Visie 'Brede Scholen in Purmerend'
verbinding
2008
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
Visie 'Brede Scholen in Purmerend'
Inhoudsopgave: DEEL 1 1. Inleiding
3
2.Visie Brede Scholen in Purmerend
4
DEEL 2 1. Gerealiseerde en geplande brede scholen in Purmerend
7
2. Organisatie Brede Scholen in Purmerend
8
Bijlage 1
Brede School - Wijkplein
11
Bijlage 2
Brede School en Wet maatschappelijke ondersteuning
12
2
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
DEEL 1 1. Inleiding Al enige jaren wordt in Purmerend gewerkt aan de ontwikkeling van brede scholen. Een eerste resultaat hiervan is brede school 'De Kraal'. Ervaringen met deze school en ontwikkelingen, zoals de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de ontwikkeling van wijkpleinen en Centra voor Jeugd en Gezin, versterken de noodzaak van een visie op brede scholen in Purmerend. Deze visie is verdeeld in twee delen. In deel 1 wordt eerst de visie geformuleerd. Hierin staat beschreven wat een brede school is, wat de doelstellingen van een brede school zijn en een opsomming van mogelijke profielen, die dit alles oplevert voor brede scholen in Purmerend In deel 2 in het kort de stand van zaken met betrekking tot de realisatie en planning van brede scholen in Purmerend en tot slot komt de organisatie van de brede school aan de orde. Hierbij komen twee aspecten aan bod. Enerzijds wordt de bestuurlijke organisatie geschetst, anderzijds worden twee manieren beschreven om de relatie tussen brede scholen en de gemeente vorm te geven. In bijlage 1 en 2 wordt duidelijk gemaakt hoe bovengenoemde ontwikkelingen en de vorming van brede scholen zich tot elkaar verhouden. Ten aanzien van wijkpleinen wordt het onderscheid ten opzichte van brede scholen uitgelegd. Eveneens wordt aangegeven waar sprake is van mogelijke onderlinge inwisselbaarheid van functies. Een strikte scheiding van functies is niet wenselijk, mede omdat niet overal sprake is van een wijkplein en een brede school in één wijk. Voor wat betreft de WMO wordt aangegeven welke betekenis brede scholen kunnen hebben bij de uitvoering van die wet.
3
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
2. Visie Brede Scholen in Purmerend Algemeen Een brede school is een samenhangend netwerk van toegankelijke en goede voorzieningen voor kinderen, jongeren, ouders en buurt, met de school als middelpunt. Het doel is primair het vergroten van de ontwikkelingskansen van kinderen. Andere doelen zijn: het bieden van een doorlopende, en op elkaar aansluitende opvang voor kinderen. Of: het scheppen van voorwaarden, waardoor mensen in staat zijn mee te doen in de maatschappij, waarmee wordt bijgedragen aan de leefbaarheid en sociale samenhang in de buurt. De school staat hierbij centraal, maar werkt inhoudelijk samen met andere partners, zoals voorschoolse opvang, Centrum voor Jeugd en Gezin, buitenschoolse opvang en welzijnswerk. De vorm en de mate waarin wordt samengewerkt is afhankelijk van behoeften, mogelijkheden en omstandigheden. Een brede school hoeft niet per se een multifunctionele accommodatie te zijn. Het gaat om het concept. Het is een manier van werken, waarbij meerdere instellingen, al dan niet binnen één accommodatie, samenwerken om integrale beleidsdoelen te realiseren. Door een aantal wetswijzigingen verandert de rolverdeling tussen scholen, instellingen en de gemeenten. De schoolbesturen en scholen krijgen meer autonomie en van gemeenten wordt verwacht dat zij meer inzetten op samenhang tussen voorzieningen op het gebied van bijvoorbeeld onderwijs, kinderopvang, sport en welzijn. Het inzetten op samenhang tussen voorzieningen uit zich onder andere in het fenomeen brede school. Een brede school is geen doel op zich, maar een middel tot. Daarom kiest de gemeente ervoor een brede school te realiseren als de samenstelling van de buurt vraagt om het nastreven van één of meer van de volgende doelen: 1. Het vergroten van de ontwikkelingskansen van leerlingen. 