VISION & ROBOTICS. Houvast. Minigrijper voor printplaatproductie. Benchmark visionsystemen. Robotmechanica uit Veenendaal

VISION & ROBOTICS

j a a r g a n g 5 | n u m m e r 2 | a p ri l 2 0 1 3

Houvast ssier o D f e i s u l c In & Packaging Labelling

Minigrijper voor printplaatproductie Benchmark visionsystemen Robotmechanica uit Veenendaal

CNC | ROBOTS | ROBOMACHINES

De FANUC R-30iB besturing is de nieuwe standaard voor intelligente productiviteit. Deze nieuwste generatie van robotbesturing zit boordevol geavanceerde technologie en geïntegreerde FANUC hardware met meer dan 250 software functies. Deze optimaliseren cyclustijden, snelheid, nauwkeurigheid en veiligheid. FANUC DCS (Dual Check Safety) is een intelligente software die ervoor zorgt dat zowel de operators, robot en tools 100% veilig zijn. En dit zonder de extra kost van hardware. De nieuwe iPendant Touch geeft de operator de mogelijkheid de voor gedefinieerde veiligheidszones te zien.

Safety First – intelligente Dual Check Safety software

Scan the QR code en zie hoe FANUC DCS werkt!

T.: +32 15 20 71 57

02

WWW.FANUC.EU

Colofon Vision & Robotics is hét vakblad over automatiseringsoplossingen voor de maak-, agro-en foodindustrie door specialisten in robotica en visionsystemen. j a a r g a n g 5 | n u m m e r 2 | a p ri l 2 0 1 3 Vision & Robotics verschijnt zes maal per jaar. Toezending geschiedt op abonnementbasis en controlled circulation. Uit g e v e r Henk van Beek, Fenceworks BV Telefoon: 06 - 28 41 70 73 E-mail: [email protected] R e d a cti e Liam van Koert, The Text Factory Joanna Hughes, The Text Factory Telefoon: 06 - 17 58 82 65 Email: [email protected] R e d a cti e r a a d Pieter Jonker, TU Eindhoven en TU Delft Jaap van de Loosdrecht, Computer Vision Lab, NHL Martin van der Have, RAB en ABB

Kinderschoenen Alle begin is moeilijk. Helemaal wanneer je net op de wereld komt en alles nog moet leren. Ik realiseerde het me weer eens toen ons tien maanden oude dochtertje haar zoveelste nieuwe trucje uithaalde. Wat dat betreft gaat het hard. En als je goed kijkt, is er elke dag wel weer wat nieuws te ontdekken. Ik herinner me de eerste keer iets vastpakken, of van rug naar buik rollen. De eerste keer tijgeren, en de eerste keer optrekken aan de tafel voor een nieuw perspectief. In het begin geen woorden, maar indrukken. Gedachten gevuld met beelden, kleuren, geluiden en geuren, zonder ogenschijnlijke verbanden. Allemaal een manifestatie van hetzelfde ding. Buiten en binnen zijn dezelfde wereld. Dan de ontwikkeling van het ego. De geluiden beginnen de betekenis van woorden te krijgen, beelden worden in categorieën ingedeeld en er is begrip van oorzaak en gevolg. Ik denk aan de geweldige prestatie die mijn kleine meid heeft geleverd om op dit punt te komen, maar ook aan alle dingen die ze zich nog zal eigen maken. Dat zal nog een behoorlijk poosje gaan duren. Dan het cliché: je bent als mens nooit uitgeleerd. En terwijl ik naar haar kijk als ze, met haar robotslabbetje om de hals, een stuk aubergine in haar mond propt, weet ik het zeker. Voor wat betreft de robotica staan we op zijn best nog in de kinderschoenen. Natuurlijk zijn er robots die een ding heel goed kunnen en wordt er hard gewerkt aan zelflerende systemen. Ja, ook met de robotica is het hard gegaan. Negentig jaar geleden was robot niet meer dan een woord. Een hersenspinsel, ontsproten uit de gedachten van een Tsjechische schrijver. Inmiddels kan Asimo wel traplopen, brengt hij koffie en dirigeert hij een orkest. Mits hij er voor geprogrammeerd is dan. Want een robot die kan wat die kleine van ons nu al kan? Zelfs al had hij tien jaar, in plaats van tien maanden, om het zich eigen te maken, dan zou het nog niet gebeuren.

Fred Bokhorst, RAB en Ferdar Bas Wondergem, DVC Hans Lenos, lenosonline.info Wim Hoeks, NTS groep V or m g e vin g Laura Willemsen, Grafisch ontwerp Dr u k Control Media, België Posta d r e s r e d a cti e Maredijk 17, 2316 VR Leiden

LIAM van koert

E-mail: [email protected] Abonn e m e nt e n [email protected] A d v e rt e nti e - e x p l oitati e Mike de Jong, Bureau voor Marketing Media BV Telefoon: 06 - 43 05 30 25 E-mail: [email protected] A a n d it n u m m e r w e r k t e n m e e Wim Hoeks, Bert Stap, Gerald van Engeland, Bram Janssen, Koenraad Van De Veere en Els van de Ven

Column 03

www.zeroseven.de

Automation becomes easy. Ontdek hoe KUKA zich heeft toegelegd op het vereenvoudigen van de robotica in elke dimensie: Automation becomes easy! Eenvoudig te plannen. Eenvoudig te integreren. Eenvoudig te bedienen. Eenvoudig in onderhoud. Eenvoudig in aanpassen naar specifieke vragen. Met de QUANTEC robotgeneratie – veelzijdiger en sterker dan nooit ervoor. Met de KR C4 kontroller – waar overbodige Hardware geëlimineerd is. Met het nieuwe KUKA smartPAD – de gemakkelijkste manier om een robot te bedienen.

Meer informatie over de nieuwe KUKA-producten kan U vinden op: www.automation-becomes-easy.com Of scan deze QR-code met je smartphone.

KUKA Automatisering & Robots, Centrum Zuid 1031, 3530 Houthalen, België. Email: [email protected]. Tel.: +32 (0)11 51 61 60.

In dit nummer

Grip op printplaatproductie

08



Robot Mechanics: een specialiteit



uit Veenendaal

12



Vacuüm met IO-Link

14



Abingdon Cross Benchmark voor



huidige visiontechniek

18



12



PicknPack maakt verpakken flexibel

22



Barcodelezer voor industriële wasserij

26



Rubrieken Redactioneel 03 Colofon 03

Nieuws

06



Visie op vision 20



21 32



Dossier Packaging & Labelling

21



Branche Bulletin

31

(Un)Safe

32

Robotveiligheid 34

Productnieuws 38

Column 42

april 2013 | VISION & ROBOTICS

Inhoud 05

Navigatiesysteem voor menselijk lichaam Een internationaal consortium onder leiding van wetenschappers van de vakgroep Biomedische Werktuigbouwkunde van het onderzoeksinstituut MIRA van de Universiteit Twente ontwikkelt een systeem waarmee chirurgen voortaan complexe operaties aan het spierskeletstelsel kunnen plannen. In wezen gaat het om een patiëntspecifiek na-

dagelijkse leven. Het consortium werkt binnen

met het systeem in staat bent de functionele

vigatiesysteem voor het menselijk lichaam,

het TLEMsafe-programma daarom aan een na-

uitkomst van een operatie nauwkeurig te voor-

waarin alle relevante röntgen- en MRI-beelden

vigatiesysteem voor de onderste helft van het

spellen. Het consortium verwacht dat een vol-

van een patiënt aan elkaar gekoppeld worden.

menselijk lichaam dat alle relevante röntgen- en

ledig werkend prototype van het systeem over

De chirurg kan hiermee straks beter zijn operatie

MRI-beelden van een patiënt bevat. Met het sy-

ongeveer twee jaar gereed zal zijn.

plannen, de effecten van een ingreep simuleren

steem kan de chirurg straks beter zijn operatie

De ontwikkeling van het systeem is een onder-

en zelfs vooraf virtueel de operatie oefenen. Het

plannen door de effecten van een ingreep te

deel van het TLEMsafe-project (Twente Lower Ex-

consortium heeft nu een eerste prototype van

simuleren, maar ook door virtueel de operatie

tremity Model for safe and predictable musculo-

het systeem gereed.

te oefenen. Hiermee is de uitkomst van een

skeletal surgery). Bij het project dat loopt onder

Als een chirurg een spier bij een patiënt moet

operatie minder afhankelijk van de intuïtie en

leiding van prof. dr. ir. Nico Verdonschot en prof.

omleggen, bijvoorbeeld als gevolg van de ver-

ervaring van de opererend chirurg en kun je

dr. ir. Bart Koopman van de vakgroep Biomedi-

wijdering van een tumor of bij een revisie van

complicaties op termijn voorkomen en beter de

sche Werktuigbouwkunde van het onderzoeks-

een heupprothese, is het van groot belang dat

functionele resultaten van een operatie voor de

instituut MIRA van de Universiteit Twente zijn

de spier op een geschikte plaats bevestigd

patiënt voorspellen.

verschillende (inter)nationale onderzoeksinsti-

wordt. In de praktijk bepaalt de chirurg mo-

Het consortium is erin geslaagd het spierske-

tuten, klinische partners en bedrijven betrokken,

menteel op basis van ervaring en intuïtie waar

letstelsel van het onderlichaam van de mens

waaronder het UMC St. Radboud, de Technische

hij een spier precies bevestigt. Hierdoor is het

virtueel na te bouwen, inclusief alle spieren,

Universiteit van Warschau, Brainlab, Materialise

voorafgaand aan een operatie vaak niet duide-

spiervolumes, pezen, botten en aanhechtings-

en AnyBody Technology. Het project wordt finan-

lijk of een patiënt na afloop bijvoorbeeld weer

plaatsen van spieren. Hiermee is het al mogelijk

cieel mede mogelijk gemaakt door financiering

op een normale manier kan lopen en andere

om vooraf operaties te simuleren. De volgende

vanuit het Zevende Kaderprogramma van de Eu-

taken kan uitvoeren die onderdeel zijn van zijn

uitdaging is het daadwerkelijk aantonen dat je

ropese Unie.

Wetenschappers van het Deutsches Forschungszentrum für Künstliche Intelligenz hebben een intelligente duorobot ontwikkeld, die bij de zuidpool van de maan in diepe kraters naar bevroren water moet zoeken. Een vierwielige maanrover ‘Sherpa’ draagt een zesbenige klimrobot ‘Crex’ naar de rand van de krater. Hier koppelt laatstgenoemde zich los en start zijn onderzoek. Het systeem onderscheidt zich door een intelligente elektromechanische interface tussen de rover en de klimrobot. Sherpa en Crex kunnen als één systeem optreden, maar werken gescheiden, volledig onafhankelijk van elkaar. Door geïntegreerde camera’s kan de missie vanaf de aarde worden gevolgd. Het team kan worden aangevuld met andere robots.

06 Nieuws

Op zoek naar water in maankraters

Nieuws

Gevoeligere beeldsensoren

Veel ophef over Google Glass Google Glass heeft de laatste weken de gemoederen behoorlijk beziggehouden. De augmented realityoplossing van Google roept met name veel vragen op over privacy. Aanleiding voor de hernieuwde aandacht is waarschijnlijk het gevolg van een succesvolle demonstratie die het bedrijf onlangs op het SWXS festival in Texas gaf. Google Glass is al enige tijd in ontwikkeling. De hightech bril beschikt over een camera, on-screen projectievenster, een eigen besturingssysteem met stemherkenning en draadloos internet. Gecombineerd met alle reeds beschikbare Google technologie en de behoorlijke dikke bankrekening van het bedrijf, is het een project waar we ongetwijfeld nog veel meer van gaan horen. Geen wonder er een bijna Apple-achtig mysterie rond de bril hangt, al voordat de eerste gebruikers hem op hun neus hebben gehad. En ook de angst dat de privacy door de early adaptors, alias cyborgpo-

Wetenschappers van de Technische Uni-

slechts enkele honderden nanometer dik

litie, wordt aangetast is enigszins begrijpelijk. Want

versiteit München hebben een nieuwe

moet onberispelijk zijn. De beste oplos-

met een eenvoudig commando gaat de camera van de

generatie beeldsensoren ontwikkeld. Ze

sing bleek de gespoten laag te zijn, aan-

Googlebril direct aan de slag en zet hij de gefilmde beel-

bestaan uit elektrisch geleidende kunst-

gebracht met een simpele kleurenspuit of

den, indien gewenst, meteen op het internet. Een café

stoffen, die als flinterdunne film worden

een spuitrobot.

in Seattle besloot daarom de bril op voorhand te verbie-

opgespoten. De chemische samenstel-

In de testen hebben de organische sen-

den. Onder het mom van ‘Wat in the 5 Point gebeurt,

ling van de kunststof laag kan bovendien

soren al hun superioriteit bewezen: ze

blijft in the 5 Point’, zal de cyborgpolitie de toegang ont-

gericht worden veranderd, zodat ook on-

zijn tot driemaal lichtgevoeliger dan de

zegd worden. Toch kan men zich afvragen of in dit geval

zichtbare gebieden van het lichtspel kun-

conventionele CMOS-sensoren, waarbij

ook niet de mobiele telefoon geweerd moet worden.

nen worden gebruikt. De nieuwe sensoren

elektronische onderdelen een deel van

Want eigenlijk is dit risico op privacyschending natuur-

zijn niet alleen gevoeliger dan de gebrui-

de pixel en dus van de licht actieve silici-

lijk allang een feit. En is de telefoon, waarbij we elkaar

kelijke siliciumsensoren, ook is de produc-

umoppervlakte afdekken. Bij de productie

niet in de ogen kijken maar ons voorovergebukt door de

tie goedkoper en eenvoudiger.

van deze organische sensoren vervalt de

straten begeven, het eindpunt van moderne communi-

Beeldsensoren zetten het licht uit het ob-

gebruikelijke, dure nabewerking van de

catie? Als het aan de bedenkers van Google Glass ligt in

jectief om in elektrische signalen. Hieruit

CMOS-sensor, zoals het aanbrengen van

ieder geval niet.

berekent de beeldprocessor het bijbeho-

microlenzen voor de versterking van de

rende beeld. Veel camera’s werken met

lichtinval. Elke pixel wordt volledig, in-

op silicium gebaseerde beeldsensoren,

clusief de elektronica, met de vloeibare

die met CMOS-technologie worden ver-

kunststof oplossing bespoten en krijgt zo

vaardigd. Prof. Paolo Lugli en Dr. Daniela

een honderd procent lichtgevoelige op-

Baierl van de Technische Universiteit Mün-

pervlakte. Voor gebruik in camera’s zijn de

chen hebben een proces ontwikkeld om

organische sensoren door hun lage ruis en

deze CMOS-sensoren op goedkope manier

hogere framesnelheid ook goed geschikt.

krachtiger te maken. Daarvoor gebruiken

Een ander voordeel van de kunststof sen-

ze een flinterdunne film van organische

sor is dat afhankelijk van de gebruikte

verbindingen (kunststoffen). Deze kunst-

chemische verbindingen, het bereik van

stof wordt op het oppervlak van de beeld-

het lichtspectrum verandert. Een meng-

sensoren aangebracht. De wetenschap-

sel van de polymeren PCBM en P3HT is

pers hebben rotatie- en spuitprocessen

geschikt om zich bij licht op te vangen.

getest om de kunststof in de vloeibare,

Andere organische verbindingen zoals

opgeloste vorm nauwkeurig en goedkoop

squarain kleurstoffen zijn erg gevoelig

op te brengen. De kunststof film van

voor infrarood licht.

Nieuws 07

Alleen Samsung heeft al 130 verschillende modellen in haar assortiment die allemaal leverbaar zijn. Dat betekent veel verschillende printplaten.

assembléon en DE-STA-CO ontwikkelen pneumatische minigrijper

Grip op printplaatproductie 08

Een kijkje in de iFlex.

