Koningsstraat 154-158 1000 Brussel tel. 02 229 81 11 www.voka.be
Excellenties, Goede vrienden, Dames en heren,
Bij het begin van een nieuw jaar is het de gewoonte om vrome wensen uit te spreken. Ik wil dat graag ook doen. Ik wens u allen een gelukkig 2013. Voor uzelf, voor al wie u nabij is, voor uw ondernemingen. Maar “geluk” is niet hetzelfde als “een meevaller” of “een lot” dat ons goed gezind is. Geluk is, denk ik, een beslissing. Het is iets wat we tenminste voor een deel in eigen handen hebben. Iemand bezorgde me onlangs nog een citaat van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer. Ik parafraseer hem graag: “Voor het geluk van de mens is het noodzakelijk dat hij iets doet, iets onderneemt, of op zijn minst toch iets bijleert.” Wat hebben we geleerd uit het voorbije jaar? Wat is de “State of the (European) Union” bij de afsluiting van 2012? Aan de positieve kant zie ik twee mijlpalen/kenteringen. 1. Mario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank, heeft zijn gezag moreel en intellectueel bevestigd. De ECB speelt nu een rol die stelselmatig meer dat van Europa is en minder dat van de individuele lidstaten. De Bankenunie staat in de steigers. Weinigen twijfelen nog aan de blijvende rol van de euro. 2. Europese landen hebben in de voorbije jaren te veel mogen lenen. Europa heeft dat een halt toegeroepen en heeft gekozen voor discipline in tegenstelling tot de VS en het VK die de crisis vooral monetariseren: zij drukken geld. Europa heeft gekozen voor besparingen. Zoals elk bedrijf dat uit een crisis komt en kiest voor besparingen en het verminderen van het balanstotaal – zeg maar: deleveraging. Hierbij is het doel niet per se te besparen, maar om groei opnieuw mogelijk te maken. Europa heeft dus toezicht en gezag. Voor het eerst zijn er indicatoren die aantonen dat zelfs Spanje en Griekenland hun concurrentievermogen stilaan herstellen. Er is bijvoorbeeld een verbetering te zien in hun handelsbalans. Dat kan, helaas, van ons land niet gezegd worden. Voor de derde keer in vier jaar is de handelsbalans van België negatief. En hier beland ik dan bij de negatieve ontwikkelingen. 1. Dat onze handelsbalans die de laatste 30 jaar altijd positief was plotseling omslaat bewijst dat onze welvaart afkalft, dat we onze reserves aan het opeten zijn, dat we duidelijk minder competitief zijn, dat we ons leadership – of wat daar nog van overblijft – steeds meer verliezen. Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen Meer dan 18.000 ondernemingen zijn lid van Voka. Het Vlaams netwerk van ondernemingen is een politiek onafhankelijke organisatie. Met een sterk kenniscentrum en regionale verankering via de acht Voka - Kamers van Koophandel, zet de ondernemingsorganisatie zich in om een optimaal kader te creëren voor succesvol ondernemen. Op die manier wil Voka fundamenteel bijdragen tot de welvaart en het welzijn van Vlaanderen.
We doen het niet goed, niet alleen in vergelijking met de rest van de wereld, maar ook binnen Europa. De prestaties van onze Vlaamse havens tegenover Rotterdam zijn daar een trieste illustratie van. (Zou de wet Major daar voor iets tussen zitten?) En er staat ons nog een heel moeilijke begrotingsronde te wachten. We kunnen het niet genoeg herhalen: het zal erop aankomen onze concurrentiepositie te versterken en de economie zuurstof te geven. Alleen zo zullen we jobs vrijwaren en onze handelsbalans weer op het goede spoor krijgen. 2. Tegelijk worden we in heel Europa, maar in ons land in het bijzonder, geconfronteerd met twee fenomenen die al lang aangekondigd waren, maar die nu wel zeer reëel zijn: armoede en vergrijzing. Armoede, zo hoorden we recent, raakt één op de zeven landgenoten. Eén op zeven! Dat is 15 procent. En dit terwijl ons overheidsbeslag bij de hoogste van Europa is. Dat zijn cijfers die stilaan de legitimatie van heel ons welvaartsmodel ondergraven. En de vergrijzing is zo reëel, dat men in ijltempo rust- en verzorgingstehuizen moet bouwen om de achterstand een beetje bij te benen. Demografische evolutie is een van de weinige factoren in de economie die vrij goed voorspelbaar is. Maar wij hebben nagelaten om daar voldoende structurele hervormingen aan te verbinden. Daarom zijn we het met Bea Cantillon volledig eens waar ze in de Tijd van zaterdag stelt: Dit veronderstelt een veel beter gebruik van de gelden van de sociale zekerheid. 3. En dan hebben we het nog niet gehad over de energieproblematiek. Terwijl die bij ons blijft zorgen voor hevige discussies over betaalbaarheid en beschikbaarheid, lijkt er in de VS een copernicaanse revolutie aan de gang. De ontdekking van schaliegas lijkt er van een dergelijke omvang, dat het land zich onder andere zal kunnen herindustrialiseren op basis van goedkopere energie. Mogelijk worden de VS straks zelfs energie-exporteur. De omvang van dit fenomeen wordt naar mijn bescheiden mening zeer sterk onderschat.
