Het Jeugd Interventie Team (JIT) – een werkorganisatie van Stichting Bureau Jeugdzorg Haaglanden - bestaat nu bijna 3 jaar. Het JIT heeft een succesvolle aanpak en methodiek ontwikkeld. De hulp aan jongeren is praktisch en is ingebed in een sociaal en professioneel netwerk. Laagdrempelig werken is daarbij een van de kerngedachten. Verwijzers, maar ook jongeren weten de weg naar het JIT goed te vinden. Zij zijn over het algemeen tevreden met de inzet vanuit het JIT. De jongeren waar het JIT mee werkt, hebben vaak een laag zelfbeeld en worden afgeschrikt door de ‘traditionele’ hulpverleningsinstellingen. Getuige het aantal zelfmelders, bevestigen jongeren het beeld dat het JIT een lage drempel heeft. Omdat jongeren die in aanmerking komen voor ondersteuning vaak ernstige problemen op verschillende leefgebieden hebben, richt de aanpak van het JIT zich niet op één probleem, maar houdt rekening met alle problemen. Het JIT werkt met de jongeren aan vooraf bepaalde, concrete en tastbare resultaten.
Voor wie is het JIT Jongeren die hun school niet afmaken, geen goede dagbesteding hebben; jongeren die schulden hebben en niet beschikken over een goede huisvesting; jongeren die geen netwerk hebben dat hen kan helpen en steunen. Dit type jongere heeft het niet makkelijk. Zij hebben problemen en zij veroorzaken problemen, zoals overlast in buurten. Een deel van hen loopt het risico om in de criminaliteit terecht te komen of daar niet meer uit te komen. Om de kans op afglijden te verkleinen en hen te helpen om hun leven ten goede te keren, biedt het JIT een preventieve, ondersteunende en outreachende aanpak. Bij het JIT worden deze jongeren uitgedaagd en gestimuleerd om het perspectief in hun leven te verbeteren en hier zelf de verantwoordelijkheid voor te nemen. De begeleiding van het JIT is uitnodigend en erop gericht de jongere sterker te maken, zodat hij zich op aanvaarbare wijze staande kan houden.
Het JIT voert een maatschappelijke opdracht uit Het JIT werkt in opdracht van de gemeente Den Haag. Het JIT voert haar aanbod uit passend binnen de ambities van de gemeente, zoals die zijn beschreven in het Actieprogramma Jeugd 2007 – 2010. We geven hier een paar van die ambities: specifieke aandacht voor dak- en thuisloze jongeren, jonge moeders en kinderen, slachtoffers van huiselijk geweld of loverboys én Antilliaanse en Marokkaanse jongeren; realiseren van een proactieve aanpak van hinderlijke (en licht overlastgevende) groepen in ieder stadsdeel; iedere jongere onder de 27 volgt onderwijs of heeft een baan; jongeren zonder startkwalificaties worden actief opgespoord. Met de methodiek Werk Voorop gaat iedere jongere die zich meldt bij het Jongeren loket terug naar school of wordt geplaatst op een werkplek; afstemmen van acties rond probleemjongeren met relevante partners via de Verwijsindex en casuïstiekbespreking in de netwerken; stroomlijnen en vereenvoudigen van de huidige structuur van wijk- en schoolgerichte zorgnetwerken tot uniforme netwerken onder gemeentelijke regie; professionaliseren en in stand houden van een voldoende en gevarieerd aanbod van voorzieningen voor licht begeleid wonen; realiseren van een gevarieerd aanbod aan (vrijwillige) gezinsgerichte vormen van advies, begeleiding en ondersteuning bij de opvoeding; realiseren van voldoende capaciteit voor zwerfjongeren binnen de maatschappelijke opvang; vroegtijdig schoolverlaten tegengaan onder andere door uitbreiding van de capaciteit van het schoolmaatschappelijk werk in het voortgezet onderwijs; invoeren van VIG-methode gezinsaanpak; ontwikkelen van nazorgtraject Preventie na Detentie;
voorkomen dat jongeren met meervoudige problematiek verder afglijden of uitvallen en het bieden van perspectief op scholing en werk voor risicojongeren door maximaal 600 trajecten JIT preventie minimaal 60 jongeren een zorgjongerentraject minimaal 20 een (justitie gerelateerd) JIT-Nazorg-traject.
Tegen bovengenoemde achtergrond heeft het JIT programma’s ontwikkeld voor specifieke doelgroepen die baat zullen hebben bij een aanbod dat gestoeld is op de principes van het JIT. Daarmee zijn er in 2007 vier JIT varianten. Twee varianten bieden een drie maanden durende interventie: JIT Preventief en JIT Uitdaging. Twee andere varianten richten zich op doelgroepen waarbij inzet gedurende langere tijd nodig is om succes te boeken: JIT Zorg en JIT Intensief.
Aanbod op maat Aanvankelijk richtte het JIT zich op een groep jongeren die als gevolg van verschillende oorzaken overlastgevend gedrag vertoonde. Al snel werd duidelijk dat het ontbreken van een zinvolle dagbesteding in combinatie met een veelheid aan problemen zoals dakloosheid en gezinsproblemen, belangrijke oorzaken waren. Daarom richtte en richt het JIT zich op samen werken aan het vinden van zo’n dagbesteding. Daarbij moet natuurlijk ook aandacht zijn voor achterliggende oorzaken in de persoonlijke sfeer en het ontbreken van een steunend netwerk. In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat deze methode en denkwijze bruikbaar is voor andere doelgroepen. Dat biedt ook het voordeel van specialisatie. Een onderscheiden doelgroep heeft baat bij een gerichte, op de doelgroep toegesneden aanpak. JIT Preventief
JIT Uitdaging
JIT Zorg
JIT Intensief
Richt zich op jongeren vanaf 12 tot en met 23 jaar, die geen dagbesteding (werk of onderwijs) en op veel verschillende leefgebieden problemen hebben. Programma is kortdurend en intensief (3 maanden). Er zijn met drie, zes en negen maanden follow up contacten met de jongeren die gebruik maakten van JIT Preventief. Richt zich op jongeren van 17 tot en met 23 jaar die een drie maanden durende opleiding krijgen via Defensie. JIT Uitdaging verzorgt werving en selectie én biedt volgend op de opleiding gedurende drie maanden begeleiding. Richt zich op jongeren van 18 tot en met 27 jaar die in de bijstand zitten en die niet bemiddelbaar zijn naar een traject werk of scholing. Programma start intensief en heeft een looptijd van één jaar. Richt zich op doorstromers (12 tot 18 jaar) die minimaal 2 parketnummers hebben en jongvolwassen veelplegers (18 tot en met 23 jaar) die minimaal 3 parketnummers hebben. Programma start intensief en heeft een looptijd van één jaar.
