Virtueel gezond Zoetermeer: red Bob en Babs van peuken, puisten en ander partyleed
Docentenhandleiding
Inhoudsopgave Voorwoord
3
Inleiding
4
Hoofdstuk 1 Algemene informatie
5
Hoofdstuk 2 Lesplan 2.1 Les over roken 2.2 Les over overgewicht en diabetes 2.3 Les over psychosociale problemen (moeilijke momenten) 2.4 Les over alcohol en drugs
6 6 7 8 9
Bijlage: extra materiaal over roken
10
Achtergrondinformatie
12
1
Voorwoord De gemeente Zoetermeer voert samen met een aantal instellingen uit de gezondheidszorg de campagne 'Zoetermeer steeds gezonder'. Deze campagne omvat vier thema's: • • • •
verminderen van het aantal mensen met overgewicht en diabetes; verminderen van het aantal mensen met een depressie; verminderen van overmatig alcohol- en druggebruik; het bevorderen van het niet-roken en verminderen van meeroken.
Dit sluit aan op prioriteiten uit het landelijke volksgezondheidsbeleid. De gemeente wil deze punten samen met een aantal lokale instellingen onder de aandacht van de bevolking brengen. Jongeren vormen een doelgroep die moeilijk te bereiken is. De traditionele voorlichtingsmiddelen als folders en magazines gaan vaak aan hen voorbij. De gemeente Zoetermeer heeft in het verleden educatieve computerspellen met bijbehorend lespakket laten ontwikkelen. Omdat dit een succes was, leek het wederom een goed idee om voor de campagne Zoetermeer steeds gezonder een soortgelijk lespakket en spel te ontwikkelen. Dit spel is bedoeld voor leerlingen uit de laatste groep van het basisonderwijs en de eerste twee klassen van het voortgezet onderwijs.
2
Inleiding Dit is de docentenhandleiding voor het computerspel ‘Virtueel gezond Zoetermeer: red Bob en Babs van peuken, puisten en ander partyleed’. Het spel is bijzonder, omdat de leerlingen hierin moeten handelen en zien wat daar het effect van is. Ook ervaren ze wat de gevolgen van hun keuzes zijn voor hun leefstijl. Deze docentenhandleiding helpt u om de onderwerpen uit het spel in de les te behandelen en het spel hierbij te betrekken. U vindt hierin opdrachten en activiteiten die rondom de game ingezet kunnen worden. U bent uiteraard vrij om de les naar eigen keuze in te vullen. De leerlingen leren hiermee informatie te zoeken en hoe ze argumenten in een discussie kunnen inzetten. Ook leren ze omgaan met groepsdwang en keuzes maken. De opzet van het spel is dat leerlingen proberen een tegendraadse puber aan te zetten tot gezond gedrag. Dat is moeilijker dan men zou denken, want Bob en Babs zijn dol op snacken en roken. Bovendien houden ze wel van een jointje of een breezertje op zijn tijd en zijn ze liever lui dan moe. Meisjes hebben met Babs te maken en jongens met Bob. Babs/Bob krijgt voortdurend ‘wijze’ raadgevingen ingefluisterd door een duiveltje. De speler kan met hulp van een engeltje Babs/Bob op het rechte pad brengen. De speler kan een foto van zichzelf (of iemand anders) invoeren in het spel. Deze foto is tijdens het spel links onder van het scherm in beeld. Het gezicht wordt dikker als Babs/Bob dikker wordt (en andersom) en gaat er ongezond uitzien als er wordt gerookt. De spelers kunnen aan het begin kiezen voor een versie waarin ze zelf opdrachten kunnen intikken (moeilijke versie) of voor een versie met meerkeuzevragen. In iedere scene moet de speler proberen Babs/Bob niet te laten roken, snacken, blowen of drinken en haar/hem overhalen om gezonde keuzes te maken en meer te gaan bewegen. Na de scene, dus als de keuze is gemaakt, verschijnt een schematisch overzicht van de gezondheid van Babs/Bob in beeld en krijgt de speler uitleg over waarom de keuze goed of slecht was. In het spel kan de speler punten krijgen of verliezen door op objecten te klikken. Let op pakjes sigaretten, posters en zakken snoep. De spelers kunnen zelf ook bewegen als ze via een webcam Babs/Bob moeten laten bewegen in Snowworld, Dutch Waterdreams en de Boerderij.
