Voor kankerpatiënten het verschil maken

Antoni van Leeuwenhoek } nr. 1 } voorjaar } 2015

“Voor kankerpatiënten het verschil maken” 2

Antoni 1-2015

Comprehensive Cancer Center Het Antoni van Leeuwenhoek is een van de tien Comprehensive Cancer Centers in Europa. Wat houdt dat in? En wat betekent het voor de organisatie en voor de patiënt?

Een kankercentrum waar onderzoek en behandeling onder één dak plaatsvinden. Dat is het hoofdkenmerk van een Comprehensive Cancer Center. Veelbelovende bevindingen in het lab kunnen zo snel hun weg vinden naar de kliniek. Tegelijkertijd kunnen problemen in de kliniek het onderzoek in een bepaalde richting sturen en daardoor tot nieuwe behandelingen leiden. “Eigenlijk zijn we altijd al een Comprehensive Cancer Center geweest”, vertelt René Medema, voorzitter van de Raad van Bestuur. “Het Antoni van Leeuwenhoek is in 1913 immers opgericht als laboratorium plus kliniek. Alleen heeft het begrip in de loop der tijd een andere inhoud gekregen. Het is nu ook in Europa een officieel ‘keurmerk’ geworden voor kankercentra die op het gebied van onderzoek en zorg tot de absolute top behoren. En die niet alleen actief zijn op het terrein van onderzoek en behandeling en onderwijs, maar zich nadrukkelijk ook inzetten voor preventie, ondersteuning en nazorg.” Het ‘keurmerk’ dat Medema noemt, wordt verleend door de Organisation of European Cancer Institutes (OECI). Deze organisatie heeft als doel de kwaliteit van de kankerzorg en de communi­catie tussen de verschillende Europese kankercentra te verbeteren, zodat er sneller nieuwe behandelingen ontwikkeld kunnen worden. Vier jaar geleden deed het Antoni van Leeuwen­­hoek bij de OECI een aanvraag om de kwalificatie ‘Comprehensive Cancer Center’ te krijgen. Omdat het kanker­ centrum op alle punten aan de voorwaarden voldeed, kende de OECI het keurmerk in 2011 toe. Op dit moment is het Antoni van Leeuwen­hoek het enige, door de OECI erkende, Comprehensive Cancer Center in Nederland. Vreemde eend in de bijt Als ziekenhuis neemt het Antoni van Leeuwenhoek een unieke positie in, vertelt Medema. “Aan de ene kant leveren wij hoog complexe zorg en hebben we alles in huis om dat mogelijk

te maken: radiotherapie, robotchirurgie, imaging technieken, noem het maar op. Aan de andere kant behandelen we veel voorkomende soorten kanker, zoals borstkanker, prostaatkanker, darmkanker, huidkanker en longkanker. In die zin onderscheiden wij ons duidelijk van andere ziekenhuizen. Die hebben een andere focus. Ze richten zich vaak ófwel op veelvoorkomende vormen van kanker, zoals de reguliere ziekenhuizen, ófwel op zeldzame tumoren en complexe behandelingen, zoals de academische ziekenhuizen.” Dat het Antoni van Leeuwenhoek óók toegankelijk is voor mensen die vaker voorkomende vormen van kanker hebben, ziet Medema als een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het instituut doet veel onderzoek naar deze vormen van kanker omdat deze het meest bijdragen aan de sterfte. Medema: “Voor bijvoorbeeld borstkanker zijn vaak goede standaard­ behandelingen beschikbaar, maar die bieden nog lang niet in alle gevallen genezing. Geen twee kankers zijn immers hetzelfde. Wij proberen behandeling ’voorbij de richtlijn’ aan te bieden. Om behandelingen op maat te kunnen ontwikkelen en ook voor veel voorkomende tumoren de overleving te verbeteren, is het essentieel dat we voldoende patiënten zien met veel voorkomende kankersoorten om ook daar snel de nieuwe kennis te kunnen toepassen. Dat onderscheidt ons heel duidelijk van andere ziekenhuizen.” Tot nu toe is het Antoni van Leeuwenhoek dus het enige Comprehensive Cancer Center in Nederland. Blijft dat zo? Medema: “Voor zover ik weet lopen er geen aanvragen van andere Nederlandse ziekenhuizen, maar ik sluit niet uit dat er op termijn nog zo’n centrum ontstaat. Het zou een logisch gevolg kunnen zijn van de ontwikkeling die nu gaande is om de kankerzorg op een beperkt aantal plaatsen in Nederland te concentreren.”

Antoni 1-2015

3

Samenwerken in Europa Cancer Core Europe Op dit moment zijn er in Europa tien erkende Comprehensive Cancer Centers (CCC). Met vijf topcentra heeft het Antoni van Leeuwenhoek vorig jaar de ‘Cancer Core Europe’ gevormd. Het gaat om centra in Barcelona, Cambridge, Milaan, Parijs en Stockholm. Van deze zes centra zijn er vier inmiddels erkend als CCC. Medema: “We richten ons alle zes op het ontwikkelen van nieuwe behandelingen en werken al geruime tijd samen bij het opzetten en uitvoeren van klinische en preklinische studies. Om het kankeronderzoek te versnellen, hebben we afgesproken onze werkwijzen meer op elkaar af te stemmen. Dan kunnen we niet alleen veel gemakkelijker gegevens uit wisselen, maar wordt het ook eenvoudiger om samen grootschalige studies op te zetten. De verschillen tussen de zes centra op het gebied van bedrijfsvoering, gegevensverzameling en dataopslag zijn best groot. Maar als het ons lukt om bepaalde werkprocessen te stroomlijnen, is er veel winst te behalen.” Ook op nationale schaal zoekt het Antoni van Leeuwenhoek voortdurend naar goede partners. Het klimaat voor samen­ werking is gunstig, omdat kankercentra er steeds meer van doordrongen raken dat samenwerking noodzakelijk is om een oplossing te vinden voor een uiterst complexe ziekte. Medema: “Als we daadwerkelijk nieuwe behandelingen willen blijven ontwikkelen, dan hebben we daar ook de infrastructuur voor nodig: de apparatuur, de technieken, de faciliteiten. Ons partnership met KWF Kankerbestrijding is voor ons heel belangrijk om deze missie uit te kunnen voeren. Daarnaast zijn we al langere tijd bezig om de samenwerking met het Universitair Medisch Centrum Utrecht en andere ziekenhuizen vorm te geven. Maar ook daar geldt dat we onze processen op elkaar af moeten stemmen. Lukt dat, dan kunnen we alle registers opentrekken in onderzoek en behandeling.” Continu verbeteren Wat betekent het voor een organisatie om een Comprehensive Cancer Center te zijn? Medema: “Dat we hier iedere dag bezig