Het gaat het Nederlandse Assembléon voor de wind. Met name hun laatste iFlex-platform vindt gretig aftrek bij een veelvoud aan printplaatproducenten. Nu echter steeds meer vermogenselektronica in dezelfde machine moeten kunnen worden geproduceerd, groeit ook de vraag naar nog meer flexibiliteit. Samen met DE-STA-CO werd daarom een zeer kleine pneumatische grijper ontwikkeld die ook met afwijkende componenten overweg kan. Voorwaarde was wel dat hij op het bestaande pneumatische systeem kon worden aangesloten. Sjef van Gastel is Manager Advanced Develop-

wordt gewenst, noemt Van Gastel de overlap

als de mobiele telefonie die hier voorgoed een

ment bij

Assembléon. In zijn uitleg over de

die steeds meer gaat ontstaan tussen mechani-

einde aan hebben gemaakt. Wist je bijvoorbeeld

noodzaak tot de ontwikkeling van een nieuwe

sche- en elektronische assemblage. “Wanneer je

dat Samsung alleen al 130 verschillende model-

grijper, schetst hij eerst de context waarbinnen

naar een mobieltje kijkt, dan heeft deze meestal

len in haar assortiment heeft die allemaal lever-

de grijper zijn werk moet doen. Deze context

een camera. Deze camera is een combinatie van

baar zijn? Natuurlijk zijn er hier onderling over-

begint met de iFlex-machine, de groei van toe-

een ‘elektronische’ chip met een ’mechanische’

eenkomsten en kunnen ze worden ingedeeld in

gepaste vermogenselektronica en twee nieuwe

lens. En met de loonkosten die ook in China aan

categorieën als schuiftelefoons, inklaptelefoons,

toepassingen als belangrijke drijfveer. Van Gas-

het stijgen zijn, stijgt ook de vraag om ook deze

bloktelefoons en touchtelefoons. Maar je praat

tel: “ We zien de vermogenselektronicamarkt

voormalige handarbeid te automatiseren.”

dan nog steeds over vijftig tot zestig verschil-

Tekst: Liam van Koert, The Text Factory

met zo’n vijf tot zes procent per jaar groeien.

lende printplaten. Vervolgens wordt een indeling

Belangrijke sectoren die hieraan bijdragen zijn

iFlex

gemaakt in families, waarbij je soms bepaalde

de automobielindustrie en de opkomst van zon-

Het iFlex-platform, een verzameling modulaire

onderdelen wel gebruikt of juist weglaat. Heb

nepanelen. Niet verwonderlijk, want in deze ap-

machines voor de productie van zeer uiteenlo-

je ook dit geoptimaliseerd, dan betekent dit nog

plicaties heb je veel met de omzetting van laag-

pende printplaten, zag zo’n twee jaar geleden

steeds tien keer per dag een nieuwe receptuur

spanning naar het middenspanningsgebied te

voor het eerst het licht. Doel van de nieuwe

draaien, waarbij elke wisseling zo’n 20 tot 25 mi-

maken. Deze omzetting gaat in de regel gepaard

lijn was om het hoog- en midvolume segment

nuten kost.”

met exotische, grote en vormafwijkende com-

veel flexibeler te kunnen bedienen. Dit betekent

Gelukkig is het op deze manier wisselen niet

ponenten die op de printplaat moeten worden

meer variatie in aantallen, soorten, vormen en

meer nodig. Althans, niet voor de iFlex-gebrui-

geplaatst. Dergelijke componenten kunnen dan

afmetingen. Van Gastel: “Vroeger kwam een be-

ker. Het geheim achter deze extra flexibiliteit?

niet meer met standaard zuigbuisjes worden op-

drijf als Philips eenmaal per jaar met een nieuwe

Assembléon noemt het Dual Lane Transport. “Op

gepakt. Bijvoorbeeld doordat pinnetjes van een

televisie. De hoofdprintplaat, ook wel het chas-

zich is de dubbelsporige transportgedachte niet

stekkerverbinding verhinderen dat je het onder-

sis genoemd, ging zo’n vier generaties mee. En

nieuw”, licht Van Gastel toe. “Maar wat de iFlex

deel goed met vacuüm kan oppakken. Een an-

hoewel er nog wel werd gediversifieerd in low-

bijzonder maakt, is dat de gebruiker absoluut vrij

dere reden kan het gewicht van bijvoorbeeld een

end, midrange en high-end, konden machines

is om de referentie en de breedte zelf te kiezen.

spoel of transformator zijn. In beide gevallen heb

voor printplaatproductie zonder problemen jaren

Hierdoor kan op het ene spoor een printplaat

je een grijper nodig waarmee je kunt klemmen.”

aan één stuk met dezelfde producten doordraai-

voor een LCD televisie gemaakt worden, en op

Als tweede reden waarom nog meer flexibiliteit

en. Wederom zijn het echter de ontwikkelingen

de andere één voor een mobieltje. Dit kunnen

Grijpertechnologie 09

ook zeer kleine aantallen zijn, zelfs enkelstuks.

Aangepaste standaard

bedien je een grijper normaliter van twee kan-

Dit laatste zal je in de praktijk niet doen, omdat

De samenwerking tussen DE-STA-CO en Assem-

ten. Eén voor het sluiten van de grijperbek, en

je ook de oven en de stencils moet aanpassen.

bléon is een schoolvoorbeeld van hoe geza-

één voor het weer openen. In ons geval moest

Maar je kunt het wel gebruiken om voor een

menlijke ontwikkelingen tot succesvolle nieuwe

de perslucht en het vacuüm echter op dezelfde

grotere productierun een paar exemplaren voor

producten kunnen leiden. Waar DE-STA-CO een

poort: de gebruikelijke zuigbuisjes hebben ook

het kwaliteitslab te maken. Is alles daar in orde

grijperspecialist is die bovendien bewezen tech-

maar één aansluiting. We hebben dit kunnen rea-

bevonden, dan wordt direct volledig automatisch

nologie in huis heeft, heeft Assembléon de pro-

liseren middels een stukje software. Ook bleek de

en betrouwbaar overgeschakeld naar de nieuwe

ceskennis om betrouwbaar en precies printplaten

klemkracht niet afdoende. Deze hebben vergroot

printplaat. Het zijn deze flexibiliteit en betrouw-

te maken. Frank de Wilde, Senior Design Engineer

door de zuigerdiameter te vergroten. Daarnaast

baarheid waarmee we ons echt van onze concur-

bij Assembléon, was zeer te spreken over de

volgde diverse aanpassingen om uiteindelijk 24

renten weten te onderscheiden.”

wijze waarop de nieuwe grijper tot stand kwam.

grijpers in een wisselaar kwijt te kunnen, een

“Aanvankelijk wilden we zelf een grijper ontwik-

aantal dat in de meeste gevallen ruim voldoende

Drie smaken

kelen, omdat hetgeen we zochten niet kant-en-

zal zijn. De grijper is wat verlaagd, om ook het

Een iFlex-lijn wordt opgebouwd met een drietal

klaar op de markt verkrijgbaar was. Toen ik op de

oppakken van hogere componenten mogelijk te

varianten, te weten de T4-, de T2- en de H1-mo-

beurs Vision & Robotics echter Roel Nibourg van

maken. En tot slot heeft hij ook een andere kleur

dules. De T4, die met 55.000 componenten per

DE-STA-CO tegen het lijf liep, ontstond een heel

gekregen: zwart. Dit laatste is belangrijk omdat

uur twee keer zo snel is als de T2, is uitgerust met

ander en beter idee: waarom niet het beste van

de grijper de achtergrond vormt wanneer het vi-

vier robots of pick & place-units. Bijzondere is dat

twee werelden? DE-STA-CO had namelijk wel een

sionsysteem naar het opgepakte onderdeel kijkt.

deze robots tijdens operatie gewoon in elkaars

grijper, de RPM-1M, die aardig in de buurt kwam.

Dan wil je natuurlijk zo min mogelijk reflectie.”

werkgebied kunnen komen, wat de flexibiliteit,

Door die als uitgangspunt te nemen, konden

Bij de vraag hoe het aantal benodigde grijpers

snelheid en bouwgrootte ten goede komt. De T2

we zeker zijn dat de geleidingen goed genoeg

is bepaald om de iFlex-gebruiker zo goed moge-

lijkt erg op de T4, maar heeft twee robots. De

waren om aan onze spelingsvrije eisen van 25

lijk te bedienen, besluit De Wilde: “Door naar de

H1 heeft slechts één robot, maar kan van twee

micron te voldoen. De RPM-1M had zich namelijk

meest gangbare te pakken onderdelen te kijken,

zijden worden aangedreven. Dit draagt bij aan

al voor miljoenen slagen bewezen. Wel moest er

hebben we een range kunnen definiëren die we

een hogere nauwkeurigheid. Verder kunnen

het nodige gebeuren om hem geschikt te maken

aan moeten kunnen. Deze wordt grotendeels be-

transportbanden worden toegevoegd voor auto-

voor ons standaard persluchtsysteem. Bovendien

paald door de benodigde slag. Hieruit volgt auto-

matische toe- en afvoer of buffering. “Voor de

moest de grijper met een ring kunnen worden

matisch een reeks van benodigde grijperbekjes.

ontwikkeling van de iFlex kopen we wat stan-

uitgerust, die voorzien is van een dotcode. Deze

In totaal zijn dit negen stuks geworden, die met

daard verkrijgbaar is, maar de onderscheidende

kan in onze iFlex-machines door de camera wor-

hun bereik een enorm breed assortiment van

onderdelen zullen we altijd zelf doen. We hebben

den uitgelezen, zodat het systeem precies weet

onderdelen, zowel inwendig als uitwendig, kan

bijvoorbeeld ook vision aan boord en de camera

welke grijper uit de gereedschapswisselaar is

grijpen. Voor de grijper, de negen bekjesparen

wordt gewoon ingekocht. Maar kennis over licht,

gehaald.”

en de identificatieringen hebben we vervolgens een chique zwart doosje gemaakt. Deze laat een

het vermijden van slagschaduw en andere verschijnselen is niet alleen specifiek, maar ook kri-

Aan alles gedacht

hoogwaardig technologische en positieve indruk

tiek. De integratie van vision is dus geheel voor

Eén van de belangrijkste aanpassingen om de

achter bij nieuwe en bestaande iFlex-gebruikers,

eigen rekening”, aldus Van Gastel. Soms echter

grijper geschikt te maken voor het standaard

geheel passende bij het product en zijn presta-

wordt ook de samenwerking met toeleveranciers

persluchtsysteem van Assembléon was een re-

ties.”

gezocht om tot een nieuwe ontwikkeling te ko-

ductie van het aantal poorten. De Wilde legt uit:

men.

“Tenzij je gebruik maakt van een slim ventiel,

010 Grijpertechnologie

I N VA L UA B L E K N O W L E D G E F R O M T H E E X P E RTS . . .

. . . A N D I T ' S A B S O L U T E LY F R E E

THE NEW IMAGING & VISION HANDBOOK I LLUMI NATION

Packed with about 450 pages of information including

OPTICS

detailed technical explanations, informative diagrams,

CAMERAS CAB LI NG ACQU ISITION

illustrations and photos, THE IMAGING & VISION HANDBOOK from STEMMER IMAGING provides everything you need to know about vision applications, solutions, components and the comprehensive service we provide. Imaging is our passion.

SOFTWAR E SYSTEMS

Call us now for your FREE copy, or visit our website at

ACCESSOR I ES

www.stemmer-imaging.nl

Phone +31 575 495159 www.stemmer-imaging.nl

‘Kale’ deltarobots populair bij grote besturingleveranciers

Robot Mechanics: een specialiteit uit Veenendaal

Het is alweer bijna twee jaar geleden dat Codian Robotics als zelfstandig fabrikant en leverancier in Veenendaal haar deuren opende. Inmiddels zijn er zo’n negenhonderd Codian Robotics pick & place-robots wereldwijd geleverd sinds de allereerste verkopen in 2002. Eigenaar en directeur Freek Hartman legt uit wat de robots zo populair maakt.

Enkele details van Codian Robots.

012 Robotmechanica

Ooit was Codian geïntegreerd in een bedrijf dat totaalop-

tot een zeer flexibel component. Hoe vaak gebeurt het niet

lossingen bouwt voor de verpakkingsindustrie. Door over-

dat een eindgebruiker kiest voor één merk elektronica door

name en veranderde structuur - een mechanische robot kan

de hele organisatie heen, om op deze wijze de inkoop te ver-

als component aan diverse OEM-bedrijven maar ook aan

eenvoudigen en de interne knowhow te verdiepen? Wij laten

systeemintegratoren worden geleverd - is Codian Robotics

die keuzevrijheid helemaal aan de systeembouwer en/of de

verzelfstandigd. Volgens Hartman wordt het succes van het

eindgebruiker.” Overigens blijkt de mechanische formule ook

bedrijf met name bepaald door een sterke focus op kwali-

voor leveranciers van besturingssystemen een schot in de

teit. “We doen absoluut geen concessies en kiezen alleen

roos. Zij concentreren zich liever op hun kerncompetenties,

maar voor hoogwaardige onderdelen die in eigen beheer

maar willen hun klanten een goed geïntegreerde deltaro-

ontwikkeld zijn. Ze worden bovendien binnen een straal van

bot natuurlijk niet ontzeggen. Hartman:”We werken nauw

maximaal honderd kilometer van Veenendaal gefabriceerd,

samen met bedrijven als Rockwell, Siemens, B&R, Beckhoff

zodat we zeer betrouwbare robots met een lange levensduur

maar ook Omron, Sigmatec, Mitsubishi en Schneider Electric.

kunnen bouwen. Het productieproces is inmiddels ISO 9001

Mechanica, aandrijving en besturing moeten namelijk wel

gecertificeerd, zodat iedere robot volgens identieke specifica-

een perfecte match zijn om de eindgebruikers goed te kun-

ties wordt gemaakt.”

nen bedienen.”

Alleen mechanisch

Goede delta

De robots die Veenendaal uiteindelijk verlaten zijn alleen del-

Sprekend met de specialisten moet één vraag zeker gesteld:

tarobots. En hoewel dit met de D2- en D4-familie een zeer uit-

wat maakt nu eigenlijk een goede deltarobot? Wat zijn bij-

gebreid assortiment oplevert, zit de ruime variatie hem puur

voorbeeld de eisen op het gebied van stijfheid, eigen ge-

in de mechanica. De robots worden namelijk geleverd zonder

wicht, materiaal en welke invloed heeft dit op de nauwkeu-

besturingssysteem en zonder servomotoren. Hartman legt

righeid en cyclustijden?

uit waarom er voor deze zeer specialistische formule is geko-

Hartman: ”Door een slimme constructie en materiaalkeuze

zen. “Omdat iedere afnemer vrij is in het kiezen van merk en

moet je als deltarobotbouwer altijd een zo laag mogelijk ge-

uitvoering van aandrijving en besturing, maakt dit de robots

wicht met een zo hoog mogelijke stijfheid nastreven. Onze

Bijna klaar voor Automatica 2012

Delta 2- en Delta 4-robots zijn daarom zeer goed doordachte,

opzichte van de andere robottypen laag is. Daarnaast heb-

lichte en stabiele constructies die geen footprint kennen. De

ben ze een relatief eenvoudige constructie en weinig last van

robots hangen namelijk in speciaal geconstrueerde frames.

slijtage. Hierdoor zijn ze gemakkelijk te onderhouden en ligt

Afhankelijk van de applicatie worden er twee, drie of vier

de ‘cost of ownership’ laag.”

assen toegepast. Voor wat betreft de gebruikte materialen zijn uitgekiende combinaties van RVS, aluminium, carbon,

Samenwerking

titanium en slijtvaste plastics gebruikt. Uitgekiend heeft hier

Codian Robotics werkt nauw samen met diverse competen-

overigens niet alleen betrekking op gewicht en stijfheid. We

ce centers in verschillende landen om de prestaties van de

moeten er namelijk ook rekening mee houden dat de kost-

robots telkens weer naar een hoger plan te tillen. Volgens

prijs op een acceptabel niveau blijft. Gevraagd naar enkele

Hartman is dit een continu proces. “Wij werken met verschil-

getallen voor een betere beeldvorming, antwoordt Hartman:

lende partijen samen. Dit zijn onder andere universiteiten die

“De D2-serie bestaat uit vier verschillende modellen, vari-

zich bezighouden met deltarobottechniek. Maar ook compe-

ërend in payload van drie tot en met veertig kilogram en

tentiecentra van bedrijven die een besturingsplatform in de

waarvan één twinrobot speciaal is ontworpen voor stabiele

markt hebben, zijn veelvuldig gesprekspartner. En tot slot

toepassingen met extra gedimensioneerde grijpers. Het

zijn er natuurlijk ook andere bedrijven zoals wij, die zich met

aantal pick & place-handelingen varieert van 45 tot 200 per

de ontwikkeling van deltarobottechniek bezighouden. Ook

minuut. De D4-serie is verkrijgbaar met een bereik van 500

met hen wordt samengewerkt. De samenwerking houdt in

millimeter tot 1600 millimeter, een payload van twee tot en

dat er kennis en materiële zaken gedeeld worden, met het

met acht kilogram en een aantal pick & place-handelingen

doel de uit onderzoek opgedane kennis ook te delen. Daar-

variërend van zestig tot tweehonderd per minuut.”

naast wordt er ingespeeld op vragen uit de markt voor bijna

Tekst: Joanna Hughes, The Text Factory

op maat gemaakte oplossingen. Per besturingsleverancier

Verpakken

wordt onderzocht wat voor hun systeem een optimale confi-

Als één van de voornaamste doelgroepen van haar deltaro-

guratie is. Dit beperkt zich tot de keus van servomotoren en

bots ziet Codian Robotics nog steeds de verpakkingsindustrie.

versterkers. Het gebeurt echter met enige regelmaat dat er

De robots worden hierbij gebruikt om het pure product, zoals

voor een bepaalde applicatie een stukje maatwerk wordt ge-

bijvoorbeeld koekjes, crackers of chocolaatjes in een constant

leverd. Dit zijn kleine aanpassingen, zoals bijvoorbeeld een

hoog tempo op te pakken om deze in een verpakking te leg-

speciale bevestiging voor een grijper. Deze aanpassingen zijn

gen, maar ook om een aantal producten tegelijk op te pak-

dus meer voor de machinebouwer die de robot toepast.”

ken, om deze vervolgens in een verzamelverpakking of een

Tot slot gevraagd naar enkele trends, hoeft Hartman niet

doos te plaatsen. De zuivelindustrie is een belangrijke afne-

lang na te denken. “De vraag naar hygiënische of sanitaire

mer als het gaat om het verpakken van diverse soorten vla-

robots neemt hand over hand toe. Deze ontwikkeling zorgt

en yoghurtbekers. Maar ook in de farmaceutische en cosme-

voor topdrukte op de engineeringafdeling van Codian. Mo-

tische industrie zijn er legio toepassingen. Waarom er voor

menteel kunnen de delen van de robots die het dichts bij

deze toepassingen voor een delta wordt gekozen, in plaats

het op te pakken product in de buurt komen in een sanitaire

van een articulated robot of scara? Hartman: “Deltarobots zijn

versie geleverd worden. Naar verwachting zal een complete

Een kleine greep uit de

dynamischer en sneller, doordat de bewegende massa ten

hygiënische serie in 2013 het licht zien.”

verkrijgbare configuraties.