3
Hoofdstuk 1. Algemene informatie Doel • • • • •
De leerlingen leren dat ze door hun eigen leefwijze en gedrag hun gezondheid kunnen bevorderen; De leerlingen bewustmaken van hun gevoelens en dat ze daar met anderen over kunnen praten; De leerlingen weerbaarder maken en nee leren zeggen, zodat ze weerstand kunnen bieden aan groepsdruk; De leerlingen leren kritisch naar hun eigen consumptiegedrag te kijken; De leerlingen leren wat de gevolgen van hun consumptiegedrag zouden kunnen zijn op de langere termijn.
Aanpak Het project heeft als overkoepelend thema het terugdringen van ongezond gedrag. Kinderen van de basisschool en het voortgezet onderwijs krijgen hierover vijf lessen; een introductieles, een les over roken, een les over overgewicht en diabetes, een les over psychosociale problemen en een over alcohol en drugs. Structuur van de lessen Bij alle lessen wordt de game gebruikt. Les over roken. Tijdens deze les wordt aandacht besteed aan de consequenties van roken en de bewustwording over roken in het algemeen. Les over overgewicht en diabetes De leerlingen leren naar hun eigen consumptiepatroon te kijken en ze leren wat gezonde voeding is. Les over psychosociale problemen (moeilijke momenten). De leerlingen gaan aan de slag met onderwerpen als pesten en minderwaardigheidscomplexen. Ze schrijven een toneelstuk en bespreken elkaars argumenten. Les over alcohol en drugs De leerlingen leren meer over alcohol en drugs en gaan in op de motieven om deze te gebruiken. Resultaat Er zijn verschillende resultaten van het project te benoemen. In algemene zin is dit allereerst het bewustworden van een ongezonde levensstijl en de consequenties daarvan. Het tweede resultaat is het vergaren van kennis over de deelonderwerpen van ongezond leven. Het gaat niet alleen om het verwerven van kennis, maar ook om het vormen van een mening, het maken van keuzes en het vergroten van de weerbaarheid van de leerlingen. Uiteindelijk wordt er natuurlijk beoogd dat de leerling een houdingsverandering ondergaat. Verder wordt op een preventieve manier gewerkt aan het terugdringen van nog ergere problemen in de toekomst.
4
Hoofdstuk 2 Het lesplan 2.1 Les over roken Activiteit Introduceer het onderwerp roken. Module 1: Wat weet je al over roken? Spelen van de game
Lesvorm Klassikaal
Benodigdheden/denk aan Lees van tevoren de docentenhandleiding door.
Pen en papier, individueel Achter de computer, in groepjes van twee of drie leerlingen
Laat de leerlingen dit op een vel noteren. Dit vormt als het ware de experimentele fase van de game. Met de game kunnen de kinderen kijken wat er met het spelfiguur (figuur links onder in het scherm) gebeurt als hij/zij rookt. Tijdens de game zullen de leerlingen onder andere zien dat: - het spelfiguur in zijn gezicht veroudert; - zijn conditie achteruitgaat. Laat ze onderling discussiëren over de argumenten van de duivel en de engel: wat vinden ze goede en slechte argumenten?
Module 2: Wat is roken en wat doet het met je?
In groepjes
De leerlingen gaan nu informatie opzoeken over roken op internet. Dit doen ze door het maken van een krant aan de hand van de zoekresultaten. Tijdens deze sessie loopt de leerkracht langs de groepjes om te kijken of alles goed gaat.
Module 3: Wat hebben de leerlingen nu geleerd over roken?
Pen en papier, individueel
Laat de leerlingen hun ervaringen op een vel noteren over roken, maar ook over de ervaringen die ze hebben opgedaan bij het maken van de krant (denk hierbij bijvoorbeeld aan de samenwerking).
Spelen van de game
Individueel
De leerlingen kunnen nu aan de hand van het spel hun opgedane kennis testen.