zijn de zorg voor kankerpatiënten te verbeteren. Alles wat we hier doen is gericht op onze missie: meer kennis krijgen over kanker en de behandeling van kanker verbeteren. Dat betekent dat we veel van onze medewerkers vragen en de druk soms best hoog is. Maar de medewerkers van dit instituut zijn erg betrokken bij hun werk en zeer gemotiveerd om iets te bereiken. Ze krijgen de ruimte om met goede ideeën te komen en vervolgens de kansen om die tot een succes te brengen.” Om het nieuwste van het nieuwste te ontdekken en aan patiënten te kunnen bieden, moet het onderzoek vernieuwend zijn. Dat geldt voor het klinisch onderzoek bij patiënten, maar zeker ook voor het fundamenteel onderzoek aan cellen en muizen. Medema: “Ons fundamenteel onderzoek is erop gericht om kanker beter te begrijpen. We willen daarin echt grensverleggend zijn. Dat betekent dat we anticiperen op ontwikkelingen, de mogelijkheden voor kansrijk onderzoek definiëren en steeds proberen de juiste keuzes te maken. Alleen dan kunnen we voor kankerpatiënten het verschil maken.” Het doen van studies vergt extra inspanningen in de zorg. Artsen en verpleegkundigen moeten het onderzoek immers faciliteren. Medema: “De chirurg moet niet alleen een uitstekende ingreep doen, maar ook zorgen dat het materiaal beschikbaar komt voor onderzoek. De patholoog moet niet alleen de juiste diagnose stellen, maar ook extra samples bekijken voor het onderzoek. De verpleegkundige moet patiënten begeleiden die participeren in studies en de juiste zorg leveren; daar komt meer bij kijken dan bij een reguliere behandeling. Al deze mensen worden betrokken in onze missie om bestaande behandelingen te verbeteren.” Focus en vernieuwing Het keurmerk ‘Comprehensive Cancer Center’ geldt voor vijf jaar. De accreditatie stamt uit 2011, dus in 2016 moet het Antoni van Leeuwenhoek opnieuw de procedure doorlopen. Medema: “Dat betekent niet dat we in de tussentijd achterover kunnen leunen. Integendeel: het is iedere dag weer presteren.” Hoe zorgt het Antoni van Leeuwenhoek ervoor dat het aan alle eisen van de OECI blijft voldoen? Medema: “Door goed na te denken over de kwaliteit van ons onderzoek, de originaliteit van ons onderzoek en de kansen die er liggen. Later dit jaar zal een internationaal site visit team ons instituut bezoeken. Dat team bestaat uit diverse topwetenschappers, voorgezeten door de Nobelprijswinnaar Harold Varmus. Aan ons de taak om duidelijk te maken waar we nu echt goed in zijn en waar we ons op moeten richten om het verschil te maken. Verder moeten we natuurlijk zorgen dat we onze patiënten de best mogelijke zorg blijven bieden. Behalve een persoonlijke benadering waarin aandacht en betrokkenheid centraal staan, betekent het dat we hen behandelen op basis van de nieuwste inzichten en met de nieuwste technieken. Omdat we veel onderzoek doen naar nieuwe behandelingen, hebben patiënten bij ons veel kans om in klinische studies te participeren. Dat biedt niet altijd garantie op succes - het blijven immers studies. Maar de kans dat zo’n nieuw middel aanslaat, is wel degelijk aanwezig.”

Auteur: Annemaret Bouwman

4

Antoni 1-2015

Puzzelen voor je ontsnapping

Sander Kelderman speelt graag escape games Zou er een hint verstopt zitten in dit schilderij? Wat gebeurt er als ik dit hendeltje omhaal? En hoe kunnen we deze laatste code ontcijferen en eindelijk die deur openen? Sander Kelderman, promovendus in het researchinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, doet graag mee aan escape games. Het idee van deze populaire spelvorm: je zit met een groep mensen opgesloten op een bepaalde locatie, en moet via het ontdekken van hints en oplossen van puzzels zien te ontsnappen. “Een van de leuke dingen eraan is dat je geen flauw idee hebt wat je te wachten staat”, vertelt Sander. “Je wordt opgesloten in een kamer waar een bepaald verhaal achter zit. Er is bijvoorbeeld zogenaamd iemand vermoord, of er wordt iemand vermist of afgeperst. In de kamer liggen allerlei hints, waarmee je stukjes van het verhaal moet ophelderen en waardoor je uiteindelijk kunt ontsnappen. Je staat dan in zo’n kamer, en begint gewoon maar ergens. Je trekt een boek uit de kast, of haalt een schilderij van de muur, je hebt geen idee wat je moet doen. En op een gegeven moment kom je er

bijvoorbeeld achter dat de vreemde tekens die je op de toetsen van een typemachine ziet staan ook verstopt zitten in een boek. En als je dan de juiste tekens invoert, krijg je bijvoorbeeld een code waarmee je dan weer een cijferslotje kunt openen. Dat soort dingen. Soms zijn er ook bijzondere wendingen. Toen ik met drie vrienden in Berlijn een escape game deed, haalden we op een gegeven moment een hendel over waardoor een muur van de kamer wegschoof. En toen bleek daarachter nóg een kamer te liggen.” Escape games lijken kortom een beetje op de klassieke adventure/puzzel games voor de computer, maar dan in het echt. En ze zijn volgens Sander veel socialer dan de computerspellen: “In je eentje ben je nooit vindingrijk genoeg om eruit te komen. In een groep is er altijd wel iemand die dingen net iets anders ziet, waardoor je er samen wel uit komt. Je bouwt altijd voort op elkaars ideeën en ervaring. Dat maakt dit soort spellen heel leuk om met vrienden of bijvoorbeeld collega’s te doen.”

