Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1 1040 Brussel
Raamplan ASPV (Algemene, Sociale en Persoonlijkheidsvorming) DBSO
Licap - D/1998/0279/041 - september 1998
De werkgroep die dit raamplan heeft opgesteld en vorm heeft gegeven, bestond uit leraars-begeleiders ASPV van CDO's zowel als van vormingscentra, uit een PMS-medewerker in een CDO en uit enkele pedagogische begeleiders DBSO. Het is vooral vanuit de praktijkervaring dat de invulling is gebeurd: zo concreet mogelijk, zo direct mogelijk. Alhoewel aanvankelijk werd gedacht aan een beperkte opfrissing van het bestaande materiaal, is -in de eerste plaats onder impuls van de praktijkmensen- een totaal nieuw raamplan uitgeschreven. Zoals dit geldt voor alle belangrijke documenten in het katholiek deeltijds onderwijs, is ook dit Raamplan ASPV besproken bij de verschillende partners van de Vlaamse Stuurgroep Deeltijds Ondewijs (VSDO): het Algemeen Christelijk Werknemersverbond, de Centrale voor Studie- en Beroepsorintering, het Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden en het Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs. Het Raamplan ASPV is een basisdocument voor elke leraar-begeleider die algemene vakken geeft in het deeltijds onderwijs: zowel voor de ervaren leraar-begeleider als voor diegene die zijn eerste stappen zet in het centrum.
A. Boone voorzitter VSDO
DBSO - D/1998/0279/041
4
Raamplan ASPV
1 alterneren
VISIE OP HET DBSO
Het Deeltijds Onderwijs streeft naar een integratie, naar een op elkaar afstemmen van algemene vorming, beroepsgerichte vorming en tewerkstelling. Dit wil zeggen dat: – de algemene vorming aansluit bij de ervaringen die de jongere opdoet onder andere op het werk -, met aandacht voor de belangstelling, de suggesties en de behoeften van de jongere; – de beroepsopleiding de niet-werkende jongere voorbereidt op tewerkstelling en bij de anderen inspeelt op wat zij al werkende ervaren. De vorming in het centrum besteedt veel aandacht aan de begeleiding naar en aan de ondersteuning van tewerkstelling. Doch niet alle jongeren hebben werk. In het Deeltijds Onderwijs moet er daarom ook zorg zijn voor de niet-werkende jongeren.
groep - individu
Hoewel men sterk individualiserend wil werken, draagt het begeleid groepsproces ook wezenlijk bij tot de vorming van jongeren, omdat zij in groep eveneens leren van en aan elkaar. Uitgangspunt is de uniciteit van elke persoon en het respect ervoor.
attitudevorming
Binnen de ASPV (algemene sociale en persoonlijkheidsvorming) is de attitudevorming van de jongeren zeer belangrijk. Uiteraard is attitudevorming niet alleen een taak voor de leraar-begeleider AV (Algemene Vakken), maar evenzeer een opdracht voor al diegenen die in het Centrum Deeltijds Onderwijs bij de opleiding en vorming van de jongeren betrokken zijn. Attitudevorming wordt vooral bevorderd door de aanpak van de leraar-begeleider, waarbij zijn persoonlijkheid een niet te onderschatten rol speelt.
praktisch ...
Het opleidingspakket in het CDO bevat 15 wekelijkse lesuren. Concreet betekent dit: S minimum 6, meestal 7 lesuren AV (Algemene Vakken), S minimum 6, meestal 8 lesuren TV (Technische Vakken) en PV (Praktische Vakken).
Naast het Raamplan ASPV is Tien jaar katholiek deeltijds onderwijs – Een bilan, een blik vooruit, ACW-CSBO-VKW-VVKSO, 8 juni 1994, 43 pp., aan te raden lectuur om de visie van DBSO beter te leren begrijpen.
DBSO - D/1998/0279/041
7
Raamplan ASPV
2
PROFIEL VAN DE JONGEREN IN HET DBSO
Het is niet eenvoudig “het” profiel van de jongeren in het Deeltijds Onderwijs te beschrijven. Ze zijn tussen 15 en 25 jaar oud. Zoals alle adolescenten willen ze voor vol worden aangezien. Hun drang naar zelfontplooiing brengt een eigen stijl van optreden met zich mee, waarbij ze zich vaak tegen het gezag van volwassenen verzetten. kenmerken
Meer dan bij hun leeftijdsgenoten, vinden we bij DBSO-jongeren volgende kenmerken terug: •
veel jongeren hebben ettelijke ontgoochelingen opgelopen en zijn via een watervalsysteem naar het DBSO gekomen;
•
velen hebben geen realistisch toekomstbeeld: bij de ene is het overdreven positief, bij een andere al te negatief; vaak is er geen enkele inschatting van wat later kan komen;
•
omdat schoolervaringen weinig interessant waren, reageren ze negatief op een schoolse aanpak: ze worden onrustig, vervelen zich, worden agressief, weigeren opdrachten uit te voeren en reageren soms overdreven op gezag; hun omgeving vindt de school minder belangrijk;
•
velen hebben een gebrek aan concentratie en uithoudingsvermogen;
•
ze tonen een grote belangstelling voor het onmiddellijk bruikbare;
•
ze zijn sterk intuïtief en affectief ingesteld;
•
hoewel ze op sommige vlakken een ruime levenservaring hebben, zijn ze op andere terreinen onervaren en voelen ze zich vaak bang en onzeker;
•
ze hebben een praktische intelligentie - die soms gelijkt op plantrekkerij-, waarbij algemeen aanvaarde normen soms probleemloos wegvallen;
•
ze hebben behoefte aan structuur;
•
als laaggeschoolden zijn ze bijzonder kwetsbaar op de arbeidsmarkt, in de gecommercialiseerde vrijetijdssector, ...
DBSO - D/1998/0279/041
8
Raamplan ASPV
3
ASPV IN HET GEHEEL VAN HET DBSO Visie op ASPV
De voornaamste doelstelling van het Deeltijds Beroepssecundair Onderwijs is de jongeren ook te helpen om hun eigen bestaan zin te geven. De Algemene en Sociale Persoonlijkheidsvorming speelt hierbij een belangrijke rol. Alternerend met een beroepsgerichte opleiding en tewerkstelling, wil ASPV de jongeren een vorming bieden die hen in staat stelt om hun leven in eigen handen te nemen. vanuit een christelijke visie
De leraar-begeleider doet hier een duidelijk aanbod vanuit een christelijk mens- en maatschappijbeeld. Dit belet hem echter niet aandacht te besteden aan het pluralistisch karakter van de groep en aan de keuzevrijheid van de jongere zelf. De jongere moet de kans krijgen om zelf te oordelen over de zin en de waarde van de christelijke visie op mens en maatschappij.
algemene vorming
Een gebrek aan algemene vaardigheden, onder meer taal en rekenen, vormt een grote barrière voor deelname aan het maatschappelijk leven. Voor de jongere die op dat gebied een achterstand heeft opgelopen, zal de leraar-begeleider specifieke inspanningen leveren.
sociale vorming
Onder het aspect "sociale vorming" wordt de jongere gestimuleerd tot het verwerven van een eigen plaats in de samenleving: –
door het verhogen van de eigen weerbaarheid;
–
door te leren opkomen voor een ander (solidariteit).
Daarom wordt de jongere aangespoord tot het verwerven van inzichten en vaardigheden die hem beter in staat stellen zijn maatschappelijke opdracht op te nemen, onder meer door: –
het begrijpen en kunnen situeren van zijn eigen maatschappelijke situatie;
–
het ontdekken van mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de eigen situatie en deze van anderen, en het verwerven van vaardigheden die hierbij dienstig kunnen zijn.
DBSO - D/1998/0279/041
9
Raamplan ASPV
persoonlijkheidsvorming
De jongere wordt gestimuleerd om zich verder te bekwamen in een aantal vaardigheden en zich een aantal houdingen eigen te maken die belangrijk zijn op persoonlijk vlak, met name: –
zelfrespect en geloof in eigen mogelijkheden, en het tonen van respect voor de mogelijkheden van anderen;
–
een persoonlijk gefundeerde waardeschaal;
–
een eigen levensproject;
–
het nemen van initiatieven tot verdere opleiding en vorming;
–
het zinvol besteden van zijn vrije tijd;
–
het waarderen van niet-betaalde prestaties, zoals vrijwilligerswerk ...
Dit houdt in dat er een proces op gang gebracht wordt dat de jongere begeleidt naar het ontdekken van eigen wensen, mogelijkheden en beperkingen op deze verschillende vlakken. SAM-schaal
Naast kennis- en vaardigheden worden attitudes steeds belangrijker. De SAM-schaal (Schaal voor Attitude-Meting) helpt de scholen om leerlingen te beoordelen, te begeleiden, te stimuleren en te oriënteren. Het kan een impuls zijn om eventueel nieuwe leersituaties te creëren waarin de jongeren bepaalde attitudes oefenen die voorheen onvoldoende aan bod kwamen.