2. Het voorzien in de behoefte aan dagarrangementen voor kinderen (van werkende ouders). 3. Het bevorderen van participatie, leefbaarheid en sociale cohesie. Indien in een wijk of buurt alleen behoefte is aan realisering van doel 1. of van doel 2. steunt de gemeente het streven naar de realisering van een brede school. Als de samenstelling van de buurt echter slechts vraagt om het nastreven van doel 3. is dit onvoldoende aanleiding om een brede school te realiseren. Het is echter wel denkbaar dat dan in de buurt (ontmoetings)activiteiten worden georganiseerd, waarbij men een, in de buurt aanwezige, onderwijsaccommodatie gebruikt. Een werkgroep zal inventariseren wat de behoeften zijn in de wijken met betrekking tot het al dan niet ontwikkelen van een brede school in een wijk. Gekeken wordt wat prioriteit heeft en waar de gemeente zal investeren in de totstandkoming van een brede school. Er wordt gebruik gemaakt van de in de wijk/buurt aanwezige netwerken en samenwerkingsvormen van organisaties. Te denken valt aan een samenwerking tussen instellingen en verenigingen op het gebied van onderwijs, opvang, welzijn, cultuur en sport. Doelstellingen Afhankelijk van de aanleiding tot het ontstaan van een brede school, kan de gemeente aan een brede school de volgende doelstellingen meegeven:
4
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
1. Het vergroten van ontwikkelingskansen van leerlingen. Een brede school kan op verschillende manieren bijdragen aan het vergroten van ontwikkelingskansen van leerlingen. Een mogelijkheid is het inzetten van Onderwijsachterstandenbeleid (OAB), dat zich met name richt op het wegwerken van taalachterstanden, zodat kinderen in staat zijn onderwijs te volgen op hun eigen niveau. Daarnaast kan de zogenaamde 'verlengde schooldag' bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen. De verlengde schooldag is een cursorisch aanbod na schooltijd op het gebied van bijvoorbeeld expressie, sport of muziek. De combinatie van een zorg- en een onderwijsinstelling in één gebouw is een andere manier om bij te dragen aan de ontwikkeling van kinderen. Hierbij kan geleerd worden van elkaars cultuur. Ook is er bijvoorbeeld een maatjesproject mogelijk, waarbij een 'gewoon' kind een kind met één (of meer) beperking(en) in de school begeleidt. Ieder kind moet in staat worden gesteld een doorgaande leerlijn te volgen vanaf de voorschoolse opvang tot en met de startkwalificatie. In deze doorgaande ontwikkellijn wordt zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de ontwikkelingskansen van de leerling. In Purmerend wordt in het kader van het OAB samenwerking gezocht tussen het consultatiebureau, voorschoolse opvang en de basisscholen. Het doel is zo vroeg mogelijk taalachterstanden te signaleren en aan te pakken. Uitgangspunt hierbij is het onderwijsaspect, waarnaast ruimte moet zijn voor andere aspecten en waarvoor externe partners benaderd moeten worden. 2. Het voorzien in de behoefte aan dagarrangementen voor kinderen. Vanuit de invalshoek 'de brede school als dagarrangement' vinden er allerlei vormen van opvang plaats voor en na schooltijd, tussen de middag en tijdens vakanties. Hierdoor kunnen ouders makkelijker hun werk en/of studie met de zorg voor hun kinderen combineren. 