Robotmechanica 013

interactie op het laagste niveau

Vacuüm met IO-Link De firma Schmalz kwam onlangs met een toevoeging aan haar vacuümejectoren: IO-Link. Dit is niet alleen interessant omdat automatiseringsland met de SCPi/SMPi-serie een aantal compacte en energiezuinige ejectoren rijker is. Ook is het een welkome toevoeging aan een langzaam, maar gestaag groeiend IO-Linklandschap. In de productie- en intra-logistieke automatise-

wat betekent dat het programmeren van een

Wat is IO-Link?

ring klinken nog steeds dezelfde geluiden van

extern ‘blow-off-werkstuk’ stuursignaal niet

IO-Link is een fabrikantonafhankelijke Point-to-

weleer. De prestaties moeten omhoog, de cy-

meer nodig is.

Point interface voor aansluiting van actuatoren en sensoren. Het gaat hier dus niet om een bus-

clustijden omlaag, processen moeten betrouwbaarder en bovendien veiliger. De afgelopen

Communicatief

verbinding. IO-Link is een veldbusonafhankelijk

tijd is hier een aantal geluiden aan toegevoegd.

IO-Link maakt op afstand instellen van senso-

communicatiesysteem. IO-Link is eenvoudig te

Want tegenwoordig moet ook het energiever-

ren en actuatoren mogelijk, met een ononder-

integreren in elk gangbaar bussysteem. IO-Link

bruik omlaag, moeten installatie en onderhoud

broken communicatie tot in het onderste veld-

leent zich voor zowel binaire- (discrete) als ana-

van onderdelen kinderspel worden en is een

niveau. Het handmatig onsite instellen behoort

loge sensoren en actuatoren.

continue procesbewaking een absolute must

hiermee tot het verleden. Alle configuratiege-

Eén van de grootste voordelen is de eenvou-

om zo storingen en dus stilstanden te voorko-

gevens worden namelijk in het systeem inge-

dige uitwisseling van IO-Linksensoren zonder

men. Ook de vacuümtechniek ontkomt er niet

voerd via de unit. Procesparameters kunnen

aparte tools of software. Hierdoor kost de in-

aan in deze vaart der volkeren mee te gaan.

zelfs worden opgeslagen en eenvoudig naar

bedrijfstelling veel minder tijd. Gecombineerd

Vacuümspecialist Schmalz heeft er daarom

een nieuwe eenheid worden overgedragen als

met een IO-Linkmodule kunt u parameters uit

gemeend goed aan te doen haar nieuwe ge-

een oude wordt vervangen. Ze kunnen ook snel

een sensor lezen, opslaan en bij een vervan-

neratoren niet alleen compact te maken, maar

en eenvoudig worden gewijzigd tijdens een

ging van een identieke sensor downloaden. Dat

ook uit te rusten met enkele toekomstgerichte

productiecyclus. De gebruiker profiteert hier-

kan zelfs tijdens een draaiend proces. De ge-

nieuwe functies en IO-Link.

door van lage installatiekosten en korte set-up-

bruiker kan ook extra diagnose-informatie op-

en omsteltijden. Ook hoeft hij zich geen zorgen

vragen. Daardoor kunt u storingen eenvoudiger

Functionele details

te maken over conversiekosten: de bedrading

lokaliseren en stilstandtijden omlaag brengen.

Het besparen van energie en het verhogen

via een standaard M12-aansluiting maakt de

Dataoverdracht van deze diagnosegegevens

van de processnelheid zijn twee belangrijke

overdracht van uitgangssignalen mogelijk met

gaat, in tegenstelling tot de huidige sensoren,

uitgangspunten geweest bij de ontwikkeling

behulp van conventionele sensoren. Dit garan-

niet over een extra kabel.

van de SCPi/SMPi-ejectoren. Zo zorgt de geïn-

deert compatibiliteit met oudere systeemappa-

tegreerde airsaving-functie ervoor dat de zuig-

ratuur welke reeds in gebruik is.

functie wordt uitgeschakeld zodra een vacuüm-

De geïntegreerde systeembewaking brengt

waarde die vooraf is gedefinieerd als ‘veilig’, is

kwantificeerbare voordelen voor de gebrui-

bereikt. Op deze manier kan de gebruiker tot

ker. Het detecteert fouten en subtiele veran-

65 procent perslucht besparen ten opzichte van

deringen in een vroeg stadium, waardoor het

een systeem zonder deze luchtspaarfunctie. De

gemakkelijk is om vooraf problemen weg te

krachtige blow-off-functie garandeert daarbij

nemen. De gebruiker heeft op elk gewenst

een maximale processnelheid en zorgt ervoor

moment toegang tot de systeemstatus en kan

dat zelfs de meest gevoelige werkstukken on-

hierdoor preventieve onderhoudsmaatregelen

beschadigd snel worden afgelegd. Bovendien

inplannen, waardoor kostbare machinestil-

is deze blow-off-puls automatisch instelbaar,

stand wordt voorkomen.

014 Perslucht

QUALITY COUNTS IMPERX BOBCAT POE CAMERAS ROBUST PERFORMANCE, RELIABLE, AFFORDABLE MTBF >660,000 HOURS @ 40°C = LOW MAINTENANCE, HIGH ROI EXTENDED OPERATING TEMPERATURE RANGE OF -40°C TO +85°C MIL SPEC 819F

FRAME GRABBERS: HD-SDI, CAMERA LINK®, COAXPRESS (CXP) DESKTOP & LAPTOP EASY TO USE (SELF-CONFIGURING) FREE SDKS

WWW . IMPERX . COM

Voorkom ongevallen met veilige ruimtebewaking SafetyEYE® is het eerste veilige camerasysteem waarmee zowel de beveiliging van gevaarlijke arbeidsprocessen (Safety) als bewakingstaken (Security) uitgevoerd kunnen worden. SafetyEYE biedt u meer veiligheid zonder obstakels en beschermt de ruimte ter voorkoming van ongevallen en/of ernstig letsel.

Hoe ziet update van visionbenchmark eruit?

Abingdon Cross Benchmark voor huidige visiontechniek Enige tijd geleden heb ik van een aantal vrije dagen gebruik gemaakt om de boekenkast in de studeerkamer op te ruimen. Daarbij kwam ik ook een map tegen met artikelen, die ik ooit als belangrijk of invloedrijk had geclassificeerd. Alvorens alles weg te gooien, heb ik toch gekeken wat ik ooit de classificatie ‘belangrijk’ had toegekend. Eén van de oudere artikelen was ‘The Abingdon Cross Benchmark Survey’ van Kendall Preston uit 1989. Dat is een eeuwigheid geleden. Hoewel de technische middelen veranderd zijn, lijkt het me dat gebruikers ook nu behoefte hebben aan een eerlijke vergelijking van systemen. Kunnen we nog wat leren van de

Tekst: Wim Hoeks, NTS Systems Development

Abingdon Cross Benchmark? Hoe zou een update van de visionbenchmark eruitzien?

016 Benchmarking

Alvorens deze vragen te beantwoorden, wil ik

maximaal 64K rekeneenheden) en Thinking

eerst de uitgangpunten van de Abingdon Cross

Machines probeerden korte verwerkingstijden

Benchmark uitleggen. Door de diversiteit van

te realiseren door veel rekeneenheden te kop-

hardware systemen was het niet mogelijk be-

pelen. De prestaties van al die parallelle reken-

paalde algoritmes voor te schrijven bij de uit-

eenheden bleken tegen te vallen. Het grootste

voering van de benchmark. Daarom mochten

probleem bij computervision bleek niet de da-

leveranciers zelf kiezen hoe ze de vraagstelling

taverwerking te zijn, maar vooral de datacom-

het beste konden implementeren op hun ma-

municatie. Bij computer graphics, die parallel

Figuur 1: Abingdon Cross (links) en het resultaat:

chines. De benchmark kwam op het volgende

aan de computervision tot ontwikkeling kwam,

de medial axis, ofwel het skelet.

neer. Gegeven een wit kruis op een donkere

bleek de dataverwerking wel de bottleneck te

achtergrond in een plaatje met ruis. De ruisam-

zijn. Bedrijven zoals Matrox en Pixar die in het

plitude is van dezelfde ordegrootte als de in-

artikel van Preston genoemd worden, hebben

mengevat. Kunnen de onderscheidende as-

tensiteit in de armen van het kruis. Bereken de

deze les snel geleerd en bestaan nog steeds.

pecten (nauwkeurigheid, robuustheid, snelheid

medial axis transform (ofwel het skelet) van

Pixar is uit de computervision gestapt en heeft

en leercurve) als vlakke getallen weergegeven

het kruis, zonder gebruik te maken van de in-

zijn kennis succesvol aangewend voor compu-

worden? Bij computerbenchmarks worden im-

formatie over de breedte van de kruisbalken.

tergegenereerde films. Matrox heeft zijn ken-

mers ook meerdere getallen gegeven afhanke-

Een leverancier mocht zelf kiezen welke resolu-

nis van toen uitgebouwd voor zowel grafische

lijk van het soort belasting op de computer. Is

tie het plaatje zou hebben. Bij de beoordeling

kaarten als voor vision.

dat ook nodig bij vision, waar een grote varië-

van de verwerkingssnelheid werd een norme-

Aangezien zowel de test als de testresultaten

teit aan algoritmes wordt gebruikt?

ring voor het aantal pixels toegepast. Het test-

achterhaald zijn, lijkt de Abingdon Cross Bench-

Dat lijkt mee te vallen. In het artikel ‘Applying

resultaat was verder alleen afhankelijk van de

mark niet meer interessant te zijn. Maar de aan-

Algorithms’ in Vision Systems Design (novem-

executietijd van de taak. De ontwerpers van de

leiding voor het opzetten van de benchmark is

ber 2008) geven Deveraj, Varma en Selvi aan

benchmark realiseerden zich dat hun bench-

echter nog steeds relevant. Een goede vergelij-

dat steeds dezelfde algoritmes terugkomen in

mark beperkingen zou hebben en niet repre-

king van producten in de categorie visionbibli-

hun applicatie. Dat sluit aan bij de observatie

sentatief zou zijn voor alle applicaties. Figuur

otheken of de categorie smartcamera’s maakt

dat ontwikkelaars de neiging hebben om elke

1 laat een voorbeeld plaatje tezamen met het

het gebruikers mogelijk om gefundeerde keu-

volgende applicatie op te lossen met algorit-

resultaat zien.

zes te maken, die het best passen bij hun visi-

mes die in vorige applicaties succesvol waren.

onvraagstuk. Voor camera’s is er de EMVA 1288

Bij deze voorkeur gaat het niet alleen om eer-

Belang van benchmark

norm, die aangeeft hoe een cameraleverancier

der succes. De ontwikkelaar weet ook hoe de

De medial axis transform heb ik nooit gebruikt

zijn systeem moet testen om vergelijking van

bekende algoritmes geconfigureerd moeten

in praktische situaties. Waarom zou je dan be-

de testresultaten mogelijk te maken. Daarmee

worden voor het beste resultaat. Goede resul-

lang hechten aan de snelheid waarmee die

kun je een camera kiezen die het beste gaat

taten krijgt men niet snel met onbekende algo-

operatie uitgevoerd kan worden? Evenzo heb-

voldoen. Een dergelijke vergelijking voor visi-

ritmes. Dat vormt een drempel om over te stap-

ben de testresultaten hun relevantie verloren.

onsystemen is ook gewenst, zoals blijkt uit de

pen op andere algoritmes. Aangezien de meest

Alle machines en de meeste bedrijven die in

artikelen in Vision Systems Design en Inspect

favoriete algoritmes bij meerdere bedrijven en

het artikel van Kendall Preston uit 1989 ge-

(‘Setting the Standard’, Andy Wilson, november

pakketten toch vaak dezelfde zijn, lijkt het me

noemd werden, zijn intussen van de markt

2008, en ‘Comparing Apples with Oranges - The

wel verantwoord om te benchmarken op deze

verdwenen en vergeten. De meeste producten

Need of a Machine Vision Software Benchmark’,

algoritmes alleen. Dat betreft: objectherken-

waren gebaseerd op parallelle processing met

W. Eckstein, Inspect 12/2009). In deze artikelen

ning, blobanalyse, randherkenning, pixelwaar-

relatief eenvoudige processors. Producenten

wordt aangegeven dat het oorspronkelijke cri-

destatistieken en curve fitting. Objectherken-

met fantasierijke namen als MPP (voor Mas-

terium - alleen focus op snelheid - tekortschiet.

ning is in deze groep zondermeer de meest

sive Parallel Processing, een architectuur met

In 1989 was dat nog het meest belangrijke punt

krachtige en de meest complexe. Daarom zou-

voor een visionapplicatie. Nu is ook de nauw-

den de algoritmes voor objectherkenning even

keurigheid en de robuustheid van de applicatie

zwaar moeten wegen in de totaalbeoordeling

minstens zo belangrijk. Een ander aspect dat in

als de andere algoritmes samen.

bovengenoemde artikelen niet belicht wordt, is

In het vakgebied vision worden onder het be-

de leercurve. Indien een bedrijf zijn visionap-

grip ‘ruis’ alle invloeden samengevat, die in-

plicaties zelf wil uitvoeren, maar weinig kennis

vloed uitoefenen op het resultaat. Het resultaat

heeft van het vakgebied of weinig applicaties

kan zijn dat de meting niet uitgevoerd wordt,

heeft, is een eenvoudig te leren pakket te pre-

of dat er een kleine afwijking optreedt. Als de

fereren boven een complex pakket.

meting niet wordt uitgevoerd, is de applicatie minder robuust. Naarmate de afwijking op

Eisen aan nieuwe benchmark

een gemeten resultaat groter is bij herhaalde

Bij de Abingdon Cross benchmark werd het

metingen, is de applicatie ruisgevoeliger, of-

enige criterium – snelheid - in één getal sa-

wel minder nauwkeurig. Dit lijkt een zuivere

Benchmarking 017

Figuur 2: Verband tussen de fractie onterechte afkeur (False Positive) en de onterechte goedkeur (False Negative) als functie van de beslissingsdrempel voor een willekeurige applicatie. Verticaal staat het aantal onterechte beoordelingen in de testset.

