Visie op 2010 Frans de Jong, directievoorzitter
1
Rabobank West Betuwe
Programma •
Welkomstwoord: directievoorzitter Frans de Jong
•
Visie op 2010: Allard Bruinshoofd
•
Gelegenheid tot vragen en afsluitende borrel
2
Rabobank West Betuwe
Visie op 2010 Hoop op herstel
18 februari 2010
Allard Bruinshoofd Hoofd Internationale Economie Rabobank Nederland
Agenda
• Externe ontwikkelingen
– Wereld industrielanden Europa
• Financiële markten • Nederlandse economie
Waar zit de groei? De vorm van het herstel
Wereld Dieprood gekleurd begin 2009
Wereld Inmiddels een stuk groener
Wereld Industriële productiegroei herstelt 60
60
PMI maakindustrie, 3-maands gemiddelde
55
55
50
50
45
45
40
40
35
35
30
30
apr-08
jul-08 okt-08 VS Frankrijk Duitsland
jan-09 apr-09 Japan Polen Nederland
jul-09 okt-09 EMU VK China
Wereld Herstel productieniveau vooralsnog beperkt 110
index
index
110
105
105
100
100
95
95
90
90
85
85
80
80
75
75
70
70
65 60
Industriële productie, seizoensgecorrigeerd, index 2008H1=100
jan-08 jul-08 UK EMU South Korea Taiwan
jan-09 jul-09 Brazil Japan Thailand US
65 60
Wereldeconomie Sterke handelsmaanden 175
Wereldhandelsvolume (index, 2000 = 100)
175
150
150
125
125
100
100
75
75
50
50
25
25
0
0 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Wereld Basisscenario: eerst snel, dan langzaam • Normalisatie industrie – (Extreme) voorraadafbouw neemt af – Productieniveau herstelt – Wereldhandel trekt aan • Overpakken consumptie & investeringen moeizaam – Lage bezetting capaciteit saneren i.p.v. investering – Stijging werkloosheid voorzichtige consument – Vermogensverliezen (huis & beurs) sparen • Complicaties – Kredietverlening kan scherp herstel niet voorfinancieren – Overheden moeten bezuinigen
De recessie voorbij Wat zegt dat nou?
Industrielanden Stijgingstempo werkloosheid neemt af % 12
Werkloosheid seizoensgecorrigeerd
% 12
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0 90
92
eurozone
94
96 VK
98
00 VS
02
04
06
08
Australie
10 Japan
Industrielanden Arbeidskosten nog niet onder controle % j-o-j 6
Arbeidskosten per eenheid product gehele economie
% j-o-j 6
4
4
2
2
0
0
-2
-2
-4
-4 00
01
02
eurozone
03
04
05 VS
06
07
08
Canada
09
10 VK
Europese verschillen Overheidsfinanciën ook niet onder controle 16
Begrotingstekort, %BBP, 2010 United Kingdom
14
Ireland
Latvia
Greece
12 Spain
10
Lithuania
8
Romania
Slovenia Slovakia
6 Luxembourg
4
France Portugal
Netherlands Cyprus Austria Germany Malta Hungary
Belgium
Italy
Sweden
Estonia
2
Czech Republic Denmark Finland
Poland
Bulgaria
Staatsschuld, %BBP, 2010
0 0
20
40
60
80
100
120
140
Europa Weinig duidelijkheid & slagvaardigheid • Ierland & Spanje: nu al bezuinigingen & lastenverzwaringen • Griekenland: mooie woorden, en nu nog de daden • Nederland & Frankrijk: doorstimuleren in 2010 • Duitsland: stapje er bovenop in 2010
• Duitsland: begrotingsevenwicht in 2016 in grondwet. Nog geen invulling. • Frankrijk: Nu extra investeringsprogramma. Daarna ‘tekort terugdringen’ Nog geen invulling • Nederland: tekort bij wet vanaf 2011 terugbrengen, mits economie voldoende groeit. Nog geen invulling.