Half januari deed Sander mee aan een grote escape game in een gevangenis in Rotterdam. “Daar deden 120 mensen aan mee, en ook veel acteurs. We zaten opgesloten in die gevangenis, en hadden allemaal een eigen kleur, waarmee we waren opgedeeld in gangs. De bewakers riepen dingen als dat je je mond moest houden, handen in je zakken moest houden, voor je moest blijven kijken. Daardoor voelde het heel echt. Je moest voorwerpen zoeken om mensen om te kopen, verbondjes sluiten en samenwerken om uiteindelijk te kunnen ontsnappen uit de gevangenis. Wat ook erg mooi is, is de kick die het uiteindelijk geeft als het lukt. Als er ergens een deur opengaat en je een ruimte uit kunt rennen, dat voelt heel goed.” Sander is zeker van plan om vaker mee te doen met dit soort spellen. “In de Beurs van Berlage, hier in Amsterdam, zit een escape room waar je met 16 mensen aan kunt deelnemen. Dat wordt denk ik de volgende die ik graag zou doen.”

Auteur: Nadine Böke

Antoni 1-2015

5

“Resultaten van onder­ zoek snel doorvertalen naar patiënt”

6

Antoni 1-2015

}

KWF Kankerbestrijding en Antoni van Leeuwenhoek: partners in de strijd tegen kanker Voor KWF Kankerbestrijding is het Antoni van Leeuwenhoek een zeer belangrijk expertise­centrum op het gebied van kanker, op het gebied van onderzoek en behande­ling maar ook als het gaat om beleidsbeïnvloeding. En daarmee een belangrijke partner bij het realiseren van haar missie: minder kanker, meer genezing en een betere kwaliteit van leven. KWF trekt al meer 65 jaar op in de strijd tegen kanker. Het geeft veel geld uit aan wetenschappelijk onderzoek om de behandeling van kanker te verbeteren. Daarnaast zet het in op preventie en een betere kwaliteit van leven voor kankerpatiënten. Het Antoni van Leeuwenhoek is daarin een belangrijke partner. Waarom eigenlijk? Michel Rudolphie, directeur KWF Kankerbestrijding: “Het Antoni van Leeuwenhoek doet excellent wetenschappelijke onderzoek dat erg belangrijk is in de strijd tegen kanker. Het doet niet alleen véél onderzoek, maar het onderzoek is ook vernieuwend en van hoge kwaliteit. Bovendien gebeurt het op een efficiënte manier. Dat komt omdat het kankerziekenhuis en het onderzoeksinstituut onder één dak zitten. Daardoor kunnen veelbelovende bevindingen in het laboratorium direct worden door­ vertaald naar een toepassing voor de patiënt. Tegelijkertijd kan de kliniek ook richting geven aan het onderzoek. Die twee dingen vinden wij bij KWF heel belangrijk.” Impact vergroten KWF financiert het Antoni van

Leeuwenhoek al sinds 1951 in de vorm van een instellingssubsidie ten behoeve van het wetenschappelijk onderzoek. Om de impact van kankeronderzoek voor patiënten verder te kunnen vergroten, heeft het KWF voor de periode 2015-2019 een vernieuwde overeenkomst met het Antoni van Leeuwenhoek gesloten. Rudolphie: “We willen dat de resultaten van onderzoek snel worden doorvertaald naar de patiënt. Daarnaast willen we dat de ervaringen van patiënten weer worden teruggekoppeld naar onderzoekers, zodat zij hun vervolgonderzoek hierop kunnen richten. Daarom hebben we met het Antoni van Leeuwenhoek een aantal kritische prestatie-indicatoren (KPI’s) afgesproken. In ruil voor de subsidie die wij verstrekken, verwachten wij dat het Antoni van Leeuwen­hoek bepaalde dingen doet. Het moet bijvoorbeeld aangeven welke activiteiten ze onderneemt om de resultaten van onderzoek sneller door te ontwikkelen naar nieuwe behandelingen voor de patiënt, hoe het patiënten betrekt bij het opzetten en uitvoeren van onderzoeksprojecten en hoe het kennis over de behandeling van kanker deelt met anderen.”

In de KPI’s moeten ook de resultaten van de intensievere samenwerking tussen beide organisaties naar voren komen. Zo zullen het Antoni van Leeuwenhoek en KWF hun specifieke expertise gaan inzetten om ieder jaar op een andere gebied een verbeterslag te maken voor de oncologie in Nederland. Bijvoorbeeld op het gebied van biobanken, immunologie of het stimuleren van open access: het vrij toegankelijk maken van actuele wetenschappelijke informatie. De werkwijze die KWF Kanker­bestrijding hanteert bij het financieren van het weten­schappelijk onderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek gaat ook voor andere organisaties gelden. Daarmee verschuift de rol van KWF als financier van kankeronderzoek naar facilitator en investeerder. Rudolphie: “We gaan hierdoor samen met onze partners nog krachtiger optreden in de strijd tegen kanker.”