Ontwikkeling van nieuwe benchmarks Naarmate een performancetest beter voldoet aan de bovengenoemde eisen, zal het ook meer tijd en kosten met zich meebrengen om een test uit te voeren. Dan is samenwerking scheiding. In de praktijk is dat lastiger toe te

voor die ene applicatie. Een recent voorbeeld

tussen meerdere partijen nodig. Ik ben be-

passen. Vaak blijkt een ontbrekend resultaat te-

hiervan (dat overigens niets met vision te ma-

kend met meerdere performance-evaluaties

rug te voeren op een ruisgevoeligheid van een

ken heeft) betreft de verbruiksmeting voor

bij meerdere klanten. In vrijwel alle gevallen

onderliggend algoritme, in combinatie met een

auto’s. Sommige autofabrikanten zijn er in ge-

kregen de resultaten de classificatie ‘vertrou-

drempel op de meetwaarde van dat algoritme.

slaagd om onrealistisch lage verbruikscijfers te

welijk’ en zijn dus niet publiceerbaar. De in-

Het sterk niet-lineaire karakter van drempels

scoren in de gestandaardiseerde verbruikstest.

vestering in de productvergelijking werd niet

maakt de performanceanalyse complex. Bij

Met een testverbruik van 3,5 liter op honderd

gratis weggegeven. Een eigen onderzoek naar

inspectietaken is dat op te lossen door alleen

kilometer trek je meer aandacht dan vijf liter

smartcamera’s van een aantal jaren terug kan

te kijken naar onterechte afkeur en onterechte

op honderd kilometer (praktijkmeting op de

wel vrijgegeven worden. Daarbij zijn camera’s

goedkeur. Deze criteria zijn afhankelijk van de

weg). Een goede test bevat meerdere verschil-

van vier leveranciers onderzocht. Aangezien

gekozen drempel (zie figuur 2). In meettaken is

lende taken om zulke specialisatie te vermij-

alle smartcamera’s in de test geprogrammeerd

deze vereenvoudiging (naar onterechte afkeur

den. Anderzijds is de aanpak van de Abingdon

werden via een leverancierspecifieke ontwik-

en onterechte goedkeur) niet mogelijk en moe-

Cross benchmark om de implementatie niet

kelomgeving, was de ontwikkelomgeving ook

ten de berekeningen aangepast worden om het

voor te schrijven wel goed. Daarmee kan de

het meest onderscheidende aspect van die ca-

ontbreken van een resultaat goed in de statis-

implementatie aangepast worden aan de ba-

mera’s. Verdere details zijn voor dit artikel niet

tiek te verwerken.

sisfilosofie van een pakket, waardoor de meest

zo relevant, omdat twee merken intussen van

Een beoordeling van de complexiteit en de

optimale resultaten behaald worden. Het gaat

de markt verdwenen zijn en een derde zijn con-

nodige leercurve is een subjectief oordeel.

immers niet om individuele algoritmes, maar

cept intussen heeft herzien.

De leerstijl van mensen varieert en is sterk

om de meest effectieve en efficiënte oplossing

Hoewel de terughoudendheid bij het publi-

afhankelijk van voorkennis. Het effect van de

van een probleem.

ceren van vergelijkende tests begrijpelijk is,

leercurve op het effectieve gebruik van de aan-

Om statistische analyses mogelijk te maken,

leidt dat niet tot transparantie en inzicht in

geboden algoritmes is hierboven al besproken.

moeten er meerdere beelden van dezelfde

de visionmarkt. Gelukkig zijn er internationaal

Een nieuw pakket is sneller te leren naarmate

producten opgenomen zijn. Variatie van positie

ontwikkelingen om te komen tot goede verge-

de basisfilosofie meer aansluit bij bekende pak-

in beeld en eventuele variatie van belichtings-

lijkingen tussen visionpakketten. Zo heeft het

ketten. Toch kan in relatieve zin wel een uit-

situatie moeten in de test opgenomen worden.

Vialab-project (www.progetti.t3lab.it) een aan-

spraak gedaan worden over de complexiteit en

Bij vijf meetposities (een goede centrering van

tal tests gedefinieerd. De tests zijn als uitdaging

gebruiksvriendelijkheid van een pakket.

het te meten object en vier aan de rand van het

aangeboden aan visionleveranciers Cognex,

In de uitvoering van de performancetest kan

werkgebied) en drie belichtingssituaties heb je

Matrox, en MVTec. Het positieve aan dit project

niet volstaan worden met één applicatie, zoals

bij een object al vijftien plaatjes. Herhaalde me-

is dat de leveranciers van die pakketten hun

in de Abbingdon Cross benchmark. Dan is er al-

tingen van hetzelfde product geven een goede

medewerking hadden toegezegd. Indien er

tijd het risico dat de producenten optimaliseren

indicatie van de meetnauwkeurigheid. Het ob-

een vergelijkbare oplossing in OpenCV mogelijk

ject varieert immers niet tussen de opnames.

was, heeft Vialab implementaties van de uit-

De testproducten moeten zo gekozen worden,

dagingen in OpenCV als referentie toegevoegd.

dat ze het hele werkgebied van de applicatie

Volgens de planning zou het project eind 2012

afdekken. Vijftien objecten voor een applicatie

afgerond zijn, maar er wordt nog gewerkt aan

lijkt dan een minimum te zijn: vijf goede pro-

publicatie van de resultaten. Gelukkig heeft Vi-

ducten, vijf marginale en vijf producten buiten

alab enkele resultaten vrijgegeven voor publi-

de specificatie. Met deze overwegingen krijg

catie in dit artikel. In de rapportage van Vialab

je al snel een grote database van beelden. Een

wordt terecht een voorbehoud gemaakt voor

grote collectie beelden is nodig voor een goede

de interpretatie van de resultaten, die afhanke-

beoordeling van nauwkeurigheid en robuust-

lijk zijn van de uitvoering van de test. De verge-

heid. Een grote database was in de tijd van de

lijkende test is naar beste inzichten uitgevoerd,

oorspronkelijke Abingdon Cross benchmark een

maar er zijn wel kanttekeningen bij te plaatsen.

probleem, maar nu niet meer.

Zo sluit de definitie van de test niet goed aan bij

018 Benchmarking

Figuur 3: Verband tussen de fractie correcte objectherkenningen (True Positive Rate: TPR) en de onterechte detecties (False Positive Rate: FPR), bij impliciete variatie van de beslissingsdrempel. Het te detecteren object komt slechts eenmaal voor in een testbeeld.

Cognex VisionPro. Alle uitdagingen hadden een voorbeeldtest in OpenCV, dat met C/C++ aangeroepen werd. Voor Cognex VisionPro moest extra software ontwikkeld worden, omdat VisionPro beter samenwerkt met C#. Sommige

alarmkans. Als de fractie correcte herkennin-

rige herkenning, waardoor de nauwkeurigheid

tests zijn door Vialab geïmplementeerd, terwijl

gen gemaximaliseerd wordt, dan blijkt PatMax

ongunstiger berekend wordt. De herkennings-

de engineers van de leveranciers misschien

het beste te scoren (voor FPR > 0,02).

kans wordt beter, omdat meer herkenning als

een efficiëntere oplossing konden bedenken.

De resultaten in figuur 3 geven de resultaten

terecht beoordeeld worden. Vialab heeft vrij

weer bij een gegeven resolutie. Vialab heeft

ruime grenzen gehanteerd (de tweede optie),

Vialab-resultaten voor objectherkenningsalgoritmes

ook de resolutie gevarieerd. Bij heel hoge re-

waardoor de getallen voor de nauwkeurigheid

solutie (5 megapixel) blijkt de fractie terechte

hoger uitkomen, dan je op grond van de sub-

Figuur 3 geeft een resultaat van de uitdaging

objectherkenningen af te nemen. Kennelijk

pixel-claims van de leveranciers zou verwach-

voor objectherkenning weer. In deze figuur is

worden de modellen dan overgespecificeerd.

ten. Evenzo kan de absolute onnauwkeurigheid

de fractie terechte herkenningen (True Posi-

Bij heel lage resolutie (0,3 megapixel) neemt

negatief beïnvloedt zijn door herkenningen, die

tive Rate: TPR) weergegeven als functie van de

de fractie terechte objectherkenningen ook af,

relatief ver van de echte positie af liggen.

fractie onterechte herkenningen (False Positive

wat wel te verwachten is. Door samplingeffec-

Rate: FPR), waarbij de drempel niet meer ex-

ten kunnen de variaties tussen de verschillende

pliciet wordt weergegeven. Daardoor is deze

exemplaren in beeld groter uitvallen. In deze

De Vialab-resultaten geven inzicht in de sterk-

representatie meer generiek dan de represen-

test met verschillende resoluties heeft Vialab

tes van de verschillende algoritmes voor ob-

tatie van figuur 2. Deze representatie wordt

verschillend gedrag van de verschillende her-

jectherkenning. Daarmee kan een gebruiker de

Receiver Operating Characteristic genoemd. Er

kenningsalgoritmes geconstateerd.

condities van zijn applicatie aanpassen aan de

is bij deze uitdaging geen vergelijking gemaakt

Voor objectherkenning is niet alleen detectie

sterkte van het beschikbare pakket. Als dat niet

met OpenCV, omdat OpenCV geen vergelijkbare

van belang. Ook de positienauwkeurigheid is

goed genoeg is of niet kan, dan kan een an-

functie heeft.

significant. De resultaten van Vialab voor ob-

der pakket overwogen worden. In dit artikel is

In figuur 3 worden de resultaten van de test

jectherkenning met een object in beeld zijn

slechts een aspect van de Vialab-studies weer-

met een exemplaar van het te herkennen

in tabel 1 weergegeven. De RMSE (root mean

gegeven. Voor verdere details verwijs ik naar

object in beeld getoond, waarbij het object

squared error) is een maat voor de precisie, of-

de publicaties van het project zelf. De Vialab-

voornamelijk op de buitenrand herkend wordt

wel herhalingsnauwkeurigheid, van de algorit-

resultaten zijn nog beperkt tot objectherken-

(geen textuur of details binnen de objectrand).

mes. De gemiddelde fout (average error) is een

ning. Hoewel dat een belangrijk algoritme is,

Voor de interpretatie van figuur 3, moet men

maat voor de absolute nauwkeurigheid.

zijn er nog meer aspecten van belang. Er is dui-

realiseren dat er veel variaties van de objecten

De bepaling van de herhalingsnauwkeurig-

delijk nog veel werk te verzetten om een beter

in de uitdaging zijn meegenomen. Daarbij zijn

heid is afhankelijk van de beoordeling of een

overzicht te krijgen van de capaciteiten van de

ook voorbeelden, die erg lastig te herkennen

herkenning terecht of onterecht is. Een herken-

verschillende visionpakketten. Mogelijk zijn er

zijn voor alle pakketten. Daardoor komt geen

ning op grotere afstand tot de referentie posi-

nog andere vergelijkingsactiviteiten lopende,

van de herkenningsfuncties dicht bij de boven-

tie (ground truth) kan worden geclassificeerd

of heb ik niet alle vergelijkingsactiviteiten of

rand van de grafiek (TPR = 1,0, ofwel honderd

als onterecht, waardoor de herkenningskans

rapportages in het publieke domein gezien. In-

procent correcte herkenning), tenzij er veel val-

achteruit gaat. De gemiddelde positie nauw-

dien u informatie of suggesties heeft, bij dezen

se alarmen (FPR >> 0,05) worden toegestaan.

keurigheid en de precisie wordt beter, omdat

het vriendelijke verzoek om me te informeren

Deze score is in absolute zin alleen van toepas-

een grote afwijking niet meegeteld wordt. Ook

([email protected]). In een toekomstig

sing op de testset. Aangezien de testset niet

kan het worden geclassificeerd als onnauwkeu-

artikel zal ik uw bijdragen samenvatten.

Conclusie

overeenkomt met uw toepassing, mag deze figuur dus niet in absolute zin geïnterpreteerd

Criterion

Unit

VisionProPatMax

MIL GMF

Halcon SBM

worden. In de figuur komt Halcon Shape-Based

RMSE position

pixel

0,05

0,49

0,36

Matching (SBM) tot vijftig procent herkenning

RMSE in rotation

degree

0,12

0,17

0,11

bij één procent vals alarm kans. Dat is hoger

RMSE in scaling

--

0,008

0,012

0,006

Average error in xposition

pixel

0,97

1,11

0,91

Average error in yposition

pixel

0,98

1,10

0,90

dan Cognex PatMax, maar lager dan Matrox Geometric Model Finder (GMF). De relatieve interpretatie is dat GMF het beste presteert bij een drempelinstelling voor zeer lage vals

Tabel 1: Nauwkeurigheid van de objectherkenning bij een object in beeld.

Benchmarking 019

Virtuele stand der techniek Vaak lijkt de stand der techniek bepaald door grote bedrijven. De geves-

naam met een rijke historie. Maar wel een toekomst waar zijn product of

tigde namen betalen en bepalen, omdat gewiekste marketingcampagnes

toepassing spontaan naar een hoger plan wordt getild.

hun nieuwe producten goed voor een breder voetlicht weten te brengen. De burger heeft vertrouwen in wat deze gevestigde namen te vertellen

Het virtuele visionplafond waar sommige gebruikers tegenaan lopen om-

hebben. Dus als zij zeggen dat hun product aan de frontlinie van de grote

dat ze hun zoektocht naar de pareltjes hebben gestaakt, is nog te vaak

doorbraken opereert en we hier echt te maken hebben met het technolo-

een feit. Zonde, want juist een technologie als hightech-vision reikt het

gische neusje van de zalm, dan zal dat wel zo zijn.

midden- en kleinbedrijf NASA-achtige mogelijkheden aan. En deze enorme groeivitamine is bereikbaar voor iedereen die het lef heeft een kijkje

Zonder schroom durf ik te stellen dat de stand der visiontechniek die door

onder het wateroppervlak te nemen, en een hele nieuwe wereld vol nieu-

grote namen wordt voorgesteld meer dan eens virtueel is. In werkelijk-

we mogelijkheden te ontdekken. Mijn advies? Don’t buy smart, be smart.

heid is de wereld een stuk verder, en is er veel meer mogelijk dan de

Dan komt het allemaal dik voor elkaar.

gebruiker wordt voorgespiegeld. Begrijp me niet verkeerd. Er zijn talloze grote leveranciers van visiontechnologie die echt hele innovatieve dingen

Koenraad Van de Veere

doen. Ze hebben nu eenmaal de resources om hele knappe koppen aan te trekken en investeren bovendien een flink percentage in R&D. Dit moet

Phaer

vooral zo blijven. Maar minstens zoveel innovaties komen uit bedrijven die

Computer Vision Experts

zich net onder de waterspiegel bevinden. Met tien jaar plus ervaring en een medewerker of vijftig uit het zicht van de grote massa, maar niet voor hen die net even verder kijken. Dergelijke bedrijven, die in zekere zin de motor van de visiontechnologie genoemd kunnen worden, hebben noch de tijd, noch de middelen hun

Het is ook aan de gebruiker de pareltjes op te sporen en zich te verdiepen in wat ze kunnen brengen successen van de daken te schreeuwen. En ook al steken ze hun state-ofthe-art oplossingen voor bijvoorbeeld zeer robuuste 3D-vision niet onder stoelen of banken, de kans is groot dat ze worden overstemd door de gevestigde orde. Wie zich van dit mechanisme bewust is, realiseert zich ook dat er een zekere verantwoordelijkheid bij de gebruiker ligt. Het is namelijk ook aan de gebruiker deze pareltjes op te sporen en zich te verdiepen in wat ze kunnen brengen. Waarschijnlijk vindt hij dan geen klinkende

020 Visie op vision

VISION & ROBOTICS

Dossier Packaging & Labelling

Slim inpakken met PicknPack Barcodelezer voor industriële wasserij

PicknPack maakt verpakken flexibel

Europees project moet voedselverwerking vergaand automatiseren De concurrentie in de voedingsmiddelenindustrie is moordend. Wie mee wil doen, moet een hoge kwaliteit tegen lage kosten kunnen leveren. Bovendien wordt het snel omschakelen naar nieuwe productvarianten steeds belangrijker. Automatisering met een hoge mate van flexibiliteit is dan ook gewenst. Om Europese fabrikanten een steuntje in de rug te geven, startte de Europese Unie een project dat hen op deze punten een technische voorsprong moet geven.

een wezenlijk ding, en worden er

EK of WK waar op in moet worden

centen beter de concurrentie aan

te zalm en een overmaat aan paar-

strenge eisen aan de voedselveilig-

gespeeld. Bovendien is de tijd dat

kunnen met de landen buiten Eu-

denvlees blijft Food big business.

heid gesteld. Vergaande automati-

een product in de schappen ligt

ropa. Bovendien zou er een mooie

Want terwijl in Europa de markt

sering en gestandaardiseerde pro-

steeds korter, zodat de productie-

spin-off aan het project zitten. Een-

verzadigd is als het gaat om grote

tocollen schieten hier te hulp. Met

batches steeds kleiner worden.

maal ontwikkeld, kon namelijk ook

volumes en er met kostprijsreduc-

standaardisatie kan immers ook bij

Om in dergelijke behoeften te voor-

de technologie buiten de Europese

tie voor veel bedrijven niet veel te

grote volumes een constante kwa-

zien en tegelijkertijd de kostprijs

grenzen worden vermarkt.

halen valt (in ander werelddelen is

liteit worden gegarandeerd. Tot zo-

te drukken zonder aan kwaliteit

dit vooralsnog een ander verhaal),

ver niets nieuws onder de zon. Toch

in te boeten, is naast automatise-

Specialisten gevraagd

blijkt de consument voor hetzelfde

zijn er enkele trends te bespeuren,

ring en protocollen ook flexibiliteit

Wageningen UR besloot de hand-

worteltje grof geld neer te tellen

die maken dat de traditionele aan-

nodig. Helaas ligt hier een nog te

schoen op te pakken. Ze bedachten

als deze alvast gesneden, gewas-

pak niet toerijkend is. Voedselpro-

overbruggen gat tussen technische

een plan waarbij met behulp van

sen en in gelijke delen in een plas-

ducenten moeten zich vaker en

wensen en technische realiteit. Eu-

robots

tic verpakking is gestopt. Kijken we

sneller onderscheiden met nieuwe

ropa krabde zich achter haar oren

delen voor meerdere segmenten

naar een kruid als peterselie, dan

producten in een nieuw jasje. Met

en besloot er een project van te

tegelijk beoordeeld, gesorteerd

levert een gram van het spul meer

name op verpakkingsgebied ver-

maken. Onder de naam PicknPack

en ingepakt konden worden. Dit

op dan een gram goud. Geen won-

andert de wereld snel en wordt

kregen Europese bedrijven en in-

deden ze niet alleen. Er werd een

der dat steeds meer bedrijven hun

de tijd die er voor een geslaagde

stellingen de kans zich in te schrij-

team geformeerd, waar diverse

oog laten vallen op deze lucratieve

marktintroductie beschikbaar is

ven met een plan om met name

andere partijen een deel van de

sector. Lucratief voor de bedrijven

steeds korter. Zo worden mengver-

het verpakken van voedsel flexi-

ontwikkeling voor hun rekening

die het slim aanpakken dan. Want

pakkingen meer de regel dan de

beler te maken. Op deze manier

nam. Zo werd de Katholieke Uni-

ook in dit verband blijft kostprijs

uitzondering en is er altijd wel een

zouden de Europese voedselprodu-

versiteit Leuven verantwoordelijk

022 Dossier Packaging & Labelling

meerdere

voedingsmid-

Liam van Koert, The Text Factory

Ondanks schandalen over besmet-

PicknPack moet dat geïntegreerd

technologie moet samenbrengen

totale projectbudget inmiddels zo’n

plaats gaan vinden, inclusief sorte-

tot één goed geoliede machine.