Toelichting Aangezien de les is opgedeeld in modules kunt u zelf bepalen welke activiteiten en opdrachten wel en niet geschikt zijn voor uw leerlingen. U kunt eenvoudig opdrachten weglaten, vervangen of aanpassen aan uw eigen lessituatie.
5
2.2 Les over overgewicht en diabetes Activiteit Start Module 1
Lesvorm klassikaal
Opdracht na module 1
pen en papier
Module 2
Op de computer
Module 3
pen en papier
Module 4
computer
Opmerking Bespreek de volgende onderwerpen: • wat weet de leerling van overgewicht • wat weet de leerling over gezonde voeding Laat ze dit op een vel papier schrijven Laat leerlingen gedurende een week bijhouden wat ze per dag eten (eerlijk opschrijven!) Ze gaan in groepjes aan de slag. Op internet zoeken ze informatie over overgewicht, diabetes en gezonde voeding. Ook zoeken ze plaatjes in tijdschriften. De ene groep maakt collages over de voordelen van gezond eten, de andere over de voordelen van ongezond eten. In een klasgesprek leggen de leerlingen uit waarom ze hun collages op deze manier hebben gemaakt. In deze module gaan de leerlingen kritisch kijken naar wat ze nu zelf per dag eten. Halen zij de hoeveelheden die door het Voedingscentrum (www.voedingscentrum.nl) worden voorgeschreven? Of eten ze juist te weinig/veel? Wat kunnen of willen ze veranderen. Hoe denken ze er thuis over. Speel het spel en discussieer over de argumenten van de engel en de duivel.
6
2.3 Les over psychosociale problemen (moeilijke momenten) Activiteit Introductie en Module 1: Activeren van voorkennis door groepsgesprek
Lesvorm klassikaal
Module 2
Werken met de computer
Module 3
In groepjes. Ieder groepje kiest een probleem (bv pesten) en schrijft een toneelstuk/scenario hierover en wat je ertegen kunt doen Voer je zelfgeschreven toneelstuk op en bespreek met elkaar de argumenten: welke vond je goed en welke niet
Module 4
Opmerkingen Laat de leerlingen praten over: wat zijn psychosociale problemen (eenzaamheid, gepest worden, minderwaardigheidscomplex). Wat voor gedrag kunnen mensen vertonen als ze zulke problemen hebben (drinken, weglopen, blowen). Maak een lijst op het bord/flipover Speel het spel en let op momenten waarop Bob en Babs het moeilijk heeft. Welke keuzes kan je maken
7
2.4 Les over alcohol en drugs Activiteit Introductie en module 1:
Lesvorm klassikaal
Opmerkingen Laat de kinderen praten over: • wat zijn alcohol en drugs, laat ze voorbeelden noemen • waarom en wanneer gebruiken mensen alcohol en drugs • is het gebruik van alcohol en drugs gevaarlijk • zijn er kinderen die alcohol en drugs gebruiken • is het altijd slecht om alcohol en drugs te gebruiken
Module 2:
klassikaal
Module3:
Werken met de computer
Werk in groepjes. Zoek op internet informatie over alcohol en drugs en maak een krant. Die is bedoeld voor mensen die nog nooit van alcohol en drugs hebben gehoord en die moeten worden geïnformeerd. De leerlingen moeten ook een lijst adviezen maken. Speel het spel en let op de argumenten van de duivel en engel als Babs/Bob gaat blowen en drinken. Wat vind je ervan? Speel een rollenspel waarin de ene leerling Babs/Bob is en met andere leerlingen gaat discussiëren over wel of niet drinken en blowen (bestand zijn tegen groepsdwang).