Het JIT heeft een zelfstandige rol in de keten van zorg. Onze laagdrempelige werkwijze stelt ons in staat om met jongeren in contact te komen en hen te begeleiden. De samenwerking met ketenpartners is daarbij voor het JIT belangrijk. Wij worden door veel ketenpartners benaderd en onderhouden de voor ons belangrijke contacten. In 2007 hebben we deelgenomen en een bijdrage geleverd aan de volgende overleggen:
Stuurgroep Dienst SoZaWe Centraal Casus Overleg (CCO) Algemeen Platform Jeugdcriminaliteit Overlegvormen rondom wonen en huisvesting van jongeren en tienermoeders
Overlegvormen rondom Haagse zwerfjongeren Ketenoverleg problematische jeugdgroepen Ketenaanpak Nazorg Haagse Jeugd Ketenoverleg Antillianen Ketenoverleg Marokkanen Lokale netwerkoverleggen Overleg in het kader van Krachtwijken Haags Risico Signaleringssysteem (HRS)
JIT Preventief vormt de linking pin tussen de vrijwillige en de justitiële hulpverlening. Van iedere jongere die zich aanmeldt gaan wij na of deze begeleiding ontvangt van de Jeugdreclassering, Gezinsvoogdij, de Toegang van Bureau Jeugdzorg of van de volwassen reclassering. In dat geval wordt een jongere niet bij het JIT in begeleiding genomen.
Hoe werkt het JIT Het uitgangspunt van de JIT-methodiek is dat de jongere centraal staat. De werkwijze is gebaseerd op de visie dat jongeren het beste geholpen kunnen worden in hun eigen vertrouwde omgeving. Het JIT sluit aan bij de leefwereld van de jongere en biedt individuele en intensieve ambulante begeleiding op maat. We geven respect en aandacht, maar stellen en handhaven ook grenzen. Om de jongere heen wordt een contactnetwerk opgezet van medewerkers uit de jeugdhulpverlening, jeugdzorg, de gezondheidszorg, het onderwijs, het Werkkompas, politie en justitie. Deze werken samen met elkaar en worden ‘op maat’ ingeschakeld, zodat actief gewerkt wordt aan de oplossing van problemen. Daarnaast wordt het sociale netwerk om de jongere heen geactiveerd. Positieve contacten uit het verleden worden herontdekt en nieuwe contacten worden opgebouwd. Jongeren worden zich bewust van hun gedrag en krijgen op een doeltreffende en speelse wijze o.a. met behulp van sociale vaardigheidstrainingen, gedragsalternatieven aangereikt. We nemen jongeren buitengewoon serieus en sluiten met hen een contract af over de doelen, de beoogde resultaten maar ook over de inbreng van de jongere zelf en wat hij van ons kan en mag verwachten.
In dit jaarverslag blikken we terug en presenteren we voor elk van de varianten de belangrijkste informatie. We beschrijven enkele kenmerken van de doelgroep (geslacht, leeftijd en etniciteit). Daarna gaan we in op de woonsituatie. In een bijlage presenteren we de gegevens over de wijken waar jongeren wonen die een beroep doen op het JIT. Ook besteden we aandacht aan probleemgebieden en de vooruitgang die jongeren boeken. We besluiten ieder onderdeel door kort de geboekte resultaten te noemen en we besluiten met knelpunten en ontwikkelingen.
JIT Preventief JIT Preventief is een intensief kortdurend programma bedoeld voor jongeren tussen 12 en 24 jaar. JIT Preventief begeleidt en ondersteunt risico- en probleemjongeren. Deze jongeren hebben op verschillende leefgebieden problemen en zij hebben geen of onvoldoende perspectief op een zinvolle dagbesteding. Bij sommige jongeren ligt het gevaar van (beginnend) crimineel gedrag op de loer. Een deel van de jongeren wil juist hun criminele carrière afbreken en meldt zich aan. In drie maanden tijd activeert het JIT deze jongeren en sluit daarvoor aan op krachten in de directe leefomgeving van de jongeren. De ervaring is dat deze jongeren op veel verschillende leefgebieden problemen hebben. Het JIT zet in op verbetering in vooral de thuissituatie, een netwerk, de vrije tijd, inkomen, huisvesting, gezondheid (psychisch, lichamelijk) en een zinvolle dagbesteding. Zij maakt daarbij onder meer gebruik van gedragsinterventies en trainingen. Na drie maanden is het doel dat jongeren veelal zelf (of met steun uit het netwerk) weer verder kunnen. Er is een dagbesteding of uitzicht op een zinvolle dagbesteding: school, opleiding, werkervaringstraject of werk. JIT-medewerkers blijven gedurende één jaar contact houden. Als een jongere in die periode problemen zou krijgen kan de JIT-medewerker de jongere opnieuw motiveren om met behulp van het netwerk of de JIT-medewerker, de positieve lijn weer op te pakken. Ook krijgt het JIT daardoor informatie over de kracht en de te versterken elementen van onze inzet. JIT Preventief voert haar werkzaamheden uit in opdracht van de gemeente Den Haag. Een JITmedewerker begeleidt op jaarbasis 20 jongeren (fulltime werkverband) én verzorgt follow up van afgesloten trajecten.