3. Het bevorderen van participatie, leefbaarheid en sociale cohesie. Brede scholen zijn buurtvoorzieningen met soms buurtoverschrijdende, kleinschalige wijkfuncties. Door buurt-/wijkgericht te werken en samenhangende, vraaggerichte en goed bereikbare voorzieningen te bieden, dragen brede scholen bij aan het verbeteren van de leefbaarheid en de sociale cohesie in de buurt/wijk, zoals beschreven in prestatieveld 1 van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Het onderwijsaspect blijft leidend. Om andere dan onderwijsgebruikers in staat te stellen te participeren moet er ook ruimte zijn voor andere dan onderwijsdoeleinden. Dit betekent dat onderwijsruimten ook ingezet moeten kunnen worden voor andere dan onderwijsdoeleinden. Tevens wordt met de gebruikers gezocht naar een vorm van medezeggenschap voor de buurtbewoners die bij de betreffende brede school past. Profiel In de literatuur over het ontwikkelen van een visie op een brede school spreekt men vaak van profielen. Een profiel is een korte typering waarin doelen, doelgroepen en programmering samenhangend worden beschreven. Profielen bieden houvast bij het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op een brede school. De situatie van de wijk/buurt is leidend bij het bepalen van een profiel en deze kan dus per wijk/buurt verschillen. Het welzijn van het kind staat centraal. Een brede school kan gebaseerd zijn op één van de, hierna te beschrijven profielen, maar kan ook een combinatie zijn van elementen uit de verschillende profielen. Voorbeelden van profielen zijn, in het kort:
5
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
1. Onderwijskansenprofiel. De school organiseert zoveel mogelijk om de kansen van kinderen op een goede ontwikkeling te vergroten. 2. Zorgprofiel. Samenwerking met organisaties die extra zorg voor kinderen op zich nemen. 3. Verrijkingsprofiel. Deze school biedt kinderen veel extra's op het gebied van muziek, kunst en cultuur. 4. Opvangprofiel. Doordat er een doorgaande lijn (in tijd) is tussen voorschoolse opvang, de basisschool en de naschoolse opvang kunnen ouders hun werk makkelijker combineren met het ouderschap. 5. Buurtprofiel. De school heeft een sociaal culturele functie. Het doel is bijvoorbeeld de sociale samenhang vergroten .
6
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
DEEL 2 1. Gerealiseerde en geplande brede scholen in Purmerend Op dit moment functioneren er twee brede scholen in Purmerend. Beide in Weidevenne: Brede school 'De Kraal' en brede school 'De Weide'. Brede school 'De Kraal' functioneert in haar permanente accommodatie. Nu moet gewerkt gaan worden aan verdere inhoudelijke vormgeving. Brede School De Weide functioneert nog in een tijdelijke accommodatie. Op basis van de ervaringen in brede school 'De Kraal' kan in een eerder stadium gewerkt gaan worden aan de inhoudelijk vormgeving. Er moet wel rekening worden gehouden met het gegeven, dat het proces rond realisering van de definitieve accommodatie nog wel de nodige tijd en energie zal vergen. In Wheermolen-West is in het kader van de reconstructie van de wijk een brede school gepland. Voor de Purmer-Noord wordt in het Integraal Huisvestingsplan 2007 rekening gehouden met de realisering van twee brede scholen aan Zichthof en aan Hoefsmidhof. Verder werkt Stichting Montessori Onderwijs Purmerend aan de vorming van een brede school op de locatie 'Torenmolen'. Daarnaast is het voornemen in de Purmer-Zuid een brede school te ontwikkelen met de Montessorischool en het Baken. Verder zijn er op dit moment geen plannen voor het realiseren van brede scholen. Een nadere inventarisatie van bestaande samenwerkingsverbanden en een analyse van zowel de wijken waar al sprake is van brede school vorming of waar concrete plannen voor zijn, als van de wijken waar dit nog niet het geval is, moet duidelijk maken of er behoeften zijn en waar deze liggen. Leidraad bij deze analyse zijn de eerder geformuleerde criteria. Hiervan uitgaand geeft het gemeentebestuur dan aan, wat zij daadwerkelijk wil realiseren.