DBSO - D/1998/0279/041
10
Raamplan ASPV
Een raamplan als inspiratiebron
In ASPV staat de jongere centraal. Leraars-begeleiders worden geacht in te spelen op de individuele mogelijkheden en behoeften van elke jongere afzonderlijk. Strakke schema’s zijn daarom uit den boze: de leraar moet de vrijheid hebben om ASPV te geven op de maat van zijn groep. Dat vraagt veel creativiteit. Zeker voor de beginnende leraar is het niet eenvoudig het nodige basismateriaal te vinden. Voor hen wil deze bundel een inspiratiebron zijn. Maar ook de leraar-begeleider met jaren dienst in het deeltijds onderwijs heeft soms nood aan nieuwe ideeën, aan opfrissing. Naast het zo noodzakelijke contact met zijn collega’s zal het gebruik van deze bundel zijn dagdagelijkse werking ondersteunen. Dit raamplan ASPV is “maximaal” uitgeschreven: elk positief en haalbaar idee is opgenomen. Dit is alvast de bedoeling van de stellers van het document, een aantal leraars-begeleiders die ASPV reeds jaren geven en die tijd noch moeite hebben gespaard om deze bundel zo concreet mogelijk te maken, zowel voor de nieuwe als voor de meer ervaren leraar-begeleider ASPV. De leraars-begeleiders van een centrum bepalen in overleg wat hun keuze is, aangepast aan de jongeren en de situatie. Nogmaals: niet alle rubrieken moeten worden behandeld: een rubriek kan gedeeltelijk verwerkt worden in een bepaald thema, of gespreid over meerdere thema’s. Norm blijft echter dat men de jongeren zoveel mogelijk helpt groeien naar zelfredzaamheid, naar een evenwichtige volwassenheid. Gezien hun belang wordt er van uitgegaan dat volgende rubrieken in alle geval hun plaats krijgen in een tweejarige opleiding deeltijds onderwijs: •
onthaal,
•
waardebeleving,
•
relatiebekwaamheid en seksualiteit,
•
solliciteren,
•
arbeid en VDAB,
•
mutualiteit,
•
loonbriefje, bank
•
consument zijn,
•
gezondheid (aids, drugs, alcohol, roken, ...)
•
sportactiviteiten in groep.
DBSO - D/1998/0279/041
11
Raamplan ASPV
4
ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN Omtrent de leraar ...
Van de leraar-begeleider wordt verwacht dat hij de inbreng van de jongeren eerbiedigt. Deze inbreng staat niet tegenover een eigen aanbod van de leraar-begeleider, maar zal dat aanbod van thema's en rubrieken versterken en kleuren. Naarmate de jongeren langer in opleiding zijn, kan de leraarbegeleider steeds meer rekening houden met hun voorstellen. De leraar-begeleider tracht zoveel mogelijk in te spelen op hetgeen de jongeren leren in hun beroepsopleiding. Hij moet de grenzen van zijn vakkennis overschrijden en pleegt daarom overleg met zijn collega’s. Dit gebeurt zowel op spontane wijze als op een georganiseerde manier, volgens een afgesproken stramien. In dit overleg: •
worden ervaringen uitgewisseld, onder andere in verband met het gebruik van verschillende werkvormen;
•
worden afspraken gemaakt inzake werkverdeling (wie werkt wat grondig uit);
•
worden afspraken gemaakt inzake spreiding van de thema’s over de jaren (welke thema’s eerst, welke concentrisch herhaald, vermijden van overlappingen, ...);
•
worden afspraken gemaakt inzake uitstappen, het ontvangen van een spreker, het ontlenen van audiovisueel materiaal, te volgen nascholing, enz.;
•
wordt nieuwe informatie uitgewisseld.
Thema’s samen uitwerken is zeer arbeidsintensief maar het draagt bij tot een goede teamgeest en verhoogde creativiteit. De ASPV wordt bij voorkeur toevertrouwd aan één enkele leraar-begeleider per groep omdat dit extra kansen biedt voor het opbouwen van een vertrouwensrelatie.
DBSO - D/1998/0279/041
12
Raamplan ASPV
De leraar ASPV houdt voortdurend voor ogen: • de individuen, die persoonlijk moeten worden begeleid; • de thema’s, die de leraar-begeleider kiest in afspraak met de groep en met het team; • de groep, die een belangrijke rol speelt in de kwaliteit van het vorming. Het is de taak van de leraar-begeleider om altijd en opnieuw na te gaan waar het zwaartepunt van zijn aandacht moet liggen. Soms geeft hij voorrang aan de behoeften van het individu of van de groep, soms kiest hij ervoor om die behoeften te verruimen. Onthaal
Een goede START is essentieel. In de onthaalperiode worden individuele gegevens van de jongeren verzameld en wordt informatie verstrekt over de werking van het centrum. Het belangrijkste doel is echter mekaar te leren kennen en het vertrouwen en het respect van de groep te verwerven. Deze onthaalperiode zal ook medebepalend zijn voor het jaaraanbod. Voorbeelden: • • •
info over het centrum, de werking van het centrum, afspraken (afzonderlijk voor nieuwkomers en anciens); activiteiten waarbij de jongeren en de leraars-begeleiders mekaar beter leren kennen, zoals een stadsbezoek, kennismakingsspelen...; een instaptoets, waardoor men een beeld krijgt van de basisvaardigheden van de jongeren voor rekenen, taal en algemene kennis.
DBSO - D/1998/0279/041
13
Raamplan ASPV
Planning en organisatie
Jaarplan
Het jaarplan moet gezien worden als een open en dynamisch gegeven, als het in kaart brengen van een groeiproces. Het is helemaal geen strak te volgen planning waarvan niet mag worden afgeweken. Nog voor de start van het schooljaar heeft de leraar-begeleider een basisplanning. Op basis van de intakegesprekken (niveau van de groep, van bepaalde jongeren in de groep; hun belangstelling), het overleg met de collega’s en een steeds groeiende rechtstreekse inbreng van de jongeren, wordt deze basislijst concreter ingevuld. Het is belangrijk de programma’s van de verschillende groepen in het centrum op elkaar af te stemmen. Eventuele groepsoverstijgende projecten kunnen zo beter worden gerealiseerd. Bovendien wordt in de mate van het mogelijke herhaling van de leerstof vermeden. In de loop van het schooljaar wordt dit jaarplan verder bijgestuurd, rekening houdend met de actualiteit en de zich wijzigende situatie van elke jongere, bv. inzake arbeid.
Groepsindeling
De groepsindeling gebeurt in samenspraak met de coördinator, leraarsbegeleiders en de PMS-medewerker. De groepen worden ingedeeld aan de hand van informatie verkregen bij de inschrijving en tijdens de onthaalperiode. Is er een uitgebreide intake, dan vraagt de definitieve groepsindeling misschien meer tijd. Uitgangspunt is de groepen zo trachten samen te stellen, dat de individuele jongere èn de groep maximale groeikansen hebben. Verder zal rekening worden gehouden met de beroepsgerichte vorming van de jongere, zijn tewerkstellingsdagen, zijn persoonlijkheidskenmerken, de sociale omgang binnen de groep en het niveau van de jongere. In de mate van het mogelijke wordt er naar gestreefd om via heterogene groepssamenstelling emancipatorisch te werken. Het is noodzakelijk te werken met kleine groepen. Enkel op die manier kan zo veel mogelijk ingespeeld worden op de vragen en noden van de individuele jongere. Men kan goed werken met een groep van 6 tot 10 jongeren per groep. 12 lijkt een maximum, 4 een minimum. De samenstelling van de groep wijzigt zo weinig mogelijk, om de groepsgeest niet te schaden. Uitzonderingen kunnen worden gemaakt bij wijziging van tewerkstellingsdagen of indien iemand het werken in de groep onmogelijk maakt. Het plaatsen van nieuwe jongeren in een groep tijdens het schooljaar, vraagt zo mogelijk nog meer zorg dan bij het begin van het schooljaar.
DBSO - D/1998/0279/041
14
Raamplan ASPV
Uitrusting
basisuitrusting
•
een aangename, gezellige en veilige ruimte
•
bord, prikbord
•
verplaatsbare tafels en stoelen
•
wandkaart van de wereld en/of een wereldbol
•
kast voor materiaal leraar-begeleider (afsluitbaar)
•
kast voor materiaal jongeren (afsluitbaar)
•
klein materiaal zoals perforator, nietjesmachine, scharen, latten, ...
beschikbaar in het centrum
wenselijke uitrusting
•
overheadprojector
•
EHBO
•
woordenboeken
•
atlassen
•
spellen
•
rekenmachines
•
videorecorder
•
kapstok voor leraar-begeleider en jongeren (in de klas)
•
computers (zowel nuttig voor intikken teksten en gegevens als voor educatieve software tot en met gebruik WIS-computer en Internet)
•
“zithoek” in de klas of in een ander lokaal (voor gesprek, lezen, ontspanning)
•
videocamera, fototoestel, cassetterecorder
•
bibliotheekje met naslagwerken, handboeken, didactische boeken, alle gemeenschappelijk materiaal
•
fietsen (verruimt de mogelijkheden tot uitstappen, is sportief en milieuvriendelijk)
DBSO - D/1998/0279/041
15
Raamplan ASPV
Pedagogisch-didactische wenken
De aanpak is concreet.