Cijfers en resultaten Sinds 2005 groeit het aantal jongeren dat contact vindt met het JIT. In 2005 waren dat er bijna 700, in 2007 is dat aantal gegroeid tot 882. Een toename van 27% in twee jaar tijd. Verder bereiken JIT Zorg en JIT Intensief samen in 2007 ruim 160 jongeren. Daarmee heeft het JIT als geheel in 2007 contact gehad met meer dan 1000 jongeren. De cijfers over de doelgroep hebben betrekking op alle 882 jongeren. De cijfers en resultaten voor JIT Preventief betreffen ook jongeren die een aanbod krijgen op basis van IMAR en Traha Brug-gelden. Geslacht
Het merendeel van de jongeren dat gebruik maakt van JIT Preventief is man. Maar er is een tendens dat steeds meer vrouwen de weg naar het JIT vinden. Was hun aandeel in 2004 nog 20%, daarna groeide hun aandeel steeds verder, via 30% (2005) en 38% (2006) naar 45,2% (2007). JIT preventief 2007: geslacht 600 500
483 399
400 M an
300
Vro uw
200 100
54,8
45,2
0 absoluut
%
Verantwoordelijk voor die groei zijn de grotere naamsbekendheid en aanwezigheid in de stad, versterking van de samenwerking met instellingen die veel contact hebben met meiden en de mond op mond reclame (meiden die door vriendinnen gewezen worden op JIT Preventief). Leeftijd JIT Preventief bereikt een steeds ouder deel van haar doelgroep. Het aandeel jongeren van 18 tot en met 21 jaar is met 55% het grootst. Het aandeel jongeren ouder dan 21 bedraagt bijna 26%, het aandeel jongeren van 15 tot en met 17 jaar bedraagt 16%. Deze ontwikkeling is in lijn met de tendens die al vanaf 2004 zichtbaar is. Het aandeel jeugdigen in de twee jongste categorieën blijft absoluut ongeveer gelijk. De aanwas is vooral zichtbaar bij de leeftijd vanaf 18 jaar (groei van 436 naar 489 voor 18-21 jaar en groei van 158 naar 227 voor jongeren vanaf 22 jaar). JIT Preventief 2007: leeftijd
600 489
500 400 300
227
200
145
100
21
0 <15
15 -17
18 -21
>21
Etniciteit De voorgangers van het JIT werkten in 2004 nog vooral in een werkgebied waar het aandeel jongeren van niet-Nederlandse etnische afkomst het grootst was. Met de inzet van JIT Preventief over het totale werkgebied van de gemeente Den Haag is het gegroeide aandeel jongeren van Nederlandse afkomst te verklaren. De stijging onder jongeren van Nederlandse herkomst is met ruim 100 het grootst. 65% van de jongeren die het JIT bereikt heeft een niet-Nederlandse achtergrond. JIT Preventief 2007: etniciteit
350
306
300 250 200 150
147
129
135 102
100
63
50
ve rig * O
Tu rk s
An t il l ia an s
nd s ed er la N
in do es Su r/H
M ar ok ka an
s
ta an s
0
*: Een grote groep binnen de categorie ‘overig’ is afkomstig uit Afrikaanse landen, verder onder andere uit Irak, Joegoslavië, Pakistan, India en Iran.
Woonomgeving en woonsituatie De jongeren die een beroep doen op JIT Preventief zijn overwegend afkomstig uit Den Haag. Een enkeling is afkomstig uit een van de omringende gemeenten. In deze gevallen vormt Den Haag het belangrijkste levensterrein voor de betreffende jongere. In de bijlage wordt voor alle varianten van het JIT de verdeling over de wijken gegeven. In totaal komt ruim 51% van alle jongeren die aankloppen bij JIT Preventief uit een van de vijf volgende wijken: Escamp, Centrum, Schilderswijk, Laak en Transvaal. De ontwikkeling dat steeds meer jongeren die zich melden bij het JIT dakloos, thuisloos en/of adresloos zijn, is nog niet gekeerd. In 2005 was 17% zonder huisvesting, in 2006 25% en in 2007 gaat het om bijna 27% van de jongeren (absoluut 236). JIT Preventief 2007: Herkomst jongeren 700
614
600 500 400 300
236
200 100
18
14
Onbekend
Elders
0 Den Haag
Dakloos
Probleemgebieden De jongeren die zich melden bij het JIT hebben op veel terreinen problemen, gezamenlijk scoren zij gemiddeld op 3,4 leefgebieden problemen. Daarbij scoren scholing, werk, huisvesting en financiën het hoogst. Dit beeld stemt overeen met voorgaande jaren, ook toen waren dit de hoogst scorende categorieën. JIT Preventief 2007: Leef gebieden: % van alle jongeren dat hiermee problemen heef t
600
513
502 500
456
445
400
309 300 200
288
311
160 94
100
10
Vr ij
V
ve rig O
ui sv es ti n g Fi na nc ië n G ez on dh M ei id d de le ng eb ru ik
H
ri e nd en
ez in G
et i jd sb es te di ng /
rim in al i te it
C
W er k
Sc ho l in g
0
Verwijzende instanties en sectoren Het aantal zelfmelders bij JIT Preventief, jongeren die zich zonder tussenkomst van professionals melden, bedraagt 313, (35 % van het totaal). In bijna 2/3 van de gevallen komen jongeren via professionals bij het JIT terecht. Hoe komen jongeren bij het JIT: grootste verwijzende instanties en sectoren
Aantal
Zelfmelders/familie BJZ Werkkompas JIP Mobiel Jongeren Team AMW Sociale Dienst Politie
313 60 51 44 32 27 24 19
Hulpverlening overig (w.o. HALT, Jeugdformaat, Jutters, Parnassia, AMK, Duwo Foyer, Reclassering, Raad voor de Kinderbescherming, Vast en Verder) Onderwijs (w.o. Mond3aan, Leerplicht, Schoolmaatschappelijk werk, diverse onderwijsinstellingen) Gemeentelijke instellingen overig (w.o. GGD, CWI, Jongerenteam)
140 91 48
Overig
33 totaal
Ouderondersteuning Veel jongeren hebben problemen die deels te maken hebben met de situatie thuis en zijn verklaarbaar door de omgang met hun ouders. Inzet op ondersteuning van ouders levert een bijdrage aan de versterking van een persoonlijk netwerk dat vanuit het gezin wordt vormgegeven. Daarom is afgesproken dat er op jaarbasis aan 50 gezinnen ondersteuning wordt geboden. In deze individuele trajecten is onder meer aandacht besteed aan opvoedingsvaardigheden, omgang tussen ouders en hun kinderen, grenzen stellen, gezinsregels en omgaan met zakgeld. Vanuit JIT Preventief zijn in 2007 83 positieve ouderbegeleidingen uitgevoerd.
882
Productie en productiviteit In het overzicht vergelijken we de afgesproken productienorm met de feitelijk geleverde productie (realisatie). Daarbij constateren we dat we 11 trajecten meer hebben uitgevoerd. Tegenover 44 minder middeltrajecten, staat extra productie op lichte (13) en zware (42) trajecten.
Realisatie
Verschil
Licht Middel Zwaar
Productienorm
Gerealiseerde productie 2007
75 146 343 564
88 102 385 575
13 -44 42 11
De productie op zowel het aantal trajecten, als op de personele inzet is groter dan vooraf was genormeerd. Met name de verschuiving van middel naar zware trajecten vraagt extra inzet. De inzet van de JIT medewerkers binnen een zwaar traject is intensiever: er zijn meer contacten, maar ook de aard en complexiteit van de problemen ligt over het algemeen hoger.