Auteur: Annemaret Bouwman

Antoni 1-2015

7

Aanschaf innovatieve beeldvormende apparatuur

Nieuwe hoofdingang In februari werd de nieuwe hoofdingang van het Antoni van Leeuwenhoek in gebruik genomen. Na een periode van (ver)bouw en wisselende, tijdelijke ingangen, kunnen medewerkers, patiënten en bezoekers het instituut nu weer via de normale weg binnentreden. Blijf op de hoogte van alle bouwactiviteiten via www.avl.nl/bouwt.

In het staartje van 2014 sloot het Antoni van Leeuwenhoek een overeenkomst met Philips voor de aanschaf van nieuwe, innovatieve beeldvormende apparatuur. Met de komst van de nieuwe apparatuur later jaar (o.a. een MRIsysteem, echo-apparatuur en het eerste digitale PET/CT-systeem ter wereld) en de toepassing van de meest moderne technologieën, kan de diagnose nóg beter, sneller en met minder belasting voor de patiënt vastgesteld worden. Ook op het gebied van bijvoorbeeld beeld­ gestuurde chirurgie wordt nauw samengewerkt. Onderdeel van de overeenkomst is dan ook de aanschaf van een innovatieve hybride OK.

(on)Zichtbare kwaliteit

8

Antoni 1-2015

Werken in het Antoni van Leeuwenhoek

Werken bij het Antoni van Leeuwen­ hoek is werken met mensen die weten wat ze doen en die altijd op zoek zijn naar manieren om het beter te doen. Patiënten behandelen en begeleiden op een van de moeilijkste en spannendste momenten van hun leven vraagt naast expertise ook om inlevings­vermogen en persoonlijke aandacht. Hierbij inspireren en steunen we elkaar door onze hechte samenwerking. Binnen een team, tussen afdelingen en tussen ons ziekenhuis en het onderzoeksinstituut. Met alle ruimte voor gelijkwaardigheid en respect voor ieders individuele bijdrage. Want alleen dan realiseren we de hoogst haalbare en meest vernieuwende oncologische zorg en onderzoek.

Wij zoeken regelmatig:

Column Patiëntenraad

Verzekeraars en patiëntenorganisaties dringen aan op openbaarheid van prestaties van zorgverleners. Het gaat dan om objectieve informatie zoals samenstelling en ervaring van de behandelteams, aantallen patiënten per type behandeling, doorloop- en wachttijden, overlevingscijfers, opgetreden complicaties, etc. De patiënten zelf vinden dit soort informatie interessant, maar niet altijd doorslaggevend bij het bepalen van hun keuze. Zeker niet bij een aandoening als kanker bij een daarin gespecialiseerd ziekenhuis. Wel gevoelig zijn ze voor de mond-tot-mondreclame door andere patiënten, al dan niet in de vorm van de uitkomsten van tevredenheidsonderzoek. De

}

‘warme deken’ die het Antoni van Leeuwenhoek in de beleving van veel patiënten is, wordt ook niet bepaald door objectieve cijfers. Deze komt meer voort uit de gevoelde motivatie bij medewerkers, de belangstelling bij hen voor de patiënt als mens en een goede collegiale samenwerking, ook tussen de verschillende behandeldisciplines. Allemaal minder goed zichtbare kwaliteiten. Daarom is het uitstekend dat het AVL wil rapporteren over patiënttevredenheid. Omdat het vaak medewerkers zijn die voor de patiënt het verschil maken, zou het interessant zijn ook de werknemerstevredenheid terug te vinden in de zichtbare kwaliteiten van het instituut.

- Radiotherapeutisch laboranten/ RT Laboranten in opleiding - Oncologieverpleegkun digen - Postdocs en PhD-studenten - Vrijwilligers voor het Antoni van Leeuwenhoek en het Gasthuis - Studenten Geneeskunde voor een bijbaan Kijk voor deze en onze andere vacatures op www.werkenbijavl.nl De Patiëntenraad (PaR) van het Antoni van Leeuwenhoek is op zoek naar bevlogen nieuwe leden. Kijk op www.werkenbijavl.nl voor het functieprofiel.

Antoni van Leeuwenhoek, grensverleggend in zorg

Internist-oncoloog Jacqueline Stouthard is uitgeroepen tot Opleider van het jaar. Hoe vult zij haar rol in als opleider?

Benutten van talenten “Dat ik ben uitgeroepen tot opleider van het jaar is prachtig, maar het mooiste cadeau is natuurlijk de nominatie door de assistenten die ik momenteel begeleid. Daar doe ik het uiteindelijk voor“, aldus Jacqueline Stouthard. Opleider van het jaar Het Antoni van Leeuwenhoek is zeer actief op het gebied van scholing, opleiding en ontwikkeltrajecten. In het ziekenhuis leren arts-assistenten, paramedici, verpleegkundigen en vele anderen op de werkplek hoe zij de oncologische zorg volgens de nieuwste inzichten kunnen uitvoeren. Jacqueline begeleidt de medisch-oncologen in opleiding. Eind december 2014 werd zij door hen genomineerd als Opleider van het jaar, een titel die in het leven is geroepen door de Jonge Specialist, de beroepsvereniging voor medisch specialisten in opleiding. Competentiegericht opleiden Jacqueline: “Afgelopen twintig jaar is er door het hele team van internisten onder leiding van Sjoerd Rodenhuis een dijk van een opleiding neergezet. Het