7
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
2. Organisatie Brede Scholen in Purmerend Huidige situatie Op dit moment zijn er twee brede scholen actief in Purmerend. Deze zijn brede school 'De Kraal' en brede school 'De Weide'. Beiden met hun eigen combinatie van partners. Een aantal partners neemt deel in beide brede scholen, een enkele niet. Een aantal brengt vierkante meters in, anderen weer niet. Kortom, het gaat niet altijd over gelijke partners. De posities zijn nogal verschillend. Op dit moment is voor iedere brede school een eigen stichting opgericht met een eigen bestuur, dat is samengesteld uit vertegenwoordigers van de partners. Met het beeld voor ogen, dat we in de toekomst te maken krijgen met zes (of meer) brede scholen, kan simpel vastgesteld worden dat doorgaan met het oprichten van aparte stichtingen met een eigen bestuur niet haalbaar is. Fysiek voor de partijen die zitting moeten nemen in die besturen is dit geen haalbare optie, maar ook in de relatie met de gemeente is deze optie niet wenselijk. Toekomstbeeld bestuurlijke organisatie Gelet op het voorgaande is het noodzakelijk, toe te werken naar een situatie, waarin alle brede scholen onderdeel worden van één stichting voor het beheer van deze scholen en dus samen één bestuur hebben. Het gaat bewust om toewerken naar, omdat het niet de bedoeling is in één stap de bestaande brede scholen en de toekomstige te scharen onder dit ene bestuur. Met name het ontwikkelen van een brede school en de bouw- en opstartfase vergen een vaak andere en veel intensievere inzet dan in de beheerssituatie het geval is. Het bestuur van de overkoepelende stichting wordt een bestuur op afstand. Kandidaat bestuursleden worden geworven middels een advertentie in een landelijk dagblad en in een lokaal huis-aan-huisblad. Het bestuur zal bestaan uit vijf personen, waaronder een voorzitter, een secretaris en een penningmeester, aangevuld met leden met affiniteit met en/of vakkennis op de terreinen onderwijs, zorg, kunst en cultuur, sociaal cultureel werk, sport en recreatie en/of kinderopvang. Kandidaat-bestuursleden mogen noch werkzaam zijn bij of deel uitmaken van het bestuur van één van de partijen, die participeren in een Purmerendse brede school noch werkzaan zijn als ambtenaar bij of lid zijn van het bestuur van de gemeente Purmerend. Selectie van de bestuursleden vindt plaats door een commissie die gevormd wordt door twee leden aangewezen door CPOW, OPSO, Stichting Montessori Onderwijs Purmerend, SKOP/SKO, Odion, Stichting Spurd en Stichting Clup Welzijnswerk samen en één lid, tevens voorzitter, aangewezen door burgemeester en wethouders van de Gemeente Purmerend. Het voorgaande betekent dat er in de school zelf een stuurgroep moet zijn die ten aanzien van het beheer het beleid voorbereidt, uitvoert en evalueert. De administratie voor de kostenverdeling gaat dus per brede school, maar valt onder de stichting. Beslissingen terzake worden uiteraard genomen door het bestuur. Tussen bestuur en stuurgroepen is een schakel nodig. Deze wordt gevormd door de coördinator. De coördinator is tevens belast met de coördinatie van het beheer en gebruik in de verschillende locaties. Of deze functie bij één persoon moet komen, of inhoudelijk uitgesplitst moet worden over meerdere (twee) personen vraagt nadere uitwerking en onderbouwing op basis van de praktijkervaringen tot nu toe en in de nabije toekomst. In ieder geval moet er van worden uitgegaan dat de coördinator zijn/haar functie gelijktijdig voor meerdere scholen uitvoert. Het aantal scholen hangt dan af van het al dan niet splitsen van de taak en van de inschatting van de aanvaardbare werkdruk van een persoon.