Dames en heren, Goed nieuws voor Europa. Kleine stappen maar zekere stappen die stabiliteit terugbrengen, enerzijds. Anderzijds gigantische uitdagingen. Het is goed om te kijken wat de geschiedenis ons leert. Tien jaar geleden werd Duitsland gezien als “de zieke man van Europa”. Maar vandaag is het de leider in Europa. En voor het tijdschrijft The Economist is Frankrijk nu “the sick man of Europe”. De vraag die ons moet bezig houden is dus: Wat heeft Duitsland gedaan om in minder dan 10 jaar z’n leadership te herwinnen? 1. Eerst en vooral, het flexibiliseren van de lonen. Lonen vertalen er nu de evolutie van de productiviteit. Mij lijkt dit de logica zelve. Het kan er bij mij niet in dat we dat in ons land nog altijd niet doen. Wie dat tegenhoudt, maakt zichzelf iets wijs en zorgt er voor dat onze concurrentiekracht alleen maar verder achteruit gaat. En iedereen weet dat een ondermaatse concurrentiekracht ons jobs kosten. 2. Tweede Duitse strategie, sinds vele jaren, is de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Ik kijk bijvoorbeeld met belangstelling - en een zekere jaloezie - naar het Duitse systeem van werkplekleren.
2/5
3. De interactieve relatie tussen universiteiten en ondernemingen om te innoveren. Men decreteert geen innovatie. Innovatie kan alleen groeien als kennis de kans krijgt zich te ontwikkelen tot producten en diensten. 4. Een essentieel onderdeel van het Duitse succesverhaal is de industrialisatiegraad, die in dat land veel hoger ligt dan in de rest van Europa. Industrie is en blijft een grote factor van groei. De exportgerichtheid en innovatiekracht van de industrie zijn belangrijke hefbomen voor groei. Als we een aantal cijfers op een rijtje zetten hoeft er nog weinig uitleg bij: De industrialisatiegraad van Duitsland (het is te zeggen industrieaandeel binnen het BNP) bedraagt 26%, dat van Vlaanderen 22%, Wallonië ? en Frankrijk 14%. 5. In tegenstelling tot Frankrijk dat kiest voor het Jacobijns model heeft Duitsland resoluut gekozen voor het gedecentraliseerde model. Of we dat nu federalisme of confederalisme noemen , of wat dan ook – dat doet er niet toe. Het gaat er om dat voor specifieke macro-economische problemen specifieke oplossingen mogelijk worden.
Dames en heren, De vraag is dus wat we zelf kunnen doen om, net als Duitsland, opnieuw een Europese leider te worden. Hoe wij kiezen om de veranderingen het hoofd te bieden. Hebben wij de intellectuele eerlijkheid om de juiste diagnose te stellen, de juiste maatregelen uit te werken en het “politiek haalbare” te overstijgen? Dit vergt LEF en MOED. Zoals de uittredende Italiaanse premier Monti het zegt: We moeten af van de parti–cratie, we moeten naar de idee-cratie. Zoals hij aangaf in een recent interview “I am not siding with anyone, I would like parties and social forces to side with ideas.”
Dames en Heren, Beste Vrienden, De erevoorzitter van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling EBRD, Jean Le Mierre, maakte onlangs een analyse van het Europees potentieel binnen de globale economische context van de wereld en kwam tot een zeer bondige conclusie die luidde: “UN-LOCK the POTENTIAL”. Hij stelde dat de wereld volop in verandering is, dat de kaarten herverdeeld worden en dat we het potentieel hebben om daar een belangrijke rol in te spelen. – Op voorwaarde dat we de factoren die ons afremmen, kunnen overwinnen. Bij het potentieel waar wij over beschikken vermeldde hij 4 belangrijke factoren. 1. Goed opgeleide bevolking 2. Cultuur van vakmanschap 3. Een stabiliserende euro dat zijn credibiliteit herwint. 4. In het algemeen heerst er - nog - een klimaat van tolerantie. Willen we echter kunnen genieten van dit potentieel dan moeten er een aantal remmen, een aantal blockages (LOCKS) opgelost worden of verwijderd. 1. Flexibilisering van de arbeidsmarkt. 2. Activeren van de beroepsbevolking 3. Activeren van het spaarwezen 4. Het overheidsbeslag efficiënt maken en motiverend houden 5. De markten veroveren - waar ze zijn - het is te zeggen buiten Europa wat neerkomt op Internationaliseren.