competentiegericht opleiden is daarin steeds belangrijker geworden. Hierbij gaat het niet alleen om medisch-inhoudelijke kennis, maar ook om communicatie, samenwerken, professionaliteit, kennis en wetenschap. Die zaken hebben we hier goed op orde. Wat ik daarnaast belangrijk vind, is de vraag hoe je als individueel specialist een goede bijdrage kunt leveren aan je ziekenhuis en de samenleving. Wat zijn jouw talenten en waar komen die het beste tot ontwikkeling? Daar zie ik de toegevoegde waarde van mezelf als opleider.” Teamwork Jacqueline Stouthard won eind 2014 de opleidingsprijs; een prestigieuze prijs die jaarlijks beschikbaar wordt gesteld door de Jonge Specialist, de beroepsvereniging voor medisch specialisten in opleiding. Tijdens de AIOS Upgrade werd zij door het publiek uitgeroepen tot winnaar. Naast de prijs ontving Jacqueline een geldbedrag dat besteed mag worden aan de kwaliteit van de opleiding. Dit bedrag zal zij besteden aan een nieuwe training op het gebied van communicatie. “Wat niet

meer bestaat, is een solistisch opererende specialist. We kunnen alleen nog maar werken in teamverband. Dat gaat dus heel erg over communicatie. Daar wil ik artsen in opleiding specifiek op trainen.” Meer tijd Wat betekent dit nu voor patiënten? “Ik vind het een verantwoordelijkheid van ons ziekenhuis dat wij een bijdrage leveren aan het opleiden van goede medischoncologen”, aldus Jacqueline. “Als patiënt kun je in de spreekkamer tegenover een medisch-oncoloog in opleiding komen te zitten. Ik vind het belangrijk te vermelden dat deze artsen een heel team achter zich hebben van ervaren dokters en dat elke patiënt in dit team wordt besproken. Je krijgt misschien een arts met minder ervaring, maar wel iemand die meer tijd ter beschikking heeft en zich goed in jouw situatie kan verdiepen omdat een oncoloog in opleiding binnen het Antoni van Leeuwenhoek maar één taak heeft: de beste oncologische zorg verlenen.”

Auteur: Ramona Verwaal-Pauwels

Antoni 1-2015

9

10

Antoni 1-2015

“Dit is een win-winsituatie voor iedereen”

Een unieke omgeving om te testen, te trainen en veilig te innoveren

Een testomgeving voor opleiding, onder­ zoek en ontwikkeling op het gebied van radiotherapie, 24 uur per dag en geheel veilig, want volledig los van de kliniek – nergens anders dan in het Antoni van Leeuwenhoek is er een dergelijke opstelling te vinden. In samenwerking met Elekta en Philips kunnen sinds kort alle stappen worden geëvalueerd die aan de daadwerkelijke bestraling voorafgaan. Twintig stappen “Radiotherapie is meer dan de bestraling alleen”, stelt Corine van VlietVroegindeweij, hoofd Klinische-fysica en Instrumentatie. Als klinisch-fysicus bij de afdeling Radiotherapie zijn zij en haar collega’s verantwoordelijk voor de natuurkundige en technische aspecten van de bestraling en doen zij ook onderzoek naar hoe deze verbeterd kan worden. “Daar komt veel meer bij kijken dan de meeste mensen denken”, vertelt ze. “Tussen het moment dat er een CTscan van de patiënt wordt gemaakt en het moment dat hij of zij daadwerkelijk bestraald wordt, liggen maar liefst twintig stappen. Van de meeste van die stappen merkt de patiënt zelf helemaal niets, maar dat wil niet zeggen dat ze niet belangrijk zijn.” Wat zijn dit dan voor stappen? Corine: “Denk bijvoorbeeld aan de analyse van de scans van de tumor, een inschatting van de beste stralingsdosis of aan de intekening van het te bestralen gebied. Maar ook de software en de planning vallen hieronder.” Unieke testomgeving Binnen de afdeling Radiotherapie is er

een testomgeving gecreëerd waar al deze twintig stappen in de keten kunnen worden doorlopen, geëvalueerd en verbeterd. De testomgeving bestaat uit twee bestralingsruimtes met twee versnellers. Eén is speciaal door Elekta geplaatst, de ander kon beschikbaar worden gemaakt door efficiënter te werken. In de testomgeving wordt de kliniek nagebootst, maar bijzonder is dat deze volledig losstaat van de klinische omgeving. “Wij lopen hiermee echt voorop,” weet Corine, “in geen enkel instituut wordt dit al zo gedaan. Een groot voordeel is dat de omgeving zo 24 uur per dag beschikbaar is. Voorheen kwamen de versnellers pas ’s avonds vrij, als de patiënten naar huis waren. Maar veel belangrijker nog is de veiligheid. Omdat we met een oefendatabase werken, hebben onze aanpassingen geen enkele invloed op patiëntendata of bestaande onderzoeken.” EPID-dosimetrie De ruimte wordt gebruikt om te testen, te trainen en om nieuwe producten en technieken te ontwikkelen. Corine geeft graag enkele concrete voorbeelden. “Om goed te kunnen bestralen is de ligging van de patiënt op het toestel van groot belang. De precieze ligging kan voor, na en zelfs tijdens de behandeling worden geverifieerd met behulp van Cone Beam CT-scans. Via een computerprogramma kun je die scans met elkaar vergelijken. Om laboranten hierin te trainen hebben wij een speciale oefenopstelling ingericht.”

kunnen we niet alleen van tevoren de juiste dosis berekenen, maar ook achteraf meten of de patiënt deze dosis inderdaad heeft gehad. Dit noemen we EPID-dosimetrie. Het is een nieuw product dat bij ons ontwikkeld is en dat we hier uittesten, met als doel dat het via de industrie ook beschikbaar komt voor andere ziekenhuizen.” Win-winsituatie Om dat doel te verwezenlijken, wordt in de testomgeving nauw samengewerkt met de industrie, met name Elekta en Philips. De eerste fabrikant levert de twee versnellers die worden gebruikt, waarvan er een zelfs nog niet eens op de markt is. “Dat is een win-winsituatie voor iedereen,” aldus Corine, “om te beginnen voor ons als gebruikers, want wij kunnen als eerste werken met de allernieuwste apparatuur en de producten en technieken, die wij deels zelf ontwikkelen, beter maken. Ten tweede voor de industrie. Net zoals wij niet zonder de industrie kunnen, is onze klinische kennis weer onmisbaar voor hen. Nergens anders kunnen zij zo reëel en zo volledig alle stappen testen. En ten slotte natuurlijk voor toekomstige kankerpatiënten. Een nog betere bestraling met nog minder bijwerkingen, daar doen we het uiteindelijk allemaal voor.”

