voer t t nadenken
Wat iedere Nederlander moet weten over vlees en vis
Voorwoord
In de tijd dat u deze zin leest, sterven 70 dieren in de Nederlandse slachthuizen.
voer tot nadenken
Goed, misschien ben ik wel vooringenomen. En dat is een slechte eigenschap voor een objectief journalist. Dus zet ik mijn ideeën en eigen waarnemingen over de miserabele leefomstandigheden van dieren in de vee-industrie opzij, en ga ik er niet klakkeloos van uit dat we met onze westerse leefstijl onze natuur en het milieu naar de knoppen helpen. Nee, ik ga eerst feiten verzamelen waardoor ik misschien wel mijn vooringenomen standpunt moet laten varen. Laat ik beginnen met dit boekje te raadplegen, een boekje met cijfers over eten. Geen calorieën, maar getallen en aantallen die me kunnen helpen om keuzes te maken in het leven. Bijvoorbeeld om wel, geen, of minder vlees of vis te eten; wat voor gevolgen heeft het eten van vlees en vis nou voor dier, milieu, en onze eigen gezondheid? Al bladerend lees ik onder meer dat tegenover iedere Nederlander 28 dieren worden geslacht in onze vee-industrie. 16 Van die dieren worden door ons Nederlanders opgegeten. Dieren die als product behandeld worden en die ook nog eens voor een groot mestoverschot zorgen. Tegenover elk onsje vlees dat wij eten, staat zes kilo mest! Maar, zegt het Productschap Vee, Vlees en Eieren, er wordt aan de vee-industrie wel jaarlijks zo’n vier miljard euro verdiend. Jammer dat hierbij geen rekening is gehouden met de twee miljard euro die de uitbraken van varkenspest, mond- en klauwzeer en vogelpest ons gekost heeft. Uit een onderzoek in opdracht van Milieudefensie blijkt namelijk dat de veehouderij 1
voer tot nadenken, voorwoord
de Nederlandse samenleving jaarlijks minstens 1,75 miljard euro kost, wat neerkomt op een verborgen prijskaartje van 110 euro per Nederlander. Maar daar valt nog mee te leven, lijkt me. Helaas zijn er nog tal van andere negatieve effecten, die zich niet zo makkelijk in geld laten omrekenen. Effecten die van levensbelang zijn voor het welzijn van alle bewoners op deze planeet. Neem alleen al het uitsterven van planten en dieren als gevolg van de grootschalige ontbossing voor de teelt van veevoer. Is dat onsje vlees dit alles wel waard?
Dieren
voer tot nadenken
In ons land leven ongeveer 450 miljoen landbouwhuisdieren. Elke Nederlander is dus goed voor meer dan 28 dieren in de vee-industrie. Daarmee heeft Nederland de hoogste veedichtheid ter wereld. Dan hebben we het nog niet eens over de vele tonnen vissen die we jaarlijks naar binnen glijden.
Kosten en baten, ik lijk wel een econoom. Maar ze helpen wel, deze cijfers en getallen die de Nederlandse Vegetariërsbond, Milieudefensie en Varkens in Nood in dit boekje op een rijtje hebben gezet. Ik heb ze gelezen. En ze hebben me geholpen bij het maken van mijn keuze… hoewel ik die op grond van mijn eigen ethische normen eigenlijk al gemaakt had.
Loretta Schrijver
Per vierkante kilometer leven er zo’n drieëneenhalfduizend dieren in Nederland. 2
3
voer tot nadenken, dieren
voer tot nadenken, dieren
Een kip in een geestdodende legbatterij brengt haar hele leven door op een ruimte die ruim 13 procent kleiner is dan deze opengeslagen brochure.