Normsubsidie Productie Prijs Totaal 75 2.122 159.150 146 3.537 516.402 343 5.306 1.819.958 2.495.510
Subsidie op basis van productie Productie 88 102 385
Prijs 2.122 3.537 5.306
Totaal 186.736 360.774 2.042.810 2.590.320
Gewogen productiviteit norm
realisatie
2.495.510 100%
2.590.320 103,8%
Resultaten In 2007 zijn 575 trajecten uitgevoerd. In totaal zijn er 108 voortijdig afgebroken, waarvan er 56 (meer dan de helft) zijn afgebroken terwijl er toch vooruitgang is geboekt. Bij een aantal van de afgebroken trajecten waren jongeren tevreden en van mening dat zij zonder steun verder konden. Hierdoor waren zij niet te motiveren/gemotiveerd voor afronden van het traject. Van 13 jongeren konden we niet achterhalen of er bij het afbreken vooruitgang is geboekt. Van de jongeren waarbij we een traject gestart zijn en afgerond hebben, boekt ruim 80% vooruitgang op één of meer leefgebieden. Bij 221 (38,4%)is vooruitgang geboekt op minimaal één leefgebied en bij 246 (42,8%) vooruitgang op alle leefgebieden.
Norm Aantal trajecten Alle leefgebieden positief Een of meerdere positief Afgebroken trajecten totaal Resultaat afgebroken trajecten: Afgebroken zonder vooruitgang Afgebroken met vooruitgang Onbekend totaal
Realisatie
564 25% = 141 50% = 282 25% = 141 564
575 246 221 108* 575
141
56 39 13 108
Aantallen
% Verschil
11 105 -61 -33
1,9 74,5 -21,6 -23,4
* 95 afgebroken trajecten, van 13 ontbreken gegevens Gemeten naar de prestatieafspraken hebben we 74,5% meer gepresteerd op vooruitgang op alle leefgebieden. Hier staat tegenover dat de vooruitgang op één of meer leefgebieden 21,6% minder is. Daarnaast is het aantal afgebroken trajecten ten opzichte van de norm 33 trajecten positiever. Ontwikkelingen, trends en knelpunten Productie, capaciteit en groei De instroom is in 2007 weer gegroeid. Dat heeft onder meer te maken met de kwaliteit (jongeren wijzen elkaar op het JIT), instellingen die steeds vaker aanmelden en de fysieke aanwezigheid in de wijk, waarmee er een lage drempel is om binnen te lopen. Dat laatste geldt overigens meer voor de locatie aan de Hobbemastraat, dan voor de locatie aan de Soesterbergstraat. Deze laatste ligt toch meer afgelegen. De lage drempel blijkt onder andere uit het hoge aantal dak- en thuisloze jongeren dat zich aanmeldt via de Hobbemastraat. Om te voorkomen dat er een wachtlijst ontstond is in overleg met de gemeente Den Haag gesproken over uitbreiding van de productie. In 2008 zal het JIT 600 trajecten uitvoeren. Ook over een ander probleem hebben we in goed overleg met de gemeente Den Haag een oplossing gevonden. Er is een groep jongeren met ernstige, soms acute problemen. Als ze niet snel geholpen (kunnen) worden, verdwijnen ze. Het gaat om jongeren die geen huisvesting hebben, om jongeren met psychiatrische problemen of om jongeren waarvan achteraf blijkt dat zij elders in begeleiding zijn of zouden moeten zijn. Dit alles leidt ertoe dat binnen het JIT aan het begin veel werk wordt verzet, terwijl dit lang niet altijd leidt tot een traject. Voor 2008 hebben we in overleg met de gemeente de kostprijs van de trajecten aangepast, waarbij deze tijdsinvestering ook financieel gedekt is. Er is een groep jongeren die niet beschikt over een netwerk, noch professioneel, noch persoonlijk. In deze gevallen kan vanuit het JIT aansluitend aan een traject, een vervolgtraject worden aangeboden. Deze extra investering is om verschillende redenen belangrijk. Het is moreel/ethisch onverantwoord om een traject af te sluiten, als voorspeld kan worden dat de kans op terugval zeer groot is. Om te voorkomen dat de voorgaande investering in geld en menskracht verloren gaat, is extra inzet vanuit economisch/ financieel oogpunt verstandig. Bovendien komt het regelmatig voor dat andere partijen (bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting) een rol willen spelen, maar alleen op voorwaarde dat de begeleiding vanuit het JIT wordt voortgezet.