8
Visie Brede Scholen in Purmerend
Beheersstichting Brede School Purmerend
11-03-2010
Coördinator Brede school
Stuurgroep beheer brede school 1 Stuurgroep beheer brede school 2 Stuurgroep beheer brede school 3 Enzovoort
Relatie brede scholen-gemeente De relatie tussen de brede scholen en de gemeente is een andere dan die met 'gewone' scholen voor primair onderwijs. Het verschil wordt gevormd door het leveren van integrale prestaties samen met andere, niet-onderwijs partners. Prestaties ook, die voor een deel niet-onderwijs gerelateerd zullen zijn. De niet-onderwijs partners waarmee in de brede school samengewerkt wordt, zijn veelal instellingen die voor hun kerntaken geheel of gedeeltelijk gesubsidieerd worden door de gemeente. De vraag doet zich voor hoe de (subsidie)relatie in deze specifieke situatie vorm gegeven moet worden. Er zijn twee mogelijkheden: 1. Iedere participerende instelling wordt op zich gesubsidieerd voor zijn inbreng/ aandeel in het leveren van de integrale prestaties van de brede school. 2. De gemeente gaat met de stichting een subsidierelatie aan over het leveren van integrale prestaties. Welke optie ook gekozen wordt, in beide gevallen zijn betrokken partijen strategische partners van elkaar, hetgeen tot uitdrukking moet worden gebracht in de subsidiebeschikking(en). Ad 1. Subsidie per participerende instelling. In deze optie wordt per school met de stuurgroep overleg gevoerd over de te leveren integrale prestaties, het bijbehorende kostenplaatje en het aandeel van elke deelnemende instelling in het leveren van die prestaties alsmede welke kosten zij hiervoor maken. De subsidie wordt vervolgens rechtstreeks aan de participerende instellingen verleend. Voordeel van deze optie is, dat er geen btw-heffing uit voortvloeit. Nadeel is dat subsidiëring versnipperd plaatsvindt en daarmee de verantwoording over de geleverde prestaties ook complexer wordt.
Gemeente Purmerend
Stuurgroep Brede School 1 Stuurgroep Brede School 2 Stuurgroep Brede School 2 Enzovoort
Participanten Participanten Participanten Enzovoort
Ad 2. Subsidie aan Stichting Brede Scholen in Purmerend. In deze optie wordt de subsidie voor het leveren van prestaties in het kader van de brede school verleend aan de stichting. Basis voor subsidiëring is ook hier het overleg met de stuurgroep per school over de te leveren prestaties en het bijbehorende kostenplaatje. Subsidie in de kerntaken van betrokken instellingen blijft gewoon direct aan die instellingen verleend worden. Voordeel van deze optie is dat er een directe relatie ontstaat tussen de te subsidiëren prestaties en de subsidie.
9
Visie Brede Scholen in Purmerend
11-03-2010
Nadeel is, dat in deze situatie de school partners vraagt een aandeel te leveren in het leveren van een gezamenlijke prestatie, waar tegenover zij de betaling van een bepaald bedrag stelt. Dit is het leveren van een dienst tegen betaling en derhalve onderhevig aan de heffing van btw. Een sterk kostenverhogende factor. De voor- en nadelen van beide opties tegen elkaar afwegend, gaat de voorkeur uit naar optie 1. In beide opties moet per brede school worden bekeken welke prestaties worden gevraagd. Daardoor zijn ze qua arbeidsintensiteit gelijkwaardig. Hoewel er in optie 1. geen directe relatie is tussen de subsidie en de prestatie van de brede school, worden de prestaties wel per school zichtbaar gemaakt. Het onderscheid op dit punt is dus betrekkelijk. Echt onderscheidend is het, al dan niet, onderhevig zijn aan btw-heffing.