Auteur: Bart de Haas

Al even belangrijk is de stralingsdosis. Corine: “Dankzij computersimulaties

Antoni 1-2015

11

Budgetpolis: goedkoop of duurkoop?

}

Wie voor een budgetpolis kiest, heeft minder vrijheid om zelf een zorgverlener te kiezen als hij kanker krijgt. En wil hij toch de beste behandeling, dan kan dat flink in de papieren lopen. In 2014 hebben meer dan een half miljoen mensen een budget­­ polis afgesloten. Bij deze zorgverzekering sluit de zorg­verzekeraar maar met een beperkt aantal zorgverleners een contract af. Ook het aantal behandelingen dat vergoed wordt, is beperkt. De budgetpolis is vooral in trek bij jonge mensen die kerngezond zijn en zo min mogelijk zorgpremie willen betalen. Directeur Organisatie & Bedrijfsvoering Wim van Harten: “Ze staan er niet bij stil dat ze kanker kunnen krijgen of denken: mij overkomt dat niet. Begrijpelijk, maar niet terecht. Iedereen kan namelijk kanker krijgen. Overkomt het je, dan wil je uiteraard de beste behandeling. Met een gewone polis is dat geen probleem, maar met een budgetpolis ben je in het nadeel. Heb je zo’n polis en wil je in het Antoni van Leeuwenhoek behandeld worden, dan krijg je namelijk maar een deel van de kosten vergoed. Tenzij je door je oncoloog wordt doorverwezen omdat hij de behandeling te ingewikkeld vindt of denkt dat je bij het Antoni van Leeuwenhoek beter op je plek bent. Maar dat zal lang niet altijd het geval zijn. In dat geval kunnen de kosten oplopen tot duizenden euro’s.” Laagdrempelig blijven Van Harten maakt zich zorgen over de toename van het aantal budgetpolissen. “Als steeds minder mensen zelf hun zorgverlener kunnen kiezen, dan ontstaat er een scheve situatie. Terwijl veel mensen het Antoni van Leeuwenhoek als het beste kankerziekenhuis beschouwen en we graag laagdrempelig willen zijn, wordt de toegang tot ons ziekenhuis beperkt. We hebben al enkele keren gemerkt dat mensen heel graag in ons ziekenhuis behandeld wilden worden, maar dat ze niet werden doorverwezen. Dat is ontzettend naar voor deze mensen. Natuurlijk is de behandeling voor kanker in een ander ziekenhuis niet per definitie minder goed. Maar feit is wel dat wij voorop

12

Antoni 1-2015

lopen in het kankeronderzoek en zorg van hoge kwaliteit leveren.” Sommige zorgverzekeraars vinden dat het Antoni van Leeuwenhoek uitsluitend complexe gevallen zou moeten behandelen, vertelt Van Harten. “Wij zijn het daar niet mee eens. Ten eerste is niet op voorhand duidelijk wat eenvoudige en complexe gevallen zijn. Daar is een zorgvuldig traject van onderzoek en diagnose voor nodig. We zouden het heel raar vinden als wij mensen na dit traject naar een regulier ziekenhuis zouden moeten verwijzen, omdat hun kanker ‘gemakkelijk’ te behandelen is. Dat is toch een klap in het gezicht van de patiënt. Ten tweede willen wij graag grote aantallen mensen met veel voorkomende tumoren behandelen. Dat is een belangrijke voorwaarde om optimaal onderzoek te kunnen doen en nieuwe behandelingen te kunnen ontwikkelen. De academische centra doen vaak onderzoek naar de zeldzame tumoren, maar de meeste overlevingswinst voor de bevolking is toch echt bij de ‘big five’ - dit zijn de vijf meest voorkomende vormen van kanker: huid-, dikke darm-, borst-, long-, en prostaatkanker- te halen. We hebben dan ook besloten de komende tijd actief deel te nemen aan de publieke discussie rond dit thema.’’

Auteur: Annemaret Bouwman

“Als steeds minder mensen zelf hun zorgverlener kunnen kiezen, ontstaat een scheve situatie” Antoni 1-2015

13

U ALS

erf later de kracht van betrokkenheid

U kunt het onderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek ondersteunen door ons in uw testament op te nemen. Dat kan op verschillende manieren. Via een erfstelling wordt het Antoni van Leeuwenhoek (mede) erfgenaam van uw nalatenschap. Bij een legaat kent u een vastgesteld bedrag of een roerend of onroerend goed uit uw nalatenschap toe aan het Antoni van Leeuwenhoek. Een notaris kan u helpen bij het opmaken van uw testament. Wilt u meer weten? Vraag dan de brochure met het formulier aan bij de afdeling Fondsenwerving of maak een afspraak via 020 512 2856 of e-mail: [email protected].

Komt u ook in actie?

Bijzondere gift

Door mensen die ons werk een warm hart toedragen en graag een financiële bijdrage aan het onderzoek willen leveren, worden diverse inzamelingsacties opgezet. Wilt u ook graag ons onderzoek steunen, overweeg dan eens een actie op touw te zetten. Daartoe zijn verschillende mogelijkheden: vraag bij een verjaardag i.p.v. bloemen een envelop aan uw werkgever of collega’s, laat een sportactiviteit zoals een fietsof wandeltocht sponsoren of organiseer met vrienden een bakesale. Ter ondersteuning hebben wij diverse materialen beschikbaar waaronder collectebussen en vlaggen. Om uw actie onder de aandacht te brengen en donaties te ontvangen, kunt u ook een persoonlijke sponsorpagina aanmaken op ons digitale actieplatform www.avlfoundation.nl. Neem voor vragen contact op met de afdeling Fondsenwerving via: 020 512 2856 of e-mail: [email protected].