De jongeren willen iets leren dat bruikbaar is voor hun dagelijks leven. Het programma is daarom gebaseerd op het principe van ervarend leren en is doe- en praktijkgericht. De theoretische inbreng wordt zoveel mogelijk beperkt. Het programma bevat concrete opdrachten op doe-niveau, zoals demonstraties, bezoeken, tips voor toepassing, momenten van toetsing, zelfevaluatie en hulp.
De aanpak is gestructureerd.
De centra werken vanuit een overzichtelijke planning die de jongeren een zekere houvast en herkenning biedt. Zo start elke vormingsdag met een bespreking van het programma en de bedoeling van het aanbod. De jongeren moeten duidelijk weten wat het centrum van hen verwacht, wat zij van het centrum mogen verwachten. Ook bij DBSO-jongeren moet de leraarbegeleider eisen durven stellen.
De aanpak is confronterend.
Essentieel in het vormingsproces is het positief hanteren van confrontatie. De jongeren worden in een sfeer van respect en vertrouwen voor de gevolgen van eigen keuzes gesteld.
De aanpak is responsabiliserend.
De centra vragen dat de regels van het huis worden gerespecteerd. Dit heeft zowel betrekking op materiële afspraken (geen alcoholgebruik, geen druggebruik) als op inhoudelijke en persoonsgerichte afspraken (geen fysiek geweld, respect voor de persoon en de mening van de andere, ...). Indien de afspraken niet worden nageleefd, kan het centrum sanctionerend optreden.
De aanpak is activerend.
De vorming is gericht op het voorkomen van afhankelijkheid van de jongere ten aanzien van de leraar-begeleider. De jongeren consumeren geen programma, zij staan mee in voor de opbouw, de uitwerking en de evaluatie ervan.
De aanpak is motiverend.
Door in te spelen op hetgeen de jongeren reeds kunnen en door een hartelijke en positieve aanpak, helpt men hen hun zelfvertrouwen te versterken.
De aanpak is geïntegreerd.
Er zijn geen afzonderlijke programma-onderdelen, wel een samenhangend geheel. De leraar-begeleider zal er zorg voor dragen dat een zeker evenwicht in aanbod wordt gerealiseerd.
De aanpak is individualiserend.
Het programma sluit aan bij de leef- en ervaringswereld van de jongere met aandacht en respect voor de eigen mogelijkheden van elke jongere. Individuele vragen en mogelijkheden moeten aan bod kunnen komen. Op basis van de gegevens van de inschrijving en van de instaptoets wordt per jongere een handelingsplan opgesteld.
DBSO - D/1998/0279/041
16
Raamplan ASPV
Dit handelingsplan bevat naast de beschrijving van de huidige situatie ook de minimum te bereiken doelen en vermeldt mogelijke wegen tot bijsturing. In de loop van het jaar zal dit handelingsplan worden bijgestuurd. jongere een handelingsplan opgesteld. De aanpak is groepsgericht.
We werken met relatief kleine groepen. De jongeren doorbreken in de groep hun isolement, ze worden zich ervan bewust dat zij niet de enige zijn die met bepaalde problemen te maken krijgen. De jongeren leren dat maatschappelijke kwetsbaarheid verschillende oorzaken kan hebben, die verband houden met de eigen persoonlijkheid, de sociaal-culturele en maatschappelijke context en structurele factoren. In de groep worden de jongeren in staat gesteld sociale contacten op te bouwen. De groep is een plaats waar confrontatie kan plaatsvinden en waar deelnemers leren omgaan met verschillende karakters en persoonlijkheden.
Van rubriek naar thema In dit raamplan ASPV zijn doelstellingen, inhouden en didactische wenken gegroepeerd naar rubriek. Een rubriek is niet hetzelfde als een thema: in een thema “plukt” men doelstellingen en inhouden uit één of meestal meerdere rubrieken. Deze thema’s zijn concretiseringen naar plaats en tijd. Zij worden bepaald in overleg met de collega’s en met de jongeren. Bij de keuze en de uitwerking van een thema zal men ook rekening houden met de grootte van de groep, de heterogeniteit, het niveau, de aanwezigheid van migranten, de verhouding jongens-meisjes, de persoonlijkheid van de jongeren, hun vaardigheden en talenten en hun vertrouwdheid met het DBSO (nieuwe jongeren of “anciens”). Vaak worden thema’s als bundels verwerkt. Uitgeschreven teksten hebben het voordeel dat ze de leerstof duidelijk afbakenen, dat ze gemakkelijk kunnen doorgegeven worden en dat men er ordelijk mee kan werken. Het nadeel is echter dat er weinig inbreng mogelijk is vanuit de groep en dat de leraar de bundel niet durft loslaten, zodat er stereotiepe invuloefeningen worden gebruikt en men niet meer op zoek gaat naar nieuwe pistes. Een bundel kan dus slechts een hulp zijn, geen basis om thematisch les te geven. Thema’s duren in regel 2 à 3 weken. Er moet afwisseling zijn tussen grotere, langlopende thema’s en kortere.
DBSO - D/1998/0279/041
17
Raamplan ASPV
5
DOELSTELLINGEN - INHOUDEN EN DIDACTISCHE WENKEN
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Actualiteit De jongere... 1
verwerft interesse voor de buitenwereld
2
verwerft een aantal vaardigheden en houdingen die een verstandig gebruik van de media mogelijk maken
• een artikel • het tv- of radionieuws • een plaatselijk gebeuren
• stel een krant ter beschikking van de jongeren (eventueel via schoolabonnement van een krant) • jongeren brengen zelf een artikel mee • maak een quiz over het afgelopen jaar (op basis van het jaaroverzicht op tv of een katern met jaaroverzicht in sommige kranten) • jongeren zeggen wat voor hen nieuwswaarde heeft • jongeren maken een schoolkrant • bezoek een plaatselijke tentoonstelling of museum • jongeren corresponderen met jongeren van een ander CDO • bezoek de plaatselijke bibliotheek • gebruik Internet, huur video, ...
