Visie ontwikkelen op basis van toekomstscenario's scenarioplanning als instrument in de koffer van de organisatieadviseur
Willem Koerselman, Finus de Broekert (Phaos) Francis Zuiker (Phaos/Netwerk van Waarde)
Programma Intro: wat is Scenarioplanning? Werksessie I: divergeren • •
Vier beelden van Nederland. Wat betekent dit voor de organisatieadviseur?
Werksessie II: convergeren • •
Van vier visies op organisatieadvies naar één robuuste visie Hoe ziet het organisatieadviesbureau van de toekomst eruit?
Afsluiting 2
• Ervaringen met SP • Visie ontwikkeleen vergt meer dan SP alleen!
2
De toekomst ... kun je die ook aan zien komen?
3 3
Voorspellen is moeilijk... • • • • • • • 4
door beperkt aantal monteurs zullen er nooit meer dan 1 miljoen auto’s worden verkocht (1901) er is een markt voor hooguit 5 computers (1945; CEO IBM) wordprocessing is een modegril die nog geen jaar zal duren (1957; hoofdredacteur Prentice Hall) er is in de VS geen ruimte voor Japanse auto’s (1968) vóór 1990 zijn de kantoren papierloos (1978) de Lijst Pim Fortuyn haalt nooit meer dan 3 zetels (nov 2001) natuurlijk stemt NL vóór de Europese grondwet (jan 2005) 4
Voorspellen is moeilijk... ……. vooral als het de toekomst betreft (naar Mark Twain) Van voorspellen naar verkennen: scenarioplanning
5 5
Wat is scenarioplanning? Methode voor strategieontwikkeling •
Turbulente omgeving, met steeds weer nieuwe ontwikkelingen
Uitgangspunt • •
Heden wijkt af van toekomst Rekening houden met meerdere scenario’s
Aanpak • • •
Trendanalyse ('wat komt er op ons af') op basis SEPTED aanpak Bouwen aantal (vaak 4) scenario’s ('wat is mogelijk'), alle even waarschijnlijk What if? • •
6
impact scenario's op eigen business? robuuste strategische keuzen
Scenarioplanning
Proces Van trends naar toekomstbeelden
7 7
8 8
Opbouw van de toekomstbeelden: driving forces
Opbouw van de toekomstbeelden: driving forces g forces Kritische, individualistische consument
9
Bewuste burger met aandacht voor het collectieve
10 10
Opbouw van de toekomstbeelden: driving forces
Opbouw van de toekomstbeelden: driving forces Technologie voorloper
Technologie volger 11
Opbouw van de toekomstbeelden
Vier scenario’s Opbouw toekomstbeelden Maatschappij met snelle ontwikkeling en implementatie van technologie (voorloper)
Duurzaam samen leven
Leven is beleven Kritische, individualistische consument
1 2
Bewuste burger met aandacht voor het collectieve
4 3
Solitair en sober
Zuinigheid met vlijt
Maatschappij met trage ontwikkeling en implementatie van technologie (volger) 12
TECHN ↑
Leven is beleven Maatschappijbeeld Sociaal
individualistisch ingestelde consument gericht op comfort en beleving claimcultuur vraagt om technologie en innovatie
Economie welvaart door kenniseconomie en innovatie inkomensverschillen bedrijven klantgericht, marketing belangrijk
Overheid nationale overheid treedt terug stimuleert publiek-private samenwerking
Technologie innovaties gedreven door wens consument
Milieu inzet van technologie voor oplossen milieuproblemen wildgroei in ruimtelijke ordening
Demografie vergrijzing, oudere ouders kleinere huishoudens integratie tussen bevolkingsgroepen mislukt 13
INDIV
Duurzaam samen leven Maatschappijbeeld Sociaal bewuste burger met oog voor collectief consument gericht op kwaliteit van leven:
gezondheid, milieu en duurzaamheid vertrouwen in technologie
Economie welvaart door kenniseconomie nivellering van inkomens maatschappelijk verantwoord ondernemen
Overheid nationale overheid stimuleert en maakt duidelijke keuzes
Technologie t.b.v. beter (leef)milieu, gezondheid en duurzaamheid
Milieu preventief milieubeleid ( de vervuiler betaalt ; integrale
kostprijs produkten) inzet technologie
Demografie vergrijzing grotere gezinnen, meer personen per huishouden integratie tussen bevolkingsgroepen 14
TECHN ↑
COLL
Zuinigheid met vlijt Maatschappijbeeld
COLL
Sociaal behoudende maatschappij zuinigheid en duurzaamheid argwaan jegens technologie
Economie lage economische groei taakgerichte, efficiënte bedrijven
Overheid nationale overheid volgt Europa strenge regels en normen, maar beperkte handhaving
Technologie optimalisatie van bestaande technologie nieuwe technologie alleen indien bewezen technieken
Milieu preventief milieubeleid weinig geld voor saneren
Demografie vergrijzing grotere huishoudens integratie treedt nauwelijks op 15
TECHN ↓
Solitairenen sober Solitair sober Maatschappijbeeld Maatschappijbeeld
INDIV
Sociaal
burger wil individuele vrijheid, eigenbelang voorop kostenbewust weinig vertrouwen in overheid en technologie claimcultuur
Economie economie stagneert grote inkomensverschillen macht bij bedrijfsleven; poldermodel failliet
Overheid
zeist
nationale overheid treedt sterk terug, beperkt zich tot enkele taken van publiek belang (zorg, onderwijs,
veiligheid) weinig regels, krachtige handhaving
Technologie weinig geld voor onderzoek en innovatie techniek gericht op optimalisatie en kostenbesparing
Milieu milieukwaliteit neemt af
Demografie 16
vergrijzing grote verschillen in bevolkingsopbouw en leefpatronen
TECHN ↓
17
Opdracht
18
•
In 4 groepen, elke groep 1 toekomstbeeld
•
Stel het is NU 2020 en het toekomstbeeld is helemaal werkelijkheid geworden
•
Wat betekent dat voor onze beroepspraktijk?