De groei van het JIT betekent dat er steeds nieuwe medewerkers instromen. Tot nu toe lukt het goed om geschikte medewerkers vanuit het eigen professionele netwerk aan te stellen. Medewerkers van Bureau Jeugdzorg, voogden, jeugdreclasseerders en toegangsmedewerkers, stappen over naar het JIT. Het JIT werk is aantrekkelijk omdat het een beroep doet op kwaliteit, de zelfstandigheid, vanwege de inhoudelijke focus van het werk (de jongere staat centraal) én het ontbreken van bureaucratie. De vraag van randgemeenten naar inzet van JIT activiteiten heeft ertoe geleid dat Rijswijk en Delft trajecten hebben ingekocht. Met Pijnacker, Nootdorp en Zoetermeer zijn oriënterende gesprekken gevoerd over mogelijke JIT inzet. Opleiding en training In het standaardpakket van deskundigheidsbevordering van de trajectbegeleiders JIT zitten : Ontwikkelingspsychologie en –pathologie; Rapportagetraining; Agressietraining; Trainer Sociale Vaardigheden; Methodiektraining; Taken en werksoorten van Bureau Jeugdzorg. De orthopedagoog verbonden aan JIT Preventief heeft de cursus “Gedragsverandering in gezinnen” gevolgd. Hiermee hebben we specifieke kennis over gedragsverandering in gezinnen binnengehaald, waarmee de deskundigheid van medewerkers vergroot wordt. Huisvesting voor jongeren Huisvesting voor jongeren blijft een belangrijk punt van aandacht. In 2007 is opnieuw aandacht besteed aan het probleem van dakloosheid, thuisloosheid en adresloosheid. Een van de problemen is de beschikbaarheid van geschikte en betaalbare huisvesting. Samenwerking met de gemeente en woningbouwverenigingen heeft geleid tot initiatieven voor samenwerking. Voor 2008 is het van belang er voor te zorgen dat jongeren voldoende zijn toegerust om huisvesting te verkrijgen en te behouden. Daarvoor hebben zij woonbegeleiding nodig. Daarnaast is het belangrijk dat het type probleem en het type jongere een huisvestingsaanbod krijgt dat past. Niet alle jongeren zijn gebaat bij een ‘groepsaanbod’. In dit kader zijn we ook betrokken bij initiatieven en partijen die actief zijn op het terrein van huisvesting, zoals Mixx Inn, Hof van Ostade, woonprojecten van Haag Wonen. Tienermoeders vormen een specifieke doelgroep binnen de groep dak-, thuis- en adreslozen. Samen met JSO, Vestia en Loket Jonge Moeders van Mooi Escamp ontwikkelen we plannen voor hulp en steun aan deze groep. We werken daarbij vanuit een gedeelde visie: er moet een ondersteunend aanbod beschikbaar komen (bijvoorbeeld opvoedondersteuning); het wonen moet georganiseerd worden en gericht zijn op de wensen en behoeften van deze doelgroep. Hierin past niet dat zij geplaatst worden in woningen waarin alleenstaande risicojongeren zonder kinderen gehuisvest zijn. Ketensamenwerking / Sluitende zorgstructuur Het JIT levert een actieve bijdrage aan een sluitende zorgstructuur. Dit is een belangrijke ambitie uit het Actieprogramma Jeugd van de Gemeente Den Haag. We besteden veel tijd en aandacht aan ketensamenwerking. Samen met verschillende partners zoeken we naar oplossingen voor problemen waar JIT-jongeren mee te maken hebben. Om te voorkomen dat jongeren met ernstige psychische en psychiatrische problemen buiten de boot dreigen te vallen, is geïnvesteerd in de samenwerking met partners als Parnassia en De Jutters. In samenwerking met Hogeschool In Holland (Den Haag) hebben wij een subsidieaanvraag ingediend voor verdere methodiekontwikkeling op het gebied van verkrijgen en onderhouden van een persoonlijk netwerk speciaal voor dak-, thuis- en adresloze jongeren. Sinds 2007 neemt JIT Preventief deel aan enkele Zorg Advies Teams van Mon3aan.
Onderzoek JIT Preventief In opdracht van de gemeente Den Haag onderzocht professor doctor R.F.W. Diekstra de werkwijze van JIT Preventief (het project monitoring/ Projectgarage). De conclusies bieden belangrijke aanknopingspunten voor de verdere ontwikkeling van het JIT. Hoewel dit niet de plaats is om al te diep op het advies in te gaan, willen we een paar onderdelen belichten. Het rapport constateert dat het JIT bewijzen heeft geleverd van haar bestaansrecht. Gewezen wordt op de kracht middels de bereikbaarheid, het outreachtende karakter én de belangrijke grondgedachte om ‘community based’ te interveniëren. De evaluatie geeft aanleiding tot een aantal adviezen over onder meer de caseload, methodiekontwikkeling, externe evaluatie (monitoring) en afronding van JIT-inzet/ overdracht naar een netwerk. Over de resultaten van het advies zullen we in 2008 in overleg treden met de gemeente. In mei 2007 is onze website gelanceerd: www.hetjit.nl
JIT Uitdaging JIT Uitdaging wordt uitgevoerd in samenwerking met Defensie in opdracht van de Bestuursdienst van de gemeente Den Haag. De Uitdaging is een gerichte opleiding in militaire stijl. Jongeren in de leeftijd van 17 tot en met 23 jaar krijgen in deze opleiding de kans tot het leren van vaardigheden en houdingsaspecten, zoals discipline, regelmaat, samenwerking en fatsoen. Doel is jongeren voor te bereiden op een baan of een opleiding. Jongeren volgen de opleiding in de kazerne in Soesterberg, waar zij 5 dagen per week, gedurende ongeveer drie maanden, verblijven. JIT Uitdaging doet werving, selectie en begeleiding van jongeren die in aanmerking willen komen voor een traject bij Defensie. Medewerkers van JIT Uitdaging zijn aanwezig op de kazerne en bieden advies en consultatie. Deze medewerkers draaien 24-uurs bereikbaarheidsdiensten. Nadat het onderdeel binnen de kazerne is afgerond biedt JIT Uitdaging drie maanden begeleiding om jongeren te ondersteunen om hun plek in de maatschappij te vinden. Het kan gaan om het vinden van werk, het regelen van een uitkering of het saneren van schulden. Jongeren kunnen doorstromen binnen Defensie of ze kunnen een regulier traject volgen binnen de gemeente Den Haag via Werkkompas. Van alle jongeren waarmee in 2007 gesprekken zijn gevoerd zijn er 27 doorgestroomd naar de Uitdaging (in 2006 waren dat er 28, een vergelijkbaar aantal). Van deze 27 hebben 21 jongeren het traject binnen Defensie volledig afgerond. In 2006 waren dat er 12. De uitval is veel lager dan in 2006: toen 16, nu 6. Alle jongeren, inclusief de 6 uitvallers, hebben aansluitend het begeleidingstraject vanuit JIT Uitdaging gevolgd. 13 jongeren hebben werk aansluitend op de interventie. Drie van de jongeren die de Uitdaging doorlopen hebben, zijn nu werkzaam bij Defensie (evenveel als in 2006). Jaarcijfers JIT Uitdaging 2007 Instroom De Uitdaging Voortijdig uitgevallen Positief afgerond Uitstroom naar Defensie Uitstroom Werkkompas
27 6 21 3 14 Resultaat
Aantal jongeren dat werkt na interventie
13
Knelpunt / ontwikkeling Het probleem rond de stagevergoeding zoals dat in 2006 werd geconstateerd, is helaas nog niet opgelost. In 2006 schreven wij daarover het volgende: “Het leertraject, De Uitdaging, wordt uitgevoerd door Defensie op een kazerne in Soesterberg. Ook Amsterdam heeft bij Defensie een aantal plaatsen ingekocht. Amsterdamse jongeren krijgen van de Amsterdamse DWI een stagevergoeding (hoogte: uitkering uitwonende). Deze vergoeding is hoger dan de vergoeding die jongeren uit Den Haag ontvangen. Dat leidt tussen jongeren onderling tot frictie en roept ook spanning op tussen de jongeren en de begeleiders van JIT Uitdaging.” In 2008 valt de Uitdaging niet langer onder het ministerie van Defensie, maar wordt ondergebracht bij de minister van Jeugd & Gezin. De consequenties, inhoudelijk en financieel, zijn nog niet bekend.