kent informatiekanalen en maakt er efficiënt gebruik van kent opzoekmethodes om bij gewenste informatie te geraken
DBSO
de
vb. met computer, in de bibliotheek
18
Raamplan ASPV
Doelstellingen 3
kan objectieve en subjectieve informatie onderscheiden
4
weet dat elke info gekleurd is
5
verwerft kritische zin
DBSO
Inhouden
Didactische wenken
• de belangrijkste gegevens • de hoofdgedachte van een artikel, een radio- of tv-bericht • hoofdzaak - bijzaak • feit - interpretatie en commentaar
• bezoek de VRT-studio • bekijk en bespreek reclamespots of soaps • vertrek van eigen meningen, breng deze in de groep • bekijk/beluister en bespreek hedendaagse satirische programma’s op tv, radio • bekijk en bespreek een film (kan ook al in verschillende andere rubrieken voorkomen; opgelet: ook hier schaadt overdaad) • maak zelf video-opnames; laat jongeren videoopnames maken • nodig de plaatselijke radio of tv uit bij belangrijke gebeurtenissen in het CDO • doe een “blind” onderzoek bij de jongeren naar echte coca cola tussen vele colamerken om relativiteit te laten ervaren
19
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Arbeid en werkloosheid • overleg met de tewerkstellingsbegeleider wie wat wanneer aan bod laat komen van elk van de aspecten hieronder De jongere ... 6
erkent arbeid als een positieve waarde
7
kan solliciteren
• • • •
8 9 10 11
begrijpt een vacature kan telefonisch een afspraak maken kan een formulier invullen kan eigen tewerkstellingskansen inschatten en optimaliseren
• afkortingen bij vacatures
12 heeft een reëel beeld van wat tewerkstelling is 13 begrijpt het eigen industrieel contract of arbeidscontract 14 kan uitleggen wat de waarde van een handtekening is 15 weet dat een contract moet worden begrepen alvorens te tekenen
DBSO
sollicitatiegesprek informele circuits inzake tewerkstelling WIS en KISS interimbureaus
• camera-opname maakt bespreking nadien concreter • volgende gradatie is mogelijk: • in de school met externen • op een bedrijf • op het bedrijf waar men nadien mogelijk wordt tewerkgesteld (uit max. 20 jongeren)
• gebruik eventueel gegevens van intakegesprek (opgelet: vertrouwelijke informatie niet betrekken) • jongeren spreken over de eigen situatie als jonge werknemer of werkloze • gegevenskaart in voorbereiding op sollicitatie • jongeren interviewen arbeiders, ouders, vrienden en vragen naar hun ervaringen bij sollicitatie en gaan werken • minimumloon • jongeren leggen eigen contract uit of stellen er vra• soorten arbeidscontracten (bepaalde en gen over onbepaalde duur)
eventueel raad vragen aan ouders, tewerkstellingsbegeleider of vakbond
20
Raamplan ASPV
Doelstellingen 16 kan de verschillende elementen van een loonstrookje uitleggen 17 kan enkele belangrijke begrippen in verband met loon situeren
18 kan met eigen woorden de rol van VDAB en van de RVA omschrijven 19 kan met eigen woorden enkele functies van vakbonden omschrijven 20 kan uitleggen wat hem te doen staat als hij zonder werk is
21 kan een eenvoudige toelichting geven omtrent inzicht oorzaken en gevolgen van werkloosheid
22 beleeft arbeidskwaliteiten
DBSO
Inhouden • • • • • • •
loonstrookje aflezen van de gegevens controleren van de berekeningen brutoloon nettoloon bedrijfsvoorheffing RSZ
• doel en mogelijk belang • CAO, sociale verkiezingen, dienstverlening • werkloosheidsvergoeding • bestaansminimum • vervangingsinkomen • ziekteverzekering (invaliditeit) • pensioenregeling
Didactische wenken • werk zoveel mogelijk met arbeidscontracten, loonbriefjes,... van de jongeren (omwille van de privacy kan dit geen verplichting zijn)
• een stadsrally met bezoek aan een aantal instanties kan deze beter bekend maken bij de jongeren • bezoek samen met de jongeren de VDAB, een vakbond, een interimbureau of vraag sprekers • breng een bezoek aan een mutualiteit
• structurele oorzaken • loonkost hier tegenover in lagelonenlanden • automatisering • eis van hogere opleidingen • persoonsgebonden oorzaken • je voorkomen, hoe kom je over • brede interesse • attitude • bemiddeling • opleiding • verantwoordelijkheid • motivatie • respect voor veiligheid • samenwerken
21
Raamplan ASPV
Doelstellingen 23 kan enkele rechten en plichten van de werknemer en van de werkgever opnoemen
24 kan mogelijkheden van vervolgonderwijs en -opleiding opnoemen en is overtuigd van de waarde ervan
DBSO
Inhouden • • • • •
op tijd zijn verlofregeling ontslagregeling ziektemelding uitbetaling loon
• • • •
OSP-mogelijkheden patroonsopleiding VDAB- en sectorale opleidingen PMS als informatiebron
22
Didactische wenken • overleg met de tewerkstellingsbegeleider
• bezoek aan onderwijs- en opleidingsinstanties, waarbij de mogelijkheden worden voorgesteld • opzoeken van opleidingsmogelijkheden, van de waarde en betekenis ervan
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Burgerzin De jongere 25 kan een eenvoudige toelichting geven omtrent de samenstelling en de werking van bestuursvormen
• wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht • organigram van de school, van een bedrijf of van een gemeente (met functies en verantwoordelijkheden)
26 kan de basiselementen voor het functioneren van ons democratisch bestel noemen en toelichten
• overleg en compromis • verkiezingen • meerderheid - oppositie
27 kan uitleggen hoe geldig kan gestemd worden
• hoe geldig stemmen • de gevolgen van blanco of ongeldig stemmen
28 kan het verschil minderjarig-meerderjarig uitleggen
• wanneer meerderjarig • gevolgen op verschillende gebieden
29 kan een aantal instanties van "de arm der wet" opnoemen
• • • •
rijkswacht politie (jeugd)rechtbank gerechtsdeurwaarder
• de verschillende machten vormen een belangrijke maar moeilijke indeling die best wordt aangebracht aan de hand van een actuele gebeurtenis en concrete feiten • werk naar aanleiding van een concrete gebeurtenis, bv. de “installatie” van een leerlingenraad (L KBS, School en democratie) • bezoek een gemeentehuis of nog beter een gemeenteraadszitting (bijna steeds ‘s avonds)
• vraag na of in uw gemeente een demonstratie kan gegeven worden van stemmen via de computer
• bezoek een rijkswacht- of politiekantoor, gevolgd door een gesprek met enkele verantwoordelijken • bezoek een jeugdrechtbank • organiseer een rollenspel, waarbij de jongeren zelf rechtbank spelen over een voor hen concrete rubriek
30 kan uitleggen waarom we niet kunnen zonder rechtspraak
• vraag een advocaat in de klas (raadpleeg de gouden gids: balie)
31 kan illustreren hoe een overheid haar inkomsten verwerft en hoe ze die inkomsten aanwendt 32 gaat op verdraagzame wijze om met verschillen in sekse, huidskleur en etniciteit
DBSO
23
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Communicatie • de meeste van deze doelstellingen zijn moeilijk los van elke context na te streven; telkens het zinvol is, zal de leraar-begeleider erop letten dat deze doelstellingen worden nagestreefd • systematiek kan via het noteren (op een groot blad in de klas) van de afspraken die gelden bij gesprekken; deze afspraken worden regelmatig hernomen en verder aangevuld De jongere...
• in "eigen" bewoordingen • in een zo correct mogelijke taal
33 kan een boodschap verwoorden
34 kan actief luisteren naar anderen
• laat de jongeren ‘s morgens een recente ervaring vertellen • laat hen onder mekaar vragen hoe ze naar hun werk gaan • een jongere beschrijft aan een andere jongere hoe hij een bepaalde tekening of schets moet maken; nadien wordt de opgave en het resultaat vergeleken en besproken
• wat wordt gezegd (= informatie over een feit) • hoe wordt het gezegd (= informatie over (verhouding van) spreker en toehoorder) • in woorden • in intonatie
35 kan weergeven wat een ander inbrengt 36 is toegankelijk en kan feedback geven over zijn eigen gevoel 37 komt uit voor zijn eigen mening en gedrag; kan deze beargumenteren, handhaven en/of bijsturen 38 kan gepaste en ongepaste lichaamstaal onderscheiden
DBSO
• laat verschillende houdingen en gedragingen voordoen door de jongeren; de anderen zoeken wat dit wil zeggen • leg relatie met solliciteren
24
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
39 herkent het verschil tussen verbaal en niet-verbaal gedrag bij zichzelf en bij anderen
• positief • neutraal • informatief