Legbatterij-eieren worden nog veelvuldig gebruikt in koekjes en andere bakkersproducten. Hierdoor is 25 procent van de door de Nederlander geconsumeerde eieren nog steeds afkomstig uit de legbatterij. Door dieren in zo klein mogelijke hokken te houden, is de vleesprijs de afgelopen 25 jaar nauwelijks gestegen. Zou je de maatschappelijke kosten voor het milieu, dierziekten en de gezondheid meenemen, dan wordt iedere Nederlander jaarlijks met een gepeperde rekening van minstens 110 euro gepresenteerd (nu betaalt de Nederlander dit ongemerkt via belastingen). Onze melkkoeien produceren ieder jaar 10,5 miljard liter melk. In ruim 50 jaar is de melkproductie per koe verdubbeld! Melkkoeien krijgen ieder jaar een kalf om de melkgift op gang te houden. 4
Jaarlijks worden er voor iedere Nederlander 16 dieren geslacht. Uitgaande van een gemiddelde leeftijd van 80 jaar worden er in een mensenleven dus ongeveer 1250 dieren geslacht (vijf runderen, 40 varkens, vijf schapen en geiten en maar liefst 1200 vleeskuikens).
Met het aantal dieren dat jaarlijks geslacht wordt, kun je een goederentrein vullen van 8000 kilometer lang. De trein zou beginnen in Amsterdam en eindigen in Beijing, de hoofdstad van China. 5
Voedsel: productie en verdeling Gemiddeld eten wij in ons land 40 kilo vlees per jaar. Daarnaast gebruiken we ook nog eens 300 liter melk en 180 eieren.
De anderhalf miljoen melkkoeien die ons land rijk is, produceren 10,5 miljard liter melk. Dat zijn 10 Amsterdam Arena’s vol! 30 miljoen legkippen leggen gezamenlijk negeneneenhalf miljard eieren. Alles bij elkaar sparen de 720.000 Nederlanders die geen vlees eten jaarlijks het leven van ongeveer 11 miljoen dieren.
6
voer tot nadenken
Nederland voert 60 procent van haar graanverbruik op aan vee. Hiermee hadden we ook 300 miljoen mensen van hun dagelijks brood kunnen voorzien.
Voor de voeding van iedere Nederlander is ruim een half voetbalveld nodig; 60 procent hiervan is nodig voor de productie van vlees, zuivel en eieren.
Wereldwijd voert men jaarlijks 750 miljard kilo graan (35 procent van al het geproduceerde graan) op aan de totale veestapel. Vervoerd in een goederentrein zou deze hoeveelheid in 12,5 miljoen goederenwagons geladen moeten worden. Die trein zou ruim zes keer de evenaar kunnen omspannen.
7
Milieu
voer tot nadenken, voedsel: productie en verdeling
voer tot nadenken
Om één kilo kalfsvlees te produceren heb je 100 keer zoveel energie nodig als voor één kilo aardappelen.
Voor één kilo vlees heb je vijf kilo veevoer nodig.
8
Nederland gebruikt voor de productie van veevoer naast haar eigen landbouwgrond ook nog eens tweeëneenhalf miljoen hectare grond in het buitenland. Dit gaat vaak ten koste van ongerept
oerwoud en savannes, zoals het Amazonewoud in Zuid-Amerika. Elke dag sterven er op de wereld 13.500 kinderen aan ondervoeding; elke zes seconden één. 9
Mest
voer tot nadenken, milieu
Vlees is ‘het meest milieubelastende onderdeel in het voedselpakket van de Nederlandse consument‘. – Pieter van Geel, Staatsecretaris van Milieu.
In de mest die onze veehouderij produceert, zit 480 miljoen kilo stikstof, een stof die sterk bijdraagt aan vermesting en verzuring van ons milieu. Met die hoeveelheid zou je zes miljard flessen ammonia (gebruikt in het schildersbedrijf e.d.) kunnen produceren. De landbouw draagt voor meer dan 90 procent bij aan de uitstoot van ammoniak in Nederland. Daarmee levert zij veruit het grootste aandeel van alle verzurende stoffen die in ons milieu vrijkomen.