JIT Intensief In het kader van de gemeentelijke ketenaanpak Haagse doorstromers (Contourennota Ketenaanpak) richt JIT Intensief zich in opdracht van de gemeente Den Haag op doorstromers en jong volwassen veelplegers en levert zo een bijdrage aan het verminderen van de criminaliteit. De problemen van sommige jongeren zijn zo ernstig dat zij als gevolg van ernstig overlastgevend en crimineel gedrag in aanraking komen met politie en justitie. De doelgroep tussen 12 en 18 jaar staat te boek als doorstromer, de groep van 18 tot en met 23 jaar bestaat uit jongvolwassen veelplegers. Jongeren met twee of meer parketnummers (12 – 18 jaar) of veroordelingen (18 – 23 jaar) komen in aanmerking voor JIT Intensief. Veel van deze jongeren zijn overal bekend, maar zij willen niet of kunnen nergens geholpen worden. Daarom biedt JIT Intensief op verzoek van de gemeente Den Haag op basis van de ontwikkelde JIT methodiek een intensief aanbod. JIT Intensief is bedoeld als vangnet voor de moeilijkste jongeren van 12 tot en met 23 jaar. Jongeren kunnen via verwijzing van Justitiële Casus Overleggen gebruik maken van JIT Intensief. Als jongeren worden aangemeld via een Justitiële Jeugdinrichting of een Penitentiaire Inrichting moet de Bestuursdienst vooraf toestemming geven om een traject te starten. Jongeren krijgen gedurende 1 jaar ondersteuning. De hulp is praktisch, maakt gebruik van trainingsmodulen en schakelt zo nodig lokale voorzieningen en andere professionele instellingen in. De hulp focust zich op inkomen, schuldsanering, dagbesteding, huisvesting, geestelijke zorg, middelengebruik en vrijetijdsbesteding. Delict preventie maakt onderdeel uit van het inhoudelijke programma. Het ondersteunende jaar is in vier fases verdeeld. De zorg start intensief (2 tot 3 contacten per week) en wordt naar het eind verminderd (1 keer per week). Een JIT-medewerker begeleidt op jaarbasis 10 jongeren (fulltime werkverband), idealiter gelijkmatig verdeeld over iedere fase. JIT Intensief bestaat nu twee jaar. Daarbij is begin 2006 gestart met opbouw en inwerken van het team. De instroom van jongeren is in maart 2006 op gang gekomen. In 2007 zijn de eerste trajecten van JIT Intensief afgerond. Geslacht Het aantal jongeren dat contact zocht met JIT Intensief is ten opzichte van de beginfase (2006 was een startjaar) verdrievoudigd: van 41 naar 114. In 2006 hadden we alleen contact met mannen (100%) nu is er ook een kleine groep vrouwen waarmee we contact hebben (6%). JIT Intensief 2007: geslacht 120
107 94
100 80
Man
60
Vrouw
40 20
7
6,1
0 absoluut
%
Leeftijd Het aandeel jongeren in de leeftijd van 18 tot en met 21 is verdubbeld, voor de leeftijdcategorie van 22 jaar en ouder is sprake van een verviervoudiging. Deze groep is in omvang bijna gelijk aan de groep daar net onder. Het aantal jongeren onder de 18 is met ongeveer 10% bescheiden van omvang. JIT Intensief 2007: leeftijd 56
60
46
50 40 30 20 11 10 1 0 Onbekend
15 -17
18 -21
>21
Etniciteit Jongeren van Marokkaanse en Nederlandse etniciteit vormen samen de helft van deze groep (respectievelijk 32,4 en 19,3%). Binnen de categorie ‘overig’, is een groep jongeren, waarvan de etniciteit niet bekend is (absoluut: 19), daarnaast komen jongeren onder andere uit Somalië, Dominicaanse Republiek en Colombia. JIT Intensief 2007: etniciteit 40
37
35
31
30 25
21
20 15
10
9
10
6
5
ve rig O
Tu rk s
An t il l ia an s
nd s ed er la N
ta an s in do es
Su r/H
M ar ok ka an s
0
Woonomgeving en woonsituatie Het aantal jongeren binnen deze doelgroep dat bij aanmelding niet beschikt over zelfstandige woonruimte is bijna 40%. Daarnaast waren 8 jongeren voorafgaand aan het contact met JIT Intensief gehuisvest in een Penitentiaire Inrichting.
Als jongeren beschikken over een adres, dan bevindt zich dat in veel gevallen in de wijken Schilderswijk, Laak, Centrum en Escamp. JIT Intensief 2007: Herkomst jongeren 70 61 60 50
45
40 30 20 8
10 0 Den Haag
CTMO/Dak-, thuis-, adresloos
Penitentiaire Inrichting
Probleemgebieden De cijfers over leefgebieden waarop jongeren van JIT Intensief problemen hebben, gaan over de groep waarbij het contact is afgesloten (in 2007 zijn dat er 18). Gemiddeld heeft deze groep met 6 van de 8 gebieden problemen. Sommige (scholing/ werk en financiën) gelden voor (bijna) iedereen, andere gelden voor een groot deel van de doelgroep. 2/3 of meer heeft problemen op gebied van vrijetijdsbesteding, vriendenkring, gezondheid/ middelengebruik, huisvesting en politie/justitie. JIT Intensief 2007: Leefgebieden: % van jongeren dat hiermee problemen heeft (afgeronde trjaecten N=18) 20
18
17
18 16
14
14
13
14
13
12
12
9
10 8 6 4 2
G
ru ik
ez on dh ei d/ m
id de le ng eb
Fi na nc ië n
ui sv es ti n g H
di ng
ri n g
et i jd sb es te
Vr ij
nd en k Vr ie
ez in G
Po l it ie /ju st i ti e
Sc ho l in g/ w
er k
0
Prestaties In 2007 heeft JIT Intensief contact gehad met 114 jongeren. Daarvan zijn er 60 niet gestart. Van de 54 jongeren die wel gestart zijn, zijn er in de loop van 2007 18 afgevallen. Er zijn 14 trajecten afgebroken, waarbij geen vooruitgang is geboekt. Bij 2 afgebroken trajecten is vooruitgang geboekt. Er zijn 2 trajecten met goed gevolg afgesloten. Eind 2007 zijn nog 36 jongeren in traject.