40 kan regels van een gesprek in acht nemen
• gespreksregels
Didactische wenken • maak verschil tussen een situationeel gegeven en een gegeven dat u zelf bepaalt • jongeren vullen tekstballonnen in bij strips
41 stelt zich discreet op in een gezelschap en t.a.v. vertrouwelijke informatie 42 kan communiceren in verschillende situaties
• aangepast aan het milieu • ook zichzelf durven blijven
bv. niet denken dat een metselaar moet vloeken
43 stelt doelgericht vragen en geeft gepaste antwoorden
• antwoorden geven • vragen stellen • een interview opstellen, afnemen
• neem een gesprek op • laat de jongeren luisteren naar hun eigen stem • laat hen hun eigen gesprek beluisteren en samen bespreken
44 begrijpt de inhoud van een tekst
• stillezen • luidop lezen • essentie van een tekst
• een eenvoudige oefening hierover is best onderdeel van het instaponderzoek • laat de jongeren een verknipt stripverhaal ordenen (eventueel van verschillende niet-samenhangende strips door mekaar)
45 kan een eenvoudig bericht schrijven in een zo correct mogelijke taal
• invullen • foutloos overschrijven of overtikken • zelf schrijven • met de hand • op de computer
• voor de meesten is durven schrijven belangrijker dan correct schrijven; pas als de durf er is, heeft het zin correcties voor te stellen • laat de jongeren een berichtje schrijven naar aanleiding van een geboorte, een huwelijk, een overlijden • alles voorschrijven of op papier zetten voor de jongeren is even fout als hen alles te laten opschrijven
DBSO
25
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
46 kan assertief communiceren
• een klacht • een vraag formuleren • op gepaste wijze kritiek uiten
47 spreekt algemeen Nederlands in situaties waar de situatie dit vereist
• gekuiste taal • algemeen Nederlands
48 telefoneert efficiënt
Didactische wenken • laat de jongeren een vraag/een klacht formuleren in een winkel, een reisbureau (via rollenspel en bespreking) • laat de jongeren een klachtenbrief opstellen (een schriftelijke klacht is vaak nodig om in een dossier te worden opgenomen) • sociale vaardigheidstraining
• de jongeren leren rekening houden met de kostprijs van het telefoongesprek en met de duidelijkheid van de boodschap
49 werkt in groepsverband mee en voert een toegewezen opdracht uit 50 kan ongelijk of onmacht toegeven in discussie of opdracht
DBSO
26
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Consument zijn De jongere... 51 kan een eigen budget opstellen en beheren
52 kan een betaling via cheque, overschrijving, storting uitvoeren
• budget met beperkte looptijd • boodschappenlijstje • huishoudboekje
• stel eerst samen met de jongeren een boodschappenlijstje op; ga naar het warenhuis en zoek daar de prijs van de producten; soms (bv. als er een kwalificatie Zaal- en keukenhelper is) kan de aankoop ook feitelijk worden uitgevoerd • de jongeren stellen een huishoudboekje op • bezoek een warenhuis
• cheque • overschrijving • storting
• als de jongeren ook bedrijfsbeheer krijgen, dan kunnen verschillende delen van dit onderwerp hier wegvallen • bankdocumenten voor studenten
53 kan elektronisch geld opvragen en overschrijven
• bezoek een bankinstelling
54 kan rekeningen en facturen lezen en interpreteren
• periodieke rekeningen zoals elektriciteit, van gas, van telefoon, van water • rekening van verzekering • facturen
• werk met concrete voorbeelden • beperk je tot hoofdzaken • met wat onderling overleg zijn de meeste rekeningen en facturen ook voor onze jongeren best begrijpbaar • het leren lezen van deze documenten is belangrijker dan het volledig verklaren ervan
55 kan een verkoopovereenkomst lezen en interpreteren
• bij onderlinge verkoop • bij aankoop in een winkel
• jongeren kopen/verkopen vrij vaak onder mekaar; vaak gebruiken zij daarbij zelf opgestelde verkoopovereenkomsten; dit kan een goede aanknoping zijn • beperk tot enkele belangrijke inzichten bij officiële aankopen
56 kent spaar- en kredietvormen en is ertegen gewapend
• artikels uit bv. Testaankoop
57 is erop gericht om bij aankopen kwaliteit en kwantiteit kritisch te beoordelen
• vergelijk prijs en kwaliteit van vergelijkbare producten tussen de warenhuizen • laat jongeren onderzoeken of “solden” wel echt altijd prijsvoordeel inhouden
DBSO
27
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
58 kan een advertentie in verband met huur lezen en begrijpen
59 kan een huurovereenkomst lezen en interpreteren
Didactische wenken • werk aan de hand van concrete advertenties en de erin voorkomende afkortingen • sterkere groepen kunnen ook zelf dergelijke advertenties opstellen
• huurovereenkomst
60 kan consequenties van zelfstandig wonen opnoemen • contante betaling • aankoop op krediet en aankoop op afbetaling • wanbetaler • kleine letters
• laat hen uitrekenen wat meer wordt betaald bij aankoop op afbetaling • zorg ervoor dat het begrip “wanbetaler” en de gevolgen aan bod komen tijdens het bankbezoek
63 beheerst de elementaire bankterminologie
• • • • •
• verschillende banken gebruiken verschillende termen, wat de zaak niet vereenvoudigt: kangoeroerekening, pingu-rekening, universele rekening, ...
64 verwerft inzicht in reclame- en verkooptechnieken, hun mogelijkheden en gevaren
• reclamewaarde vs. levenswaarde • bespreek met de jongeren het verschil tussen reclamewaarde: video; auto, muziekinstal• wat reclame als belangrijke waarde voorstelt latie, vakantie, GSM,... • wat de jongeren zelf als waarde ervaren levenswaarde: relatie met ouders, eten en • wat door de reclame echt wordt aangeprezen drinken, goede gezondheid, werk hebben, • wapen jongeren tegen agressieve verkoopmethofijne collega’s op het werk, goede relatie des, onder andere via post, via telefoon en via tv met je familie of waarbij direct geld wordt aangeboden
61 kan voor- en nadelen van verkoop op afbetaling opnoemen
62 kan een rekeninguittreksel verklaren bankrekening of zichtrekening spaarrekening of deposito saldo verrichting rente
65 stelt prioriteiten naar waarden en naar realisatie van waarden 66 maakt op een verantwoorde wijze gebruik van reclameaanbiedingen
DBSO
• solden/ koopjes • waardebon • voordeelpas
• laat jongeren ervaren dat reclame ook positief kan zijn: bekendmaken van een product, bekendmaking van goede eigenschappen van het product zoals het milieuvriendelijk zijn, enz.
28
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
67 ziet de gevaren in van het niet-verzekerd zijn en van oververzekeren 68 kan een aangetekende brief verzenden
DBSO
• laat de jongeren ook de prijs van een aangetekende brief opzoeken
29
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Creatief expressievermogen De jongere ... 69 komt in aanraking met diverse expressiemogelijkheden en leert zich ook zo uitdrukken
• • • • • • • • • • •
zang dans bloemstukjes instrumenten toneel poëzie tekenen schetsen schilderen boetseren schikken, bewerken van voorwerpen
• werk samen met de jongeren in concentrische cirkels: niet alleen bevestigen wat ze reeds kunnen, ook een bredere/andere dimensie aanreiken • de jongeren diepen eigen creativiteit uit om het thuis, in hun eigen gezinnetje, wat gezellig te maken, bv. behangpapier, schilderen • sommige expressievormen vereisen een aangepast lokaal • het is belangrijk dat de jongeren leren vieren, gezellig tafelen
70 leert werken met allerhande materialen 71 kent technieken om met een minimum aan middelen thuis, alleen of in groep zijn vrije tijd zinvol te besteden 72 komt in contact met musea, theater, film
DBSO
• zo komen de jongeren in contact met voor hen misschien niet alledaagse cultuuruitingen • uiteraard zal de keuze zo worden gemaakt dat ze haalbaar is voor de jongeren
30
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Gezondheid De jongere...
• gevaren bij zelfmedicatie
• in verschillende CDO’s is er een werkgroep rond druggebruik: preventie, doorverwijzing; uiteraard kan daar dan nuttige informatie worden ingewonnen • informatie over allerlei drugs blijkt minder waardevol dan het leren neen zeggen • jongeren lezen in verband met medicamenten de bijsluiter • nodig een straathoekwerker uit
74 beseft dat men deels zijn gezondheid zelf in handen kan houden, en handelen als dusdanig
• goede voedingsgewoonten, beweging, ...