Bij de productie van vlees komen veel broeikasgassen vrij, waardoor deze wereldwijd sterk bijdraagt aan de klimaatverandering. De mondiale vleesproductie veroorzaakt de uitstoot van eenvijfde van alle CO2 en eenzesde van alle methaan en lachgas.
voer tot nadenken
Ieder jaar produceert de Nederlandse veestapel 70 miljard kilo mest. Uitgestort over de gemeente Amsterdam zou dit een laag van ruim een halve meter stinkende gier opleveren.
De dieren in de Nederlandse veehouderij zijn verantwoordelijk voor zo’n 35 tot 40 procent van de methaan- en de lachgasuitstoot. Zonder de uitstoot van deze zeer sterke broeikasgassen zou Nederland voor ruim 50 procent aan haar Kyotoverplichtingen voldoen. Aan elke onsje vlees dat wij eten ‘kleeft’ zes kilo mest.
10
11
Biodiversiteit Door verzuring, vermesting en verdroging tussen 1950 en 1995 is de helft van alle Nederlandse plantensoorten verdwenen of bedreigd. De vee-industrie speelt hierbij een belangrijke rol. De Verenigde Naties stelt dat vermindering van vleesconsumptie de belangrijkste kortetermijnstrategie is om de snelle afname van de hoeveelheid planten- en diersoorten tegen te gaan. Overbevissing, vernietiging van leefgebied, vermesting en bestrijdingsmiddelengebruik hebben gezorgd voor een afname van 40 procent van de soortenrijkdom in de oceanen en 30 procent van op het land levende soorten. De soja-import voor de Nederlandse vee-industrie legt alleen al in Brazilië beslag op 600.000 hectare landbouwgrond. De teelt van onze veevoer voor vlees gaat daar ten koste van het Amazonewoud, waar 30 procent van de op aarde bekende diersoorten leven. 12
Visserij
voer tot nadenken
Eenvijfde van alle gevangen vis is bijvangst, waaronder walvissen, dolfijnen en haaien.
Wereldwijd wordt er ongeveer 100 miljoen ton vis gegeten, dat is 13,5 kilo per persoon per jaar. Nederlanders eten gemiddeld zeven tot acht kilo vis. Een groot deel van het voer voor gekweekte vissen bestaat uit… vis! Per kilo kweekvis wordt gemiddeld één tot drieëneenhalve kilo wilde vis gevangen om als voer te dienen. Om bijvoorbeeld één ton zalm te produceren, wordt drie ton zandspiering en sprot tot vismeel vermalen. Driekwart van de Nederlandse visconsumptie komt uit het buitenland.
13
De Nederlandse Vegetariërsbond In dit boekje heb je kunnen lezen en zien dat het laten staan van vlees en vis een bewuste keuze is. De feiten spreken voor zich.
Milieudefensie
• het lobbyen bij de overheid voor betere wet- en regelgeving De NVB is daarmee dé autoriteit in Nederland op het gebied van vegetarisme. Wij zijn de enige Nederlandse
We hebben het initiatief genomen voor dit boekje omdat
consumentenorganisatie van en voor vegetariërs en we zijn
we juist willen laten zien dat vegetarisch eten niet alleen
daarmee voorvechters voor mens, dier en milieu.
gebaseerd is op emoties. Het gaat om harde feiten, om emoties en om ethiek. En met die combinatie is niets mis.
Als je lid wordt van de NVB ontvang je natuurlijk het
De NVB wil de samenleving – als het gaat om de vlees-
magazine Leven met tips over producten, interviews en
& visproductie en -consumptie – echt veranderen.
achtergrondartikelen. Daarnaast beheert NVB het Vegetarisch keurmerk voor producten, zodat je snel kunt
We willen veel mensen bereiken en doen dat op
zien of het product geschikt voor je is. Het Gastvrij voor
verschillende manieren:
Vegetariërs logo op je favoriete restaurants geeft aan waar
• het geven van informatie aan consumenten
je met een gerust hart kunt eten.