Aanmeldingen 2007 Niet gestart Nog in traject Afgebroken Afgebroken met vooruitgang Afgesloten Totaal
60 36 14 2 2 114
Er zijn verschillende redenen waarom jongeren geen traject volgen. In 22 gevallen (36%) was de jongere ook na herhaaldelijke investeringen van onze kant, niet bereikbaar. Het ontbreken van een vaste woon- of verblijfplaats is hier mede debet aan. In 24 gevallen (40%) is de jongere niet gemotiveerd of weigert mee te werken. In een aantal gevallen is de jongere al in begeleiding elders (4 keer) of wordt hij door het JIT doorverwezen (3 keer). In totaal worden in 2007 54 trajecten uitgevoerd, waarvan een aantal nog niet is afgerond. Het aantal trajecten ligt één onder de genormeerde productie. Ontwikkelingen In samenwerking met Spirit uit Amsterdam en Adviesbureau Van Montfoort wordt JIT Intensief methodisch doorontwikkeld tot JIT NPT. Dit is een programma gebaseerd op wetenschappelijk en praktisch effectief bewezen methoden. In een anderhalf jaar durend traject worden medewerkers getraind. Daarbij wordt naast de eerder genoemde partners, samengewerkt met de gemeente Utrecht. Vanaf 1 januari 2008 wordt JIT Intensief omgebouwd. We gaan twee typen trajecten aanbieden, voor twee typen doelgroepen. JIT NPT (Nieuwe Perspectieven bij Terugkeer) richt zich op begeleiding bij terugkeer van doorstromers en jong volwassen veelplegers uit detentie of met een PIJ maatregel. Jongeren binnen deze doelgroep krijgen een aanbod van 1 jaar. Daarnaast gaan we halfjaar trajecten aanbieden – onder de noemer JIT Intensief – voor doorstromers en jongvolwassen veelplegers, waarbij het vermoeden bestaat dat zij nog niet zo ver zijn afgegleden in de criminaliteit. Voor JIT NPT komt in 2008 5 fte uitvoerend medewerker beschikbaar. Voor JIT Intensief is 4,5 fte beschikbaar (inclusief 1,5 fte IMAR). In 2008 zal IMAR worden omgebouwd, waarbij de duur van het aanbod wordt teruggebracht van 1 jaar naar 6 maanden. Net als vorig jaar, worden nog steeds dak-, thuis- en adresloze jongeren aangemeld. Soms is er geen adres en soms zijn jongeren niet te bereiken op het opgegeven adres. Het kost JIT medewerkers veel tijd en energie om deze jongeren op te sporen. Daarvoor gaan ze letterlijk op zoek in de wijken en buurten. In 2008 zullen we gerichte informatie verzamelen over de tijdsinvestering die hiermee gepaard gaat.
JIT Zorg De Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten (SoZaWe) van de gemeente Den Haag onderscheidt onder de titel Zorgjongeren, jongeren in de leeftijd van 18 tot 22,5 jaar die in de Bijstand zitten. Deze jongeren hebben op verschillende leefgebieden problemen, waardoor zij vooralsnog niet naar betaald werk of scholing begeleid kunnen worden. Zij zijn moeilijk bemiddelbaar en hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Deze jongeren hebben vaak een lage opleiding. Er is bovendien sprake van complexe belemmeringen in de persoonlijke sfeer. Dit type jongeren kan goed geholpen worden door gebruik te maken van effectieve onderdelen van de JIT-methodiek. De aard van de problemen vraagt evenwel om een meer langdurige en intensieve begeleiding. JIT Zorg biedt gedurende 1 jaar begeleiding, waarbij gefaseerd gewerkt wordt. In vier fases van elk 3 maanden start JIT Zorg intensief (2 tot 3 contacten per week) en vermindert systematisch naar één contact per week. Een JIT-medewerker begeleidt op jaarbasis 10 jongeren (fulltime werkverband), idealiter gelijkmatig verdeeld over iedere fase. De groep jongeren die in aanmerking komt voor dit intensieve aanbod kenmerkt zich als volgt: - er is sprake van ernstige psychische problemen, - meer problemen op verschillende leefgebieden, - geen vaste woon- of verblijfplaats, - vaak schulden (bij verschillende schuldeisers), - negatieve ervaring met hulpverlening. Een deel van deze jongeren heeft negatieve ervaringen met alcohol, drugs en in een aantal gevallen zijn zij in aanraking geweest met politie en justitie. De Dienst SoZaWe verzorgt de toegang tot JIT Zorg (operationeel vanaf 1 februari 2006). Geslacht In 2007 zijn 53 jongeren aangemeld bij JIT Zorg. Daarbij valt op dat het aandeel meiden/jonge moeders in deze groep groot is. Bedroeg het aandeel in 2006 53%, in 2007 is dat gegroeid tot 67%. JIT Zorg 2007: geslacht
80 67,2
70 60 50
Man
40 30
32
32,8
Vrouw
21
20 10 0 absoluut
%
Leeftijd De leeftijd van de groep die we bereiken verschuift enigszins. Was in 2006 het merendeel van de jongeren nog tussen 18 en 22 jaar, nu is het merendeel van de jongeren 22 jaar en ouder. In 2007 is afgesproken dat de leeftijdsgrens wordt opgetrokken tot 27 jaar. Deze keuze is in overeenstemming
met de praktijk: in 2007 was ongeveer 20% van de jongeren die contact hadden met JIT Zorg ouder dan 24 jaar. JIT Zorg 2007: leeftijd 50
45
45 40 35 30 25 20 15 8
10 5 0 <15
15 -17
18 -21
>21
Etniciteit Bijna 60% van alle jongeren is van Nederlandse afkomst. Dat was in 2006 ongeveer 30%. Toen was ook 30% van Marokkaanse afkomst. Het aandeel van deze groep is gedaald tot ongeveer 15%.
JIT Zorg 2007: etniciteit
35
31
30 25 20 15 10
8
5
5
4
3
2
ve rig O
Tu rk s
An t il l ia an s
nd s ed er la N
ta an s in do es Su r/H
M ar ok ka an s
0
Woonomgeving en woonsituatie Alle jongeren, die beschikken over een adres zijn afkomstig uit Den Haag. De meeste (67%) van de Haagse jongeren, wonen in Escamp (17), Laak (8), Segbroek (6) of Transvaal (5). In totaal 4 jongeren hebben geen adres.