Europa Financiële markten bezorgd om houdbaarheid %-punt
4
rente opslag t.o.v. Duitsland (10j staatobligaties)
%-punt
4
3
3
2
2
1
1
0
0
-1
-1 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 Nederland België
Frankrijk Oostenrijk
Spanje Italië
Ierland Griekenland
Europa Kredietwaardigheid onder druk Moody's
S&P
Fitch
Duitsland
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Frankrijk
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Nederland
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Oostenrijk
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Finland
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Luxemburg
Aaa
s
AAA
s
AAA
s
Spanje
Aaa
s
AA+
n
AAA
s
België
Aa1
s
AA+
s
AA+
s
Ierland
Aa1
n
AA
n
AA-
s
Italië
Aa2
s
A+
s
AA-
s
Portugal
Aa2
n
A+
n
AA
n
Griekenland
A2
n
BBB+
n
BBB+
n
Europa Waar is het infuus aangekoppeld? 12
ECB-leningen aan banken (% totale activa, augustus 2009)
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0
ek en la nd Ie rla nd Be lg D ië ui ts la O os n d te nr N ed ijk er la nd Sp an je Fr an kr i Po jk rt ug al It al ië Fi nl an d
G ri
12
Europa Griekse tragedie met vergaande gevolgen? • De regels – Onderpand bij ECB: nu BBB- (normaal A-) – Dus interactie Grieks drama & ECB exit strategie • Het spel – Wanbetaling Griekse overheid? – Griekenland uit €? – EC(B) schiet te hulp? • De uitkomst – Forse bezuinigingsvoorstellen Griekenland – Vorm van ‘EC-voorwaardelijkheid’ – ECB- coulance v.w.b. regels onderpand
Economische vooruitzichten Internationale kerngegevens ‘08
‘09
’10
VS
Bbp-groei Inflatie Werkloosheid
0,4 3,8 5,9
-2½ -¼ 9½
2¼ 2¼ 10¼
Japan
Bbp-groei Inflatie Werkloosheid
-1,2 1,4 4,0
-5½ -1¼ 5¼
2¼ ½ 5
VK
Bbp-groei Inflatie Werkloosheid
0,7 3,6 6,3
-4¾ 1½ 9
1¼ 1¾ 10
Eurozone
Bbp-groei Inflatie Werkloosheid
0,5 3,3 7,5
-4 ¼ 9½
1 1¼ 10½
Financiële markten Terug naar normaler
Financiële markten Per saldo geen vet beursjaar 1800
800
1600
700
1400
600
1200
500
1000
400
800
300
600
200
400
100 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 S&P 500 (in €, l)
AEX (r)
Eurozone STOXX (r)
Financiële markten De enige weg is omhoog 7
%
monetaire beleidsrentes
%
7
6
6
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
0
0 99
00 ECB
01
02
03
04
05
Bank of England
06
07
Fed
08
09
10
Bank of Japan
Financiële markten Veel voorwerk voor de ECB EUR mrd 800
EUR mrd 800
700
700
600
600
500
500
400
400
300
300
200
200
100
100 0
0 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 normale herfinancieringsoperaties lange-termijn herfinancieringsoperaties
Financiële markten Beleggers verlaten de veilige havens 8
%
rente op 10-jaars staatsobligaties
7 9/11
6
%
Subprime
8 7 6
5
5
4
4
3
3
Azië / Rusland / LTCM
2
2 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 VS
Eurozone
Financiële markten Kerngegevens 18-02-2010
+1m
+3m
+12m
VS 3m Libor 10y swap
0,25 3,83
0,27 3,92
0,28 4,12
2,27 5,00
VK 3m Libor 10y swap
0,64 3,93
0,65 4,05
0,75 4,14
2,50 5,30
Eurozone 3m Euribor 10y swap
0,75 3,41
0,73 3,36
0,90 3,39
2,29 4,00
Valuta EUR/USD EUR/GBP
1,36 0,87
1,35 0,88
1,33 0,88
1,32 0,82
Nederlandse economie Tussen hoop en vrees
Nederlandse economie Vertrouwen gaat te paard, komt te voet 25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25
40 30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 Consumentenvertrouwen (l)
Producentenvertrouwen (r) Kennis & Economisch Onderzoek
Visie op 2010 Welvaartsverlies door Welvaartsverlies door de crisis de crisis 1000 €
€ miljard
600
35
500
30
400
25
300 20
200
15
100 0
10 61 64 67 70 73 76 79 82 85 88 91 94 97 00 03 06 09 12 15
BBP (l-as)
BBP per capita (r-as)
Visie op 2010 Huizenprijsontwikkeling economische groei Huizenmarkt volgteneconomie 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4
%
%
25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15
96
98
00
Kadaster / CBS (l-as)
02
04
06
BBP-groei (l-as)
08 NVM (r-as)
Visie op 2010 Kredietgroei nog altijd hoog
32
Economische vooruitzichten Nederlandse economie ’08
‘09
’10
’11-’15
Volumemutatie in % BBP Consumptie Investeringen Uitvoer Invoer
2,0 1,3 6,6 2,7 3,7
-4 -2¾ -15 -8½ -9
1 -1 -3¾ 4½ 3¼
1¾ ¼ 3¾ 4½ 4
Mutatie in % Inflatie
2,3
1
1
1¼
Niveau in % Werkloosheid
3,9
5
7¼
6½
%-BBP Overheidssaldo Saldo handelsbalans
0,6 6,7
-4½ 6
-6¼ 6½
-4½ 7¼
Voor meer informatie: www.rabobank.com/kennisbank