• bezoek een ziekenhuis, een kraamafdeling
75 kent de principes van hygiëne en passen deze toe
• basisbegrippen van lichaamshygiëne en -verzorging van woning
76 kan enkele basisregels van EHBO toepassen
• in noodsituatie • eerste hulp bij kleine wonden
• hou rekening met de specifieke opleiding; voor de meeste ervan is onder andere tiltechnieken, inenting tetanus, werken met gevaarlijke stoffen van wezenlijk belang; werk in overleg met de leraars BGV • info is onder andere te verkrijgen bij het Belgische Rode Kruis GVO
77 kan aan de hand van een model een evenwichtige maaltijd samenstellen
• voedselpiramide, , maaltijdschijf, voedingswijzer • voedingsmiddelen
• voedingsmiddelen worden beoordeeld op basis van samenstelling en voedingswaarde (via etikettering)
73 kan de gevaren van drugs, roken, alcohol en buitensporig gebruik van geneesmiddelen voor de eigen gezondheid, de gezondheid van anderen, de sport- en leerprestaties en de sociale relaties toelichten
78 verwerft een aantal basisvaardigheden zoals assertief reageren en positief denken 79 werkt aan een positief en realistisch zelfbeeld
DBSO
• een zelfbeeld wordt in de eerste plaats gerealiseerd door de voorbeeldfunctie en door de positieve reacties die men ontvangt; voor beide speelt de leraar-begeleider een cruciale rol
31
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
80 kan onder begeleiding een negatieve stresssituatie bij zichzelf herkennen en hulp vragen 81 kan een goede sta-, zit- en tilhouding aannemen en voorbeelden geven van mogelijke klachten bij foutieve houdingen en bewegingen
DBSO
32
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Mobiliteit De jongere... 82 kan de stappen opnoemen die nodig zijn voor het behalen van een rijbewijs
• voorlopige opleiding met leervergunning • rijschoolopleiding met voorlopig rijbewijs • in eigen beheer • gewone rijschool • doorgedreven rijschool • theoretisch examen • praktisch examen
83 kent en respecteert de verkeersregels 84 gebruikt het openbaar vervoer zoveel mogelijk
• indien enigszins mogelijk: laat de jongeren het openbaar vervoer gebruiken in een concrete opdracht • gebruik originele bustijdenbrochures
85 kan hierover informatie opzoeken
• pictogrammen • ARI • uurtabellen van lijndiensten
86 noemt de wettelijke formaliteiten met betrekking tot de auto op en zegt waarom deze van belang zijn
• rijbewijs • autoverzekering • vereiste boorddocumenten
87 rijdt defensief
• gedragsregels inzake defensief rijden
88 is een "heer in het verkeer"
• agressie in het verkeer
89 heeft een idee van verschillen tussen vervoermiddelen inzake tijd, prijs en milieubelasting
• kostprijs van een auto, van openbaar ver- • laat deze prijzen opzoeken door de jongeren voer • zeker voor stadssituaties kan een echt onderzoek • snelheid van een fiets, van een auto, van naar de snelheid verrassende resultaten opleveren openbaar vervoer (tijdwinst, tijdsbeslag) • auto is sneller (op zich) maar niet in alle omstandigheden
• laat de jongeren ook de beperkte geldigheidsduur van sommige documenten aflezen en interpreteren
90 kan een Europees aanrijdingsformulier invullen
DBSO
33
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Natuur en milieu De jongere... 91 kan oorzaken en gevolgen van milieuproblemen aangeven
• verantwoordelijkheidsgevoel voor de samenleving
• speel in op concrete, voor de jongeren nabije situaties • bezoek een waterzuiveringsstation of een verbrandingsoven
92 past voorschriften inzake milieubewust werken en leven toe 93 kent mogelijkheden om zelf milieuvervuiling te beperken en past deze toe
• door eenvoudig kwalitatief en kwantitatief onderzoek aantonen welke de aard en hoeveelheid is van de afvalstoffen in de in de eigen schoolomgeving wordt voortgebracht
94 kan ideeën rond beter leefmilieu formuleren 95 waardeert de natuur
• maak een natuurwandeling onder leiding van een natuurgids • maak samen met de jongeren een fietstocht
96 kan milieuproblemen en landschapsveranderingen in verband met het lokale ruimtegebruik kritisch onderzoeken
DBSO
34
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Rekenvaardigheden • de inhoud van deze rubriek moet worden beperkt in functie van de specifieke opleiding De jongere... 97 meet nauwkeurig met meetlat en andere meettoestellen 98 kan omtrek en oppervlakte berekenen
• omtrek van rechthoek, vierkant, driehoek en cirkel • oppervlakte van rechthoek, vierkant, driehoek en cirkel
99 leest eenvoudige technische tekeningen
• werk in overleg met de leraar technisch tekenen en/of de leraar BGV
100 kan hoofdrekenen
• de jongeren moeten ongeveer weten hoeveel wisselgeld zij terug moeten krijgen • dit is vooral van belang in verband met het schatten na berekening met potlood en papier of met een zakrekenmachine
101 kan schriftelijk rekenen
• optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen • met gehele getallen, met decimale getallen voor zover zinvol
• werk steeds vanuit concrete voorbeelden en/of in functie van de opleiding • systematische remediëring is voor onze jongeren niet meer gewenst; des te meer zal worden ingespeeld op de vraag van een bepaalde jongere
102 kan een gemiddelde berekenen
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding
103 kan procent berekenen
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding
104 kan een zakrekenmachine gebruiken 105 kan meten, schatten en omzetten
DBSO
• lengtematen, oppervlaktematen, massa's, tijdmaten, munten
35
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding • L”Metri-logica”
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
106 kan rekenen met diverse munteenheden
• werk met munten van enkele landen • laat de koers opzoeken in de krant, laat verklaren wat dit betekent • omzettingen moeten zeker ook vooraf en nadien worden geschat
107 kan grafische voorstellingen lezen
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding
108 kan de schaal gebruiken
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding
109 kan een eenvoudige prijsberekening maken
• enkel voor zover zinvol in concrete situaties en/of in functie van de opleiding
DBSO
36
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Sport en vrije tijd • een minimum aan sportaccommodatie is onontbeerlijk • via huur kan in sommige gemeenten de sportaccommodatie tijdelijk worden uitgebreid • sportactiviteiten worden beter niet gegeven door ingehuurde sportleraars want de groepsvorming (met de vaste leraars-begeleiders) is belangrijker dan de prestaties De jongere ... 110 ziet het belang in van een evenwichtige tijdsbesteding van (school)werk, rust, ontspanning en beweging en de invloed ervan op de lichaamsconditie 111 is ervan overtuigd dat een goede conditie belangrijk is
• • • • •
sport spel fitness meer moderne vormen als aerobics, ... wandelen of fietsen
• hier is de voorbeeldfunctie van de leraars-begeleiders van zeer grote waarde; gun de jongeren het plezier dat ze iets beter kunnen dan hun leraar-begeleider of motiveer ze om mee te doen
• • • •
voetbal volley zwemmen basket
• teamsporten zijn inzake waardevorming interessanter dan individuele sporten • een sporttornooi tussen CDO’s van eenzelfde regio is een stimulans op zich
112 is overtuigd van het belang van fair play, teamgeest, doorzettingsvermogen 113 is overtuigd van de waarde van een gezonde vrijetijdsbesteding en wil als dusdanig leven 114 maakt kennis met enkele veel voorkomende sportvormen en de betrokken spelregels
DBSO
37
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Tijd en ruimte De jongere...
• windrichtingen • voor, achter, links, rechts
115 kan zich oriënteren in de concrete ruimte
116 kan zich oriënteren in de gedachte ruimte
• oriëntering van kaart, van plan
117 kunnen zich oriënteren in de tijd
• • • • • •
verschil tijdstip - tijdsduur klok lezen (digitaal - analoog) datum maand - jaar - eeuw trimester - semester uur - seconde
• geef de jongeren een tekendictee (zie ook rubriek “communicatie”) • breng de begrippen “voor, achter, ...” ook aan in de rubriek “sport en vrije tijd” • organiseer een voettocht, een dropping met wegbeschrijving en opdrachten
• laat de jongeren een persoonlijke tijdband maken, aangevuld met hun eigen toekomst • maak een tijdsoefening aan de hand van een tvprogrammatie • laat een verjaardagskalender opmaken • de jongeren maken een eigen stamboom op
118 heeft inzicht in de geografische samenstelling van België
• begin in de onmiddellijke omgeving en breid uit naar de provincies, naar Vlaanderen en België, Europa en de wereld • pas toe in wat de jongeren interesseert, bv. inzake plaatsen van vrijetijdsbesteding • ook markante actuele gebeurtenissen brengen de wereld dichterbij
119 kan enkele belangrijke plaatsen benoemen en aanduiden op een kaart
• belangrijkste plaatsen als parate kennis, andere worden opgezocht
120 kan de legende lezen
DBSO
• hoogtelijnen • aanduiding soorten wegen
38
• werk ook hier sterk praktisch, bv. de hoogtelijnen zijn een aanduiding van de helling van de weg (bij de voorbereiding van een zelf uitgestippelde fietsroute)
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
121 kan afstanden schatten
Didactische wenken • dit kan “door ervaring” • de aanduiding zoals deze voorkomt op Michelinkaarten is nog vrij eenvoudig, bv. 1 cm = 2 km, dus 4 cm komt overeen met 8 km • sommige jongeren kunnen de afstand berekenen via de schaal, eventueel ook via de optelling van de op bepaalde kaarten vermelde deelafstanden
122 weet hoe laat je moet vertrekken om tijdig aan te komen 123 kan een stadsplan oriënteren en gebruiken 124 heeft een zicht op stadsplanning, dienst voor toerisme, info, ...
DBSO
39
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Veiligheid • werk samen met de leraar BGV De jongere... 125 kan op een efficiënte manier hulp inroepen bij een ongeval 126 werkt veiligheidsbewust: past de voorschriften toe die daarvoor in acht moeten worden genomen
• 100 • 101 • antigifcentrum • in thuissituaties • in specifieke werksituaties
127 legt verantwoordelijkheidszin aan de dag 128 herkent signalen, symbolen en pictogrammen en kan deze benoemen 129 volgt de instructies van een evacuatieoefening op 130 gaat veilig om met materialen en machines 131 weet dat de gezondheid ook op langere termijn kan worden geschaad en handelt daarom preventief
• inademen van gevaarlijke stoffen • beveiliging via monddoek en andere beschermingsmiddelen
132 biedt eerste hulp bij kleine wonden en bij verstuiking 133 handelt ergonomisch 134 kent enkele IKZ-elementen en gedraagt zich ernaar
DBSO
40
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Vreemde talen De jongere...