12 miljoen euro bedraagt.

ren, verpakken, sealen en het prin-

voor de sensoren, werd de hulp

ten op zich nemen, waarmee het

van de universiteit van Manchester ingeroepen voor de data-uitwisse-

ten van gegevens met betrekking

Sensoren

onderzoeksinstituut richt zich op

Nieuwe receptuur

tot herkomst en houdbaarheid.

Een sleutelrol is weggelegd voor

flexibele verpakking, waarbij de

Traditioneel komt vers en bewerkt

Want alleen door integratie kan het

het eerste gedefinieerde werkge-

vorm van de verpakking wordt

voedsel in verschillende grote

verpakken van voedsel kleinschali-

bied: de sensoren. Deze module

aangepast aan het product. Tot de

sorteer- en distributiecentra bin-

ger en flexibeler gebeuren, waarbij

is gericht op het bepalen van de

veertien deelnemers, waarvan zes

nen. Hier wordt de uniformiteit en

bovendien de voedselveiligheid

kwaliteit van individuele produc-

bedrijven, behoren ook de Engelse

kwaliteit van de producten door de

beter gegarandeerd wordt. En het

ten of van kleine hoeveelheden

supermarktketen Marks & Spencer,

werknemers beoordeeld en wordt

is precies dit punt van integratie

product, zowel voor als na het ver-

die in waardevolle input vanuit de

het voedsel na goedkeuring inge-

waar nog een hoop werk te verzet-

pakken. Het is een tak van sport

gebruikerszijde voorziet, en het

pakt. Vervolgens komt er een flinke

ten is. De verschillende technische

waar in Wageningen veel kennis

IJslandse Marel, die een toonaan-

dosis logistiek en vervoer aan te

ingrediënten zijn grotendeels wel

en ervaring aanwezig is. Of het nu

gevende producent is van appara-

pas om de producten vanuit deze

voorhanden. Maar het geschikt

gaat om 3D-beeldverwerking, over

tuur voor de voedselverwerkende

verdeelcentra af te leveren bij de

maken voor voedselverwerking,

fluorescentie om de kwaliteit en

industrie.

klanten. In het geval van de kant-

om ze vervolgens feilloos te laten

rijpheid van producten te meten

Eenmaal uitgewerkt en ingediend,

en-klaarmaaltijd zoals bijvoorbeeld

samenwerken, is vooralsnog een

of over hyperspectrale analyses

ging Europa akkoord. Er werd 8,8

een stukje vlees, wat aardappe-

utopie.

om de samenstelling van een pro-

miljoen euro beschikbaar gesteld.

len en de groenten, worden de

Vooralsnog. Want het PicknPack-

duct te bepalen, in Wageningen is

Zelf moesten de deelnemers ook

eigenschappen en de kwaliteit

project heeft drie werkgebieden

er vast al een keer een succesvol

een deel van de ontwikkelingskos-

nu nog afzonderlijk bepaald. Met

gedefinieerd die state-of-the -art

project mee gedaan. De kwaliteits-

ling tussen systemen. Een Deens

Dossier Packaging & Labelling 023

controle beperkt zich echter niet

houdbaarheid van voeding wel ten

werkt worden met verschillende

behappen van een bijna ongelimi-

tot

technieken.

goede. Toch hebben de robots ook

bakjes, welke middels folie en

teerd aantal ingrediënten en eind-

Ook meten middels microgolven

wel een nadeel. Vooralsnog zijn

laser worden geseald. Uiteraard

producten door binpicking, veren-

en röntgen staan op de ontwikkel-

ze nogal rigide. Om bijvoorbeeld

kan de luchtsamenstelling in de

kelen en palletiseren, het realtime

lijst. Al deze kwaliteitsgegevens

na een batch paprika’s ineens met

verpakking worden aangepast en

kunnen inspelen op vragen vanuit

worden vervolgens verzameld in

appels te gaan werken, moet be-

kan product- en marketinginfor-

de markt en het altijd beschikken

de cloud. En eigenlijk begint het

hoorlijk wat omstelwerk worden

matie direct decoratief worden ge-

over alle informatie met betrekking

dan pas. Want het succes is groten-

verzet. De PicknPack-robot daar-

print. Als klap op de vuurpijl speelt

tot herkomst, productieparameters

deels afhankelijk van het effectief

entegen moet flexibel genoeg zijn

PicknPack met de gedachte om

en kwaliteit –is de interesse vanuit

beschikbaar stellen van de juiste

om een veelvoud aan producten

innovatieve technieken voor kant-

de markt nu al gewekt. Tellen we

data. Niet alleen voor wat betreft

aan te kunnen, en deze bovendien

en-klaarmaaltijden op te nemen.

hierbij op het kunnen verkorten

tracking & tracing, maar ook om

in allerlei typen bakjes kunnen

Zo is het mogelijk om door het toe-

van productieketens, het elimi-

de PicknPack-lijn middels feedback

verpakken. Uiteraard is hier een

passen van isolatoren en reflecto-

neren van productieverliezen en

loops zelflerend te maken.

belangrijke rol weggelegd voor de

ren in de verpakking te zorgen dat

transport met als eindresultaat een

grijper. Gelukkig heeft een bedrijf

de kant-en-klaarmaaltijd eindelijk

verser product, dan kunnen we niet

Robotica

als Lacquey - ook een deelnemer -

eens homogeen in de magnetron

anders dan concluderen dat Europa

Een tweede module is gericht op

bewezen dat multifunctioneel grij-

wordt opgewarmd.

misschien toch een keer gelijk had.

ontwikkeling van robotica om pro-

pen kan. Bovendien hoeft niet alles

ducten te sorteren, op te pakken

met één en dezelfde grijper te ge-

Prototype

en te transporteren, gevoed vanuit

beuren, zolang er maar in een slim

Is er, als het PicknPack-project is

de hiervoor genoemde sensorin-

automatisch wisselsysteem wordt

afgerond, meteen een marktklare

formatie. Waarom een robot? Op

voorzien.

oplossing die bedrijven kunnen ko-

voorgenoemde

de eerste plaats houdt de robot

pen? Bijna. Het voor ogen staande

eentonige arbeid 24 uur per dag

Verpakken

eindresultaat is een veilig en zelf-

vol. Bovendien kan het verpak-

De derde module is een verpak-

reinigend prototype dat bewijst dat

ken van voedsel met een robot

kingseenheid

verschillende

het kan, en deelnemers en andere

bij vier graden Celsius en weinig

soorten en maten verpakkingen

bedrijven de mogelijkheid geeft

zuurstof plaatsvinden. Hoewel dit

kan vullen met producten. Tover-

hier verder mee aan de slag te

niet bepaald een arbovriendelijke

woord hierbij is het zogenoemde

gaan. Maar gezien de mogelijkhe-

werkomgeving is, komt het de

‘Adaptive Packaging’. Er kan ge-

den van het prototype – het kunnen

024 Dossier Packaging & Labelling

die

Onverslaanbare besturingen, precisie, en flexibiliteit

Het verlagen van kosten, het verhogen van productiviteit, en het verkorten van de ontwerptijd zijn slechts enkele uitdagingen waar engineers tegen aanlopen. De grafische systeemontwerpmethode combineert productieve software en herconfigureerbare I/O (RIO) hardware en helpt u deze uitdagingen aan te gaan. Dit off-the-shelf platform is customizable voor de meest uitdagende besturings- en monitoringstoepassingen door één geïntegreerde software ontwikkelomgeving om complexe industriële systemen sneller te bouwen.

De LabVIEW ontwerpsoftware biedt ultieme flexibiliteit door het programmeren van FPGA, het vereenvoudigt het hergebruik van programmacode, en helpt u programmeren precies op de manier zoals u denkt: grafisch.

>> Versnel uw productiviteit. Bezoek ni.com/industrial-control-platform

0348 433 466 National Instruments Netherlands BV ■ Pompmolenlaan 10 ■ Postbus 124 ■ 3440 ACWoerden ■ Tel +31 348 433 466 ■ Fax +31 348 430 673 Chamber of Commerce ■ # 301 168 13 ■ Utrecht ©2013 National Instruments. Alle rechten voorbehouden. LabVIEW, National Instruments, NI, en ni.com zijn handelsmerken van National Instruments. Andere vermelde producten en firmanamen zijn handelsmerken of handelsnamen van hun respectievelijke bedrijven. 09972

025

Barcodelezer voor industriële wasserij

Negentig procent minder onleesbare kledingstukken Een grote industriële wasserij in Frankrijk heeft onlangs een nieuw barcodeleessysteem van Cognex in gebruik genomen voor het lezen van de codes op hangers en kledingstukken. Door de laserscanners te vervangen door DataMan 300-barcodelezers werd de leesbetrouwbaarheid verhoogd naar 99,9 procent. Dat is bijna drie procent beter dan in de oude situatie, wat heeft

De industriële wasserij in het Franse Bourg-en

stukken op hangers geplaatst en vervolgens met

een optimale traceerbaarheid zowel de code op

Bresse verwerkt per dag maar liefst veertig ton

een tussenafstand van twaalf centimeter en een

het kledingstuk als op de hanger gelezen. “Tot

aan wasgoed, waaronder achttienduizend kle-

snelheid van 120 stuks per minuut door de sor-

nu toe gebruikten we hiervoor laserscanners,”

dingstukken. Elk kledingstuk en elke hanger is

teerafdeling gevoerd. Op basis van de gelezen

zegt Jean-François Guillemin, maintenance ma-

voorzien van een naamlabel en unieke barcode,

codes op de hangers, worden de kledingstukken

nager van de wasserij erover. “Hiermee haalden

waarmee een optimale traceerbaarheid is gega-

automatisch naar het bij een specifieke klant be-

we maximaal een leesbetrouwbaarheid van 97

randeerd. Het snel en betrouwbaar kunnen le-

horende ‘station’ (tussenopslag) geleid. Vooraf-

procent. Meer niet, wel minder. Dat betekent

zen van deze codes is cruciaal voor het goed en

gaand aan verzending volgt nog een inspectie-

met onze hoge verwerkingssnelheden dat het

rendabel functioneren van deze wasserij. De op

fase, waarbij de kledingstukken door operators

systeem per dag gemiddeld zo’n vijfhonderd

de hangers en kledingstukken aanwezige codes

worden gecontroleerd op vlekken en/of bescha-

kledingstukken niet automatisch verwerkte. Die

worden op twee plaatsen in het proces gelezen:

digingen. Zo nodig wordt het kledingstuk op-

werden uit de lijn gehaald en moesten vervol-

in de sorteerafdeling en vervolgens in de inspec-

nieuw gewassen of doorgestuurd naar het repa-

gens handmatig worden gesorteerd, wat uiter-

tieafdeling. Na het wassen worden de kleding-

ratieatelier. In de inspectieafdeling wordt voor

aard tijd en geld kost.”

026 Dossier Packaging & Labelling

Tekst: Bram Janssen

geresulteerd in een hogere productiesnelheid, minder uitval en lagere operationele kosten.

Leesbetrouwbaarheid

gers zijn permanent (eenmalig) aangebracht

scanners nodig ter vervanging van drie lasers-

Eén van de mogelijkheden om het rendement

en vervolgens onderhevig aan verkleuring

canners die in de inspectieafdeling werden toe-

van haar productieproces te verhogen was voor

en slijtage,” aldus Guillemin. “Ook verbleekte

gepast. Een ander groot voordeel is dat de door

deze wasserij dus te kijken naar een systeem

en versleten codes worden door deze nieuwe

de DataMan 300 geproduceerde beelden beke-

waarmee de leesbetrouwbaarheid, en zo mo-

scanner goed gelezen. Dit is vooral te danken

ken, doorgestuurd en opgeslagen kunnen wor-

gelijk ook de leessnelheid van de barcodes

aan de combinatie van beeldkwaliteit/resolu-

den voor verdere analyse, in geval een code bij

op hangers en kledingstukken, kon worden

tie en de 1DMax+software. Zelfs beschadigde

uitzondering niet wordt herkend.

verhoogd. Op advies van Cognex werd een

codes worden goed herkend. En ook maakt het

test uitgevoerd met image-based DataMan

niet meer uit waar de codes zich bevinden. Dit

Minder fouten

300-scanners. Deze maken gebruik van de

is vooral een groot voordeel in de inspectieaf-

Doordat de leesbetrouwbaarheid door het in-

door Cognex gepatenteerde IDMax-beeldver-

deling, waar de kledingstukken aan de han-

stalleren van de DataMan 300’s bij deze wasse-

werkingssoftware die de basis legt voor het

gers heen en weer slingeren, wat het er voor

rij is toegenomen van 97 procent naar bijna 100

snel en betrouwbaar lezen van 1D- en 2D-

de barcodelezer niet gemakkelijker op maakt.

procent (99,9 om precies te zijn), betekende dit

coderingen, ongeacht codeafmetingen, print-

Desondanks halen we nu zeer hoge leessnel-

dat men per dag geen vijfhonderd kledingstuk-

kwaliteit, printmethode en het soort oppervlak

heden met bijna honderd procent leesbetrouw-

ken meer handmatig hoefde te verwerken,

waarop de codering is aangebracht. Leggen we

baarheid.”

maar nog maar minder dan vijftig. “Dat bete-

dit naast de eigenschappen van laserscanners,

kent dus ook dat er geen ‘verkeerde kleding-

dan zien we dat deze ten eerste geen 1D-codes

Lagere investering

stukken’ meer tussen de partijen van klanten

kunnen lezen, maar ook grote moeite hebben

DataMan 300 bleek in deze toepassing nog een

zitten, waardoor we de kwaliteit van onze ser-

met beschadigde of slecht zichtbare codes.

paar andere voordelen in huis te hebben. Dank-

vice naar onze klanten in alle gevallen kunnen

De nieuwe scanner heeft een hoge beeldver-

zij de autofocus en ingebouwde ledverlichting

garanderen,” concludeert Guillemin.

werkingssnelheid en kan codes in elke positie

was het installeren en in gebruik stellen een-

detecteren. Ook kunnen 2D-codes zoals Data

voudig. Afhankelijk van de omstandigheden

Matrix en QR, maar ook meervoudige codes in

reguleert de lezer zelf volautomatisch de nood-

één scanbeweging worden gelezen. De test bij

zakelijke lichtsterkte. Daar hoeft dus geen ope-

deze industriële wasserij verliep dermate posi-

rator aan te pas te komen. Daarnaast is slechts

tief dat DataMan 300-scanners in zowel de sor-

één lezer nodig om de verschillende coderin-

teer- als inspectieafdeling zijn geplaatst.

gen op de twee verschillende typen kleding-

“De barcodes op de kledingstukken en -han-

hangers te lezen. Daarmee waren slechts twee

Dossier Packaging & Labelling 027

Van laser naar beeldgebaseerd Tijdens een persconferentie in Ahoy Rotterdam deed Cognex afgelopen maart uitvoerig uit de doeken waarom volgens haar de toekomst is voorbehouden aan beeldgebaseerde barcode­ scanners. Niet alleen zijn beeldgebaseerde systemen volgens het bedrijf veel minder gevoelig voor barcodefouten, ook zijn de systemen flexibeler en sneller dan hun lasergebaseerde voorgangers. Met een stukje technische toelichting van deze constatering werden tevens enkele nieuwe producten gedemonstreerd.