3/5
6. Vereenvoudigen en activeren van onze instituties/administraties en onze wetgevingen en regelgevingen. In dit opzicht wil ik de vicepremier Steven Van Ackere feliciteren met zijn voorstel om spaargeld te activeren ten gunste van de economie. We zijn blij dat ons voorstel voor een nieuwe wet CooremanDeclerq gehoor heeft gekregen. Dit zal de ondernemingen ten goede komen door hun balans te versterken wat dan ook de banken ten goede zal komen om de kwaliteit van hun exposure te verbeteren, wat de economie ten goede zal komen en de overheid. Sommigen zeggen dat dit dubbel gebruik is, met de notionele intrest aftrek, quod non. Notionele intrestaftrek is autofinanciering, Cooreman-Declerq is een mobilisering van het spaarwezen. Anderzijds heeft de vicepremier ook beloofd “fiscale koterijen” af te breken. Dit kan tellen inzake vereenvoudiging. Het belangrijkste is echter van een andere aard. Zoals iedereen wet is economie geen exacte wetenschap, maar een menswetenschap die dicht aanleunt bij de psychologie. Vereenvoudiging en Cooreman-Declerq zouden een belangrijk signaal zijn dat de overheid het ernstig neemt met de juiste omgevingsfactoren voor ondernemingen. Wie weet zelf het begin van een mobiliserend project. België is de beste leerling in Europa, dixit onze premier Di Rupo. Wees dan consequent zou ik zeggen. Voer alle nodige hervormingen door. Een auto rijdt maar als alle 4 wielen draaien. Met andere woorden: “Are you ready to walk the talk?” En dan bedoel ik een verandering in de geesten: Herstel het vertrouwen, doe wat je zegt, zeg wat je doet. Dat is een boodschap voor ALLE stakeholders: burgers, sociale partners, ambtenaren en politici. Voor de burgers is dat bijvoorbeeld: neem uw sociale verantwoordelijkheid. Sociale zekerheid kan niet zonder sociale verantwoordelijkheid. Zoals John F. Kennedy het ooit zegde: “Don’t ask what your country can do for you, ask what you can do for your country.” Voor de sociale partners betekent dat: stop met de ideologie, denk niet meer aan de ‘instituties”, maar redeneer eindelijk eens in termen van efficiëntie en welvaartscreatie voor iedereen. Voor de ambtenaren: jullie taak is “public service”. Het gaat letterlijk over “Service” ten dienste van het publiek, en die eindklant zijn wij allen. En voor de politici wil dat zeggen: politiek is geen beroep, politiek is een engagement. Overstijg de volgende verkiezingen. Denk op langere termijn. En stop het diaboliseren van de tegenstander. Eigen kracht is belangrijker dan de zwakte van de tegenstander. Verandering is dus nodig.
In 2014 zijn er belangrijke verkiezingen. We moeten niet tot dan wachten. De geesten moeten nu rijpen. Politici moeten elkaar vinden voor de verkiezingen, niet daarna. Het moet meer zijn dan intenties. Partijen aan de macht kunnen NU moed bewijzen. Bewijzen dat ze niet “populist” zijn, maar bereid zijn de maatregelen te nemen die zich opdringen, voor de verkiezingen. Partijen in de oppositie kunnen bewijzen dat ze ideeën hebben die haalbaar zijn, een evenwichtig programma en er een draagvlak voor vinden.
4/5
Dames en heren, Ik besluit. We staan dit jaar voor grote uitdagingen. We hebben nood aan een snel en drastisch traject van veranderingen. Veranderingen die nodig zijn om onze welvaart ook in de volgende decennia te kunnen verdienen. Het zijn veranderingen waarvoor we ieder van jullie nodig hebben. En ik ben ervan overtuigd dat u zelf in uw onderneming het komende jaar ook veranderingen gaat doorvoeren, waar nodig. Uw beleid bijsturen, uw onderneming transformeren, uw producten of diensten innoveren, op zoek gaan naar nieuwe markten en internationaliseren, uw medewerkers vooruit stuwen en uitkijken naar nieuwe talenten… Ik wens u daarom in 2013 veel geluk. En met “geluk” bedoel ik dan vooral: “veel ondernemerschap”. Ik dank u. Michel Delbaere Voorzitter Voka 7 januari 2013
5/5