• werk in relatie met BGV • laat Fransen/Engelse liedjes beluisteren, vertaal ze samen met de jongeren • leg een absolute nadruk op gesproken taal • deze keuze voor een bijkomende taal kan ook via een keuzegedeelte (waarbij andere jongeren eventueel voor andere interesses kunnen kiezen)
135 kent beginselen of vervolmaking van de Franse of Engelse taal
DBSO
41
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Waardebeleving, relatievorming en seksualiteit • in alle thema’s is waardebeleving belangrijk. In deze rubriek staat waardebeleving centraal. De persoon van de leraar-begeleider is bij elke vorming naar waardebeleving fundamenteel • dit onderwerp vraagt veel ervaring, rust en geduld van de leraar-begeleider. Vele jongeren hebben hier sterke noden, maar moeten worden geschoold in de wijze waarop zij erover (durven) spreken • om waardebeleving te kunnen bespreken moet er eerst een vertrouwensrelatie in de groep zijn ontstaan, dit vraagt tijd; dus dit onderwerp best pas aanpakken tijdens de tweede helft van het jaar De jongere... 136 kan en durft bespreekbaar stellen wat hem in het leven beroert en kan deze gevoelens verwoorden 137 accepteert en waardeert de eigenheid van andere jongeren
• gezinsvormen • gezinsleven
138 krijgt de kans om zijn zeg te doen
• feiten en gebeurtenissen • gevoelens • waardebeleving
• jongeren krijgen uitdrukkelijk de kans om zich te uiten, en worden hierin stap voor stap ook gevormd
139 kent belangrijke waarden op een concrete wijze en durft hiervoor uitkomen
• • • • • • • • •
• laat de jongeren ook de negatieve waarden kennen en er hen weerbaar tegenover stellen bv. imagebuilding (kan een groep negatief beïnvloeden), hypocrisie (jongeren ervaren volwassenen vaak als hypocriet, bv. beoordeling druggebruik t.o.v. alcoholgebruik)
DBSO
rechtvaardigheid eerlijkheid respect seksualiteit liefde vriendschap tederheid gratuite ingesteldheid t.o.v. anderen zorg voor de zwakste
42
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
140 onderneemt concrete acties van solidariteit
• • • • • •
Broederlijk Delen Amnesty International Derde Wereld Vierde Wereld Artsen zonder Grenzen Greenpeace
141 verwerft een persoonlijk inzicht in de betekenis van de verschillende soorten relaties
• • • •
het gezin het huwelijk vriendschap zakelijke relaties
Didactische wenken
• laat de jongeren een kruisje zetten op een doorsnede van een huis: “hoe beleef jij jezelf thuis”; bedoeling is dat de jongeren zo visueel aanduiden welke plaats zij innemen thuis, in het gezin
142 krijgt een kijk op het maatschappelijk bepaald jongens- en meisjesgedrag en op de wijze waarop rolpatronen kunnen meespelen binnen relaties en gezinnen
• waardeer de bestaande rolpatronen, maar bied ook alternatieven aan: strijken voor jongens, elektriciteitsherstelling voor meisjes, ... • wordt er in uw CDO bv. evenveel belang gehecht aan de tewerkstelling van de meisjes als deze van de jongens?
143 kan zich verweren tegen seksueel overdraagbare ziektes
• vraag een getuigenis van seropositieven
144 heeft kennis van verschillende voorbehoedmiddelen en de juiste gebruikswijze 145 kent de medische en sociale hulpverlening ter zake
DBSO
43
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
Zelfredzaamheid De jongere... 146 klaart enkele eenvoudige huishoudelijke klussen
• • • • •
eenvoudig koken een kadertje ophangen een knop aannaaien een lekkende kraan herstellen een gasfles aansluiten
147 kan een fiets/bromfiets herstellen
• lekke band plakken • fietslicht • remmen
148 voert huishoudelijke taken uit
• was sorteren, wasproducten • strijk • stofzuigen
149 heeft inzicht in basiselektriciteit
• • • •
• dit kan ook als een vervangingspakket zeer zinvol worden aangeboden • werk in alle geval roldoorbrekend
• werk in alle geval ook hier roldoorbrekend
een lamp vervangen een stekker monteren een zekering vervangen een verlengsnoer inkorten
150 kan een eenvoudige advertentie in verband met verkoop van eigen materiaal opstellen
• zie ook onderwerp “communicatie” • gemeentegids • provinciegids
151 vult zijn vrije tijd zinvol in
• laat een reisbrochure gebruiken • bespreek tv-kijken
152 kent de ontspanningsmogelijkheden in de buurt
• CJP-jongerenpas
153 kan contact opnemen met welzijnsorganisaties 154 kan informatiebronnen adequaat raadplegen
DBSO
• bezoek dergelijke instellingen ook • inhoudstafel • elementen uit audiovisuele en geschreven media • documentatiecentrum of bibliotheek
44
Raamplan ASPV
Doelstellingen
Inhouden
Didactische wenken
155 leert diensten gebruiken
• gebruik van inlichtingendiensten allerlei, van stadsdiensten
• in groep, zo mogelijk nadien individueel opzoeken van info bij dergelijke diensten
156 kan de weg vinden in eigen administratie
• • • • • •
DBSO
ziekteverzekering andere verzekeringen werkloosheid belastingen rekeningen allerlei bankdocumenten
45
Raamplan ASPV
6
EVALUATIE
Evaluatie heeft tot doel na te gaan in hoever de jongere de vooropgestelde doelen bereikt. Traditioneel mikt de evaluatie eerder op het resultaat dan op het leerproces: men spreekt dan van productevaluatie. Vandaag de dag is de aandacht voor het leerproces toegenomen. Daarbij houdt men rekening met de weg die de jongere heeft afgelegd. De evaluatie wil hier de efficiëntie en de effectiviteit van het leerproces nagaan. De evaluatie houdt tevens een signaal in voor de leraar-begeleider. Hij leidt er uit af in hoeverre zijn lessen duidelijk waren; in welke mate de jongeren de leerstof hebben begrepen; waar hij (opnieuw) aandacht moet aan besteden en of hij zijn aanpak moet bijsturen. Al deze aspecten van evaluatie moeten steeds in het oog worden gehouden. Of men dit het waardeoordeel naar de jongere in cijfers dan wel in woorden uitdrukt, is van ondergeschikt belang. Principes van een goede evaluatie:
DBSO
•
evaluatie is toekomstgericht. Een waardeoordeel uitspreken wordt bekeken met het oog op wat komt;
•
evaluatie is permanent. Ook tijdens de leerfase krijgt de leraarbege-leider informatie over de vorderingen van de jongere. Zo zal waar hulp nodig is, bijkomende uitleg worden verschaft, zullen remediërende opdrachten worden uitgewerkt ...;
•
evaluatie is gespreid over het schooljaar. Enkel evalueren op het einde van een grote periode is niet wenselijk;
•
evaluatie is gericht op de totale persoon: zij onderzoekt (praktische) kennis, kunnen (vaardigheden) en attitudes;
•
evaluatie is positief gericht. Vaak hebben onze jongeren een negatief zelfbeeld van uit de vele bemerkingen die zij kregen. Hierdoor zijn zij vaak niet meer in staat zichzelf kritisch te boordelen. Zij zijn zo gewend aan minder goede resultaten dat ze een verdedigingsmechanisme hebben opgebouwd, waardoor ze alle verantwoordelijkheid voor hun slechte resultaten van zich afschuiven. Deze vicieuze cirkel kan enkel worden doorbroken door het herhaaldelijk behalen van succes. De jongeren zullen stilaan sterk genoeg worden om de eigen tekortkomingen te onderkennen zonder daarbij het gevoel van eigenwaarde te verliezen;
•
evaluatie moet de jongeren op weg zetten naar zelfevaluatie.
46
Raamplan ASPV
7
BIBLIOGRAFIE
Deze bibliografie staat ook op diskette. Begin van elk schooljaar wordt een nieuwe versie bezorgd aan elk centrum. 7.1
Boeken, tijdschriften, video’s, software
De gegevens van de bedrijven en instellingen (verwijzing L) zijn opgenomen in deel 7.2. Rubriek "Actualiteit" ! !
!
Wablieft en extra bijlage “Wablieft” (geel), te bestellen bij L VOCB, te koop in de krantenwinkels — de titel is misschien wat stigmatiserend, maar de ideeën zijn wel bruikbaar. Show van Geert Hoste - op oudejaarsavond presenteert Geert Hoste de laatste jaren op tv een nieuwjaarsshow met daarin heel wat verwijzingen naar opvallende gebeurtenissen van het voorbije jaar. Fotoknack - het laatste jaarnummer van Knack bevat een overzicht van het voorbije jaar. Het is ook op cd-rom beschikbaar.
Rubriek "Arbeid en werkloosheid" !
! ! ! !
Film Daens, “de monumentale film over een man die vocht voor de waardigheid van een heel volk”; gebaseerd op “Pieter Daens” van Louis Paul Boon; regie Stijn Coninx; met o.a. Jan Decleir, Antje De Boeck ACV-gids Wegwijzer Sociale wetgeving, L ACV, 25 februari 1997 (402 pp.) WIS, VDAB KISS, VDAB Spel "HELP", L CIS
Rubriek “Burgerzin” ! !
DBSO
School en democratie, L KBS Jongerengids 98, CJP en LIn petto, 1998 (194 pp., 40 BEF.)