8
Bijlage: Extra materiaal roken Opdracht: Proefje Doel: Met deze opdracht vinden de leerlingen uit, wat er precies in longen komt als je rookt. Ze moeten van tevoren het stappenplan goed doorlezen, anders lukt het niet. Aan het einde van het proefje moeten ze een viertal vragen beantwoorden. Opmerking: Zorg ervoor dat er een volwassene in de buurt is, als de proef wordt uitgevoerd. Voer deze proef buiten uit. En waarschuw degenen die last hebben van rook, als ze astmatisch zijn, want je ruikt het wel. De leerlingen moeten het stappenplan goed doorlezen. Werkvorm: in groepjes Voorbereiding en begeleiding: neem een lege plastic fles (een fles waar je in kan knijpen, zie opdracht), een sigaret en een aansteker van huis mee. Neem dit zelf mee of vraag het aan de leerlingen. Schaar en watten zijn meestal wel op school aanwezig. Test de proef eerst zelf uit. Wat heb je nodig: • een lege plastic fles (een fles waar je in kan knijpen, zie opdracht) • een sigaret • watten • een schaar • een aansteker Stappen: 1. Boor met de schaar een gat in de dop waar de sigaret net inpast. 2. Boor ook een gaatje in de onderkant van de fles. 3. Draai de dop van de fles en stop in de hals van de fles de watten. 4. Draai de dop er weer op en stop de sigaret in het gaatje in de dop. 5. Pers de lucht uit de fles, door in de fles te knijpen 6. Als de lucht eruit is houd je je duim tegen het gat. 7. Steek (terwijl je het gat nog dichthoud) de sigaret aan. 8. De fles wil weer lucht, jij houdt gewoon je duim op het gat, de fles gaat lucht opzuigen en daardoor begint de sigaret te ‘roken’. 9. Als de fles weer lucht in zich heeft, haal je je duim weg en knijp je in de fles om de lucht er uit te duwen. 10. Herhaal stap 8 en 9 een aantal keer. 11. Druk de sigaret nu uit. 12. Haal de watten uit de fles en bekijk ze goed. 13. Ruik er ook eventjes aan. De leerlingen beantwoorden nu deze vragen: - Wat zie je? - Hoe ruikt het? - Wat is dat wat nu in de watten zit? - Waar komt dit normaal terecht?
9
Opdracht: Woordzoeker Wat is de bedoeling? Alle woorden uit de woordenlijst zitten kriskras verstopt in het letterveld. De woorden kunnen alle kanten oplopen, zelfs diagonaal van rechtsonder naar linksboven. Een gevonden woord kan je in de woordenlijst wegstrepen. Nadat alle woorden zijn gevonden, vormen de resterende letters in de leesrichting de oplossing. Maar er staan een paar letters tussen die niet bij de oplossing hoort. n k r e k e t s n a a e
r e n i c o t i n e d o
e x t g i f t i g i n n
j t s t s e o h x z f g
t a t e e r o o n s p e
i b e n a r n l e h a z
e a l n i o a s b a k o
o k r o m s n g v g j n
l f i l t e r g i o e d
v l o r o k e n a s h x
o o g n i v a l s r e v
k o n t w e n n i n g d
Woordenlijst lucifer aansteker tabak ontwenning verslaving teer roken asbak nicotine giftig pakje vloeitje ongezond sigaretten filter shag hoest koolmonoxide
De oplossing is: roken is ongezond!!! (zwarte letters)
10
Achtergrondinformatie Meer informatie over de behandelde onderwerpen kan onder meer op de volgende websites worden gevonden: www.parnassia.nl www.stivoro.nl www.voedingscentrum.nl www.ggd.nl - http://www.ggdzhw.nl/ www.trimbos.nl www.rivm.nl www.pestweb.nl www.jip.org
Colofon Het lespakket bij ‘Virtueel gezond Zoetermeer: red Bob en Babs van peuken, puisten en ander partyleed’ is ontworpen door de studenten Narcissa Fernandez, Eveline Kaleveld en Joyce van Bemmelen van de faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht. Bijdragen en eindredactie: Jan Kragt (gemeente Zoetermeer) en Sylvia Roes (Sylvia Roes Communicatie). De volgende scholen hebben meegewerkt aan de pilot: De Saffier De Watersnip Picasso Lyceum Contactpersoon gemeente Zoetermeer Jan Kragt Markt 10 Postbus 15 2700 AA Zoetermeer Tel. 079 – 3468434 Fax: 079 – 3468605 e-mail:
[email protected]
11