“Het is niet verwonderlijk dat beeldgebaseerde

Gerst: “ Door onze visionsoftware kunnen we, in

krachtig hulpmiddel bij het uitvoeren van een

barcodescanners een veel hogere leesbetrouw-

combinatie met de juiste belichting die al dan

procesanalyse. Gerst herinnert zich een klant

baarheid hebben”, trapt Carl Gerst, Business Unit

niet in onze scanners geïntegreerd kan worden,

waar een zeer groot deel van de te lezen bar-

Manager ID Products van Cognex de persconfe-

een vele grotere range contrasten aan. Uiteraard

codes niet herkend werd. Dit aantal lag veel te

rentie af. “In feite leest de laserscanner een lijn

komt dit de leesbetrouwbaarheid ook flink ten

hoog, ook voor een laserscanner. Het bleek dat

uit die op de barcode wordt geprojecteerd. Deze

goede. Maar de software maakt het bovendien

één operator de dozen met de barcode naar be-

eendimensionale voorstelling is erg gevoelig

mogelijk om ‘out of focus’ te werken. Vooral voor

neden op de band legde. Daar kan zelfs de beste

voor beschadigingen van de barcode. Beeldgeba-

logistieke centra, waar een grote variatie is voor

scanner niet mee uit de voeten. Maar een beeld-

seerde scanners daarentegen lezen de hele bar-

wat betreft de afmetingen van pakketten, is dit

gebaseerde scanner zou in ieder geval zien dat

code als 2D-beeld uit. Hierdoor kan de plek van

een enorm voordeel. Door de grotere ‘depth of

er geen barcode is. “Met software kan je real-

de beschadiging worden gereconstrueerd., waar-

field’ kunnen zowel de kleine als de grote dozen

time feedback genereren. Belangrijk, want wat

door de code toch gelezen kan worden. Om de-

zonder aanpassingen door dezelfde scanner ge-

je niet ziet, kan je ook niet corrigeren”, aldus de

zelfde reden kunnen bovendien veel meer typen

lezen worden.” Als laatste voordeel noemt Gerst

manager ID Products.

codes, waaronder 2D-matrices, worden gelezen.

het feit dat er meerdere (bar)codes uit één beeld

En omdat we in het geval van beeldgebaseerde

worden geëxtraheerd. “Er kan in veel kortere tijd

In 2013 brengt Cognex een viertal nieuwe scan-

systemen met solid state-technologie te maken

veel meer data verzameld worden, wat de snel-

ners op de markt. Het betreft de DataMan 50,

hebben – CMOS in dit geval – hebben we geen

heid natuurlijk ten goede komt. Maar dit maakt

60, 303 en 503. Hierbij zijn de 50 en 60 de klein-

bewegende delen als spiegels die het systeem

het tevens mogelijk om met de ‘field of view’

ste modellen, met overeenkomstige resoluties

kwetsbaar maken. “

te spelen. Een mooi voorbeeld hiervan is onze

(752x480 pixels) en snelheid (45 fps) gaan de

Xpand-uitbreiding – een solid state-sensor met

specificaties via de 303 (1600 x 1200 pixels en 45

Software troef

een spiegel voor de DataMan 503, die het moge-

fps) naar de 503 (2048 x 1088 pixels en 120 fps).

Tot zover de harde feiten. Want de echte voor-

lijk maakt het gelezen beeld vertikaal in tweeën

Gaat u voor meer informatie naar het product-

delen van de nieuwe beeldgebaseerde scanners

op te delen en deze horizontaal naast elkaar te

nieuws van deze uitgave.

zijn te danken aan het feit dat er met geavan-

zetten.”

ceerde visionsoftware gewerkt kan worden.

Overigens blijkt de digitale wereld ook een

028 Dossier Packaging & Labelling

Hét onafhankelijke vakblad voor machinebouwers, system integrators en eindgebuikers van productie­lijnen in de maak-, agro- en foodindustrie. Neem vandaag nog contact met ons op voor een gratis abonnement.

Schrijf naar Maredijk 17, 2316 VR Leiden | Bel met 071 521 49 98 | Email naar [email protected]

Langenakker 131 NL-5731 KB Mierlo t +31(0)492 - 66 51 76 Grotiuslaan 3 NL-8024 XM Zwolle t +31(0)38 - 454 10 17 [email protected]

www.zvstechniek.nl 029

Vision, Robotics & Mechatronics 2013 in teken van flexibel automatiseren Het evenement Vision, Robotics & Mechatronics, dat op 22 en 23 mei in de Koningshof in Veldhoven plaatsvindt, zal ondermeer in het teken van flexibele automatisering staan. Volgens de leden van organisator Mikrocentrum is het een heet hangijzer dat extra aandacht verdient. Bovendien is flexibiliteit koren op de molen van vision-, robot- en mechatronische systemen. Dat automatisering gewenst is om

gen. Bovendien beschikken zij wel

betekent snel kunnen inspelen op

Ven. “Een nieuwe werkgroep in het

de concurrentie met de lage lonen

over de financiële bronnen om een

veranderingen die zich in de markt

vakgebied van vision en robotica -

aan te kunnen, is geen geheim. Dat

hoge automatiseringsgraad te ver-

voordoen. Juist hier heeft het MKB

flexibele

deze automatisering hiertoe ver-

wezenlijken. Natuurlijk ligt de waar-

haar voorsprong.”

pur sang - onderschrijft de nood-

gaand moet ingrijpen in de produc-

heid wat genuanceerder.”

Hoe innovatief ook, ook het MKB

zaak om de handen ineen te slaan

tie ook niet. Maar dat het eigenlijke

Volgens Van de Ven is het midden-

kan niet zonder automatisering.

en ons MKB de gereedschappen

sleutelwoord flexibiliteit betreft,

en kleinbedrijf de echte motor van

Want eenmaal bedacht, maken

te bieden die ze zo goed kunnen

is helaas nog te weinig doorge-

innovatie, werkgelegenheid en on-

vele handen in andere landen licht

gebruiken. Met kennisuitwisseling

drongen in de BV’s en BVBA’s van

dernemerschap. En, min of meer on-

en goedkoop werk. Het flexibele

en netwerken als uitgangspunt or-

Nederland en België. De redenen

afhankelijk van de sector waarin zij

MKB-bedrijfsmodel stelt echter wel

ganiseren we daarom cursussen,

hiervoor zijn divers. “Veel mensen

zich bewegen, hebben zij te maken

flexibele eisen aan de automatise-

themadagen en beurzen. Klapper

denken dat vergaande automatise-

met een totaal andere dynamiek.

ring. Hoe kan men anders ‘agile’ in-

op de vuurpijl is natuurlijk de beurs

ring vooral iets voor grote multina-

“Het MKB moet zich onderscheiden

spelen op een almaar veranderend

Vision, Robotics & Mechatronics. Een

tionals is”, licht beursmanager Els

met unieke oplossingen, in plaats

landschap? Juist hier schort het nog

mechatronisch samenkomen van

van de Ven van het Mikrocentrum

van goedkopere massaproducten.

te vaak aan technologische oplos-

gelijkgezinden die het MKB in zowel

een veelgemaakte denkfout toe. “

Hiertoe moet het MKB als geen an-

singen en kennis.

Nederland als België een warm en

Door de grote volumes zouden al-

der inspelen op veranderingen in de

Roep om meer flexibiliteit

flexibel hart toedragen.”

leen zij investeringen in vergaande

maatschappij en de hieruit voort-

“De roep om flexibiliteit hebben we

automatisering kunnen rechtvaardi-

vloeiende consumentenwensen. Dit

niet zelf bedacht”, besluit Van de

automatiseringstechniek

VISION voortaan eens in de twee jaar VISION zal voortaan eens per twee jaar plaats vinden, in plaats van jaar-

ook permanent worden gehouden in hal 1 ( L-Bank Forum). Dit was met

lijks. Dit betekent dat VISION 2013 niet zal plaatsvinden. Dit werd beslist

de huidige datum niet ieder jaar mogelijk. Sommigen zijn minder positief

na uitvoerige analyses door Messe Stuttgart in samenwerking met de

over de nieuwe beursfrequentie. Zij vonden de jaarlijkse beurseditie juist

VDMA Machine Vision Association en grote spelers in the machinevisi-

ideaal. VISION 2014 zal in 2014 van 4-6 november in hal 1 plaatsvinden.

onindustrie. In november 2012 vierde de beurs haar vijfentwintigste verjaardag. Dit evenement was de grootste en meest succesvolle editie tot nu toe. De nieuwe cyclus zal ervoor zorgen dat bezoekers tijdens elke beurseditie meer wereldpremières kunnen bewonderen. VISION kan nu

030 Branche Bulletin

Branche Branche Bulletin Bulletin

FME-branches maken automotive lichter, zuiniger en schoner NEVAT, VNMI, AVNeG en automotive gerelateerde FME-leden organiseren

bij innovaties van inkopende marktpartijen, maar in de praktijk blijken

op donderdagmiddag 18 april een kick-off-bijeenkomst voor de automo-

deze innovaties desalniettemin moeizaam door te dringen tot de eind-

bielindustrie. De krachtenbundeling, die opereert onder de naam Automo-

gebruikers. Daarnaast zien de bedrijven zich geconfronteerd met hoge

tive Manufacturing Platform, heeft tot doel eindgebruikers in de automo-

externe eisen ten aanzien van vermindering milieubelasting en energie-

tive markt versneld kennis te laten maken met de innovaties in productie

verbruik, wat vraagt om een maximaal innovatieve instelling. Binnen de

en materialen. Deze kennis stelt hen in staat onderdelen, assemblages

FME hebben de genoemde branches (allen toeleverend aan de automo-

en eindproducten voor de vervoersmiddelen te ontwerpen en produceren

tive industrie) besloten om intensiever samen te werken. De basis van het

die in 2030 dertig procent zuiniger, dertig procent lichter en dertig procent

Automotive Productie Platform bestaat uit een netwerk van bestaande

duurzamer zijn, en in combinatie vijftig procent minder uitstoot veroorza-

branches. Naast bovengenoemde FME-leden worden in deze samenwer-

ken dan de vergelijkbare producten uit het startjaar 2005. Het Automotive

king eveneens de al bestaande ontwikkelcentra, de ontwerpinstituten, de

Manufacturing Platform komt voort uit de aanbevelingen uit de VNMI/

vervoersector en de universiteiten betrokken. Dat gebeurt met financiële

AVNeG Routekaart 2030.

steun van de overheid. Tijdens de kick-off in april in de regio Eindhoven

De Nederlandse automotive industrie heeft een goede internationale re-

geven gebruikers aan welke producten ze in 2030 nodig hebben. Ook ko-

putatie, maar toch zijn de Nederlandse bedrijven vaak kleine spelers op

men de producenten aan het woord over de huidige stand van zaken op

de internationale markt. Toeleveranciers worden steeds eerder betrokken

het gebied van technologie en innovatie.

Smaakvolle demodag Vier maanden geleden is PWR-Pack verhuist

nica en software is duidelijk terug te zien in de

tuur voor bulktoevoer of verpakkingsmachines,

naar een ander pand op de Maxwelstraat 45

oplossingen. Het is dan ook een van de weinige

zoals flow wrappers, race tracks of dieptrekkers

in Ede. De grote werkplaats is meteen gevuld

bedrijven in de wereld die zijn zelf ontwikkelde

aangestuurd. Voor geinteresseerden die deze

met zeventien pick & place-robots. Woensdag

pick & place-robots effectief laat samenwer-

dag gemist hebben is er gelukkig een herkan-

20 maart heeft het bedrijf klanten en leveran-

ken, zodat honderden producten per minuut ef-

sing. De volgende systemen worden namelijk

cier de nieuwe locatie en machines laten zien.

ficiënt worden opgepakt. Tot zo’n zestien robots

al weer opgebouwd en kunnen binnenkort be-

De systemen tonen hoe op een flexibele wijze

werken optimaal samen zodat de hoge snel-

wonderd worden.

koekjes, chocola en zakjes worden verpakt. De

heid van ieder deltarobot maximaal wordt be-

ervaring van meer dan twaalf jaar in mechatro-

nut. Daarnaast wordt ook allerlei randappara-

Branche Bulletin 031

Diepere gedachten van een CE-consultant

Buddy’s voor jongeren! Een prachtige slagzin van het ministerie van

Willen we de campagne beter kunnen begrij-

vergrijzing en de uitstroom van ervaren vak-

sociale zaken voor een nieuwe campagne.

pen, dan moeten we dieper inzoomen op de

mensen. Waarbij subtiel op het bijkomende

Een campagne om het begrip werkbuddy’s te

details. Wat is er exact gemeten en welke bron

voordeel gewezen wordt dat daarmee kennis

promoten om ongevallen bij jongeren in de

heeft het cijfermateriaal is dan een goed begin

en ervaring niet voor het bedrijfsleven verlo-

metaal terug te dringen. Jongeren worden in

van de analyse. Bij het meten van het aantal

ren gaat en het dus investeren in de toekomst

de publicatie afgeschilderd als de potentiele

arbeidsongevallen neemt men de cijfers van de

is. Het is heel mooi om onder het motto van

brokkenpiloten op de werkvloer. Vooral in de

spoedeisende hulp van ziekenhuizen (recentste

‘het terugdringen van arbeidsongevallen onder

bouw (41 slachtoffers op de duizend werken-

beschikbare cijfers zijn van 2005). Volgens deze

jongeren’ een dergelijke campagne te lance-

den) en de metaal (56 slachtoffers op de dui-

cijfers bezoeken jaarlijks negentienduizend

ren. Alleen moeten we ons afvragen of het niet

zend werkenden), zouden jongere werknemers

jongeren in de leeftijd tussen de 15 en de 24

weer de volgende campagne is om jongeren

meer risico lopen omdat ze minder vertrouwd

jaar het ziekenhuis voor een SEH-behandeling.

voor de techniek warm te laten lopen. En la-

zijn met de gevaren. Hierbij speelt het werken

Uit het geautomatiseerde informatiesysteem

ten we eerlijk zijn, daarvan hebben we er in

met meestal wat complexere machines een rol.

van de Arbeidsinspectie blijkt dat in de me-

het verleden al een paar van gehad. Even een

Nu is de relatie kans op ongeval en jeugdigheid

taalindustrie het bij 38 procent van de geval-

greep uit de oude doos: ‘Kies Exact’, ‘Kies Tech-

niet nieuw. Uit onderzoeken naar ongevallen in

len gaat om contact met bewegende delen van

niek’ en ‘Een jonge meid is op haar toekomst

het verkeer weten we allang dat jongeren in

een machine.

voorbereid’. Allemaal campagnes om de de-

het verkeer meer kans op ongevallen hebben

sastreuze gevolgen van het uitkleden van ons

dan ouderen. Oorzaak: onervarenheid of roe-

In de ogen van het ministerie moet de cam-

technisch onderwijssysteem te camoufleren.

keloos gedrag. De meeste verzekeringsmaat-

pagne daarom ruimte gaan scheppen voor ‘ou-

Werd niet iedereen gestimuleerd om door te

schappijen houden daar bij het verzekeren van

dere buddy’s’, of op zijn Twents ‘Olde buddy’s’,

leren? Moesten we niet allemaal minimaal een

auto’s van jongeren al rekening mee. Dus ook

die jongeren dan gaan leren om veilig te wer-

MBO-opleiding hebben? Werd het technische

hier weer niets nieuws onder de zon.