47
Raamplan ASPV
Rubriek "Communicatie" ! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
"Leefsleutels" — soms kinderachtig lijkend, maar goede ideeën omtrent zelfvertrouwen, communicatie... moeilijkheid (en nodig): om deze brochures te verkrijgen moet men ook de cursus volgen. Technieken voor leraars-begeleiders van het DBSO om een impact te krijgen op de persoonlijkheid en de sociale vaardigheden bij jongeren, 2 delen — ontwikkeld door de jeugddiensten van Clare en Limerick (Ierland) gebaseerd op het pionierswerk van wijlen Leslie Button, Swansea University (ongeveer 200 pp., kopie te verkrijgen op het L VVKSO) - hierin kan men tamelijk ver gaan, minder geschikt voor beginnende leraren en zeker niet verplichtend ten aanzien van de jongeren. Stellingenspel — L CIS Video "My name is Jona" Spel "Scrupules" — L CIS Spel "Wie is wie?" - voor jonge deelnemers — L CIS Spel "Tabac" — L CIS Spel "Pictionary" — CIS Leespakket "Talisman" — L uitg. De Gulden Engel Sociale vaardigheidstraining van L PMS-Roeselare L Digikids Speciale editie Clickx Ectra: Van computer tot internet, te verkrijgen bij Frances Noppe, Gossetlaan 32, 1702 Groot-Bijgaarden (fax (02)467 49 50). Handige uitleg voor computerleken bij het gebruik van Internet en/of de computer. Spel “Van Daele”. Geschikt voor “slimmere” groepen. Een leuke afwisseling voor het spelen met onze taal.
Rubriek "Consument zijn" ! ! !
Bankdocumenten voor studenten, te verkrijgen bij alle bankinstellingen Testaankoop Spel "Het grote verzekeringsspel" — L CIS
Rubriek "Creatief expressievermogen" Rubriek "Gezondheid" ! ! ! ! ! ! !
DBSO
Film "Not my kid" Boek "De moeder van David S" Info te verkrijgen bij L het Belgische Rode Kruis, L Proges Computerprogramma "De eetmeter" "Gezonde voeding" L CGSO Film “Basketball Diaries” (met o.a. Leonardo Dicaprio) in verband met drugproblematiek
48
Raamplan ASPV
Rubriek "Mobiliteit" ! ! ! !
Dia's L KWB L BIVV Softwarepakket "Trafic" Panorama-uitzending "Debielen op wielen"
Rubriek "Natuur en milieu" !
Schoolproject "milieuzorg"
Rubriek "Rekenvaardigheden" ! !
Spel "Mad Max" — L CIS Diskette "Metrilogica"
Rubriek "Sport en vrije tijd" Rubriek "Tijd en ruimte" Rubriek "Veiligheid" ! !
Video "De arbeidsongevallen" GVO-map Veiligheid
Rubriek "Vreemde talen" Rubriek "Waardebeleving, relatievorming en seksualiteit" ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
DBSO
Leefsleutels Broederlijk delen Amnesty International "Diversificatie" — L Vlor Film "Wacht maar tot je moeder thuiskomt" Film "Philadelphia" Film "Fatal Love" Spel "Aidsbekerspel" Strip "Jo" “Op vrije voeten”, een cursus van 10 lessen voor laaggeschoolde gevangenen die vrijkomen. L VOCB Mits hier en daar wat aanpassing, een prachtig instrument voor onze laaggeschoolden.
49
Raamplan ASPV
Rubriek "Zelfredzaamheid"
! ! ! !
"ID" — postbus 54, 3271 Averbode — tel. (013)78 01 11 fax (013)77 33 11 — 500 BEF/5 maanden - 900 BEF/jaar; 16 nummers per jaar) — tijdschrift met enorm goede artikels, bijvoorbeeld rond het thema arbeid, sociale zekerheid Monopoliespel (L ACW-vrouwen) - verschillende statuten en arbeidssituaties "Traffic", kostprijs 1 450 fr. — L Dainamic "Taboe" — L CIS — goed taalspel "Een tien voor taal" — L CIS — goed taalspel “Els ontdekt de ziekteverzekering” — L CM en GVO-dienst
7.2
Gegevens van bedrijven en instellingen
|
A.A. (Anonieme Alcoholisten), Algemeen dienstbureau, 2600 Berchem — tel. (03)239 14 15 ACV (Algemeen Christelijk Vakverbond), Wetstraat 121, 1040 Brussel — tel. (02)237 31 11 Arktos vzw, Paleizenstraat 90, 1030 Brussel (vanaf 1 maart 1998: Valkerijgang 26, 3000 Leuven) — tel. (02)216 54 91 — fax (02)245 85 83 BIVV (Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid), Haachtsesteenweg, Brussel CIS (Centrum voor Informatieve Spelen), Naamsesteenweg 164, 3001 Leuven — tel. (016)22 25 17 CIS-Limburg, Luc Beck, Pollenusstraat 12, 3510 Kermt — tel. en fax (011)87 17 83 — e-mail:
[email protected] — website: http//www.edu.web.be CJP (Cultureel Jongerenpaspoort), Sainctelettesquare 19, 1210 Brussel — tel. (02)203 02 00 CM, (Christelijke Mutualteiten), Wetstraat 121, 1040 Brussel — tel. (02)237 48 64 — fax (02)237 33 10 Dainamic, Herselt — tel. (014)54 59 74) — fax (014)54 98 21 Digikids, Postbus 17, 1910 Kampenhout — tel. (016)65 60 40 — fax (016)65 75 04 — e-mail:
[email protected] FVD (Federale Voorlichtingsdienst, vroeger Inbel); Informatiecentrum: Regentlaan 54, 1000 Brussel — tel. (02)514 08 00 — fax (02)512 51 25 In petto (Jeugddienst Informatie en Preventie, vroeger Fjiac), Diksmuidelaan 50, 2600 Berchem — tel. (03)366 15 20 — fax (03)366 11 58 — e-mail:
[email protected] — website: http:/www.inpetto-jeugddienst.be KBS (Koning Boudewijn Stichting), Brederodestraat 21, 1000 Brussel — tel. (02)511 18 40 — fax (02)511 52 21 KWB, Nationalestraat 121, 1040 Brussel Het Belgische Rode Kruis Proges (Vereniging voor Promotie van Gezondheid op school)
!
!
| | | | | | | | | | |
| | | |
DBSO
50
Raamplan ASPV
| | | | | |
7.3
PMS-Roeselare:Vrij PMS-centrum I, H. Harriestraat 30, 8800 Roeselare — tel. (051)20 37 70 VKW (Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden), Tervurenlaan 463, 1160 Brussel — tel. (02)773 16 80 — fax (02)773 16 00 Vlor (Vlaamse Onderwijsraad), Leuvenseplein, 4, 1000 Brussel — Tel. (02)219 42 99 — Fax (02)219 81 18 VOCB (Vlaams Ondersteuningscentrum voor de Basiseducatie vzw), Frankrijklei 64, 2000 Antwerpen — tel. (03)226 84 83 — fax (03)226 82 29 — e-mail:
[email protected] VRT (Vlaamse Radio en Televisie) VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs), Guimardstraat 1, 1040 Brussel — tel. (02)506 06 46 — fax (02)511 33 57 — e-mail:
[email protected] Bijlagen
Deze bijlagen worden op de diskette als afzonderlijke bestanden bewaard.
DBSO
!
Ggegevenskaart in voorbereiding op sollicitatie in verband met arbeid en tewerkstelling
!
SAM-schaal, VKW in verband met de evaluatie van onze jongeren. Aangepast aan de concrete situatie van het deeltijds onderwijs door het CDO Genk.
!
Bouwplan “quizschakeling” om in de groep een echte quiz te organiseren
!
Evaluatie-instrument Persoonlijke en sociale vaardigheden L Arktos vzw
51
Raamplan ASPV
INHOUD
DBSO
1
VISIE OP HET DBSO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2
PROFIEL VAN DE JONGEREN IN HET DBSO . . . . . . . . . . . . 8
3
ASPV IN HET GEHEEL VAN HET DBSO . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Visie op ASPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Een raamplan als inspiratiebron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4
ALGEMENE DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . Omtrent de leraar ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onthaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planning en organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitrusting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pedagogisch-didactische wenken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van rubriek naar thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12 12 13 14 15 16 17
5
DOELSTELLINGEN - INHOUDEN EN DIDACTISCHE WENKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Actualiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeid en werkloosheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Burgerzin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Consument zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Creatief expressievermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gezondheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Natuur en milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekenvaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sport en vrije tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tijd en ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vreemde talen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waardebeleving, relatievorming en seksualiteit . . . . . . . . . Zelfredzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18 18 20 23 24 27 30 31 33 34 35 37 38 40 41 42 44
6
EVALUATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
7
BIBLIOGRAFIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
5
Raamplan ASPV
