingen in het water.
2.
Plastic vormt ook een heel groot probleem voor dolfijnen. Waarom is dat zo gevaarlijk?
Dolfijnen raken verdwaald in al het plastic afval dat in het water zwerft. Er is soms zo veel plastic dat de dolfijn niet omhoog kan komen om lucht te happen, waardoor ze stikken.
3. Lizzy bedenkt samen met de andere kinderen van de training manieren om geld in te zamelen voor dolfijnen. Waarom is geld voor het studiecentrum zo belangrijk?
Het studiecentrum doet onderzoek naar dolfijnen in het wild en onderzoekt hoe ze het beste beschermd kunnen worden.
4. Bedenk samen met je klas en je juf of meester hoe jij de dolfijnen kunt helpen. Lizzy gaat geld ophalen voor het studiecentrum, maar het is ook belangrijk dat mensen beter omgaan met plastic, zodat dat niet meer in zee terechtkomt. Hoe kun je dat duidelijk maken?
Eigen invulling leerling Suggesties: een poster maken, een toneelstukje of filmpje maken, spreekbeurten houden
6