10
Visie Brede Scholen in Purmerend
Bijlage 1
11-03-2010
Brede School - Wijkplein
Zowel brede scholen als wijkpleinen lijken op het eerste gezicht voorzieningen die meerdere functies omvatten en die men binnen iedere Purmerendse wijk kan aantreffen. Beiden kunnen zich manifesteren als multifunctionele accommodatie, maar zijn per definitie meer dan een stapeling van stenen. Op de inhoud van de brede school is in het voorgaande al ingegaan. Voor de duidelijkheid thans een schets van een wijkplein: Het wijkplein is de plaats in de wijk waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, waar zij een rustpunt kunnen vinden, waar zij informatie en advies kunnen halen en brengen, waar zij diensten kunnen afnemen, waar de gemeente, bewoners en andere partners plannen kunnen maken. Kortom een plaats die het bruisende hart van de wijk is en die op een uitnodigende, moderne en inspirerende wijze vorm geeft aan het samenleven in de wijk. Na deze constatering komen de verschillen in beeld. De brede school is primair een buurtgerichte onderwijsvoorziening met de daarbij behorende onderwijsdoelstellingen. Deze onderwijsvoorziening wordt uitgebreid met andere functies die in samenhang met de onderwijsfunctie in de eerste plaats tot doel hebben de ontwikkelingskansen van het kind te vergroten en daarnaast bij kunnen dragen aan het aanbod van dagarrangementen voor werkende ouders en de sociale cohesie in de buurt. Het wijkplein is primair een wijkgerichte, sociaal culturele voorziening waarin meerdere functies worden gecombineerd. Hierbij kan gedacht worden aan grootschalige (ontmoetings)activiteiten, wijksteunpuntfunctie, klantcontactcentrum, e.d. die primair als doel hebben het bieden van informatie en ontmoeting(sactiviteiten) aan de wijkbewoners. De verschillen zijn dus zowel kwalitatief (onderwijsvoorziening tegenover sociaal culturele voorziening), als kwantitatief (primair buurtgericht tegenover wijkgericht).
11
Visie Brede Scholen in Purmerend
Bijlage 2
11-03-2010
Brede School en Wet maatschappelijke ondersteuning
In de gemeentelijke visie op de Wet maatschappelijke ondersteuning wordt Purmerend beschreven als een stad waarin alle inwoners goed gedijen (omdat zij deelnemen aan het maatschappelijke, sociale en culturele leven) én waar ze veilig en plezierig wonen in buurten en wijken. Hiervoor dient Purmerend een leefbare stad te zijn met een grote sociale samenhang in wijken en buurten. Eén van de hiervoor noodzakelijke kritische succesfactoren is het hebben van voldoende en gevarieerde ontmoetingsmogelijkheden voor alle leeftijden en doelgroepen op buurtniveau. Een plaats op buurtniveau waar (doel)groepen van verschillende leeftijden elkaar als vanzelf ontmoeten is de brede school. Door dit als vanzelf elkaar ontmoeten is de brede school bij uitstek een plek in de buurt waar het aanbieden van gevarieerde (ontmoetings)activiteiten kan bijdragen aan leefbaarheid en sociale samenhang van de buurt: de doelstelling van prestatieveld 1 van de WMO. Kinderen kan extra naschools aanbod gegeven worden, waardoor zij in staat worden gesteld beter te participeren, mee te doen in deze maatschappij. Meedoen, één van de primaire doelen van de WMO, is een primaire voorwaarde voor leefbaarheid en sociale samenhang. Ouders kunnen dankzij hun band met de brede school eenvoudiger betrokken worden bij (ontmoetings)activiteiten, waarmee eveneens bijgedragen wordt aan leefbaarheid en sociale samenhang in de buurt. Daarnaast kunnen dit soort activiteiten zich richten op groepen in de wijk, die om welke reden dan ook vooral aangewezen zijn op voorzieningen dicht bij huis. Om dit alles te bereiken moet in de brede school samengewerkt worden door meerdere partijen. Naast de school zelf kan hierbij gedacht worden aan (buitenschoolse) kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, sport en beweging, sociaal cultureel werk, kunsteducatie en bibliotheekwerk. Bij het opgroeien van kinderen en bij het opvoeden door de ouders kunnen zich problemen voordoen. De (brede) school kan in deze een signalerende functie hebben en kan bijdragen aan de oplossing van die problemen; mede door te participeren in de buurtnetwerken 12-. De WMO gaat verder. Prestatieveld 2 van de wet betreft op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en ouders met problemen met opvoeden. De brede school leent zich bij uitstek voor samenwerking van verschillende partners met betrekking tot deze, op preventie gerichte, ondersteuning. Hierbij kan gedacht worden aan het onderwijs, het welzijnswerk, de GGD, enzovoort.
12