Inge Jagt, pedicure, docente voetverzorging en patiënte van het Antoni van Leeuwenhoek, deed enkele maanden geleden een oproep aan haar collega-pedicures in het land om een donatie te doen aan de Antoni van Leeuwenhoek Foundation ter waarde van een behandeling. De collega’s hebben goed gehoor gegeven aan haar oproep. De totale opbrengst voor de Antoni van Leeuwenhoek Foundation is H 2.445,-.

De kracht van betrokkenheid

Save the dates

Als Vriend bent u een onmisbare steun voor het Antoni van Leeuwenhoek. Maar er zijn meer manieren om uw betrokkenheid tot uiting te brengen. Zo kunt u eenmalig schenken, een speciale actie op touw zetten, periodiek schenken (met fiscaal voordeel) of nalaten aan het Antoni van Leeuwenhoek. Ook voor bedrijven zijn diverse mogelijkheden. Voor meer informatie over alle mogelijkheden van steun aan het Antoni van Leeuwenhoek kunt u terecht bij Pelagia de Wild, hoofd Fondsenwerving, 020 512 2856 of e-mail: [email protected].

1 april: Start inschrijving Dam tot Damloop Jaarlijks is de Antoni van Leeuwenhoek Foundation met een team van 200 sponsorlopers vertegenwoordigd bij dit grote hardloopevenement van Amsterdam naar Zaandam. De loop vindt dit jaar plaats op zondag 21 september. Wilt u door deelname aan de Dam tot Damloop het kankeronderzoek in het Antoni van Leeuwenhoek steunen, schrijf u dan in via de Antoni van Leeuwenhoek Foundation. Voor meer informatie over de voorwaarden kunt u mailen naar [email protected]. 28 mei: Vriendenbijeenkomst Bijeenkomst voor de Vrienden van het Antoni van Leeuwenhoek met een interessant programma.

Antoni van Leeuwenhoek • Afdeling fondsenwerving • Antwoordnummer 3524, 1000 SE Amsterdam • T: 020 512 2856 • E: [email protected] • www.avlfoundation.nl • IBAN Antoni van Leeuwenhoek Foundation NL26 RABO 0102 9000 00

14

Antoni 1-2015

De dagelijkse leiding van Antoni van Leeuwenhoek is in handen van de Raad van Bestuur. De leden van de Raad van Bestuur hebben elk een eigen portefeuille. Tezamen zijn zij eind­verantwoordelijk voor de algehele gang van zaken binnen het instituut. (v.l.n.r.) Prof. dr. E.E. Voest - directeur Zorg & Zorgontwikkeling, Prof. dr. R.H. Medema - voorzitter en directeur Wetenschapsbeleid, Prof. dr. W.H. van Harten - directeur Organisatie & Bedrijfsvoering.

Handen uit de mouwen

Zorglandschap

Een nieuw jaar, een nieuw magazine, Antoni, ze luiden een jaar in met veel onzekerheden. Wat staat ons te wachten met een recessie in het vooruitzicht? Gelukkig Er isbehoort een duidelijke gezondheidszorg verschuiving tot in dehet eerste zorglandschap levensbehoeften voorinpatiënten Nederland met enkanker. is daarom De SONCOS relatief conjunctuur normen, die ongevoeer in een lig.ziekenhuis Niettemin voor zou het moeten onverantwoord zorgen datzijn er voldoende ons niet voor expertise te bereiden in de behandeling op slechtere van tijden. kanker Hoe is, gaat hebben een organisatie ertoe geleid als dat het ziekenhuizen NKI-AVL daarmee samenwerken om, of beter, op zorgpaden hoe gaan wij dat en onderlinge met z’n allen afspraken doen enmaken meer specifiek over de verdeling wat ga ik van daar aan tumortypes. doen? Ik denk Daarnaast aan stevig zijn zorgverzekeraars schepje er bovenop druken bezig ik Sucmetces hetmijn terugdringen collega’s van te kunnen zorgkosten motiveren en datdat doen ookzetedoor doen. scherper Dat schepje over dekomt prijsin teverschillende onderhandelen. smaken: In deze aanpakken, Antoni kuntmeer u bijvoorbeeld doen dan we meer deden. lezenVoor overde debehandeling budgetpolissen. van patiënten is dit een probate benadering. De ziekenhuismeIk maak dewerker mij opzal meerdere niet snelvlakken wordenernstig wegbezuinigd zorgen over zoals veel dezeandere laatsteposities ontwikkeling. in de maatschappij, Zorgverzekeraars hoogstens zien het zal iets liefste harder dat de gewerkt complexe moeten en zeldzamere worden voor aandoeningen iets minder geld, naareen academische relatief bescheiden centra gaan offer. en de meer voorkomende tumoren Voor de kunnen research dan zal in de ditniet-academische onvoldoende soelaas ziekenhuizen bieden. behandeld Research worden. voorziet Opniet zichinlijkt urgente een dergelijke behoeften en bezuinigedachtegang gingen daarop logisch, zijn pas er isop in termijn principemerkbaar niets misen met worden de kwaliteit daarom van gemakkelijker zorg in de doorgevoerd, Nederlandse ziekenhuizen. we weten dat uit Bij nadere het recente bestudering verleden. heeft Hierhet zijnechter we meer een op zeer onze groot eigen i nadeel: het remt de innovatie op het gebied van de meest voorkomende tumoren. En daarmee stagneert de verbetering van de overlevingskans voor de grootste groep patiënten met kanker. Als voorbeeld kunnen we de zorg voor borstkanker in het Antoni van Leeuwenhoek nemen. Wij zijn het grootste centrum van Nederland op dit gebied en hebben de afgelopen decennia aan de wieg gestaan van veel innovaties zoals de Mammaprint, de schildwachtklierdiagnostiek en het bestralen van de oksel. Deze innovaties, die inmiddels een onderdeel uitmaken van onze behandeling, konden alleen tot stand komen doordat we de ideeën en vruchten van ons onderzoek direct bij de patiënt konden brengen. Het koppelen van excellent onderzoek aan de directe aanwezigheid van