ken en daarmee het aantal arbeidsongevallen

onderwijs niet uitgehold, zodat bedrijven uit

te verminderen. Al lezend bekruipt mij toch

pure nood en gebrek aan technisch vakman-

Voordat we nu allerlei conclusies willen trekken

de gedachte dat niet alleen de veiligheid van

schap weer eigen bedrijfsopleidingen moesten

over de haalbaarheid en de effectiviteit van de

de jongeren de drijfveer achter de campagne

starten om nog enige aanwas te krijgen? Werk

campagne, moeten we eerst eens kijken wat

is. Want er staat prachtig omschreven dat de

waarbij je mogelijk vieze handen kon krijgen,

nu precies de beweegredenen waren voor de

campagne er op gericht is om vakbekwame ou-

heeft toch een aantal jaren flink in een negatief

campagne en hoe steekhoudend die argumen-

deren één op één te koppelen aan jongere on-

daglicht gestaan. Nu komen we langzaam weer

ten zijn. Is bijvoorbeeld de campagne er wel

ervaren nieuwkomers, met als doel om kennis

op onze schreden terug. Technisch onderwijs

op gericht om ongevallen bij jongeren terug te

en ervaring uit te wisselen. En passant wordt

moet weer echt technisch onderwijs worden.

dringen, of zijn er misschien ook andere rede-

er in hetzelfde bericht gesproken wordt over

Techniek mag weer.

nen voor de campagne?

verlies aan kundigheid, vakmanschap door de

032 (Un)Safe

Bert Stap

Maar is het nu wel zo verstandig om ouderen

zulke goede ‘veiligheid leermeesters’? Als we

door ouderen de trucjes te laten leren hoe ze

jongeren goed veiligheidsgedrag bij te laten

kijken naar de Europese cijfers van Eurostat

veiligheden kunnen omzeilen en overbruggen,

brengen? Zijn zij wel zo’n goed voorbeeld? Zijn

2004 zouden we er geen goed aan doen om

of dat ze zo nu en dan beter bepaalde voor-

het niet meestal de ouderen die van alles doen

jongeren door oudere werknemers te laten

schriften niet na kunnen leven. Als columnist

onder het motto: ‘Mij is nog nooit wat gebeurd!’.

begeleiden, omdat juist in de groep van de

wil je natuurlijk graag gelijk hebben. Volgens

Zijn het meestal niet de oudere werknemers

55-plus de meeste dodelijke ongevallen voor-

mij bewijst de praktijk mijn gelijk, want heeft

die juist zo moeilijk te corrigeren zijn, omdat

kwamen. Volgens de cijfers van Eurostat 2004

de metaal elektro nog niet zo lang geleden de

ze zich van alles aangeleerd hebben? Oudere

zijn het aantal dodelijke bedrijfsongevallen in

campagne ‘5x beter’ gelanceerd om medewer-

werknemers in de metaal zijn de werknemers

de groep 55-plus maar liefst twee keer zo hoog

kers (ook de ouderen) te leren om veiliger te

die geleerd hebben om met bewerkingsma-

als in de groep jongeren.

werken? Scholen en werkgevers zouden geza-

chines zoals freesbanken en draaibanken te

menlijk de handschoen op moeten pakken om

werken, zonder dat deze uitgevoerd waren met

Het lijkt allemaal best heel aannemelijk dat

het 5 x beter-programma naar de scholen uit

allerlei spatschermen, klauwplaatbeveiligin-

jongeren inderdaad meer risico lopen en dat

te breiden. Hoe was het ook weer? O ja, jong

gen en een noodstop. In de zeventiger jaren

ouderen goede leermeesters zouden kunnen

geleerd, oud gedaan!

kregen zij een haarnetje, omdat ze door hun

zijn. Maar de praktijk blijkt weerbarstiger. Het

lange haren meer risico liepen bij draaiende

is een prachtige oproep en een mooie campag-

bewerkingsmachines. Een veiligheidsbril werd

ne, maar effectief? Ik durf het te betwijfelen.

toen geïntroduceerd. Zijn oudere werknemers

Wat zouden we dan moeten doen? Het laten

niet diegenen, die het langst hebben tegenge-

opleiden van jongeren in de techniek tot een

stribbeld tegen allerlei beveiligingen die voor-

stuk vakbekwaamheid door kennisoverdracht

geschreven werden en moeite hebben met

van de oudere vakmensen is helemaal toe te

veiligheidsmaatregelen? Soms hebben oudere

juichen. Dit is inderdaad een goede oplossing

vakmensen door schade en schande geleerd

tegen de uitstroom van kennis en vergrijzing.

dat machines gevaarlijk kunnen zijn. Sommi-

Maar laten we er dan voor zorgen dat jongeren

gen hebben door pijnlijke verwondingen leer-

ook een goede veiligheidskundige opleiding

geld moeten betalen en zijn daardoor wijzer

krijgen door regelmatig op scholen en bedrij-

geworden. Om even een uitstapje te maken

ven aandacht te besteden aan dit onderwerp.

naar een andere branche. Hoeveel vijftigers

Maak leuke instructiefilms. Laat onze zeer vi-

die in een timmerwerkplaats werken hebben

sueel ingestelde jongeren maar eens zien wat

moeite met het bestellen van vijf bier door het

er kan gebeuren als er onveilig gewerkt wordt.

opsteken van maar één hand? Zijn ouderen dan

Dat zal meer vruchten afwerpen dan jongeren

(Un)Safe 033

SIL- en PL-berekeningen met softwaretools Met SIL of PL kan worden aangetoond dat een veiligheidsfunctie voldoet om een bepaald risico te reduceren. De betrouwbaarheid van de componenten, de terugkoppeling en het voorkomen van fouten met een gemeenschappelijke oorzaak zijn daarbij van belang. Een overzicht van SIL- en PLberekeningen met softwaretools.

Bij de risicobeoordeling worden gevaren van een machine in kaart ge-

10-7. Bij het uitrekenen van de PFH wordt gebruikgemaakt van formules

bracht en gereduceerd. Meestal worden, als onderdeel van de risicore-

die niet erg uitnodigend zijn. Voor deze berekeningen is het gebruik van

ductie, beveiligingen aangebracht die afhankelijk zijn van een bestu-

een computer handig. Het gebruik van een rekenblad als Excel zou de

ringssysteem. Op dat moment wordt gesproken over veiligheidsfuncties

eerste stap kunnen zijn om de formules te automatiseren. En het is zeker

en het vakgebied ‘functional safety’. Voor deze veiligheidsfuncties wordt

handig om enig begrip van de formules op te bouwen. In de praktijk

bepaald hoe goed deze bestand moeten zijn tegen fouten. Als een be-

grijpen ontwerpers van veiligheidsfuncties meestal naar een van de soft-

paalde veiligheidsfunctie personen behoedt voor een lichte verwonding,

warepakketten die specifiek voor dit doel zijn ontwikkeld.

kan het acceptabel zijn dat de veiligheidsfunctie niet meer werkt als er een component faalt. Maar bij een gevaar met kans op ernstig letsel,

Sistema

waaraan personen veelvuldig worden blootgesteld, zal de veiligheids-

Het Institut Für Arbeitsschutz (www.dguv.de/ifa) is een autoriteit op

functie bestand moeten zijn tegen falen van een component.

het gebied van PL. Behalve diverse publicaties ter ondersteuning van

Met behulp van SIL of PL kan worden aangetoond dat een veiligheids-

de norm, heeft deze organisatie ook de gratis tool Sistema ontwikkeld.

functie voldoet om een bepaald risico te reduceren. Daarvoor wordt ook

Hiermee zijn PL berekeningen op eenvoudige wijze uit te voeren. Sis-

de betrouwbaarheid van de componenten bekeken, en voor redundante

tema wordt inmiddels breed toegepast en tientallen leveranciers heb-

systemen moet worden aangetoond dat de mate en manier van terug-

ben bibliotheken samengesteld waarmee hun productgegevens op een

koppeling (Diagnostic Coverage, DC) voldoende is. Met de terugkoppeling

eenvoudige manier in Sistema zijn in te voeren. Het samenstellen van

wordt het falen van een van de redundante kanalen gedetecteerd. Ten

veiligheidsfuncties in Sistema gebeurt volgens een duidelijk stramien

slotte wordt aandacht gegeven aan het voorkomen van fouten met een

waarbij de opdeling in subsystemen, redundante kanalen en elementen

gemeenschappelijke oorzaak (Common Cause Failure CCF).

simpel is. Het wordt snel duidelijk welke variabelen bij een subsysteem veranciers zijn volgens dit stramien opgebouwd. De wat complexere vei-

Het aantonen van SIL of PL gebeurt in twee stappen. Ten eerste is er de

ligheidsfuncties met meerdere componenten per redundant kanaal zijn

architectuur eis waaraan bij PL eenvoudig tegemoet kan worden geko-

in Sistema snel uit te werken, waarbij deze tool als enige gebruik kan

men door gebruik te maken van de bekende categorieën uit de EN 954-1.

maken van exacte DC waarden waar de andere tools alleen rekenen met

Bij SIL wordt de geschiktheid van de architectuur aangetoond via de Claim

afgeronde (low/medium/high) waarden.

Limit (SIL CL). Deze wordt door de fabrikant opgegeven of kan worden bepaald met variabelen voor de mate van redundantie (HFT) en voor

Safety Evaluation Tool

het percentage fouten wat niet gevaarlijk is of gedetecteerd wordt (SFF).

Siemens heeft de Safety Evaluation Tool ontwikkeld die ook gratis te ge-

De tweede eis is de betrouwbaarheidseis, waarbij voor de veiligheids-

bruiken is. Deze tool is alleen online te gebruiken. De data worden lokaal

functie de kans op gevaarlijk falen per uur (PFH, probability of failure per

opgeslagen en behalve PL kan de tool ook SIL berekeningen uitvoeren. De

hour) wordt uitgerekend. Voor SIL 2 of PL d ligt deze PFH tussen 10-6 en

tool beperkt zich tot één component per kanaal, waardoor bijvoorbeeld

034 Robotveiligheid

Tekst: Gerald van Engeland

en welke variabelen bij een element horen. Ook de bibliotheken van le-

Stappen en eisen

D&F verzorgt onder andere de eendaagse trainingen ‘Werken met PL’ en ‘Werken met SIL’, waarin de cursisten, met hun eigen laptop, leren deze berekeningen te maken. Na een korte introductie worden praktische voorbeelden uitgewerkt, ook validatie en veiligheidsprincipes komen aan de orde. Meer informatie: www.denf.nl. complexere pneumatische veiligheidsfuncties minder eenvoudig zijn in

ligheidsrelais, levert de fabrikant doorgaans direct de faalkans per uur

te voeren. Alle gegevens van Siemens componenten zijn direct in de tool

(PFH) aan en neemt ook de verantwoording voor de architectuur. Derge-

beschikbaar, gegevens van andere leveranciers kunnen handmatig wor-

lijke subsystemen zijn eenvoudig in te voeren.

den ingevoerd.

Het derde subsysteem, de twee magneetschakelaars, leveren meer werk op omdat de leverancier van magneetschakelaars alleen iets kan

PAScal

zeggen over de betrouwbaarheid van het component en niet over het

Pilz levert de PAScal tool, waarvan een demoversie gratis te downloaden

subsysteem waar deze magneetschakelaars in zitten. Het gebruik (scha-

is. Ook deze tool is voor zowel SIL als PL te gebruiken. PAScal is grafisch

kelfrequentie) en de mate van terugkoppeling zijn gegevens die door de

georiënteerd en vereist dat componenten eerst in de programmabibli-

ontwerper worden ingevoerd. De leverancier levert in dit geval de B10d

otheek worden opgenomen voordat ze gebruikt kunnen worden. Com-

waarde aan.

ponenten kunnen eenvoudig in een veiligheidsfunctie worden geplaatst

Als alle veiligheidsfuncties zijn doorgerekend en per functie het beno-

(drag & drop). Let er wel op dat de variabelen in de component (zoals het

digde PL of SIL zijn behaald, kan er met de tools een rapport worden ge-

DC percentage) daarna nog worden gecontroleerd en zo nodig worden

maakt waarin alle ingevoerde gegevens, berekeningen en resultaten zijn

aangepast aan de situatie. Alle Pilz data zijn uiteraard al in de tool aan-

opgenomen. Het is belangrijk om niet alleen getallen in te voeren, maar

wezig, de laatste versies van PAScal kunnen ook worden ingelezen door bibliotheken die voor Sistema zijn aangemaakt.

Een voorbeeld Als eenvoudig voorbeeld nemen we een veiligheidsfunctie die een aandrijving stopt zodra een gebruiker door een hek gaat. Het hek wordt bewaakt door een contactloze schakelaar met transpondercodering. Er is een veiligheidsrelais en de aandrijving wordt gestopt door twee magneetschakelaars. De veiligheidsfunctie wordt opgedeeld in subsystemen. Het eerste subsysteem is de schakelaar (sensor), het tweede is het veiligheidsrelais (logic unit), het derde subsysteem (actuator) bestaat uit de twee magneetschakelaars. Bij het opzetten van het veiligheidsschema worden de twee spoelen van de magneetschakelaars veiligheidstechnisch parallel gezet. Als één kanaal faalt, kan het andere kanaal de aandrijving nog veilig stopzetten. In de hoofdstroom (elektrisch) zijn de magneetschakelaars natuurlijk in serie geschakeld. Voor componenten zoals een lichtscherm, transponderschakelaar of vei-

De veiligheidsfunctie ( PAScal).

Robotveiligheid 035

Documenteer waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt, en waar de getallen op zijn gebaseerd

ook om goed te documenteren. Vermeld waarom bepaalde keuzes zijn

veel aandacht aan het management van functionele veiligheid. Dit gaat

gemaakt en waar de getallen op zijn gebaseerd. Deze gegevens worden

van ontwerpdocument (Safety Requirement Specification), waarin alle

ook in het rapport opgenomen.

veiligheidsfuncties met hun grenzen en karakteristieken zijn vastgelegd, tot validatieplan, waarin vastgelegd is hoe de veiligheidsfuncties worden

Random of systematic? Waar de gebruikers van de tools zich terdege van bewust moeten zijn, is dat de berekeningen en faalgegevens alleen betrekking hebben op de zogenaamde ‘random hardware failures’, het op een toevallig moment kapot gaan van één component. De tegenhanger, ‘systematic failure’, laat zich niet in getallen en berekeningen vangen, omdat het hier gaat om ontwerpfouten die in een bepaalde situatie aan het licht komen. Denk aan fouten tijdens het ontwerp, de installatie of het gebruik van de hardware en aan fouten in software die een zorgvuldig doorgerekende veiligheidsfunctie plotseling kunnen laten falen. Maatregelen die systematische fouten voorkomen of beheersen, worden door de SIL en PL norm uitgebreid omschreven. In EN-ISO 13849-2 (Validatie) worden basis en beproefde veiligheidsprincipes beschreven die helpen systematische fouten te voorkomen. Deze principes, die overigens niet nieuw zijn, behoren bij de eisen die aan de categorie worden gesteld. Sistema gebruikers worden hierop gewezen omdat de categorieeisen worden aangevinkt.

Verantwoordelijkheid Met de tools wordt het uitvoeren van de berekeningen veel eenvoudiger. Elke tool heeft zijn beperkingen en er zijn verschillen tussen de tools, maar aan de andere kant hebben de tools veel overeenkomsten. De werkwijze is altijd hetzelfde; opdelen van veiligheidsfuncties in subsystemen, invoeren van componenten, al dan niet vanuit bibliotheken, en invoeren van de juiste gegevens. De tools rekenen alles door, maar de combinatie van componenten en de juistheid van de veiligheidsfunctie blijft de verantwoordelijkheid van de ontwerper.

Valkuil De valkuil bij dit alles is dat de focus van de PL of SIL gebruiker helemaal gericht is op de betrouwbaarheidsgetallen en het rekenwerk. Dat is vanuit onze technische ‘aan de slag’ mentaliteit natuurlijk te begrijpen, maar er is meer nodig. Het is belangrijk om van ontwerp tot oplevering de veiligheidszaken goed te beheersen. Zowel SIL als PL besteden daarom

036 Robotveiligheid

getest.