JIT Zorg 2007: Herkomst jongeren 60 49
50 40 30 20 10
4
0 Den Haag
CTMO
Probleemgebied Jongeren die gebruik maken van JIT Zorg hebben op gemiddeld bijna vijf leefgebieden problemen. Vooral gezondheid, financiën en de combinatie scholing/werk scoren hoog (bijna alle jongeren hebben op deze terreinen problemen). Voor de laatste categorie (scholing/werk) geldt dat jongeren problemen kunnen hebben met scholing of met werk. Soms scoren ze op beide categorieën. De scores op de verschillende leefgebieden komen in grote lijnen overeen met de scores over 2006.
JIT Zorg 2007: Leefgebieden: % van alle jongeren dat hiermee problemen heeft (N=53)
90
80
80 70 60
50
50
42
37
40
28
30
24
20
7
10
G
ru ik
ez on dh ei d/ m
id de le ng eb
Fi na nc ië n
ui sv es ti n g H
ti j d ri n g/ vr i je
ez in G
nd en k Vr ie
Po l it ie /ju st i ti e
Sc ho l in g/ w
er k
0
Prestaties De looptijd van JIT Zorg bedraagt één jaar. De cijfers over in- en uitstroom in deze paragraaf hebben betrekking op 54 jongeren die in 2006 en 2007 gebruik maken van JIT Zorg. In 2007 werden er 53 jongeren aangemeld. Vier jongeren zijn in dit jaar aangemeld, maar hebben uiteindelijk geen gebruik gemaakt van het aanbod (niet van start gegaan). In 2007 zijn 43 trajecten afgesloten en 7 trajecten afgebroken. Aan het eind van 2007 zijn 48 jongeren in traject, 2 zijn er aangemeld in 2007 en starten hun traject in 2008. Aanmeldingen 2007 Niet gestart Afgebroken Afgesloten
4 7 43 54 48
totaal Nog in traject
Een relatief klein aantal (vier) is niet gestart. Drie jongeren hadden dermate ernstige problemen dat zij meer hulp nodig hebben, dan JIT Zorg kan bieden. Zij zijn met succes doorverwezen naar Parnassia. Van één jongere is de uitkering stopgezet. Conform de afspraken met de subsidiegever, mag JIT Zorg dan geen traject aanbieden. JIT Zorg werkt resultaatgericht en heeft met de financier afgesproken dat 50% van de toegelaten cliënten na afloop van het traject uitstroomt met een positief resultaat. Het resultaat is positief als een van de volgende doelstellingen is bereikt: - de jongere wordt toegelaten tot een activeringstraject, een praktijktraining of een bemiddelingstraject (lopen alle via Werkkompas) - de jongere uitstroomt naar betaald werk - de jongere teruggaat naar regulier onderwijs. Resultaat uitstroom
Alle leefgebieden positief Eén of meer leefgebieden positief Afgebroken met vooruitgang Afgebroken zonder vooruitgang Niet gestart
Absoluut 15 28 0 7 4 Totaal 54
% 27,7 51,8 12,9 7,4 100
Het aantal jongeren dat de Dienst SoZaWe leverde bedroeg in 2007 54 jongeren. Daarmee heeft SoZaWe niet de volledige capaciteit van JIT Zorg benut. Voornemen In 2008 wil JIT Zorg in overleg treden met het UWV om te onderzoeken of deze variant van het JIT aanbod ook geschikt is en beschikbaar moet komen voor jongeren met een WAJONG uitkering.
Samenwerking Cruciaal in de werkwijze van het JIT is dat wordt samengewerkt met professionele partners. Het gaat om instellingen die jongeren verwijzen, maar ook om instellingen die bij kunnen dragen aan verbetering van de leefsituatie van jongeren. Zij kunnen een bijdrage leveren om jongeren kansen te bieden, en indien nodig ook om jongeren te steunen en te stimuleren om de ervaringen die zij vanuit de JITinterventie opdoen, vast te houden en uit te bouwen. De belangrijkste ketenpartners zijn : Algemene voorzieningen AMW BASTA CTMO CWI De Mall De Waag Doorzet DUWO Foyer Fiom GKB GGD HWO’s IMAR JIP JSO Jongerenwerk Leerplicht Leger des Heils LIMOR NIDOS Onderwijs Opboksûh SoZaWe Stedelijk Mobiel Jongerenteam Stichting LUNA Stichting Wende Traha Brug VSV Vast en Verder Werkbij Werkkompas Woningbouwcorporaties
Hulpverlening AMK Bureau Jeugdzorg De Jutters Jeugdformaat Mee Palmhuis Parnassia Teylingereind
Justitie Halt Jeugdreclassering Justitie Justitiële Jeugdinrichtingen Penitentiaire Inrichtingen Politie Raad voor de Kinderbescherming Reclassering Nederland
E Sc s ca m hi ld er p sw i jk La ak C en tr Se um gb r Tr o ek an Lo sv a a os du l H i n aa en g Sc s e he Ho u ve ni t Yp ng e n en b Le urg h id W se at ve er in e gs n e ve ld D ui nd or p Sc C he TM ve O ni ng en
E Sc s c a hi ld m p er sw i jk La C ak en t Se rum gb Tr ro e an k Lo sv a al os H dui aa ne g n Sc s e he Ho ve ut n Yp ing Le e n en b id sc urg he h nv ee O Du n in ve rig do rp e w O ijk ve en rig C e T ge M O m ee nt O nb en ek en d*
BIJLAGE: wijk van herkomst JIT Preventief, JIT Intensief, JIT Zorg
JIT Preventief 2007: Wijk van herkomst (N=882)
250
18
4
2
236
200
150 130
100
86 82 88 65
50
36
10
8
6
3
3 37 9
6 22 29
5
3 10 7 12 15 18
0
JIT Zorg 2007: Wijk van herkomst (N=53)
17
16
14
12
8 4
1
0
3
Sc Es c a hi ld m p er sw i jk La C ak en Se trum gb Tr ro e an k Lo sv os aa H du l aa i n Sc gs e en he H v e ou t n Yp ing e n en L b W ei d urg h at er sev i n ee gs n e ve D D ak ui l d nd -, th or ui s O C p ve , a TM Pe rige dre O s ni te gem lo o s ni ar ee nt e In en ric ht in g
JIT Intensief 2007: Wijk van herkomst (N=114)
30
10
5
28
25
23
20
17
15
11
7 9 8
4 1 1 3 2
0