• het informeren van producenten over vegetarische alternatieven • het voeren van een actief communicatiebeleid gericht
14
voer tot nadenken
We hopen dat jij je de NVB steunt zodat we nog meer kunnen bereiken.
tegen diegenen die respectloos met mens, dier en milieu
Kijk voor meer informatie op
omgaan
www.vegetariers.nl
n b vegetarisch: goed voor mens, dier en milieu
Milieudefensie wil een duurzame, schone wereld waarin het goed toeven is, en waarin het draagvermogen van de aarde wordt gerespecteerd en ten goede komt aan de gehele wereldbevolking. Hieronder valt natuurlijk ook een duurzame voedselvoorziening. De massale vleesproductie en -consumptie in Nederland heeft grote gevolgen voor de mens, het dierenwelzijn en het milieu. Zij staat een eerlijke voedselverdeling in de weg en houdt vrijwel geen rekening met het welzijn van de dieren. Door het grote ruimtebeslag en ontbossing voor veevoer zorgt de vee-industrie voor een uitputting van de bodem in het buitenland en een groot mestoverschot in Nederland.
Daarom richt Milieudefensie zich op verduurzaming van de veehouderij waar lokale productie en consumptie, een eerlijke prijs voor een eerlijk product én vermindering van de vleesconsumptie voorop staan. Ernstige misstanden vallen wij aan, duurzamere alternatieven - zonder gif, kunstmest, gentech of dierenleed - prijzen wij aan. Kijk voor meer informatie op www.milieudefensie.nl of bel de Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620
15
Stichting Varkens in Nood
voedsel tot nadenken
Je ziet ze niet maar ze zijn er wel !
Comité van aanbeveling Anouk, J.M. Coetzee, Inez van Dullemen, Kees van Kooten,
De meer dan 10 miljoen varkens in de vee-industrie van
Helga Ruebsamen, Wim T. Schippers, Peter van Straaten,
Nederland. Ze brengen hun leven door in kale, donkere
Erik Vos, Bettine Vriesekoop
hokken, worden onverdoofd gecastreerd en de tandjes en
(Oud-) ambassadeurs
staartjes afgeknipt door mensen die oorbeschermers tegen
J.J. Voskuil, Koos van Zomeren, Youp van ’t Hek, Robert Long,
het gegil dragen. De politiek en de commercie laten de
Paul Cliteur, Jan Terlouw, Karen van Holst Pellekaan met
varkens aan hun lot over. Varkens in Nood komt wel voor
kinderboekenschrijvers (Yvonne Kroonenberg, Nannie
de varkens op. Door in debat te gaan met supermarkten,
Kuiper, Jacques Vriens en vele anderen).
boeren en politiek. Door campagnes te voeren en door
Colofon Research: Rene Houkema, Milieudefensie Chef redactie: Vibeke Helder, Nederlandse Vegetariërsbond
voorlichting te geven. Steeds meer mensen begrijpen
Postbus 14584 | 1001 LB Amsterdam | t 020 - 6177757 |
Illustraties: Tekenteam Delft
daardoor hoe schandalig er in Nederland met onze dieren
www.varkensinnood.nl Giro 777 53 88
Drukwerk:Tienkamp en Verheij, waterloos offset op basis van inkten op sojabasis
wordt omgegaan. Langzaam maar zeker verandert hierdoor
Vormgeving: Sandro Kortekaas BNO, Groningen
de publieke opinie.
Fotografie (behalve portret Loretta Schrijver): Sandro Kortekaas BNO, Groningen Papier: Reviva mega silk, gerecycled papier
Steun daarom de vakbond voor varkens en word donateur ! Met dank aan: Loretta Schrijver, Elvira van der Kooij en Michiel van Geelen. 16
n b vegetarisch: goed voor mens, dier en milieu