Vision & Robotics nu ook online

Kijk voor alle artikelen en het laatste nieuws op www.visionenrobotics.nl

ABB introduceert nieuwe robotsoftware grafische gebruikersinterface zorgt

ABB installeerde sinds de zeventi-

ten zijn geschikt voor alle denkbare

ware biedt onbeperkte toegang tot

ger jaren meer dan dertigduizend

toepassingen, van het beladen en

RAPID-coderingstools voor de meer

zowel voor een eenvoudige produc-

robots met machinebelading als

ontladen van machines in zowel de

gevorderde gebruikers. De RobotS-

tiemonitoring en bediening, als

toepassing. Deze jarenlange erva-

kunststof-, metaal- als gieterijwe-

tudio Machine Tending PowerPac is

voor het stap voor stap programme-

ring vormt de basis voor twee ver-

reld. Gezamenlijk verzorgen Robot-

als add-on voor RobotStudio, ABB’s

ren middels vraag- en antwoord-

nieuwde softwareoplossingen voor

Studio Machine Tending PowerPac

pc-gebaseerde

stappen.

het gerobotiseerd beladen van ma-

en RobotWare Machine Tending via

een platform voor het snel en een-

chines. Het betreft een combinatie

simulatie, validatie en optimalisatie

voudig aanmaken en bewerken van

van het softwarepakket RobotStu-

een complete virtuele 3D-wereld.

robotcellen in 3D. Met een biblio-

dio Machine Tending PowerPac en

Deze virtuele wereld kan vervol-

theek aan veelgebruikte grijpers en

het op de robotbesturing draaiende

gens direct overgebracht worden

stationsoorten is een virtuele robot-

softwarepakket RobotWare Machi-

naar de echte wereld. Gebruikers

cel vlot gecreëerd. Bovendien is een

ne Tending. Beide ABB-program-

kunnen werkelijk alles vooraf simu-

veiligheidsfunctionaliteit

ma’s maken het programmeren ge-

leren, van cyclustijden tot aan po-

voudigd, dankzij de optie om veili-

makkelijker, sneller en flexibeler.

tentiële botsrisico’s toe. Dankzij

ge home position movements te

Producties kunnen hierdoor sneller

deze software kunnen dus kostbare

definiëren in 3D.

gestart of hervat worden. Dit levert

fouten worden voorkomen.

RobotWare Machine Tending is ont-

tijd- en kostenbesparingen op.

Het RobotStudio-programma maakt

worpen als stand-alone applicatie

Bij de ontwikkeling van de nieuwe

het programmeren makkelijk, snel

(een soort app voor de robotcontrol-

software vormden de meest voor-

en flexibel en het RobotWare-pro-

ler) en is ook nauw geïntegreerd

komende klantwensen het uit-

gramma is geschikt voor minder

met de Machine Tending PowerPac.

gangspunt. Beide softwarepakket-

geschoolde werknemers. De soft-

De menugestuurde en aanpasbare

Nieuwe 3D Ensenso N10

programmeertool,

vereen-

Het gat dat de Xcelerate vult

De nieuwe Ensenso N10-modellen met brand-

trigger in- en output, een robuust behuizing

puntsafstanden van 3,6 tot 16,0 millimeter

van aluminium, en heeft een omvang van

voegen extra flexibiliteit toe, waardoor zij

150x45x45 millimeter. Het systeem is geschikt

voor nog meer toepassingen kunnen worden

voor industriële toepassingen. Dit blijkt ook

ingezet. Elk model is uitgerust met twee shut-

uit de afsluitbare M8-sensor/actuator en de

De Xcelerate X10 voorziet in een behoefte waar veel kleine

ter CMOS-sensoren en een geïntegreerde pro-

afsluitbare USB-kabel. Het systeem heeft een

en middengrootte verspaners al jarenlang mee worstelden:

jector, die een willekeurig stippenpatroon op

cameraresolutie van 752 x 480 pixels, met

eenvoudig automatiseren, zonder daarbij hun gehele bedrijf

het op te nemen object projecteert. Het voor-

dertig frames per seconde bij een volledige

te moeten hervormen. Zij willen bij toename van orders niet

deel van het patroon is dat dit ook werkt als er

resolutie. Hij kan werkafstanden aan van 280

de zoveelste nieuwe machine moeten aanschaffen, met bij-

meerdere camera’s worden gebruikt. Ook

tot 1400 millimeter en maakt gebruik van ge-

behorende zoektocht naar gekwalificeerd personeel. Ze wil-

maakt het livebeelden van bewegende objec-

projecteerde textuurstereovision voor het op-

len simpelweg meer productie kunnen draaien, maar wel

ten mogelijk. De N10 is een compact en ge-

nemen van ongestructureerde oppervlakten.

binnen de huidige configuratie van machines – en met de

synchroniseerd systeem met metrische 3D-

Een softwarepakket voor Windows en Linux

huidige arbeidsinzet, en zoeken een flexibele, laagdrempeli-

gegevens en is eenvoudig te integreren. Hij is

wordt meegeleverd.

ge en tegelijkertijd effectieve vorm van automatisering.

uitgerust met een GPIO voor 12-24 V hardware

Cellro biedt hulp met de Cellro Xcelerate. Een compacte, flexibele,

eenvoudig

verplaatsbare

en

toegankelijke

automati­seringsoplossing die het klein seriematige werk op zich neemt. Hij kan onder andere producten, pallets en gereedschap wisselen, reinigen en afbramen.

038 nieuws

Schunk heeft haar programma voor de

gevuld. Deze kunnen door een grote

modulaire high-performance monta-

boringdoorgang, betrouwbaar van

ge uitgebreid met een reeks speciaal

perslucht, elektriciteit en signalen

• Niet magnetisch • Geen last van vibraties • Nooit onbedoelde machinestops

ontworpen compacte en vormgeslo-

voorzien worden. De RST-D kan links,

ten indexeertafels. De stijve indexeer-

rechts en pendelend timen, waarbij

tafel RST-D wordt aangedreven door

de maatsoort over de pneumatische

een dubbele zuiger. Hij bereikt draai-

besturing willekeurig te veranderen

momenten tot 29,3 nanometer en is

is. De mogelijkheid bestaat om de be-

ontworpen voor massatraagheidsmo-

werking te stoppen, een aantal stap-

menten tot 0,6 kg/m2. Hij heeft vol-

pen terug te gaan en bijvoorbeeld

doende vermogen voor grotere op-

foutieve bewerkingen te herhalen. Via

bouwen en voor maximaal zes

afstandhouders kan de takttijd naar

optionele pneumatische doorvoeren,

behoefte op vier, zes, twaalf of zestien

die naar behoefte op elk moment uit-

stappen worden ingesteld. In de eind-

gebreid kunnen worden. Hiermee is

stand wordt de beweging telkens hy-

het mogelijk grijpers of andere pneu-

draulisch gedempt en de aandrijfring

matische aandrijvingen eindeloos te

over twee pneumatische zuigers spe-

roteren en een stabiel proces te leve-

lingvrij vergrendeld. De mechanische

ren. Door de hoge demping kunnen

indexering garandeert een herha-

ook grote draaitafels gebruikt worden.

lingsnauwkeurigheid van de draai-

Aangezien zowel de luchtaansluitin-

hoek van 0,06 graden. De vormgeslo-

gen en de instelling van de schokdem-

ten indexeertafel van Schunk is in het

pers samen aan één zijde van de ring

voorjaar ook beschikbaar met een

indexeertafels zijn geplaatst, is de

aandrijfring diameter van 60 millime-

module ook bijzonder geschikt voor

ter en 87 millimeter.

de RST-D alleen de aandrijfring draait, kan op het grote, vaste middengedeelte een verscheidenheid van componenten en opbouwen worden aan-

Nieuwsgierig? Check de nieuwspagina op de website!

CES MultiCode CES UniCode

Strikt Uniek of Multifunctioneel w w w.eu chner.nl

krappe installatieruimtes. Omdat bij

Transpondertechnologie vormt de basis van veiligheidssensoren uit de serie CES. CES-UniCode gebruikt maar liefst vijfmiljard verschillende codes waarbij er altijd maar één actief is per beveiligde toegang. CES-MultiCode doet het tegenovergestelde en accepteert alle aangeboden code’s. Alle identificatietags bevatten een digitale code die contactloos wordt overgedragen.

EUCHNER (Benelux) BV - Postbus 119 - NL-3350 AC Papendrecht - Tel +31 (0)78 615 47 66 - Fax +31 (0)78 615 43 11 - [email protected] - www.euchner.nl

Indexeertafel voor high-performance montage

CES MULTICODE/UNICODE

DataMan 503barcodescanner Cognex breidt haar assortiment beeldgebaseerde barcodescanners uit voor logistieke, post-, en detailhandeldistributietoepassingen. Met de

Veiligheidsscanner

hoogste leesniveaus in de industrie, prestatiefeedback en geen bewegende onderdelen, is de DataMan 503 geschikt om ook de lastigste

Scanner Plus van Sick zorgt ervoor dat de veiligheidsscanners S300

streepjescodes te lezen. De scanner vormt een aanvulling op het bestaan-

Mini, S300 en S3000 nu in vier varianten leverbaar zijn met gemeen-

de assortiment logistiek barcodescanners en heeft het aantal toepassin-

schappelijke kenmerken: de Standard met één veldset, Advanced

gen uitgebreid waarin op beeld gebaseerde scanners kunnen worden

met vier veldsets, Professional met acht veldsets en Expert met 16 tot

gebruikt. Hij is geschikt voor toepassingen met hoge snelheden, brede

32 veldsets. Dus met Scanner Plus beschikt de S300 Advanced nu

banden of grote variaties in pakkethoogten. Toepassingen van de scanner

over net zoveel veldsets als de S3000 Advanced, namelijk vier. Elke

zijn onder andere snelle sortering, meerzijdige tunnel-scanning en groot

Scanner Plus-variant heeft zijn eigen eenduidige functionaliteit, het-

formaat-presentatiescanning. Hij bevat alle DataMan-functies die gebrui-

zelfde aantal monitoring cases en dezelfde additionele functies, zoals

kelijk zijn voor barcodescanners van Cognex. Zo beschikt hij over Hotbars-

contour als referentie, universele I/O, gemeten gegevensoutput,

beeldanalysetechnologie om de hoogste leesniveaus te bieden voor 1-D

CMS-functionaliteit, dynamische inputs en/of

streepjescodes, inclusief beschadigde, vervormde, vervaagde, bekraste

speedrouting. Met Scanner Plus beschikt elke

streepjescodes, en streepjescodes met lage hoogte of weinig contrast.

S300 Mini, S300 en S3000 over de triple-field-

Ook wordt de mogelijkheid geboden om niet gelezen codes te analyseren,

mode en wordt de compatibiliteit verhoogt.

door de medewerker te laten zien wat de lezer ziet, live op een beeld-

Alle S300 en S3000-varianten kunnen nu goed

scherm of middels beeldarchivering. De barcodescanner is ontworpen

met elkaar communiceren en gebruikmaken

zonder bewegende onderdelen die kunnen verslijten en die moeten wor-

van Flexisoft via EFI.

den gerepareerd. Een autotuningfunctie vereenvoudigt de installatie.

Alpha Robotica is specialist in het programmeren en integreren van diverse PLC-, Robotica- en Vision systemen. Met meer dan 20 jaar ervaring in robotica en machinebesturingen zijn wij voor zowel gebruikers als systeemintegrators de perfecte partner om u van A tot Z te ondersteunen bij uw projecten.

Software en support voor industriële automatisering Robotica Vision

PLC

+31 (0)172 41 95 53 [email protected] www.alpha-robotica.nl 040

LinMotion distributeur elektrische actuatoren SMC SMC Pneumatics is een samenwerking aangegaan met lineair specialist LinMotion voor de distributie van haar pakket elektrische actuatoren. LinMotion gaat het complete pakket elektrische actuatoren van de onderneming distribueren, variërend van de nauwkeurige, door een lineair motor aangedreven LAT3-serie met een bewegingsnauwkeurigheid tot circa 5 micrometer, tot de LEY-serie met een workload tot tachtig kilogram. Deze serie wordt onder andere gebruikt in projecten waarbij een hoge nauwkeurigheid nodig is, zoals in de halfgeleiderindustrie. Hierbij valt onder meer te denken aan machines voor de productie van computerchips en aan nauwkeurige pick & place-systemen. De LEY-serie wordt onder meer gebruikt in machines waarbij componenten verticaal worden aangeboden, zoals het aanbieden van automotive componenten. In totaal bestaat het pakket uit acht verschillende series

ren voor iedere toepassing. De engineer die een machine ontwikkelt, kan

met elk hun eigen toepassingsgebied.

tijd besparen door berekeningen uit handen te geven aan LinMotion. Op

Een aantal typen uit het programma elektrische actuatoren van SMC Pneu-

basis hiervan kan een gefundeerde productkeuze gemaakt worden. Be-

matics zijn LEP, LEYG-D, LESH en LEFS40. Door de toevoeging van het SMC

halve het SMC-programma voert het bedrijf in het productprogramma

actuatorprogramma kan LinMotion zijn klanten een passend product leve-

reeds NTN-SNR en LME lineaire modules.

Global solutions

Innovatief automatiseren met vacuüm

Bezoek ons op

MOCON 2013

Wij pakken het aan!

Stand H1005

Of het nu plaatdelen, blikken, dozen of andere verpakkingen zijn, Schmalz zorgt ervoor dat alles snel, efficiënt en veilig omgepakt wordt! Vraag gelijk onze brochure aan!

www.schmalz.com | Tel. +31 74 255 5757 Schmalz BV, Lansinkesweg 4, NL- 7553 AE Hengelo, Nederland

AdvVisionRoboticsApril2013.indd 1

+31(0)297 (0)297285332 285332 www.destaco.com www.destaco.nl +31

14-3-2013 20:45:05

Column Vision & Robotics

Lentekriebels Ik moet bekennen dat ik er vandaag wat meer moeite mee heb dan an-

ander beeld ontstaat dat tot nieuwe inzichten kan leiden. In een oogop-

ders. Ik kijk naar buiten en het sneeuwt weer. Ik kijk nog eens, en wat

slag wordt duidelijk dat er maar twee groene driehoekjes waren, en dat

denk je? Het blijft gewoon liggen. En dat terwijl ons al weken de lente

het aantal gele stippen minstens het vijfvoudige is.

wordt voorspeld. Natuurlijk weet ik dat maart zijn staart roert, maar als je eenmaal een paar dagen van de doorbrekende zonnestralen hebt ge-

Ursus Wehrli zou zo maar eens een goede visionintegrator kunnen zijn.

proefd, dan valt de terugval in de koude, grauwe winterse greep toch te-

Niet dat ik verwacht dat hij specialistische kennis over camera’s, lenzen en

gen. Helemaal als de eerste opruimsessie al heeft plaatsgevonden. Want

belichting heeft. Maar op het gebied van beeldverwerking staat hij onge-

opruimen, dat hoort bij de lente. En bij de kriebels. Orde in de chaos en

twijfeld zijn mannetje. Het ontrafelen van beeld, om de elementen vervol-

een frisse blik voor hernieuwde inspiratie.

gens te classificeren en op een nieuwe manier te rangschikken, kan nuttig zijn in tal van visiontoepassingen. Welke voordelen de ‘methode Wehrli’

Het scheppen van orde zal uitvoerig aan de orde komen tijdens Vision,

voor u kan hebben? Daar komt u vast achter als u eind mei Vision, Robotics

Robotics & Mechatronics. Wat dat betreft kwamen die lentekriebels pre-

& Mechatronics bezoekt. Tot die tijd wens ik u een opgeruimde lente toe.

cies op tijd. Net als Ursus Wehrli. Kent u die? Geeft niet, ik kende hem aanvankelijk ook niet. Maar zijn werk is geniaal, inspiratievol en vaak hilarisch. De Zwitserse kunstenaar, die een tikkeltje autistisch en compulsief overkomt, kan niet tegen chaos. Of het nu een bord spaghetti is, zonnebadende toeristen aan het zwembad, of een parkeerplaats vol kleurige auto’s, het moet opgeruimd zijn. Ook nam hij in een project de moderne schilderkunst eens flink onderhanden. Waar de meesters lang nagedacht

wanneer storende elementen worden herschikt, ontstaat ineens heel ander beeld hebben over vlakverdeling en kleurstelling, komt Wehrli met een heel ander voorstel. De blauwe vierkantjes op de blauwe vierkantjes gestapeld, de rode rondjes op de rode rondjes en zelfs de zwarte lijntjes vormen een ordentelijk torentje. Je moet het eigenlijk zien om het op waarde te kunnen schatten. Want het verbluffende is dat wanneer hij de storende elementen heeft herschikt op vorm, grootte en kleur, er ineens een heel

042 Column Vision & Robotics

Energiezuinig produceren? Houd het standaard!

ABB levert standaard robotoplossingen voor de industrie. Deze zijn eenvoudig, snel, kostenbesparend en flexibel in bestaande of nieuwe productielijnen te integreren. ABB Robots zijn zeer gebruiksvriendelijk, betrouwbaar, efficiënt, onderhoudsarm, accuraat en werken 24/24/7 op topsnelheid. Kiest u een ABB Robot dan weet u wat u kiest! Bezoek ons op www.abb.com/robotics

043

Conferentie

meer informatie

cs.nl

www.vision-roboti

Vakbeurs & Congres

Woensdag 22 en donderdag 23 mei 2013 NH Conference Centre Koningshof te Veldhoven

Organisatie:

044