•
Poster op flip-over en kort presenteren (2 min)
Wat betekent dit toekomstbeeld voor de beroepspraktijk van de organisatieadviseur? (20 min) • • • • • • •
19
• •
Wat zijn belangrijkste koopoverwegingen bij de klant (prijs, kwaliteit, reputatie, full-service, etc.) Hoe zal de totale organisatieadviesmarkt zich ontwikkelen (wordt die markt groter of kleiner, meer of minder concurrentie, etc.) Naar welke (al dan niet nieuwe) diensten ontstaat vraag, en voor welke bestaande diensten neemt de vraag sterk af? Wanneer lever je echt meerwaarde voor de klant? Wat betekent het voor de wijze waarop we diensten leveren (prijs, etc.)? Wat betekent het voor de organisatievorm van adviseurs (loondienst, netwerk, ZZP, etc.)? Welke nieuwe deskundigheid en competenties vraagt dit van de adviseur? Wat betekent het verder nog voor ons (kansen en risico's)? POSTER EN TOELICHTEN (in 2 min)
Wat betekent dit toekomstbeeld voor de beroepspraktijk van de organisatieadviseur? (20 min) • • • • • • 20
•
Wat zijn belangrijkste koopoverwegingen bij de klant (prijs, kwaliteit, reputatie, full-service, etc.) Naar welke nieuwe diensten komt vraag, en welke bestaande diensten verdwijnen? Wat betekent het voor de wijze waarop we diensten leveren (prijs, etc.)? Hoe onderscheid je je als goede adviseur (USP's)? Welke nieuwe deskundigheid/competenties/ vaardigheden vergt dit van ons? Wat betekent het verder nog voor ons (kansen en risico's)? POSTER EN TOELICHTEN (in 2 min)
Live in NOS jounaal
• 2 min speech live in NOS 20 uur Journaal • En gevolgd door weerbericht…
21
22
Van vier schetsontwerpen van organisatieadviesbureau naar één robuust ontwerp
Vier verschillende visies op de beroepspraktijk …. en nu?!? • Sessie I: Divergeren • Vier totaal verschillende toekomstbeelden..... en vier verschillende visies op de beroepspraktijk • Sessie II: Convergeren • Van meerdere visies naar één toekomstvaste visie
24
Vier visies …. en nu?!? Vierverschillende verschillende visies
25 25
Basis bestaat altijd uit robuuste elementen Gunstig in elk contextscenario
26
Daarnaast no risk of low risk elementen Gunstig in één contextscenario en geen of gering risico in andere
27
Ten slotte medium risk elementen • • •
28
Risico's in bepaalde context-scenario's Hoeveel risico wil je nemen? Monitor, en maak draaiboek voor risico elementen in visie ('what if')
Opdracht II (20 min) Vier nieuwe 'gemixte' groepen Je weet niet welk toekomstbeeld werkelijkheid wordt, je zult op alles voorbereid moeten zijn Wanneer jullie nu een nieuw organisatieadviesbureau zouden starten dat klaar is voor deze onzekere toekomst, hoe zou dat er dan uitzien? • • • •
Diensten? (Nieuwe) wijze waarop we die leveren? Tarieven? Deskundigheid en competenties?
1 minuut pitch 29
Afsluiting
Gebruik van scenario’s Toetsen bestaande plannen (risico-analyse en -beheersing) •
• •
31
Vaststellen risico's bestaande strategische plannen. Ontdekken dat er in plannen veel aannames en uitgangspunten staan die niet robuust zijn in alle scenario's Bespreekbaar maken van zaken waar je het liever niet over wilt hebben Leidt vaak tot 'what if' draaiboek en monitoring ontwikkelingen ("welke kant gaat het op") of aanpassen van plannen
Gebruik van scenario’s (2) Opstellen nieuwe plannen • • • • •
32
Ontwerp geheel nieuwe organisatievisie en strategie Opstellen R&D programma/onderzoekvisie en strategie Human Resources visie en strategie Nieuwe ideeen genereren ("hoe zou het ook kunnen") Etc.
Ervaringen met scenarioplanning Sprankelende sessies, vernieuwende inzichten bij divergeren Van academisch geschoolden tot functioneel analfabeten Cruciaal is goede checklist/vragenlijst bij opdracht I • Alle relevante zaken dienen aan bod te komen; er moet een compleet beeld van de nieuwe organisatie worden opgesteld • In goed overleg met klant opstellen! • Niet alleen externe ontwikkelingen, ook wat organisatie zelf wil
Korte sessies ('vingeroefeningen', vanaf ca. 2 uur) en langere trajecten (aantal dagen, op basis uitgebreide beschrijving toekomstbeelden)
34
Tot slot: wat ligt er naast scenarioplanning in gereedschapskist? Scenarioplanning is erg 'outside-in' (positioneringsschool) Organisatie is geen speelbal van de externe omgeving Combineer SP met methode die zich richt op interne kracht/ bezieling van organisatie (resource based school)…. • • • •
Creatieregie (Robert Coppenhagen) Theorie U (Otto Scharmer) VisieOntwikkelketen (Hans van der Loo e.a.) Jacky van de Goor, etc.
… en met andere managementconcepten (Abell, Ansoff, Porter, Treacy & Wiersema, etc.)
35
Nog vragen?
[email protected], 06-22932918
Evaluatie
In 1 woord: met welk gevoel over scenarioplanning ga ik naar huis? 37