nventiviteit aangewezen om de gevolgen van de recessie op te vangen. Als groepsleider wil ik extra energie steken in het schrijven van subsidieaanvragen die ook patiënten indirecte binnen onderzoekskosten dezelfde organisatie vergoeden; is de kracht voorafvan nog een Comprehensive beter nadenken Cancer over Center. de proeven; Wij zijnnog het selectiever enige centrum zijn bij in Nederland de rekrutering dat dievan kwalificatie medewerkers heeft.en meer aandacht te besteden aan hun begeleiding; en proberen minder te Maarreizen. is het nu En echt …. niet nodig te vergeten, om veel patiënten mijn collega’s te zien overtuigen voor onderzoek? hetzelfde Wetekunnen doen. Verder toch samenwerken een reeks plannen met andere opstellen ziekenhuizen die instituutsbreed en de protocollen tot kostenbesparingen daar activeren? leiden Helaaszonder is in de datafgelopen ze onze mogelijkheden jaren, mede door om toponderzoek de regelgevingte doen vanuit frustreren. Europa, de administratieve last van klinisch onderzoek Maar ik zozie groot meer geworden mogelijkheden. dat het Wij openen zijn een van bijzonder studies in diverse instituut ziekenhuizen dat tot de zo beste veelkankerinstituten tijd en geld kostindat de dit wereld niet op wordt te brengen gerekend. is of Dat dat kunnen het zo we langzaam beter uitdragen, gaat dat ook het de naar vernieuwing het Nederlandse ernstig publiek belemmert. dat niet Daarmee onze artikelen wordt in ‘onderzoeker-geïnitieerd Cell en Nature turft. onderzoek’ Zelf harder vrijwel op de trom onmogelijk slaan. Nagemaakt tuurlijk en kan moeten alleen wemaar geenonderzoek beloften doen plaatsvinden die we niet met waar steunkunnen van demaken farmaceutische en geen zaken industrie. claimen Onafhankelijk die we niet zelf tot onderzoek stand komt hebben daarmee gebracht, ernstig ook al in geven de knel. weWij onszelf pleiten daardan ook meevoor een een handicap Antoniten van opzichte Leeuwenhoek van sommige dat, naast collega’s de hoogdie complexe hier minder en minder scrupules vaaktonen. voorkomende Maar dantumoren, blijven er nog ook van voldoende alle hoog mogelijkheden frequente tumortypes over om ons voldoende als topziekenhuis patiënten en topresearchinstituut ziet om juist onafhankelijk en “preferred onderzoek partner” te doen. van KWF Daarin Kankerbestrijding worden we als enige te presenteren centrum in enNederland Nederland ervan te ondersteund overtuigen door datKWF het NKI-AVL Kankerbestrijding een juweel dieisdit datook moet wornadrukkelijk den gekoesterd, als opdracht zeker aan alsons de diamantjes meegeeft. in dat juweel zichtbaar hun mouwen opstropen. Ik wil proberen of ik Juistalle in een NKI-AVLers tijd van hele meespannende kan krijgenontwikkelingen in dat streven. die het verschil Ik wensgaan eenieder maken eenvoor voorspoedig patiënten 2009! met kanker, is er behoefte Ton Berns aan een visie die deze kansen maximaal de ruimte geeft. We zullen in de komende maanden daarom met de zorgverzekeraars in gesprek gaan om deze unieke kansen voor patiënten niet te laten ontglippen. Emile Voest, directeur Zorg & Zorgontwikkeling

Antoni 1-2015

15

In dit nummer...

p.2

p.14

Comprehensive Cancer Center

U ALS

erf later de kracht van betrokkenheid

p.5

Puzzelen voor je ontsnapping

p.10

p.8

Een unieke omgeving om te testen, te trainen en veilig te innoveren

Nieuwe hoofdingang

p.6

Partners in de strijd tegen kanker

Kijk voor meer informatie

www.avl.nl Colofon Antoni is een intern en extern relatiemagazine van het Antoni van Leeuwenhoek. Opmerkingen en suggesties voor onder­werpen kunt u doorgeven via [email protected] of tel. 020 512 9031. Antoni verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.000 exemplaren. Het volgende nummer verschijnt in juni 2015. Eindredactie Nathalie Grotenhuis, afdeling PR & Communicatie, Postbus 90203, 1006 BE Amsterdam

p.12

Budgetpolis: goedkoop of duurkoop?

Informatie Aan dit nummer werkten verder mee Stef Bertina, Nadine Böke, Annemaret Bouwman, Bart de Haas, Ramona VerwaalPauwels, Emile Voest. Fotografie Audiovisueel Centrum Antoni van Leeuwen­­hoek, Martin Hogeboom Concept, ontwerp en realisatie Room for ID’s, Nieuwegein Druk NPN drukkers, Breda

Algemeen telefoonnummer Antoni van Leeuwenhoek 020 512 9111 Voorlichtingscentrum Vragen over de behandeling van kanker in het Antoni van Leeuwenhoek, tel. 020 512 9111. Word Vriend Voor informatie en vragen: [email protected]. Voor schenkingen, legaten en erfstellingen: 020 512 2856, [email protected].